ΤΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ, Ο ΑΓΙΟΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Γράφει ο Αθανάσιος Ρακοβαλής

Ορίζουμε σαν στερεότυπα παγιωμένες αντιλήψεις και συμπεριφορές που είναι διαδεδομένες σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων.

Μεταφέρονται από γενεά σε γενεά και από άτομα σε άτομα, μέσω της μίμησης. Ένα στερεότυπο επιβάλλεται από το πλήθος των ανθρώπων που το πιστεύουν και συνήθως δεν έχει σχέση με την ενσυνείδητη αποδοχή μετά από κριτική σκέψη.  Γι’ αυτό τα περισσότερα από αυτά είναι ασυνείδητα.

Χρειάζεται μία εσωτερική καλλιέργεια, μια ταπείνωση και μία εξυπνάδα για να αντιληφθεί κανείς πρώτα, ότι ο νους του κατέχεται από στερεότυπα. Κατά δεύτερο λόγο, χρειάζεται ακόμα βαθύτερη καλλιέργεια και αυτοπαρατήρηση για να αντιληφθεί κανείς από ποια συγκεκριμένα στερεότυπα μπλοκάρεται ο νους του, άρα και η συμπεριφορά του.

‘Όλοι μας έχουμε στερεότυπα· δηλαδή προκαθορισμένες ιδέες, απόψεις, γνώμες, στάσεις για διάφορα θέματα, που κάποτε ίσως τις σκεφτήκαμε και τις αποδεχτήκαμε σαν σωστές, αλλά από τότε δεν θέλουμε να τις ξαναεξετάσουμε, να τις ξανασκεφτούμε. Τις ακολουθούμε σαν μπούσουλα με έναν τρόπο αυτόματο, μηχανικό, χωρίς δεύτερη σκέψη. Πρέπει κάτι να συμβεί, ένα πρόβλημα, μία δυσκολία, ένα απρόσμενο γεγονός, που θα μας αναγκάσει να σκεφτούμε και να αναρωτηθούμε αν αυτό που πιστεύαμε μέχρι τώρα εξακολουθεί να είναι σωστό .

Τα στερεότυπα δεν είναι κατ’ ανάγκη λάθος. Υπάρχουν και πολλά στερεότυπα που είναι σωστά και καλά. Μπορεί σε κάποια εποχή, κάτω από κάποιες συνθήκες, να ήταν σωστή μια στάση, αλλά καθώς ο κόσμος αλλάζει και οι συμπεριφορές και οι αντιδράσεις μας χρειάζονται και αυτές αλλαγή. Σ’ αυτή την περίπτωση ένα στερεότυπο μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη.

Οι άγιοι είναι βαθιά καλλιεργημένοι άνθρωποι με πολύ βαθιά αυτογνωσία. Αυτοί έχουν ελευθερώσει τον νου τους από πάθη και  ξεπερασμένα στερεότυπα. Είναι όντως ελεύθεροι, σε πλήρη επαφή με την πραγματικότητα γι’ αυτό βαθιά ρεαλιστές και πρωτότυποι. Αυτοί είναι που μας ‘ξυπνάνε’ και μας δείχνουν τον δρόμο.

Να ένα παράδειγμα. Ο γέροντας Παϊσιος είπε  « Παλιά αν ήταν κανείς ευλαβής κοσμικός ή παπάς ή μοναχός ακόμα περισσότερο, που ασχολείτο με τα κοσμικά (= εννοεί την πολιτική κατάσταση )  τον είχαν για κλείσιμο στον πύργο (= εννοεί χαριτολογώντας τη φυλακή- τρελοκομείο). Σήμερα αν δεν ασχολείται κανείς είναι για κλείσιμο στο πύργο, γιατί αυτοί πάνε να τα χαλάσουν όλα. Βλέπεις ο απόστολος έλεγε στους Χριστιανούς να μην ασχολούνται, να ξεχωρίζουν από τον κόσμο, γιατί τότε όλος ο κόσμος ήτανε ειδωλολατρικός, ανήκε σε αυτούς, κάνανε όπως θέλανε. Μετά τον Μέγα Κωνσταντίνο όμως, άλλαξαν τα πράγματα, έγινε Χριστιανικός ο κόσμος. Ναοί , ιδρύματα, ελεύθερη η εκκλησία…Έχουμε ευθύνη. Είναι δικά μας όλα αυτά. Αυτοί τώρα πάνε να τα χαλάσουν όλα.»

Εδώ ο γέροντας εντοπίζει ένα στερεότυπο μεταξύ των χριστιανών. Ένα στερεότυπο που  εκφράζεται και με τα λόγια… «Α !, εγώ δεν ασχολούμαι με την πολιτική.» Ή με την προτροπή « Μην ασχολείσαι με την πολιτική»

Αυτό διαμορφώνει μία ψυχική στάση, μία συμπεριφορά, που απαξιώνει και αδιαφορεί για τα πολιτικά πράγματα. Αυτό οδηγεί στην εξής συμπεριφορά. Πηγαίνει κανείς  μία φορά κάθε τέσσερα χρόνια να ψηφίσει, συνήθως δεξιά, και αυτό είναι όλο.

Ίσως αυτό το στερεότυπο να δημιουργήθηκε πριν και μετά τον εμφύλιο πόλεμο, τότε που ήταν επικίνδυνο να ασχολείται κανείς με την πολιτική. Ήταν της νοοτροπίας ‘ άσε καλλίτερα, μην μπλέξουμε’.  Από φόβο λοιπόν , ‘μην μπλέξουμε’ , διαδόθηκε αυτό το στερεότυπο, μιας και παρουσίαζε την δειλία σαν σύνεση. Βολικό για κάποιους εαυτούληδες.

Αυτή την στάση οι αρχαίοι Αθηναίοι την είχαν καταδικάσει σαν πονηρή και ιδιοτελή, γιατί αφήνεις τους άλλους να ‘βγάλουν το φίδι από την τρύπα’.  Αυτούς που δεν ήθελαν να ασχολούνται με τα κοινά, με τις υποθέσεις της πόλης, για να μην δημιουργούν αντιπαλότητες και εχθρούς, τους ονόμαζαν περιφρονητικά  ‘ΙΔΙΩΤΕΣ’ , τους θεωρούσαν ανάξιους πολίτες και αργότερα έβγαλαν και νόμο και τους έδιωχναν από την πόλη, σαν άχρηστους, πονηρούς και επικίνδυνους.

Αυτή ήταν η στάση των πολλών  ‘ευλαβών’ Χριστιανών για πολλά χρόνια. Άντε καλά να είναι κανείς μοναχός, ασκητής, να έχει αφιερώσει τον εαυτό του στην προσευχή, το καταλαβαίνω, αλλά οι υπόλοιποι;

Πιο είναι το πρακτικό αποτέλεσμα αυτής της στάσης; Οι Χριστιανοί αποτραβήχτηκαν από την πολιτική και τα κόμματα, και το ‘κενό’ το γέμισαν, άθεοι αριστεροί, αντίχριστοι μασόνοι, άνθρωποι χωρίς ιδανικά και αρετή, αδιάφοροι για την πατρίδα και το κοινό καλό, άνθρωποι που τρέχουν για το προσωπικό τους συμφέρον μόνο, κλπ.  Έτσι οι Χριστιανοί μπήκαν στο περιθώριο, η πολιτική τους δύναμη και παρουσία σχεδόν μηδενίστηκε.

Η λεγόμενη ‘δεξιά’ που παραδοσιακά ψήφιζε ένα μεγάλο κομμάτι των Χριστιανών, έστρεψε φανερά    την πλάτη της στις αξίες που εκφράζει η εκκλησία. Πολλά στελέχη του δεξιού κόμματος σαν πρόσωπα δεν εμφορούνται στην ιδιωτική τους ζωή από τις ‘εκκλησιαστικές αξίες’. Αφού αρνήθηκαν αυτές τις αξίες σαν πρόσωπα, φυσικό ήταν να τις εγκαταλείψουν σιγά- σιγά και σαν κόμμα. ‘Δεξιές’ κυβερνήσεις είναι αυτές που καταργούν έμμεσα την αργία της Κυριακής για παράδειγμα.

Φτάσαμε λοιπόν σήμερα στο σημείο, εμείς που είμαστε η πλειοψηφία του Ελληνικού λαού, οι  ορθόδοξοι Χριστιανοί, να μην έχουμε κόμμα να ψηφίσουμε, να μην έχουμε πολιτική εκπροσώπηση, να μην έχουμε πολιτική επιρροή. Μερικοί πάνω στην απελπισία τους στράφηκαν σε ακραία κόμματα, πατριωτικά ίσως αλλά παγανιστικά- ειδωλολατρικά σίγουρα, και οπωσδήποτε πολύ μακριά από το ορθόδοξο συνοδικό δημοκρατικό πνεύμα.

Είναι να απορεί κανείς για την δύναμη που έχουν τα στερεότυπα. Είναι να θαυμάζει κανείς πως προωθώντας και επιβάλλοντας ένα στερεότυπο μπορείς να ελέγξεις την συμπεριφορά μεγάλου πλήθους ανθρώπων. Αυτή είναι ‘η γνώση’ των τεχνικών της εξουσίας.

Εγώ βέβαια θαυμάζω τον άγιο που βγάζει μέσα από τα σπλάχνα της η ορθόδοξη εκκλησία μας. Καλά σήμερα που τα ζούμε αυτά τα πράγματα είναι εύκολο να κάνει κανείς τις πάρα πάνω διαπιστώσεις.

Ο Άγιος γέροντας Παϊσιος, ο διορατικός και προφητικός, είπε αυτά τα πράγματα σχεδόν τριάντα χρόνια πριν. Τότε που δεν υπήρχε ούτε φωτιά ούτε καπνός για να μας προβληματίσει. Βλέποντας πολύ πριν από εμάς, που οδηγούνται τα πράγματα είχε το θάρρος να επιτεθεί κατά του καταστροφικού στερεότυπου που λέει ‘ Α! εγώ δεν ασχολούμαι με την πολιτική’. Βλέποντας την μεγάλη καταστροφή να πλησιάζει μας προτρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία και συμπεριφορά. Προτρέπει ακόμα και οι μοναχοί (πόσο μάλλον οι λαϊκοί ) να αρχίσουν να ασχολούνται με τα κοινά , ‘ γιατί αυτοί πάνε να τα χαλάσουν όλα’,  όπως χαρακτηριστικά έλεγε.

Και για να δείξει το μέγεθος της ανάγκης λέει με έμφαση. ‘ Σήμερα αν δεν ασχολείται κανείς είναι για κλείσιμο στον πύργο.’ Βλέπετε πόσο ελεύθερα σκεπτόμενοι έξω από στερεότυπα, ανατρεπτικοί  και ρεαλιστές είναι οι Άγιοι όταν χρειάζεται; Φέρνουν τα πάνω κάτω, όταν το απαιτεί η ανάγκη και τα πράγματα.

Εμείς οι ορθόδοξοι είχαμε πάντα σαν πρότυπα και οδηγούς τους Αγίους μας. Αναρωτιέμαι μήπως έφτασε η ώρα να συμμετάξουμε ενεργά στην πολιτική; Μήπως έφτασε ή ώρα για ένα νέο πολιτικό σχήμα; ή είναι ήδη πολύ αργά; Μήπως πρέπει να βαδίσουμε η καλλίτερα να τρέξουμε προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός πατριωτικού, ορθόδοξου και δημοκρατικού πολιτικού κινήματος που θα αναλάβει την ηγεσία του Ελληνικού κράτους;

Ο Άγιος γέροντας Παϊσιος ευχόταν « να αναστήσει ο Θεός Μακαβαίους». Τι ήταν οι Μακαβαίοι; Άνθρωποι που αγαπούσαν τον αληθινό Θεό και την πατρίδα τους. Άνθρωποι ανιδιοτελείς, ανδρείοι, με πνεύμα αυτοθυσίας για χάρη του αληθινού Θεού. Όταν ο τότε ξένος εξουσιαστής πήγε να τους απομακρύνει από την πίστη στον αληθινό Θεό, πήγε να αλλοιώσει την παράδοση και τον τρόπο ζωής τους που είχε διαμορφωθεί από την πίστη τους στον αληθινό Θεό, τότε ύψωσαν ανάστημα, αντιστάθηκαν και τελικά νίκησαν.

Και μια και το φιλοσοφούμε εδώ πέρα, ας ψηλαφίσουμε κάποια όρια.

Ας αναρωτηθούμε, μια και έχουμε ακόμα ελευθερία σκέψης, είναι σωστό το στερεότυπο που απαγορεύει στους κληρικούς να συμμετέχουν ενεργά στη πολιτική όταν διακυβεύεται αυτή καθαυτή η ύπαρξη του ελληνικού έθνους και κράτους;

Στην παράδοσή μας, στην Χριστιανική Ορθόδοξη αυτοκρατορία που είχε πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη, στην Ρωμανία, ο Πατριάρχης έπαιρνε  ενεργό μέρος στην διοίκηση, και όταν έλειπε ο αυτοκράτορας μακριά σε πολέμους ανελάμβανε αυτός την διοίκηση του κράτους, ακόμα – ακόμα, σε κάποιες περιπτώσεις, ανέβαζε ή κατέβαζε Αυτοκράτορες. Βέβαια γινόταν και το ανάποδο. Ο Μέγας Φώτιος ήταν υψηλότατο πολιτικό και διοικητικό στέλεχος της αυτοκρατορίας και έγινε Πατριάρχης μέσα σε μία εβδομάδα με την βοήθεια του φίλου του Αυτοκράτορα. Και φυσικά εξακολούθησε να συμμετέχει στην διαμόρφωση της πολιτικής της αυτοκρατορίας.

Ο Μητροπολίτης Λάρισας Διονύσιος που οργάνωσε και κήρυξε επανάσταση το 1600 κατά του Σουλτάνου Μεχμέτ Γ’ δεν έκανε ‘πολιτική’ ;

Ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός που κήρυξε την έναρξη της επανάστασης το 1821 δεν έκανε εθνική πολιτική;

Ο Παπαφλέσσας, από τα πλέον δραστήρια μέλη της φιλικής εταιρείας, που ανέλαβε και διοικητικές θέσεις στις πρώτες επαναστατικές ελληνικές κυβερνήσεις, δεν είχε πολιτική δράση;

Ο επίσκοπος Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης που ήταν από τους στυλοβάτες του Μακεδονικού αγώνα (1904-1908) μαζί με πολλούς ιερείς δεν έκανε εθνική πολιτική ;

Ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος (1938-1941) που αρνήθηκε να ορκίσει την διορισμένη από τους Γερμανούς κυβέρνηση Τσολάκογλου, και στην συνέχεια συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση κατά των Ναζί, δεν έκανε ‘πολιτική’ ;

Στην σύγχρονη εποχή έχουμε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο που κυβέρνησε την Κύπρο για πολλά χρόνια.

Έχουμε και τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο που ταρακούνησε την Ελλάδα με τα γιγάντια συλλαλητήρια που διοργάνωσε και έδειξε ότι ο ελληνικός λαός εμπιστεύεται πολύ περισσότερο την εκκλησία του από ότι τα κόμματα που δεν μπορούν να κινητοποιήσουν ούτε ένα ελάχιστο πλήθος. Έδειξε την μεγάλη δύναμη των ελλήνων και ορθοδόξων που σήμερα την έχουν ‘σβήσει’ από τον πολιτικό χάρτη. Έβαλε κάποιους αντίχριστους πολιτικούς στην θέση τους, και σταμάτησε κάποιες στραβές και αντιλαϊκές πολιτικές. Για φαντασθείτε, τι θα γινόταν  αν την ώρα που ψηφιζόταν το καταστροφικό μνημόνιο, έξω από την βουλή, μαζί με το ένα εκατομμύριο λαό, να βρισκόταν στο πλάϊ του παραταγμένη και η εκκλησιαστική ιεραρχία; Πόσοι από τους βολευτές θα τολμούσαν να ψηφίσουν το μνημόνιο ; Σε ποια διαφορετική κατάσταση θα βρισκόμασταν σήμερα;

Μήπως ήρθε η ώρα οι πνευματικοί μας να προτρέπουν τους πιστούς να συμμετέχουν στα κοινά, να συμμετέχουν και να διεκδικούν ηγετικές θέσεις σε συλλόγους με κοινωνική επιρροή, να διεκδικούν θέσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση και στους ικανότερους και τιμιώτερους να συνασπίζονται σε συλλόγους, να δημιουργούν πολιτικά σχήματα και να παίρνουν θέσεις στην ελληνική βουλή;  Δηλαδή να ανατρέψουμε την νοοτροπία της αδράνειας και της παθητικότητας και να την αντικαταστήσουμε με την παιδεία της υπευθυνότητας και της συμμετοχής στις δημοκρατικές διαδικασίες. Εξ’ άλλου αυτό είναι και το ορθόδοξο πνεύμα της συνοδικότητας. Να καλλιεργήσουν αυτό το πνεύμα στα κατηχητικά και στις ενορίες.

Θα ευχόμουν να βοηθήσουν δυναμικά να σχηματισθεί ένα κίνημα πανελλήνιας εμβέλειας που θα δώσει μία πατριωτική και Χριστιανική ηγεσία, που τόσο πολύ χρειάζεται η πατρίδα μας, ικανή να μας σώσει από την καταστροφή που πλησιάζει όλο και πιο κοντά.

Ο Θεός θα βοηθήσει την Ελλάδα αλλά και ο καθένας από μας θα δώσει λόγο για την στάση που θα κρατήσει αυτά τα δύσκολα χρόνια, έλεγε ο γέροντας Παϊσιος.

πηγή