«'Οταν ευχεσθε σε κάποιον για την ονομαστική τον γιορτή (ή καί για οτιδήποτε άλλο, συμπληρώνουμε), να του λέτε: Σον ευχόμαστε χρόνια πολλά καί εόάρεστα στο Θεό».(Ίερομ. Χριστοδούλου, Ό Γέρων Παΐσιος, σελ. 237).
Ή αξία καί σημασία των ευχών.
Κατά πρώτον, αξίζει να σημειώσουμε το πόσο σημαντικό είναι να ευχόμαστε καλά πράγματα για τους συνανθρώπους μας.'Αν ή κατάρα «πιάνει» πολλές φορές, πού σημαίνει ότι το πονηρό περιεχόμενο της καρδίας μας μπορεί να επιδράσει αρνητικά στους άλλους, το ίδιο κι ακόμη περισσότερο μπορεί να επιδράσει ή ευχή μας καί ό καλός μας λόγος. Καί τούτο γιατί το καλό, ως προερχόμενο από τον παντοδύναμο Θεό, είναι ισχυρότερο από το κακό καί ή θε-τική στάση μας απέναντι στους άλλους, όπως φανερώνεται από τίς ευχές μας, μπορεί να λειτουργήσει ως χάδι καί βάλσαμο στις ψυχές τους.
Προϋπόθεση βεβαίως γι' αυτό είναι ότι οί ευχές μας ανταποκρίνονται στίς προθέσεις μας, δηλ. ευχόμαστε στους άλλους, γιατί πραγματικά καί αληθινά τους αγαπάμε ή τέλος πάντων τους συμπαθούμε. Διαφορετικά οι ευχές μας είναι υποκριτικές, γεγονός πού εύκολα το επισημαίνει ό πλησίον μας πού τίς δέχεται.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αρνητικής καί θετικής αντίδρασης σε κατάρα καί ευλογία αντίστοιχα είναι το γνωστό περιστατικό, πού καταγράφεται στο Γεροντικό, από τη ζωή του οσίου Μακαρίου.Κάποτε, λέγει ή ιστορία, ό υποτακτικός του οσίου συνάντησε στο δρόμο του έναν ειδωλολάτρη ιερέα, τον όποιον απερίσκεπτα έβρισε, χαρακτηρίζοντας τον σατανά. Εκείνος τόσο θύμωσε από την άνεπάντεχη προσβολή, πού έσπασε το ραβδί του στίς πλάτες του καλόγερου, αφήνοντας τον μισοπεθαμένο. Σέ λίγο φάνηκε κι ό όσιος Μακάριος, ό όποιος συναντώντας τον ειδωλολάτρη ιερέα έσπευσε να τον χαιρετίσει καί να του ευχηθεί. Εκείνος κοντοστάθηκε σαστισμένος καί ρώτησε: - Τι καλό είδες σε μένα, άββα, καί μου μιλάς έτσι; -Σέ βλέπω πού τρέχεις, του είπε ό όσιος, καί λυπάμαι πού δεν έχεις ακόμη καταλάβει πώς μάταια κοπιάζεις.
Κατανύχτηκε ή ψυχή του ειδωλολάτρη από τα γεμάτα αγάπη λόγια του οσίου καί γι' αυτό τον χαρακτήρισε άνθρωπο του Θεού, εν αντιθέσει με τον άλλο κακόγερο, όπως του είπε, πού του κακομίλησε. Τελικά, το συναπάντημα αυτό ήταν ή αφορμή για τη μεταστροφή του ειδωλολάτρη στο Χριστιανισμό, άφού προηγουμένως ζήτησε καί τη συγγνώμη του οσίου για την κακομεταχείριση του μαθητή καί υποτακτικού του."Ωστε ό λόγος ό καλός, όπως καί οί ευχές πού ανταλλάσσουμε τίς ημέρες των μεγάλων εορτών, κάνει τον κακό καλό, ενώ ό κακός λόγος καί τον καλόν ακόμη τον ερεθίζει. Τα «χρόνια πολλά καί ή καλή χρονιά» λοιπόν έχουν ά-ξία και σημασία, έστω κι αν ίσως δεν το καταλαβαίνουμε όσο πρέπει.
Προϋπόθεση βεβαίως γι' αυτό είναι ότι οί ευχές μας ανταποκρίνονται στίς προθέσεις μας, δηλ. ευχόμαστε στους άλλους, γιατί πραγματικά καί αληθινά τους αγαπάμε ή τέλος πάντων τους συμπαθούμε. Διαφορετικά οι ευχές μας είναι υποκριτικές, γεγονός πού εύκολα το επισημαίνει ό πλησίον μας πού τίς δέχεται.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αρνητικής καί θετικής αντίδρασης σε κατάρα καί ευλογία αντίστοιχα είναι το γνωστό περιστατικό, πού καταγράφεται στο Γεροντικό, από τη ζωή του οσίου Μακαρίου.Κάποτε, λέγει ή ιστορία, ό υποτακτικός του οσίου συνάντησε στο δρόμο του έναν ειδωλολάτρη ιερέα, τον όποιον απερίσκεπτα έβρισε, χαρακτηρίζοντας τον σατανά. Εκείνος τόσο θύμωσε από την άνεπάντεχη προσβολή, πού έσπασε το ραβδί του στίς πλάτες του καλόγερου, αφήνοντας τον μισοπεθαμένο. Σέ λίγο φάνηκε κι ό όσιος Μακάριος, ό όποιος συναντώντας τον ειδωλολάτρη ιερέα έσπευσε να τον χαιρετίσει καί να του ευχηθεί. Εκείνος κοντοστάθηκε σαστισμένος καί ρώτησε: - Τι καλό είδες σε μένα, άββα, καί μου μιλάς έτσι; -Σέ βλέπω πού τρέχεις, του είπε ό όσιος, καί λυπάμαι πού δεν έχεις ακόμη καταλάβει πώς μάταια κοπιάζεις.
Κατανύχτηκε ή ψυχή του ειδωλολάτρη από τα γεμάτα αγάπη λόγια του οσίου καί γι' αυτό τον χαρακτήρισε άνθρωπο του Θεού, εν αντιθέσει με τον άλλο κακόγερο, όπως του είπε, πού του κακομίλησε. Τελικά, το συναπάντημα αυτό ήταν ή αφορμή για τη μεταστροφή του ειδωλολάτρη στο Χριστιανισμό, άφού προηγουμένως ζήτησε καί τη συγγνώμη του οσίου για την κακομεταχείριση του μαθητή καί υποτακτικού του."Ωστε ό λόγος ό καλός, όπως καί οί ευχές πού ανταλλάσσουμε τίς ημέρες των μεγάλων εορτών, κάνει τον κακό καλό, ενώ ό κακός λόγος καί τον καλόν ακόμη τον ερεθίζει. Τα «χρόνια πολλά καί ή καλή χρονιά» λοιπόν έχουν ά-ξία και σημασία, έστω κι αν ίσως δεν το καταλαβαίνουμε όσο πρέπει.
2. Ή χριστιανική κατανόηση των ευχών.
Χρειάζεται όμως να προχωρήσουμε σ' αυτό πού επισημαίνει ό γέρων Παΐσιος: ή ευχή μας για χρόνια πολλά σε κάποιον να συμπληρώνεται καί με το «εύάρεστα στο Θεό». Γιατί άραγε έκανε την παρατήρηση αυτή ό άγιος Γέροντας; Μα ασφαλώς, γιατί ήξερε ότι το καλό τότε μόνον είναι πράγματι καλό, όταν σχετίζεται με το Θεό. Εκείνος είναι ή απόλυτη και μοναδική πηγή του, όπως το βεβαίωσε καί το άψευδές στόμα του Κυρίου: «Ουδείς αγαθός, ειμή εις, ό Θεός» (Ματθ. 19,18)!Χωρίς συσχέτιση του άγαθού καί κάλου με το Θεό, παίρνει αυτό τέτοιο περιεχόμενο, ανάλογο με το υλικό πού έχει κανείς στη ψυχή καί την καρδιά του. Κι όταν λείπει ό Θεός από την ψυχή του ανθρώπου, τότε είναι γεμάτη αυτή από κακίες καί πάθη και δαιμονικές ενέργειες, άρα και το θεωρούμενο καλό από το συγκεκριμένο αυτό άνθρωπο, σταματά να είναι καί γνησίως καί αληθινά καλό.
'Ετσι ή ευχή «καλή χρονιά» πράγματι έχει νόημα καί είναι αληθινή, όταν κατανοείται ως εύάρεστη στο Θεό. Καί εύάρεστο στο Θεό γίνεται εκείνο πού τελεί εν υπακοή προς το θέλημα Του, άρα καλή θα είναι ή χρονιά για τον καθένα μας, όταν την κάθε στιγμή μας τη ζούμε έτσι, ώστε να τηρούμε το θέλημα Εκείνου. Ποιο είναι το θέλημα του Θεού, τώρα, με το όποιο πρέπει να γεμίζουμε το χρόνο μας; Ή πίστη μας σ' Αυτόν καί ή αγάπη μας στον κάθε συνάνθρωπο μας. «Αυτή εστίν ή εντολή τον Θεού' ίνα πιστεύσωμεν τω ονόματι τον υιου Αυτού καί άγαπώμεν αλλήλους» (Α' Ίω.3, 23).
Στή διπλή αυτή εντολή συμπυκνώνεται κάθε επιμέρους εντολή του Θεού, κι αυτό θα πει ότι, όταν ό Χριστιανός εύχεται εκ καρδίας «Χρόνια πολλά καί καλή χρονιά»,είναι σαν να λέει: «Είθε να ζήσεις πολλά χρόνια, με εναπόθεση της ζωής σου στα χέρια του Θεού, μακριά από άγχη,στενοχώριες, μελαγχολίες, καταθλίψεις, φοβίες, γιατί όλααυτά δείχνουν όλιγοπιστία ή απιστία στο Θεό. Καί παράλληλα να διαθέσεις τη ζωή σου στην εξυπηρέτηση του συνανθρώπου σου, γενόμενος αρωγός στην κάθε δύσκολη στιγμή του, κλαίγοντας στο κλάμα του καί χαίροντας στη χαρά του, γιατί αυτό θα πει αγάπη».
Με τα δεδομένα αυτά οί ευχές πού λέγονται στην αρχή της κάθε χρονιάς, αφενός αποκαλύπτουν την ποιότητα της χριστιανικής μας συνειδήσεως, αφετέρου μπορούν να γίνουν το ερέθισμα για ένα δικό μας βαθύτερο προβληματισμό, πού θα πρέπει να μας οδηγεί σε μεγαλύτερη συναίσθηση του εαυτού μας, αλλά καί της θέσης καί του ρόλου μας μέσα στον κόσμο πού βρεθήκαμε. Κι ή θέση μας και ό ρόλος μας δεν είναι να είμαστε ανεύθυνοι καί χωρίς σκοπό, μα πλήρως εξαρτημένοι από το Θεό, παραθέτοντας συνεχώς «εαυτούς καί αλλήλους καί πασαν την ζωήν ημών Χριστω τω Θεώ».
'Ετσι ή ευχή «καλή χρονιά» πράγματι έχει νόημα καί είναι αληθινή, όταν κατανοείται ως εύάρεστη στο Θεό. Καί εύάρεστο στο Θεό γίνεται εκείνο πού τελεί εν υπακοή προς το θέλημα Του, άρα καλή θα είναι ή χρονιά για τον καθένα μας, όταν την κάθε στιγμή μας τη ζούμε έτσι, ώστε να τηρούμε το θέλημα Εκείνου. Ποιο είναι το θέλημα του Θεού, τώρα, με το όποιο πρέπει να γεμίζουμε το χρόνο μας; Ή πίστη μας σ' Αυτόν καί ή αγάπη μας στον κάθε συνάνθρωπο μας. «Αυτή εστίν ή εντολή τον Θεού' ίνα πιστεύσωμεν τω ονόματι τον υιου Αυτού καί άγαπώμεν αλλήλους» (Α' Ίω.3, 23).
Στή διπλή αυτή εντολή συμπυκνώνεται κάθε επιμέρους εντολή του Θεού, κι αυτό θα πει ότι, όταν ό Χριστιανός εύχεται εκ καρδίας «Χρόνια πολλά καί καλή χρονιά»,είναι σαν να λέει: «Είθε να ζήσεις πολλά χρόνια, με εναπόθεση της ζωής σου στα χέρια του Θεού, μακριά από άγχη,στενοχώριες, μελαγχολίες, καταθλίψεις, φοβίες, γιατί όλααυτά δείχνουν όλιγοπιστία ή απιστία στο Θεό. Καί παράλληλα να διαθέσεις τη ζωή σου στην εξυπηρέτηση του συνανθρώπου σου, γενόμενος αρωγός στην κάθε δύσκολη στιγμή του, κλαίγοντας στο κλάμα του καί χαίροντας στη χαρά του, γιατί αυτό θα πει αγάπη».
Με τα δεδομένα αυτά οί ευχές πού λέγονται στην αρχή της κάθε χρονιάς, αφενός αποκαλύπτουν την ποιότητα της χριστιανικής μας συνειδήσεως, αφετέρου μπορούν να γίνουν το ερέθισμα για ένα δικό μας βαθύτερο προβληματισμό, πού θα πρέπει να μας οδηγεί σε μεγαλύτερη συναίσθηση του εαυτού μας, αλλά καί της θέσης καί του ρόλου μας μέσα στον κόσμο πού βρεθήκαμε. Κι ή θέση μας και ό ρόλος μας δεν είναι να είμαστε ανεύθυνοι καί χωρίς σκοπό, μα πλήρως εξαρτημένοι από το Θεό, παραθέτοντας συνεχώς «εαυτούς καί αλλήλους καί πασαν την ζωήν ημών Χριστω τω Θεώ».
3. Ό χρόνος δόθηκε προς μετάνοια.
Τα παραπάνω είναι απόρροια της χριστιανικής θεωρήσεως του χρόνου. Κατανοούμε το χρόνια πολλά ως εύάρεστα στο Θεό, γιατί ό χρόνος δεν είναι μια άσκοπη ροή γεγονότων καί καταστάσεων. Μια τέτοια αντίληψη είναι καρπός απιστίας προς τον παντοδύναμο καί αιώνιο προσωπικό Θεό. Ό χρόνος, σύμφωνα με την πίστη μας, δόθηκε και δίνεται ως δωρεά από το Θεό στον άνθρωπο, προκειμένου να τον αξιοποιεί αυτός για τη σωτηρία του. «Εξαγοραζόμενοι τον καιρόν - κατά τον απόστολο - ότι αί ήμέραι πονηραί εισί(Έφ. 5,16).Με άλλα λόγια ό Θεός επιτρέπει να ζούμε, να παρατείνεται δηλ. μέσα στο χρόνο ή ζωή μας, για να μετανοούμε: να μεταστρεφόμαστε προς ό,τι ζήτα το πανάγιο θέλημα Του «άποστυγουντες το πονηρόν, κολλώμενοι τω άγαθώ» (Ρωμ. 12,9). Ό λόγος του Πνεύματος του Θεού δια στόματος Ιωάννη του Θεολόγου είναι σαφής: «"Εδωκα χρόνον, ίνα μετανοήση» (Άποκ. 2,21). Κι ό απόστολος Παύλος ερμηνεύοντας τη μακροθυμία του Θεού προς τον άμαρτάνοντα άνθρωπο σημειώνει: «Το χρηστόν του Θεού εις μετάνοιαν σε άγει» (Ρωμ. 2,4).Κατά συνέπεια, ζούμε για ν' αυξάνουμε τη σχέση μας με το Χριστό. Κάθε άλλη επιλογή του ανθρώπου αποτελεί προσβολή του Θεού και βλασφημία προς το άγιο θέλημα Του.
4. Ή χαρά για τον καινούργιο χρόνο.
'Ετσι ό μόνος πού μπορεί να χαίρεται για τον ερχομό κάθε φορά του νέου χρόνου, είναι ό πιστός Χριστιανός. Μόνον ό Χριστιανός μπορεί να βλέπει το χρόνο όχι ως πορεία προς το θάνατο, άλλ' ως πορεία, όπως είπαμε, προς μεγαλύτερη σχέση με τον κατεξοχήν αγαπημένο του, το Χριστό.
Και φτάνει μάλιστα ό καθόλα συνεπής πιστός, ό άγιος, να επιθυμεί για το λόγο αυτό καί τον ίδιο θάνατο.
Ό απόστολος Παύλος καί πάλι σημειώνει στους Φιλιππησίους: «'Εχω την έπιθυμίαν εις το άναλύσαι καί συν Χριστώ είναι» (1,23). 'Ηθελε να φύγει από τη ζωή αύτη, όχι γιατί μισούσε τον κόσμο καί τη ζωή, αλλά γιατί αγαπούσε περισσότερο την πηγή της ζωής, το Χριστό και τη Βασιλεία Του. Κι ό άγιος Ιωάννης της Κλίμακος επισημαίνει; «Ό άγιος επιθυμεί κάθε ώρα το θάνατο». Για το Χριστιανό λοιπόν υπάρχουν λόγοι χαράς για τον ερχομό του νέου χρόνου: τον φέρνει πιο κοντά στον αρχηγό της πίστης Του!
Είναι ακατανόητη όμως η χαρά του απίστου και εκτός της Εκκλησίας ανθρώπου για τον καινούργιο χρόνο. Γιατί γιορτάζει αυτός; Επειδή θα έλθει μια ώρα γρηγορότερα στο θάνατο; Διότι στην πραγματικότητα ό κάθε νέος χρόνος είναι καί μια μείωση της επί γης ζωής του' μια ανάσα πιο κοντά στη φθορά. 'Ισως λοιπόν για το λόγο αυτό να ξενυχτάνε πολλοί γλεντώντας την παραμονή της Πρωτοχρονιάς; επειδή επιθυμούν να διασκεδάσουν τον υποσυνείδητο φόβο τους με τον επερχόμενο θάνατο.'Ετσι κι αλλιώς όμως! Για τους Χριστιανούς ό χρόνος έχει νόημα και σκοπό. Κι είμαστε ευτυχείς πού ό Θεός εν Χριστώ μας έχει δώσει τη χάρη να κατανοούμε την αλήθεια αυτή. Απομένει καί να την ενεργοποιούμε στη ζωή μας!
πρωτοπ.Γεωργίου Δορμπαράκη
Και φτάνει μάλιστα ό καθόλα συνεπής πιστός, ό άγιος, να επιθυμεί για το λόγο αυτό καί τον ίδιο θάνατο.
Ό απόστολος Παύλος καί πάλι σημειώνει στους Φιλιππησίους: «'Εχω την έπιθυμίαν εις το άναλύσαι καί συν Χριστώ είναι» (1,23). 'Ηθελε να φύγει από τη ζωή αύτη, όχι γιατί μισούσε τον κόσμο καί τη ζωή, αλλά γιατί αγαπούσε περισσότερο την πηγή της ζωής, το Χριστό και τη Βασιλεία Του. Κι ό άγιος Ιωάννης της Κλίμακος επισημαίνει; «Ό άγιος επιθυμεί κάθε ώρα το θάνατο». Για το Χριστιανό λοιπόν υπάρχουν λόγοι χαράς για τον ερχομό του νέου χρόνου: τον φέρνει πιο κοντά στον αρχηγό της πίστης Του!
Είναι ακατανόητη όμως η χαρά του απίστου και εκτός της Εκκλησίας ανθρώπου για τον καινούργιο χρόνο. Γιατί γιορτάζει αυτός; Επειδή θα έλθει μια ώρα γρηγορότερα στο θάνατο; Διότι στην πραγματικότητα ό κάθε νέος χρόνος είναι καί μια μείωση της επί γης ζωής του' μια ανάσα πιο κοντά στη φθορά. 'Ισως λοιπόν για το λόγο αυτό να ξενυχτάνε πολλοί γλεντώντας την παραμονή της Πρωτοχρονιάς; επειδή επιθυμούν να διασκεδάσουν τον υποσυνείδητο φόβο τους με τον επερχόμενο θάνατο.'Ετσι κι αλλιώς όμως! Για τους Χριστιανούς ό χρόνος έχει νόημα και σκοπό. Κι είμαστε ευτυχείς πού ό Θεός εν Χριστώ μας έχει δώσει τη χάρη να κατανοούμε την αλήθεια αυτή. Απομένει καί να την ενεργοποιούμε στη ζωή μας!
πρωτοπ.Γεωργίου Δορμπαράκη
