Πῶς θὰ ἐπικοινωνήσουμε μὲ τὸν Θεό;

Πως θα επικοινωνήσουμε με τον Θεό; 
Η προσευχή
Ομιλεί ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας Γέροντας Ελισαίος.Η ομιλία έγινε στον Άγιο Δημήτριο τον Λουμπαρδιάρη στις 8-4-2008.
Ο π. Γεώργιος Σχοινάς καλωσορίζει τον Γέροντα Ελισαίο στην σύναξη των νέων του Αγίου Δημητρίου.

- Τι σημαίνει η καθημερινή ζωή για τους ανθρώπους που ζουν μέσα στον κόσμο;
- Τι σημαίνει να συνδυάζεις την πνευματική ζωή με την επαγγελματική;
- Τι σημαίνει θυσία μέσα στην ζωή μας και στην καθημερινή ζωή; 
- Γιατί πραγματικά κάνουμε όλα αυτά που κάνουμε στην ζωή μας;
- Γιατί πηγαίνουμε στην Εκκησία,γιατί διαβάζουμε,γιατί σπουδάζουμε,τι ρόλο παίζουν όλα αυτά;
- Αυτό που πραγματικά λείπει είναι η κοινωνία μας με τον Θεό.
- Πως θα επικοινωνήσουμε με τον Θεό; 
- Πως καταλαβαίνουμε ότι εισακούεται η προσευχή μας; 


Προσευχή, δέηση, προσευχές, αγάπη, επικοινωνία, πίστη, αμαρτία, κοσμικό φρόνημα, μετάνοια, αφιέρωση, μοναχός, κοσμικός, ελευθερία, αγνότητα, παρθενία, Εκκλησία, μέριμνα, εντεύξεις, ικεσία, ευχαριστία, Πικιώνης, Άγιος Δημήτριος Λουμπαρδιάρης, γαλήνη, λογισμοί, λογισμός, δωρεά, Ελισαίος, Γέροντας Ελισαίος, Θεός, Χριστός, αμαρτωλότητα, ασκητικότητα, πνευματικότητα, πνευματική ζωή, φόβος, ανασφάλεια,Παρέα της Τρίτης, νους, νοερά προσευχή, καρδιά
πηγή

Γέροντας Ελισαίος: Στη σημερινή νεολαία βρίσκω περισσότερα στοιχεία σοβαρότητος και παιδείας από τη δική μας αντίστοιχη περίοδο

                        

Με αισθήματα βαθιάς ευγνωμοσύνης ολοκληρώνουμε τη συνομιλία μας εδώ στη Σιμωνόπετρα με τον Καθηγούμενό της Αρχιμανδρίτη κ. Ελισαίον, αγαπητές και αγαπητοί μου αναγνώστες της «δημοκρατίας». Λίγο πριν το... «Δι’ ευχών» -που λένε στο τέλος κάθε εκκλησιαστικής τελετουργίας- να πάρουμε ακόμη μερικές απαντήσεις.

– Μανώλης Μελινός: Γέροντα, με βάση τη συνεχή επικοινωνία και την πλουσίαν εμπειρία σας από τους νέους, αισιοδοξείτε γι’ αυτούς;

– Αρχιμ. Ελισαίος Σιμωνοπετρίτης: Είμ’ αισιόδοξος, αν και δεν συμφωνώ απολύτως με τον υπερτονισμό της νεολαίας· νεολαία είν’ ένας συμβατικός χρόνος.

– Μ.Μ.: Είναι το αύριο της Εκκλησίας, του έθνους, της κοινωνικής δομής...

– Αρχιμ. Ελ.Σιμ.: Καμίαν αντίρρηση για τις τελευταίες αναφορές, με την παρατήρησιν όμως ότι η Εκκλησία δεν έχει ηλικίες. Αντιλαμβάνεσθε...

Συνοψίζω, λέγοντας ότι αισιοδοξώ για τη νεολαία, που όμως έχει κάποιο έρεισμα. Ο εκσυγχρονισμός δεν είναι ο κανόνας. Οσα καλά στοιχεία έχει ο νέος από την παιδική ηλικία, βλασταίνουν όταν αργότερα αρχίζει να βρίσκει τον χώρο του και να εκμεταλλεύεται τον χρόνο του. Αυτό επιτυγχάνεται εδώ στο Αγιον Ορος. Αλλά και στον κόσμο συμβαίνει το ίδιο, όταν ο νέος βρει τον χώρο κι αρχίσει να υπολογίζει και να σέβεται τον χρόνο του...

Ποτέ δεν είναι αργά γι’ ανοικοδόμηση. Μάλιστα στη σημερινή νεολαία βρίσκω περισσότερα στοιχεία σοβαρότητος και παιδείας από τη δική μας αντίστοιχη περίοδο. Σήμερα οι νέοι είναι πιο έξυπνοι, πιο καλά πληροφορημένοι. Πάντως, δεν μπορεί κανείς να κρίνει με γενικότητες τους ανθρώπους. Συνήθως στα βάθη της ψυχής η θετική πραγματικότητα απέχει από την επιφάνεια. Αυτό είναι και μία ελπίδα που χαρίζει ο Θεός στον άνθρωπο. Εχει πολύ περισσότερες δυνατότητες ο άνθρωπος, απ’ ό,τι νομίζουμε. Επίσης έχει δυνάμεις αναστροφής και ανασυγκροτήσεως. Μπορεί να βρίσκεται στο χείλος του κρημνού και να επιστρέφει. Δεν μου αρέσουν αυτές οι μεσαιωνικές ιστορίες περί καταστροφών και αντιστοίχως οι υπεραισιοδοξίες περί άλλων αναγεννήσεων...

Ο άνθρωπος έχει μία προσωπική πορεία μέσα σ’ ένα Σώμα, που είναι η Εκκλησία και η κοινωνία.
– Μ.Μ.: Να παραμείνουμε, άγιε Καθηγούμενε, στην απτή πραγματικότητα της Μονής σας· θα τη συσχετίσω μ’ εκείνη της Ορμυλίας, του γυναικείου μοναστηριού που τελούσε πάντοτε υπό την πνευματική σκέπη του Γέροντός σας πατρός Αιμιλιανού. Απ’ όσο γνωρίζω, από τους περίπου εβδομήντα Σιμωνοπετρίτες πατέρες και τις εκατόν είκοσι Ορμυλιώτισσες μοναχές, εβδομήντα άτομα εκατέρωθεν είσθε στενοί συγγενείς, σύζυγοι, πατέρες, μητέρες, αδέλφια, ξαδέλφια, ανίψια! Μιλήστε μας για την ευλογίαν αυτήν, απαντώντας στους «χριστιανούς» γονείς οι οποίοι φοβούνται ότι, πηγαίνοντας στο μοναστήρι τα παιδιά τους, θα... ενταφιασθούν!

– Αρχιμ. Ελ.Σιμ.: Υπάρχει όντως διάλυση κάποιας οικογενείας, για να ενωθεί όμως εις το όνομα Κάποιου Αλλου! Με άλλα λόγια, σκορπίζει μίαν οικογένειαν ο Θεός και την επανενώνει σε άλλο επίπεδο και άλλη διάσταση· την ανοικοδομεί! Αυτές οι οικογένειες που διαλύθηκαν ζουν πιο ευτυχισμένες απ’ ό,τι ζούσαν με την καθημερινή τριβήν. Οντας τώρα «χωρισμένοι» αλλά ουσιαστικά ενωμένοι στα μοναστήρια, εν ονόματι του Χριστού, αυτό έχει συνέπεια και για την υπόλοιπη αδελφότητα. Αισθανόμαστε την οικογενειακή ζωή στο κοινόβιο. Πέριξ των δύο μονών υπάρχει ένας άλλος κόσμος εγγάμων, που αποτελεί την ευρύτερη οικογένεια. Το σύνολον αυτό είναι η απεικόνιση της Εκκλησίας σε μικρογραφία.

– Μ.Μ.: Γέροντα, ευχαριστώ πολύ για τις πολύτιμες σκέψεις και πληροφορίες σας.

– Παρακαλώ να εύχεσθε.

– Αρχιμ. Ελ.Σιμ.: Εγώ σας ευχαριστώ πολύ. Ο Χριστός να μας ευλογεί όλους· αμήν.

– Μ.Μ.: Ο Βρετανός περιηγητής Carlyle, αγαπητές και αγαπητοί μου αναγνώστες της «δημοκρατίας», περιγράφει με ζωντάνια κι έξαρση το τοπίο της Σιμωνόπετρας ως εξής:

«Ο ήλιος βασίλευε όταν φτάσαμε στο μοναστήρι. Ζύγωνε το σούρουπο. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το θέαμα από το χαγιάτι που τριγυρίζει το μοναστήρι. Στέκεται κυριολεκτικά πάνω σε μια βραχοκολόνα. Από ’δώ και από ’κεί βαθιές λαγκαδιές κατάφυτες και χαραγμένες από χειμάρρους. Μπροστά η θάλασσα· θαρρεί κανείς πως, αν πετάξει μια πέτρα, θα φτάσει στο νερό. Πίσω ανεβαίνει ένας απότομος βράχος και από ψηλά κρυφοκοιτάζει ο Αθως. Οταν με το σούρουπο έγινε το τοπίο πιο απαλό κι άρχισε να χρυσώνει από τη λάμψη της σελήνης, όταν πια κανένας ήχος δεν έφτανε στο αυτί -έξω από τα τραγούδια των αηδονιών, το μούρμουρο των νερών που κατέβαιναν από το βουνό και τον μακρινό ορυμαγδό των κυμάτων-, ένιωθες μέσα σου κάτι ανεπανάληπτο. Οταν θα φύγω από τον κόσμο, πρέπει να πάω στη Σιμωνόπετρα»!

Χαγιάτια ξέχειλα... ίλιγγο, εδώ στην Πέτρα του Σίμωνος· καρδιές ξέχειλες αγάπη για τον συνάνθρωπο! Εδώ πείθεσαι ότι η μοναχική ζωή δεσπόζεται από ένα σκοπόν ο οποίος και τη νοηματοδοτεί: την αναζήτηση του Θεού. Ο Μοναχός έχει αποχωρισθεί απ’ όλα, για να μην έχει εμπόδια στον δρόμο του προς τον Θεόν· γι’ αυτό αποχωρίζεται και από τα πλέον πολύτιμα. Στο πλαίσιο της ασκήσεως δεν αποχωρίζεται από τα κτίσματα απλώς, αλλά και απογυμνώνεται από τον εαυτό του. Ο Μοναχός οφείλει να χωρισθεί απ’ όλ’ αυτά, σαν να είναι νεκρός. Ο απόστολος Παύλος το λέγει: «Απεθάνετε συν τω Χριστώ από των στοιχείων του κόσμου τούτου». «Τα άνω φρονείτε, μη τα επί της Γης. Απεθάνετε γαρ και η ζωή υμών κέκρυπται συν τω Χριστώ εν τω Θεώ» (Κολ. β 20, γ 2-3). Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιον αντιλαμβανόμαστε την οικειότητα τόσο των παλαιών όσο και των συγχρόνων μοναχών με τον θάνατον. Ο άγιος Αντώνιος δεν πήγε να εγκατασταθεί σε σπήλαιον, αλλά σε τάφο!

Πολλοί Μοναχοί της Αιγύπτου και της Παλαιστίνης θα τον μιμηθούν. Αλλά κι εδώ στο Αγιονόρος σήμερα υπάρχουν οι έγκλειστοι, πρότυπα της αθωνικής ασκήσεως. «Σαρξ και αίμα δεν μπορούν να κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού». Εάν υποφέρουμε, εάν πεθάνουμε μετά του Χριστού, θα βασιλεύσουμε μαζί Του. «Οστις θέλει οπίσω μου ελθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι» μας λέγει. Εάν ο Μοναχός δεν ζει μία «νεκρή ζωή», δεν είναι Μοναχός. Εδώ εφαρμόζεται το παύλειον: «Καθ’ ημέραν αποθνήσκω» (Α Κορ. ιε 31) και «Νεκρώσατε τα μέλη υμών τα επί της γης» (Κολ. γ 5). Δεν πρόκειται περί απλής μνήμης θανάτου· Το ζήτημα δεν είναι να θυμόμαστε ότι θα πεθάνουμε, αλλά όντως να «πεθάνουμε». «Απεθάνετε και η ζωή υμών κέκρυπται συν τω Χριστώ εν τω Θεώ». Αυτό απορρέει από τις μοναχικές υποσχέσεις που θεωρούνται νέο βάπτισμα.

Ο Μοναχισμός είναι βίος αγγελικός. Η μοναστική ζωή θεωρείται ως το όγδοο Μυστήριο! Το Μυστήριο του Χριστού είναι μυστήριο θανάτου και αναστάσεως. Ο Μοναχός αποθνήσκει ως προς τον εαυτό του και ως προς τον κόσμο και ανίσταται εν Χριστώ τω Θεώ και εν τω κόσμω του Θεού. Ο μοναχικός βίος είναι το μυστήριο της πλήρους αφιερώσεως στον Θεό του ανθρώπου και της υπάρξεώς του. Οι Μοναχοί φυλάσσουν μέσα στην ερημία την εικόνα του Χριστού ακτινοβολούσα και άθικτη, σε όλη την καθαρότητα της θείας Αληθείας που μας εκληροδότησαν οι Απόστολοι, οι Μάρτυρες, οι Αγιοι Πατέρες. Οταν έλθει η ώρα, θα την αποκαλύψουν στον κλονισμένο κόσμο. Γι’ αυτό λέμε ότι ο Μοναχισμός είναι μυστήριο και προσθέτουμε: Τύπος του μέλλοντος αιώνος, ο οποίος τηλαυγώς σηματοδοτεί την πορεία της Εκκλησίας μας...

 Μανώλης Μελινός

Δημοκρατία 15.02.2014 

Τι μας απαντά για το άβατο που υπάρχει στο Περιβόλι της Παναγίας ο σεπτός Καθηγούμενος της Σιμωνόπετρας Αρχιμανδρίτης κ. Ελισαίος

Τι μας απαντά για το άβατο που υπάρχει στο Περιβόλι της Παναγίας ο σεπτός Καθηγούμενος της Σιμωνόπετρας Αρχιμανδρίτης κ. Ελισαίος

Για το πολυσυζητημένο θέμα του αβάτου, αλλά και -πριν και έπειτα από αυτό- γενικότερα για την ουσία και σημασία του Μοναχισμού μάς ομιλεί στη σημερινή επικοινωνία μας ο σεπτός Καθηγούμενος της Σιμωνόπετρας Αρχιμανδρίτης κ. Ελισαίος.

 - Μανώλης Μελινός: Γέροντα, πώς εισέρχεται, πώς εντάσσεται ο υποψήφιος στο μοναστήρι; Είναι συγκεκριμένη η περίοδος της δοκιμασίας;

- Αρχιμ. Ελισαίος Σιμωνοπετρίτης: Κάθε ψυχικώς υγιής άνθρωπος που το επιθυμεί πολύ είναι δεκτός στο μοναστήρι. Αυτό δεν σημαίνει ότι οπωσδήποτε θα μείνει ή ότι θα τον κρατήσει το μοναστήρι. Ο Αγιος Ιωάννης της Κλίμακος αναφέρει ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι θείας κλήσεως. Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειώσουμε ότι για την ασφάλεια του προσώπου πρέπει να υπάρξει ένα στάδιο προδοκιμασίας, όπως το λέμε στη νεότερη γλώσσα. Οταν αυτό που αισθάνεται σταθεροποιηθεί σαν έφεση και αναζήτηση, τότε υποβάλλει γραπτώς αίτηση στο μοναστήρι και η Γεροντική Σύναξις αποφασίζει αν πρέπει να τον εγγράψει στους δοκίμους της μονής. Συνήθως η δοκιμή του κυμαίνεται από ένα έως τρία χρόνια. Αν κάποιος, για παράδειγμα, δεν έχει εκκλησιαστική παιδεία από παλαιά, πρέπει να εξαντλούνται τα τρία χρόνια και ίσως κάποτε κάποτε και περισσότερο...

 

- Μ. Μ.: Λιγότερο από έναν χρόνο σε ποιες περιπτώσεις;

- Αρχιμ. Ελ. Σιμ.: Σε περιπτώσεις εξαιρετικές. Αν κάποιος έχει εκκλησιαστική παιδεία και σταθερότητα, ναι. Γιατί αυτό δεν ξεκινά από την ασφάλεια του μοναστηριού, αλλ’ από την ασφάλεια του προσώπου. Μη φθάσει, ο μη γένοιτο, ο μοναχός να πει κάποτε «γιατί βιάσθηκα τόσο πολύ...».

- Μ.Μ.: Τι εξυπηρετεί η αλλαγή ονόματος;

- Αρχιμ. Ελ. Σιμ.: Ο μοναχός προσερχόμενος απαρνείται τα πάντα· πολλά που για τον κόσμο είναι καταξίωση, για τον μοναχό είναι απάρνησις όπως λ.χ. οι γονείς, ένα ιδανικό, η προσφορά στην κοινωνία... Πλ’ αυτά, όχι από μίσος γι’ αυτά, αλλ’ από γνησίαν αγάπη προς Τον χορηγό παντός αγαθού και ιδανικού, τον Χριστό.

- Μ. Μ.: Γέροντα, λένε μερικοί ότι οι μοναχοί απαρνούνται τον κόσμο επειδή τον μισούν... Αλλοι ισχυρίζονται ότι στο μοναστήρι πάνε αποτυχημένοι, περιθωριακοί τύποι, που δεν έχουν άλλη διέξοδο. Παρακαλώ απαντήστε τους.

- Αρχιμ. Ελ. Σιμ.: Σημασία δεν έχει ν’ απαντήσω έτσι απλά, να πληροφορήσω γι’ αυτά και για άλλα· σημασία έχει ν’ αποκαλύψω -αν μπορώ και αν η ζωή μου το αποδεικνύει αυτό- την παρηγοριά του ανθρώπου, τον Θεό, με τη συμπεριφορά, με το βίωμα, με τον τρόπο, με την εμφάνισή μου. Αυτόν πρέπει να υποδεικνύω. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη προσφορά τού ν’ αποκαλύψεις σε κάποιον αυτό που πραγματικώς αναζητεί. Αν οι μοναχοί το κάνουν αυτό, είναι κατ’ εμέ καταξιωμένοι, τίποτε άλλο να μη κάνουν. Γιατί είναι οι στιγμές οι καίριες του ανθρώπου, που μπορεί να έχει προσφέρει στην κοινωνία τα πάντα και να του λείπει «κάτι». Αν λοιπόν ένας μοναχός μιλήσει σ’ έναν εξηντάχρονο, εβδομηντάχρονο -ο οποίος έχει παρακολουθήσει 700 κηρύγματα που δεν «μίλησαν» στην καρδιά του- και τον βοηθήσει αποτελεσματικώς, να το μεγάλο κέρδος. Αυτό σημαίνει πολλά και για τον μοναχό και για την κοινωνική καταξίωση. Οπως εσείς χρειάζεσθε τον κόσμον, έτσι κι εμείς χρειαζόμαστε το μοναστήρι, καθώς λειτουργούμε ως μέλη ενός σώματος. Η προσφορά του μοναχού, λοιπόν, είναι η προσφορά ενός μέλους προς το κοινωνικό σύνολο, προς την Εκκλησία σε τελευταία ανάλυση. Η παράδοση λέει ότι οι μοναχοί είναι το νεύρο της Εκκλησίας! Αποτελούν την εμπροσθοφυλακή του Σώματος.

- Μ. Μ.: Γέροντα, ας μιλήσουμε για το άβατο του Αγίου Ορους. Απ’ όσο γνωρίζω, ο νόμος περί του αβάτου εκδόθηκε καταρχάς από τον Κωνσταντίνο Μονομάχο, περί τα μέσα του 11ου αιώνος. Μάλιστα έχω πληροφορηθεί παράδοση που λέγει ότι την εποχή της Τουρκοκρατίας Τούρκος υπάλληλος -περιφρονώντας τον κανόνα που περιλαμβάνει και τα θηλυκά παραγωγικά ζώα- μετέφερε μία κατσίκα στις Καρυές, το γάλα όμως της οποίας μεταβλήθηκε σε αίμα! Δεν δέχεσθε εδώ -κατά παράδοση- το θηλυκό στοιχείο;

- Αρχιμ. Ελ. Σιμ.: Δεν είναι απόλυτο αυτό. Δεν μπορούμε να πούμε έτσι γενικευμένα «το θηλυκό στοιχείο».

- Μ. Μ.: Το να μην μπαίνει η γυναίκα στο Αγιον Ορος κάπου είναι κατανοητό. Βοηθείται ο μοναχός να ολοκληρώσει απερίσπαστος το έργο του. Σε άλλο επίπεδο, σε άλλη έκφραση της ζωής, θα μπορούσατε κάλλιστα λ.χ. να έχετε τις κότες σας, ώστε να μην αγοράζετε αβγά από τον κόσμον.

- Αρχιμ. Ελ. Σιμ.: Ας θέσουμε το θέμα πιο γενικά· έχει σημασία, γιατί στο Αγιον Ορος διατηρήθηκε αυτή η παράδοση. Σε όλα τα μοναστήρια απ’ αρχής υπήρχε το άβατο και στ’ ανδρικά και στα γυναικεία. Αυτό λοιπόν που είναι βασικό και αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία των μοναστηριών διατηρήθηκε στο Αγιον Ορος. Τώρα, γιατί γίνεται αυτό; Στο πλαίσιο της αποταγής των πάντων -δεν θέτω σε ηθική βάση το ζήτημα- ακόμη και του πολύ ιερού δεσμού της συζυγίας, είναι φυσικό ν’ αρνούμασθε αυτή τη δυνατότητα της επικοινωνίας με το άλλο φύλο. Αυτό, εν τέλει, για να δημιουργηθούν στο Αγιον Ορος -που είναι κατεξοχήν μοναστικός χώρος- οι άριστες προϋποθέσεις και συνθήκες για τη μοναχική ζωή. Μέσα σε αυτά περιλαμβάνεται και η αποταγή των πάντων. Γι’ αυτό και δεν δεχόμαστε την είσοδο των γυναικών, όχι από αντίληψη μισογυνισμού, αλλ’ από το ακριβώς αντίθετον: Από βαθιά αξιοπρέπεια σε αυτό που κάνουμε. Να κρατήσουμε τις προϋποθέσεις για να είναι η μοναχική ζωή απερίσπαστη και απόλυτη, όπως έκαναν και κάνουν και οι γυναίκες για τα δικά τους μοναστήρια. Μακάρι να υπήρχε ένα Αγιον Ορος και για τις γυναίκες... Θα ήτο πάρα πολύ καλό. Μέσα λοιπόν στο γενικότερο πλαίσιο, επικράτησε να μην υπάρχουν θηλυκά ζώα στο Αγιον Ορος. Με την πάροδο των ετών η παράδοσις αυτή περιβλήθηκε ένα μανδύα ιερότητος, ότι τίποτε το θηλυκό δεν υπάρχει στο Αγιον Ορος. Αυτό βεβαίως δεν είναι και τόσον αληθινό, γιατί π.χ. δεν εφαρμόσθηκε πάντα. Απλούστατα η πανίδα και η χλωρίδα έχουν και τα θηλυκά και τ’ αρσενικά. Ομως καθιερώθηκε τα ζώα που εντάσσονται στη ζωή του μοναστηριού -τα χρησιμοποιεί δηλαδή η μονή- να μην είναι θηλυκά. Οταν ο Αγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης έφερε βόδια και αγελάδες στο μοναστήρι του και μεταφορικά ζώα, οι ασκητές αντέδρασαν. Μετά, με το τυπικό του Τσιμισκή, καθιερώθηκε να έχει ζώα μόνον η Μεγίστη Λαύρα -το πρώτο τη τάξει μοναστήρι- που είχε και έχει πολλές ανάγκες.

Αυτό λοιπόν ξεκίνησε -όπως τα περισσότερα πράγματα- απλά και στη συνέχεια περιβλήθηκε μίαν αίσθησιν ιερότητος κατά την πορεία των πραγμάτων. Επαναλαμβάνω για το θέμα του αβάτου: Εφαρμόσθηκε και στο Αγιον Ορος -όπως αναφέραμε- ως παράδοση του Μοναχισμού.

 

Μανώλης Μελινός

Θεολόγος συγγραφέας,

διευθυντής Βιβλιοθήκης της Ι. Συνόδου

πηγή

Ο Καθηγούμενος της Μονής Σίμωνος Πέτρας μιλά για τη ζωή των μοναχών (φωτο)

Σημαντικές -άγνωστες εν πολλοίς- λεπτομέρειες από την καθημερινή ζωή των Αγιορειτών, τους χώρους όπου ασκούνται, καθώς και το πώς κατανέμουν το 24ωρό τους μας δίδει ο Καθηγούμενος της Μονής Σίμωνος Πέτρας Αρχιμανδρίτης Ελισαίος.

- Μανώλης Μελινός: Αγιε Καθηγούμενε, παρακαλώ να μπούμε στο καθολικό σας, όπως λέγεται ο κεντρικός ναός κάθε μοναστηριού. Εκεί συναντούμε πολλούς διακονητές, πολλά διακονήματα άγνωστα στο ευρύτερο κοινό αλλά και σε πολλούς από ημάς, που έχουμε κάποια στοιχειώδη εκκλησιαστική παιδεία.  

Μιλήστε μας γι’ αυτά, διότι εν πολλοίς μας ξενίζουν διάφορα πράγματα όπως λ.χ. η συνεχής κίνηση κατά τη διάρκεια των ακολουθιών. Μας κάνει εντύπωση το ότι ένας μοναχός ειδοποιεί έναν άλλο να αναγνώσει ή να ψάλει κάτι. Αμέσως μετά ειδοποιεί κάποιον άλλον ή κάποιος μοναχός ανάβει συγκεκριμένα καντήλια ή λαμπάδες την τάδε στιγμή, σβήνει κάποιο ή κάποια άλλα την άλλη στιγμή κ.ο.κ.

- Αρχιμ. Ελισαίος Σιμωνοπετρίτης: Η τελετουργία των ακολουθιών είναι σε κάθε περίπτωση κάτι το ξεχωριστό. Επειδή οι περισσότερες ώρες των μοναχών είναι αφιερωμένες στη θεία λατρεία, αντιλαμβάνεσθε ότι έχει αναπτυχθεί η λεγομένη τυπική διάταξη μέσα στον ναόν. Η λατρευτική ζωή του μοναχού είν’ ένας ολόκληρος κύκλος. Αυτός που κυριαρχεί -από πλευράς διακονίας πρακτικής μέσα εις τον ναό- είναι ο εκκλησιάρχης. Ας πούμε ότι διευθύνει την όλη υπόθεση της εκκλησιαστικής διακονίας. Ο εκκλησιαστικός είναι αυτός που εκτελεί. Διακονεί πάντοτε με μανδύα. Αυτό είναι το ένδυμα του μοναχού που διακονεί στον ναό.

- Μ. Μ.: Τι ακριβώς συμβολίζει ο μοναχικός μανδύας;

- Αρχιμ. Ελ. Σιμ.: Στην κουρά του μοναχού λέμε: «Ελαβε το μέγα…». Εννοούμε ότι με αυτό το ένδυμα θα διακονήσει σε ολόκληρη τη μοναχική ζωή. Είναι το ένδυμα το οποίον ενδύεται ο μοναχός απ’ αρχής και φέρει μέχρι τέλους. Δηλαδή όπως ένας μοναχός ενδύεται τον θάνατο που είναι ζωή, ακριβώς τον παίρνει και μαζί του. Από τη στιγμή που νεκρώνεται για τον κόσμο, σημαίνει ότι ενδύεται τον θάνατον. Ενδεδυμένος τον θάνατο φέρει τον μανδύα μέσα στον οποίο ραμμένος θάπτεται κατά γης. Εμείς οι μοναχοί περιτυλιγμένοι με τον μανδύα μπαίνουμε στο χώμα, δίχως φέρετρο. Σαν έμβρυο μέσα στον πλακούντα, βρισκόμαστε στα σπλάγχνα της μητέρας γης περιμένοντας την ανάσταση των νεκρών, για ν’ αναγεννηθούμε και να κατευθυνθούμε «εις απάντησιν του Κυρίου εις αέρα…». Ενα άλλο κεντρικό διακόνημα μέσα στον ναό είναι του τυπικάρη, που μνημονεύσατε. Εκείνος διευθύνει την ακολουθία. Γι’ αυτό βλέπετε ότι τα πάντα εξαρτώνται από τον τυπικάρη. Ειδικώς εδώ στο Αγιον Ορος -χωρίς αυτό να σημαίνει μείωση του Γέροντος- είχε και έχει μεγάλη επιβολή ο τυπικάρης. Διηύθυνε και διευθύνει τα πάντα στη εκκλησίαν. Επομένως, ακόμη και ο Γέροντας να πει κάτι, ουσιαστικώς ο τυπικάρης θα του υποδείξει το πότε και το πώς. Αυτός, λοιπόν, διευθύνοντας τη λατρεία, προσπαθεί να κρατήσει μία συμμετοχή καθολική των μοναχών σε όλα, κατά τη διάρκεια της ακολουθίας. Αρα σημαίνει ότι μπορεί να αλλάξει τους ψάλτες, να πει τι θα κάνουν, μπορεί να ορίζει τον κανονάρχη κ.λπ.

- Μ. Μ.: Εκείνη την ώρα τα κάνει αυτά ή πρέπει να τους έχει ενημερώσει από πριν;

- Αρχιμ. Ελ. Σιμ.: Εξαρτάται·περισσότερο εκείνη την ώρα. Δεν μπορεί από πριν, διότι την κατάλληλη ώρα θα τους πει. Π.χ., όταν θέλουμε να τιμήσουμε κάποιον, θα του προσφέρουμε να ψάλει «Την τιμιωτέραν…». Είναι μία ένδειξη τιμής και προς την Παναγία, βεβαίως, και προς το πρόσωπο που θα την ψάλει. Επιλέγει, λοιπόν, ο τυπικάρης, γνωρίζοντας για παράδειγμα ποιος έχει δυνατότητα καλής αναγνώσεως, ποιος ψέλνει όμορφα, ποιος πρέπει να αναγνώσει (γιατί το έχει ανάγκη…). Είναι μία ισορροπία που διατηρείται από τον τυπικάρη. Ακόμη, μπορεί να επέμβει λ.χ. και στο πότε θα ανάψουν ή θα σβήσουν συγκεκριμένα καντήλια και λαμπάδες. Βέβαια, υπάρχει το τυπικόν, αλλά ο τυπικάρης μπορεί για κάποιους λόγους να το τροποποιήσει. Η έκφρασις «όπως δόξη τω προεστώτι» κατ’ ουσίαν σημαίνει «όπως δόξη τω τυπικάρη»! Σε άλλες εποχές και άλλες περιπτώσεις, ο τυπικάρης έφερνε απλά μέλη της Εκκλησίας στον χώρο της ενεργού συμμετοχής στη λατρεία, όπως π.χ. ανάγνωση προφητειών, ψάλσιμο εύκολων τροπαρίων κ.λπ.

- Μ. Μ.: Γέροντα, κάτι που με έχει εντυπωσιάσει μέσα στο καθολικό των αγιορειτικών μονών είναι το ότι κατά τη διάρκεια του εσπερινού ο εφημέριος παραμένει την περισσότερη ώρα έξω του Αγίου Βήματος, έχοντας κρεμάσει το πετραχήλι του στην ωραία πύλη. Το φορά μόνον όταν πρόκειται να κάνει αίτηση, να εκφωνήσει κ.λπ.

- Αρχιμ. Ελ. Σιμ.: Κατ’ αρχάς, γνωρίζετε ότι κάθε ακολουθία έχει τον χώρο όπου τελείται. Για παράδειγμα, η ενάτη τελείται στη λιτή, ο εσπερινός στο καθολικό, η λιτή στον ομώνυμο χώρο, το απόδειπνο στη λιτή, ο όρθρος και η θεία Λειτουργία στο καθολικό. Μάλιστα, σε πολλά μοναστήρια που η άνεση των χώρων το επιτρέπει, μπορεί σε άλλον ναό να γίνει ο όρθρος και σε άλλον η θεία Λειτουργία. Ο ιερεύς είναι ένας συνδιακονητής στον χώρο της θείας λατρείας. Δεν είναι κάτι «ξένο», κάτι έξω από την αδελφότητα. Απολαμβάνει, βεβαίως, σεβασμού εκ της ιεροσύνης του. Στις αδελφότητες ο διάκονος και ο ιερεύς δεν ποιμαίνουν -εκ του υπουργήματός των- αλλά συνδιακονούν. Επιτρέψτε μου, σ’ αυτό το σημείο, να επανέλθω στα διακονήματα που λέγαμε πριν και να συμπληρώσω ότι μέσα στον ναό έχουμε και το διακόνημα του ταξιάρχη, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τις θέσεις που θα καταλάβουν οι προσκυνηταί. Επίσης ο κανονάρχης, ο κανδηλάριος. Εκτός ναού -να πούμε για να συμπληρώσουμε την προηγουμένη αναφορά μας- ο επιτηρητής, ο αφυπνιστής που έχει την ευθύνη να ειδοποιήσει τους πατέρες για τη νυκτερινή ακολουθίαν, ο νοσοκόμος, ο γηροκόμος, ο σκυτεύς (υποδηματοποιός), ο αμπελουργός, ο κηπουρός, ο αροτριών, ο ξυλουργός, ο ναυπηγός, ο βιβλιοφύλαξ, ο καλλιγράφος (τα παλαιότερα χρόνια), ο ακεστής (διορθωτής σχισμένων ενδυμάτων), ο κοσμήτης, ο υφάντης (παλαιότερα, επίσης), ο αλιεύς και διάφορα άλλα…

- Μ. Μ.: Μιλήστε μας για τη διοικητική διάρθρωση μιας αγιορειτικής μονής. Επικεφαλής ο ηγούμενος, ο Γέροντας. Δεν είναι όμως μόνος. Πλαισιώνεται από τη Γεροντία, τους επιτρόπους κ.ά. Πείτε μας σχετικά.

- Αρχιμ. Ελ. Σιμ.: Πάντοτε, ως προς τη διοίκηση του μοναστηριού, ο Γέροντας ενεργούσε «μετά βουλής». Είχε κάποιους πρεσβύτερους συμβούλους που τους συμβουλευόταν, ατύπως μεν το έπραττε όμως. Πολλά ξεκίνησαν κάπως έτσι, αλλά στην πορεία προσέλαβαν συγκροτημένη μορφή. Κάτι ανάλογο έγινε και στο Αγιον Ορος. Εδώ, προ του 1924, δεν υπήρχε κωδικοποιημένη κατάστασις, αλλά όλα εδράζονταν στην ιερή συνήθεια, στις παραδόσεις δηλαδή. Τώρα έχουμε μία γενική λογική διοικήσεως του Αγίου Ορους, αλλά και, ειδικότερα, διοικητική πρακτική διέπει την ζωή κάθε μοναστηριού. Οσον αφορά τα διοικητικά, τα οικονομικά κ.λπ., το μοναστήρι συνδιοικείται από τη Γεροντική Σύναξη, η οποία αποτελείται από έξι, οκτώ, 10 πατέρες οι οποίοι ονομάζονται προϊστάμενοι. Αυτοί αποτελούν το σώμα που αποφασίζει. Προεδρεύει ο Γέροντας. Η Γεροντική Σύναξη, τα μέλη της οποίας είναι αιρετά και ισόβια, είναι, ας πούμε, το διοικητικό συμβούλιον. Η εκτελεστική επιτροπή αποτελείται από τους επιτρόπους, οι οποίοι συνήθως είναι δύο ή τρεις, αναλόγως με τα θέματα που έχει ένα μοναστήρι. Βέβαια, ο Γέροντας μπορεί να αναθέσει και κάποιους άλλους τομείς σε προϊσταμένους, όπως λ.χ. ο δασάρχης για το μοναστηριακό δάσος. Το αρχονταρίκι πρέπει επίσης να το αναλαμβάνει προϊστάμενος, γιατί πρόκειται περί σοβαρού διακονήματος.

Μανώλης Μελινός
Θεολόγος συγγραφέας,
διευθυντής Βιβλιοθήκης της Ι. Συνόδου

 Δημοκρατία

πηγή

«Κι ἄν μᾶς πολεμοῦν, δέν μποροῦμε νά κρατήσουμε, καμία κακία»

Τοῦ Γιώργου Θεοχάρη

''Κι ἄν μᾶς πολεμοῦν, δέν 

μποροῦμε νά κρατήσουμε, 

ἄς τό ποῦμε ἁπλά, 

καμία κακία, καί 

πρέπει νά μιμούμαστε

 τόν Πρωτομάρτυρα

 Στέφανο, 

διότι ἀλλιῶς θά εἴμαστε

 ἀντίθετοι στό Εὐαγγέλιο΄΄

 ἀπαντᾶ  ὁ ἡγούμενος 

τῆς Μονῆς Σιμωνόπετρας 

τοῦ Ἁγίου Ὅρους 

Ἀρχιμανδρίτης Ἐλισαῖος

 σέ ὅσους χτυποῦν 

 ΄Ἅγιο Ὅρος καί τήν

 Ὀρθοδοξία. 

Παράλληλα

 ἀπευθύνει 

κάλεσμα γιά 

"Ἐπιστροφή 

στόν ζωντανό

 Θεό τῶν πατέρων μας,

 στήν ἀκένωτη πηγή τῆς

 πίστεως, τῆς ἐλπίδος καί τῆς ἀγάπης''.

"Ἡ Ἐκκλησία θά εἶχε νά διαδραματίσει σπουδαῖο ρόλο, ἐάν ἡ Πολιτεία

 δέν ἦταν τόσο στενόκαρδη καί κοντόφθαλμη στήν ἀξιοποίηση τοῦ

 δυναμικοῦ της Ἐκκλησίας", ὑπογραμμίζει ὁ ἡγούμενος τῆς 

Μονῆς Σιμωνόπετρας τοῦ Ἁγίου Ὅρους Ἀρχιμανδρίτης Ἐλισαῖος.

- Γέροντα, πολλοί λένε ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία χτυπιέται γενικότερα καί 

φυσικά μαζί καί τό Ἁγιώνυμο Ὅρος. Τί λέτε ἐπ’ αὐτοῦ;

Πάντοτε γινόταν αὐτό. Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἄλλωστε ἡ Ἐκκλησία 

τῶν μαρτύρων. Εἶναι δηλαδή μία συνεχής διαπάλη μεταξύ ἀληθείας

 καί μεταξύ μή ἀληθείας, ἄς τό πῶ ἔτσι, καί φυσικά αὐτό θά συνεχιστεῖ. 

Τό θέμα εἶναι ἐμεῖς σάν Ἅγιο Ὅρος δέν πρέπει νά ἔχουμε μία ἄμυνα

 πάνω στά θέματα αὐτά, δέν πρέπει νά λειτουργοῦμε ἀρνητικά.

 Ἐμεῖς πρέπει μέ τή ζωή μας, μέ τό λόγο μας, μέ τή συμπεριφορά

 μας, ἀφ’ ἑνός νά ὁμολογοῦμε καί νά διακηρύττουμε....

 τήν ἀλήθεια καί ἀφετέρου νά δίνουμε πίστη καί ἐλπίδα καί θάρρος

 καί προοπτική καί σέ μᾶς τούς ἴδιους τους μοναχούς, ἀλλά 

καί στόν ὑπόλοιπο κόσμο καί νά δίνουμε τό ὅραμα τῆς ἐσχατολογικῆς

 προοπτικῆς, τῆς ζωῆς μετά τοῦ Θεοῦ. Ἄλλωστε ἐμεῖς, κι ἄν

 μᾶς πολεμοῦν, δέν μποροῦμε νά κρατήσουμε, ἄς τό ποῦμε 

ἁπλά, καμία κακία, καί πρέπει νά μιμούμαστε τόν Πρωτομάρτυρα

 Στέφανο, διότι ἀλλιῶς θά εἴμαστε ἀντίθετοι στό Εὐαγγέλιο.

-        Πῶς βλέπετε νά ἐξελίσσονται τά πράγματα 

στήν Ἑλλάδα; Οἰκονομική κρίση, ἀνέχεια, φτώχεια, παιδιά-μαθητές 

λιποθυμοῦν στά σχολεῖα λόγω ἀσιτίας, ἐνδεικτικά σας ἀναφέρω 

αὐτό τό παράδειγμα, ποῦ πᾶμε τελικά;

Δέν μπορῶ νά τό ξέρω. Ἄς μήν ἀντικαθιστοῦμε τούς καθ’ ὕλην 

ἁρμοδίους σ’ αὐτά τά θέματα. Δέν ἀσχολοῦμαι μέ τήν ἀνάλυση

 τῶν πολιτικῶν καί κοινωνικῶν πραγμάτων, ἀλλά εἶναι ἀλήθεια, 

ἐάν μπορῶ νά πῶ μία κουβέντα πάνω σέ αὐτό τό θέμα, ὅτι ἡ

 Ἑλλάδα ἔχει ἀνάγκη ἀπό μεγάλες κοινωνικές καί πνευματικές

 ἀλλαγές γιά νά ἀνακοπεῖ, κατά κάποιο τρόπο, ἡ χρεοκοπία σέ

 ὅλα τά ἐπίπεδα. Ἔλλειψη παιδείας καί ἐμπνευσμένων ἀνθρώπων

 ἀποτελοῦν βασικές αἰτίες τῆς πανθομολογουμένης καταρρεύσεως.

 Στό ἐπίπεδό της ἐθνικῆς καί κοινωνικῆς συνοχῆς, τῆς θυσίας καί

 προσφορᾶς ἡ Ἐκκλησία θά εἶχε νά διαδραματίσει σπουδαῖο ρόλο,

 ἐάν ἡ Πολιτεία δέν ἦταν τόσο στενόκαρδη καί κοντόφθαλμη 

στήν ἀξιοποίηση τοῦ δυναμικοῦ της Ἐκκλησίας.

-        Μήπως ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος εἶχε ἐκτραπεῖ τῆς 

πορείας του καί φτάσαμε σ’ αὐτό τό σημεῖο; Εἶναι καί 

πνευματικό τό ζήτημα λέτε;

Ὁπωσδήποτε. Τό ζήτημα εἶναι καθαρά πνευματικό.

-        Δηλαδή;

Τό ζήτημα τῆς ἰδιοπροσωπίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ εἶναι 

πνευματικό ζήτημα. Σχεδόν δέν ἔχομε ταυτότητα ὡς 

χώρα καί ὡς πολίτες αὐτῆς τῆς χώρας. Ἡ ἐγκατάλειψη 

τῶν παραδοσιακῶν ἀξιῶν καί ἡ στροφή μας πρός ποικίλες

 ἀσαφεῖς κατευθύνσεις νομίζω πώς μᾶς φέρνει σέ

 μία πορεία καταστροφική, θά ἔλεγα ἀνεπανόρθωτα τραυματική. 

Θά μπορούσαμε ν’ ἀναλύσουμε πολύ αὐτό τό θέμα,

 τί σημαίνει παραδοσιακές ἀξίες, τί σημαίνει συσχηματισμός

 μέ τήν ἐκκοσμίκευση καί τήν ἄμετρη ὑλοφροσύνη,

 ἀποδοχή ἀλλοτρίων ἠθῶν, ἀλλά δέν εἶναι βέβαιά της ὥρας,

 σέ μία συνέντευξη νά τά ποῦμε αὐτά. Πάντως ὁ ἄνθρωπος

 πού ἔχει βγάλει ἀπό τή ζωή τοῦ τήν φυσική του πνοή,

 τήν πηγή τῆς ζωῆς, τόν Θεό, τήν ἁπλότητα, τήν ἄσκηση,

 τήν ὀλιγάρκεια, τήν ἀλληλεγγύη, τόν σεβασμό, φυσικά ὅλα αὐτά,

 ἀκόμη τή συλλογικότητα, καί ἔχει στραφεῖ πρός τόν ἄκρατο 

ἀτομισμό καί τά ἀτομικά συμφέροντα, θά γευθεῖ τούς πικρούς

 καρπούς τῶν ἐπιλογῶν του.

-        Ἡ συνταγή σωτηρίας γιά τόν κάθε ἄνθρωπο ξεχωριστά,

 γιά τόν κάθε Ἕλληνα ξεχωριστά, τί παροτρύνετε στόν κόσμο

 νά κάνει προκειμένου νά σωθεῖ, ὅσο μπορεῖ, ἔστω τήν ὕστατη

 ὥρα.

Ἐπιστροφή στόν ζωντανό Θεό τῶν πατέρων μας, στήν ἀκένωτη 

πηγή τῆς πίστεως, τῆς ἐλπίδος καί τῆς ἀγάπης. Ἐκεῖ κάθε 

ἄνθρωπος θά βρεῖ τόν πραγματικό του ἑαυτό, θά ἐνεργοποιήσει

 τήν προσωπική του πίστη, θά δώσει τήν δική του μαρτυρία, 

θά νοιώσει ἐνεργό μέλος ἑνός σώματος. Ἀλλά ἐάν μιλήσουμε 

σάν χώρα, χρειαζόμαστε συνοχή, χρειάζεται ἀποδοχή καί 

συμφωνία στή διατήρηση βασικῶν ἀξιῶν, χρειάζεται ἀποκατάσταση

 τῆς ἐμπιστοσύνης καί τῆς φιλαλήθειας μεταξύ του Κράτους καί τῶν

 πολιτῶν, ἡ ὁποία θά συμβάλει στήν ἀγαστή συνεργασία καί

 τήν προώθηση τοῦ κοινοῦ καλοῦ. Εἴμαστε μικρή χώρα.

 Μποροῦμε νά γίνουμε ζηλευτή χώρα, γιατί μέσα τῆς σιγοκαίει 

τό φῶς. Ἑπομένως ἡ συνταγή εἶναι συμφιλίωση, ὄχι 

ἀντιπαλότητα. Εἴμαστε λίγοι. Κανείς δέν περισσεύει. 

Μποροῦμε νά εἴμαστε σάν ἕνα σῶμα, χωρίς ἀνταγω¬νισμούς, 

δέν εἴμαστε κόμματα. Βέβαια ἕνας λαός ἔχει κόμματα ἀλλά 

οὐσιαστικά ἔχει καί σταθερές πού τόν ἐνώνουν, 

συγκλίσεις, ἑπομένως ἐάν σ’ αὐτές συμφωνήσουμε καί 

συνεργαστοῦμε νομίζω ὅτι θά παραγάγουμε καί πίστη

 καί πολιτισμό καί ἀνθρωπιά καί ἀσφάλεια καί ἀνάπτυξη 

καί ἀξιοπιστία ἐντός καί ἐκτός της χώρας.

πηγή