Απάντηση στο Άρθρο του κ. Βελιώτη - «Η αντιγραφική θεολογία»

Διάβασα σήμερα το κείμενο του κ. Σπυρίδων Βελιώτη (Ηλεκτρολόγου Μηχανικού Τ.Ε., MSc Περιβαλλοντικών Σπουδών, Θεολόγου, διαχειριστή του ιστολογίου veliotis) «Η αντιγραφική θεολογία» και στην αρχή το αξιολόγησα πολύ θετικά και όντως και ο γράφων αυτές τις γραμμές, πολλές φορές έχω βρεθεί στην ίδια θέση να αναζητώ κάτι και να το βλέπω το ίδιο σε πολλές σελίδες.

Σιγά σιγά όμως, βλέποντας πιο σφαιρικά το θέμα και την παράδοση της Εκκλησίας μας, άρχισαν σιγά σιγά να μου γεννιούνται ενστάσεις τις οποίες αναφέρω στις παρακάτω γραμμές και ο κάθε ένας αναγνώστης ας τα αξιολογήσει όπως θέλει:
Ά) Καταρχήν η ίδια αντιγραφή καθ’ αυτή στη ζωή της Εκκλησίας, όχι μόνο δεν είναι κακή αλλά ίσα - ίσα καυχιέται γι αυτό, γιατί στην εποχή πριν ανακαλυφθεί η τυπογραφία, οι υπολογιστές και τα φωτοτυπικά μηχανήματα, έτσι διαδίδονταν τα κείμενα και ιδιαίτερα οι μοναχοί διέσωσαν όχι μόνο το Ευαγγέλιο και τα πατερικά κείμενα αλλά και κείμενα της θύραθεν σοφίας αρχαίων φιλοσόφων κτλ. Η Κυριακή που μας πέρασε Κυριακή μετά τα Φώτα, διαβάστηκε η Ευαγγελική Περικοπή ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ Δ´ 12 – 17, είδαμε ότι ο Χριστός μας ξεκινά το δημόσιο έργο Του και κήρυγμά Του (Ματθ. Δ, 17): "Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· Μετανοεῖτε· ἤγγικεν γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν"! Δηλαδή ο Κύριος μας, λέει κάτι το οποίο έλεγε και ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και με βάση τη προσέγγιση και το συλλογισμό του κ. Βελιώτη θα κατηγορούσε τον Κύριο για αντιγραφή και όχι ως πρωτοτυπία. Μήπως όμως δεν είναι έτσι τα πράγματα; Γι αυτό δεν είναι κακό η αντιγραφή των κειμένων, αρκεί να αναφέρουμε την κατάλληλη παραπομπή και να μη τα αλλοιώνουμε όπως έκανε ο διάβολος στον 2ο πειρασμό του στο Κύριο, στην απόπειρά του να Τον ξεγελάσει. Εδώ τα video clips των καλλιτεχνών όσο πιο πολλές προβολές έχουν και πιο πολλές κοινοποιήσεις στα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης, τόσο πιο πετυχημένα θεωρούνται, γιατί να μην ισχύει κάτι αντίστοιχο και για τα θεολογικά κείμενα (αφού θεωρεί ο κ. Βελιώτης ότι άλλαξαν οι εποχές) ;

Β) Το κείμενο του κ. Βελιώτη είναι γεμάτο αντιφάσεις : Στην αρχή ξεκινά με αποδοκιμασία της αντιγραφής και θέλει πρωτότυπα κείμενα θεολόγων από την πληθώρα πτυχιούχων που υπάρχουν και μετά αναρωτιέται ότι ποιος θα διαβάσει κείμενα εκτενή κτλ και αναφέρει μάλιστα για παράδειγμα τον Μ. Βασίλειο. Συγνώμη δηλαδή, αν βαρεθεί να διαβάσει κάποιος τον θεόπνευστο λόγο του Μ. Βασιλείου, θα διαβάσει τα κείμενα εμάς των νεοτέρων που σπουδάσαμε ακαδημαϊκά τη θεολογία χωρίς να είναι προϊόν πνευματικής εμπειρίας, όπως του Μ. Βασιλείου; Άλλωστε για την Εκκλησία θεολόγος δεν είναι ο πτυχιούχος της αλλά στον περίφημο Περί προσευχής λόγο του Νείλου του Ασκητού, που περιλαμβάνεται στη γνωστή μας Φιλοκαλία (οι ειδικοί τον αποδίδουν στον Ευάγριο τον Ποντικό, ασκητικό συγγραφέα) σημειώνεται η σημαντικότατη για το θέμα μας φράση: «Eι θεολόγος ει, προσεύξη αληθώς και ει αληθώς προσεύχη, θεολόγος ει». Με άλλα λόγια: «Αν είσαι θεολόγος, θα προσευχηθείς. Και αν προσεύχεσαι αληθινά, είσαι θεολόγος». Άρα λοιπόν δεν πάει με το πτυχίο το θεολογικό έργο, αλλά με βάση την άσκηση την εμπειρία και συνήθως όσο ποιο ταπεινός είναι κάποιος τόσο πιο πολύ αρνείται να γράφει…αλλά να ζει και μιλά με τη ζωή του. Βέβαια στο κείμενο του ο κ. Βελιώτης αναφέρει πολύ σωστά τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, αλλά δεν αναφέρει ποιος εγγυάται ότι το διαθέτει για να γράψει και ξεχνά προφανώς ότι χωρίς τον Φωτισμό αυτό, ακόμα και μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας έγραψαν λανθασμένα και δεν έγιναν αποδεκτά από την Εκκλησία. Γι αυτό καλύτερα λίγα μετρημένα και σωστά, παρά πολλά και χωρίς φωτισμό του Αγίου Πνεύματος!

Γ) Μη ξεχνάμε ότι η Εκκλησία μας στην αρχή ούτε καν τον κόπο να καταγράψει την πίστη της. Το έκανε όταν άρχισαν να διαδίδονται οι «ετεροδιδασκαλίες» και αναγκάστηκε να καταγράψει μέρος της Ιεράς της παραδόσεως και πάλι Ἰω. 21,25 «ἔστι δὲ καὶ ἄλλα πολλὰ ὅσα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς, ἅτινα ἐὰν γράφηται καθ' ἕν, οὐδὲ αὐτὸν οἶμαι τὸν κόσμον χωρῆσαι τὰ γραφόμενα βιβλία. Ἀμήν.» ! Άρα ο γραπτός λόγος, ποτέ δεν καλύπτει όλη την αλήθεια της Εκκλησίας και έχει την παράδοση, την αγιογραφία, την υμνολογία κτλ για να εκφράσει την εμπειρία της. Οπότε κανείς δεν θα γίνει σωστός χριστιανός μόνο από τα κείμενα που θα βρει, θα διαβάσει ή θα γράψει για τους άλλους. Κατά τη δική μου γνώμη, δεν θα προσβληθεί ο αναγνώστης αν του δώσεις κείμενα από τον Άγιο Μάξιμο, Μ. Βασίλειο κτλ, αλλά θα προσβληθεί αν νομίζεις ότι είσαι σαν αυτούς και πας να τους αντικαταστήσεις με τις δικές σου «θεολογίες».

Δ) Στα μισά του άρθρου και μετά ως το τέλος του ο κ. Βελιώτης ανοίγει ένα άλλο μεγάλο θέμα , αυτό του εκκλησιαστικού ρεπορτάζ και προφανώς υπονοεί τα δελτία τύπου των Ιερών Μητροπόλεων. 

Εδώ και αν υπάρχουν αντιφάσεις : 
α) Καταρχήν αυτά είναι συνήθως από την τρέχουσα Εκκλησιαστική Ζωή και ποιμαντική δραστηριότητα των Μητροπόλεων και των Ενοριών, οπότε τι θεολογικά κείμενα να γράψει κάποιος; π.χ. Αν διαβάσεις ότι στην τάδε Ιερά Μητρόπολη εόρτασαν τα Θεοφάνεια, προϋποθέτει ότι γνωρίζουμε τι είναι και τι θεολογικά εορτάζουμε τα Θεοφάνεια, οπότε παραλείπεται και μας πληροφορεί το άρθρο το πώς εορτάστηκε στην συγκεκριμένη Ιερά Μητρόπολη και εδώ έχει μεγάλη αξία γιατί σε κάθε τόπο έχει τα γενικά που γίνονται παντού (π.χ. αγιασμός υδάτων και ρίψη σταυρού) αλλά έχει και τα ιδιαίτερα έθιμα και χαρακτηριστικά, τα οποία φαίνονται ότι διαφοροποιούν αρχικώς, αλλά βαθύτερα δείχνουν την ενότητα και τον πλούτο της Ορθοδοξίας, αφού δεν ισοπεδώνουμε τα ανθρώπινα πρόσωπα στην Εκκλησία και γι αυτό από την αρχή στη λειτουργική υπάρχουν τόσο διαφορετικοί τύποι και τυπικά! Άλλωστε ένα είναι το Ευαγγέλιο αλλά το διασώζουν 4 Ευαγγελιστές και κατά την δική τους μαρτυρία και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, διαβάζουμε ότι διαβάζουμε! Αυτό γίνεται με τα Εκκλησιαστικά ρεπορτάζ, βλέπουμε ή πρέπει να βλέπουμε, πως χαρακτηριστικά το εόρτασαν και μας το μεταδίδουν και με εμάς πληροφοριακά που δεν ήμασταν εκεί! Εδώ είναι και η μεγάλη αντίφαση του κ. Βελιώτη, αφού για τα θεολογικά κείμενα θέλει να γράφουν και άλλοι πολλά, αλλά για την εκκλησιαστική ζωή υπονοεί να μη γράφετε τίποτα και κατηγορεί που σε αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχει αντιγραφή αλλά τονίζονται τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά! 

γ) Η αξία της εικόνας ανέκαθεν υπήρχε στην Εκκλησία, άλλωστε για την Αγιογραφία συγκροτήθηκε ολόκληρη Οικουμενική Σύνοδο (η 7η Οικουμενική) και δεδομένο ότι κάθε άνθρωπος είναι κατ΄ Εικόνα και καθ΄ ομοίωσιν Θεού! Με τις φωτογραφικές μηχανές και τα video πλέον έχουμε τη δυνατότητα να αποθανατίζουμε γεγονότα από την εκκλησιαστική ζωή και αν ήμασταν παρόντες θα τα βλέπαμε από κοντά. Ζούμε στην εποχή της πληροφορίας, δεν καταλαβαίνω που είναι το πρόβλημα, αφού κανείς δεν αντιπροσωπεύει το Χριστό (δεν είμαστε Βατικανό) αλλά ο Επίσκοπος είναι εις τύπον και τόπον Χριστού και τα άμφια του κτλ τα λαμπρά δεν είναι έτσι γιατί θέλει να προκαλεί (όπως υπονοήθηκε) είτε σχόλια είτε για χλιδή, αλλά γιατί δεν λειτουργεί ο παλαιός άνθρωπος και γιατί όλα λαμπρά ένδοξα και ανακαινισμένα θα είναι στη Βασιλεία Των Ουρανών την οποία μυστηριακώς προγευόμαστε από τώρα! Οι μίτρες και οι αυτοκρατορικοί σάκοι κτλ, σαν έθνος δεν πρέπει να μας σκανδαλίζουν γιατί η Εκκλησία μας από τότε που έπεσε η αυτοκρατορία, διασώζει τον θεσμό της Εθναρχίας κτλ και μόνο υπερηφάνεια πρέπει να μας γεμίζει και όχι σκανδαλισμό!
Κλείνοντας με το συμπέρασμα του κ. Βελιώτη : Πόσο πιο όμορφο θα ήταν να γράφει κανείς δυο λόγια από την καρδιά του από το να καταφεύγει αποκλειστικά στην “αντιγραφική θεολογία”, αυτόν τον όψιμο κλάδο της ορθόδοξης ελλαδικής θεολογίας του 21ου αιώνα! Καταλαβαίνει κανείς και την υπερβολή αυτού του συμπεράσματος, αφού δεν υπάρχει τέτοιος κλάδος στη Θεολογία, ούτε την εμπειρική ούτε την Ακαδημαϊκή και όσον αναφορά την εμπειρική, γι αυτό υπάρχουν τα συναξάρια, για να τα διαβάζουμε και να «αντιγράφουμε-υιοθετούμεε» την ζωή των Αγίων και όσον αναφορά την Ακαδημαϊκή, όταν ανακαλυφθεί ότι η εργασία είναι προϊόν αντιγραφής τότε μηδενίζεσαι ή επιστρέφεται για να την αλλάξεις!
Με άλλα λόγια, στην Εκκλησία κάνουμε την Θ. Λειτουργία 20 αιώνες τώρα ακριβώς την ίδια και το ίδιο θα γίνει και μετά την Δευτέρα Παρουσία και δεν βαριόμαστε ποτέ! Γιατί όπου το πνεύμα Κυρίου εκεί και η Ελευθερία κατά τον Απόστολο Παύλο ( Κορ. Β΄, γ΄17 ) ! Αντίθετα ο κόσμος και το κοσμικό φρόνιμα προσπαθεί να πρωτοτυπήσει και τελικά σκλαβώνεται στη μόδα ….και στα αδιέξοδα των παθών και του εγωισμού του. Καλύτερα λοιπόν το ίδιο κείμενο και θεόπνευστο, παρά διαφορετικά…χωρίς να μυρίζει «λιβάνι»….! 
π. Αντώνιος Χρήστου 
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Νεκταρίου Βούλας
πηγή