Σχόλια καὶ ἀπόδοση στὴν Νεοελληνική: Σάββας Ἠλιάδης, Δάσκαλος - Κιλκὶς
Βιβλία! Παντοῦ βιβλία! Ἑκατομμύρια ἑκατομμυρίων οἱ τίτλοι, μυριάδες μυριάδων οἱ συγγραφεῖς, χιλιάδες χιλιάδων οἱ ἐκδοτικοὶ οργανισμοί!
Καὶ ὁ κόσμος; Ποιὸς εἶναι ὁ κόσμος; Πῶς εἶναι; Ποῦ πάει; Πόσο ὠφελεῖται; Πῶς διαμορφώνεται; Εἶναι ἀνάλογο τὸ ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς συγγραφικῆς, «πνευματικῆς» οἰστρηλασίας, μὲ τὴν κατάσταση ποῦ βιώνει ἡ ἀνθρωπότητα, σ` ὅ,τι ἀφορᾶ τὴν ἠθική της καί, ἁπλῶς εἰπεῖν, τὸν ἀνθρωπισμό της;
Στὸν πρῶτο τόμο τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου: «Ἑρμηνεία εἰς τοὺς 150 Ψαλμοὺς τοῦ Προφητάνακτος Δαβὶδ» καὶ στὸ εἰσαγωγικὸ κείμενο: «Τοῖς ἐντευξομένοις Ὀρθοδόξοις», ὁ Ἀνώνυμος ἐπιμελητὴς τῆς Ἃ΄ ἐκδόσεως, γράφει:
«Ἡ ἐκτύπωση καὶ ἡ ἔκδοση τῶν διαφόρων συγγραμμάτων, τότε πρέπει νὰ θεωρεῖται ἀναγκαία καὶ νὰ πραγματοποιεῖται, ὅταν ἡ χρήση τοὺς εἶναι ἀπαραίτητη καὶ ἡ ὠφέλεια ποὺ θὰ πάρουμε ἀπ` αὐτὰ πολὺ ξεκάθαρη. Τὰ ὑπόλοιπα, ποὺ ἐκδίδονται μὲ κάθε ἄλλο τρόπο, θὰ ἦταν καλύτερο νὰ παραδίνονταν στὴ φωτιά, παρὰ πρὸς ἔκδοση. Ἀπὸ ἐδῶ γίνεται φανερό, ὅτι μόνο τὰ βιβλία ἐκεῖνα κρίνονται ἄξια, γιὰ νὰ δοῦν τὸ φῶς τῆς δημοσιότητας, ὅσα καθίστανται αἰτία γιὰ σωματικὴ καὶ ψυχικὴ ὠφέλεια. Ὅσα προτείνουν τὴν ἀσφαλῆ καὶ ἀλάνθαστη φιλοσοφία. Ὅσα καλλιεργοῦν τὸν νοῦ τῶν ἀνθρώπων μὲ τὴν ἀληθινὴ ἐξιστόρηση τῶν παρελθόντων γεγονότων καὶ ὅσα τελειοποιοῦν τὸν νοῦ μὲ τὴν ἄμεμπτη διδασκαλία τῆς ὀρθῆς ἠθικῆς...
«Ἡ ἐκτύπωση καὶ ἡ ἔκδοση τῶν διαφόρων συγγραμμάτων, τότε πρέπει νὰ θεωρεῖται ἀναγκαία καὶ νὰ πραγματοποιεῖται, ὅταν ἡ χρήση τοὺς εἶναι ἀπαραίτητη καὶ ἡ ὠφέλεια ποὺ θὰ πάρουμε ἀπ` αὐτὰ πολὺ ξεκάθαρη. Τὰ ὑπόλοιπα, ποὺ ἐκδίδονται μὲ κάθε ἄλλο τρόπο, θὰ ἦταν καλύτερο νὰ παραδίνονταν στὴ φωτιά, παρὰ πρὸς ἔκδοση. Ἀπὸ ἐδῶ γίνεται φανερό, ὅτι μόνο τὰ βιβλία ἐκεῖνα κρίνονται ἄξια, γιὰ νὰ δοῦν τὸ φῶς τῆς δημοσιότητας, ὅσα καθίστανται αἰτία γιὰ σωματικὴ καὶ ψυχικὴ ὠφέλεια. Ὅσα προτείνουν τὴν ἀσφαλῆ καὶ ἀλάνθαστη φιλοσοφία. Ὅσα καλλιεργοῦν τὸν νοῦ τῶν ἀνθρώπων μὲ τὴν ἀληθινὴ ἐξιστόρηση τῶν παρελθόντων γεγονότων καὶ ὅσα τελειοποιοῦν τὸν νοῦ μὲ τὴν ἄμεμπτη διδασκαλία τῆς ὀρθῆς ἠθικῆς...
Ἀλλὰ καὶ ἀπ` αὐτὰ τὰ ἴδια πάλι, πρέπει νὰ χαρακτηρίζονται ὡς προτιμότερα καὶ ἀναγκαιότερα, ὅσα ἀποκαλύπτουν τὰ δόγματα καὶ τὰ διδάγματα τῆς πίστης καὶ εἶναι γεμάτα ἀπὸ πνευματικὲς ἐλλάμψεις καὶ χάριτες. Ἐπειδὴ σ` αὐτὰ εἶναι ὄχι μόνο σπαρμένο τὸ σπέρμα τῆς ἀληθινῆς φιλοσοφίας, χωρὶς ἀγκάθια καὶ ζιζάνια, ἐπίσης, ὄχι μόνο ἀποθησαυρισμένη ὅλη ἡ τελειότητα τῆς καθαρῆς ἠθικῆς, χωρὶς ἀσάφεια σοφιστική, ἀλλὰ ἐπειδὴ καὶ μόνο μ` αὐτὰ μπορεῖ κάποιος νὰ πετύχει τὸ ἄκρο τῆς πραγματικῆς φιλοσοφίας, τὸ ὁποῖο εἶναι ἡ εὕρεση τῆς ἀλήθειας καὶ ἡ ἀπόλαυση τῆς γνήσιας εὐδαιμονίας, ἔστω καὶ ἂν δὲν τριγωνίζει οὔτε τετραγωνίζει οὔτε κυβίζει οὔτε κάνει λογάριθμους οὔτε κάνει λογαριασμοὺς μὲ τὶς διάφορες πολυπλοκότητές τους, μὲ ὑποδιαιρέσεις τοῦ ἀπείρου, ἄπειρες φορὲς καὶ ἀμέτρητες οὔτε νὰ μελετάει τὸν οὐρανὸ μὲ ποικίλες σειρὲς ὑποθέσεων καὶ συμπερασμάτων, ἐπιχειρώντας νὰ συναγάγει καὶ νὰ ἀποδείξει γιὰ τὰ φαινόμενα καὶ τὰ σώματα, ποὺ εἶναι πολὺ μακριὰ ἀπ` αὐτόν, ἀλλὰ καὶ τὶς ἀποστάσεις.
Οἱ ἄλλοι δέ, οἱ ὁποῖοι φιλοσοφοῦν μὲ κάποιον ἄλλον τρόπο καί, εἴτε καταφατικὰ εἴτε ὑποθετικὰ εἴτε ἀναλυτικὰ εἴτε συνθετικὰ εἴτε πειραματικὰ εἴτε μὲ ὁποιοδήποτε ἄλλον τρόπο, βλέπουν τὴν αἰτία τῆς ὕπαρξης τῶν ὄντων, θὰ βροῦν μέν, ἴσως κάποιες ἀλήθειες, οἱ ὁποῖες ταιριάζουν κατὰ ἕνα μέρος, ἀλλὰ ὅμως θὰ πλανηθοῦν καὶ θὰ βρεθοῦν μακριὰ ἀπὸ τὸ ἀναγκαιότατο, δηλαδή, τὸ ἀγαθό, τὸ ὁποῖο, ἂν καὶ τὸ διαλαλοῦν καὶ τὸ ἀναζητοῦν ὡς ἀποτέλεσμα τῆς φιλοσοφίας, ἐντούτοις δὲν θὰ μπορέσουν νὰ τὸ βροῦν οὔτε πρὸ τοῦ θανάτου οὔτε μετὰ τὸν θάνατο, ἂν δὲν στραφοῦν νὰ δοῦν ἐπιμόνως σ` αὐτὰ τὰ ἱερὰ βιβλία, ἂν δὲν συλλέξουν μὲ ἐπιτυχία τὸν ἀληθινὸ καὶ θεσπέσιο νοῦ, ποὺ βρίσκεται μέσα τους καὶ ἄν, χωρὶς σεβασμό, δὲν ἀκολουθήσουν τὴν ἀλάνθαστη καθοδήγησή τους».
Ὅλην αὐτὴν τὴν μικρὴ προεισαγωγὴ τὴν κάνει, γιὰ νὰ στρέψει στὴ συνέχεια τὸ λόγο του στὸ Ψαλτήρι τοῦ Δαβίδ, ὅπου συνθέτει ἕναν ὕμνο γιὰ «τὸ θεοσδοτο καὶ σεβάσμιο βιβλίο», ὅπως τὸ χαρακτηρίζει. Καὶ πιὸ κάτω, ὁ ἅγιος Νικόδημος στὸ Προοίμιό του τὸ ἀποκαλεῖ «ὑπέρτιμο τῶν φιλοσόφων».
Φαίνεται σκληρὸς καὶ ἀπόλυτος ὁ λόγος τοῦ ἐπιμελητῆ τῆς Ἃ΄ ἐκδόσεως στὶς ὑποδείξεις καὶ στὶς συμβουλές του. Ναὶ μέν, ἀφήνει κάποια ἀνοίγματα γιὰ τὴ μελέτη καὶ βιβλίων «ἔξωθέν της πίστεως», ἀπὸ τὰ ὁποία ὑπάρχει πιθανότητα νὰ ἀποκτήσει κάποιος μέρος τῆς ἀλήθειας, ἀλλὰ ἐπισημαίνει πὼς θὰ ταλαιπωρηθεῖ ἄδικα καὶ στὸ τέλος θὰ ἀπογοητευθεῖ, διότι δὲν θὰ βρεῖ αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ ζητάει.
Μὲ δύο λόγια, δὲν ἀφήνει περιθώρια σὲ καμιὰ ἐπιστήμη, σὲ κανένα φιλοσοφικὸ ἢ ἕτερο σύστημα μεταφυσικῶν ἢ ἄλλων ἀναζητήσεων, νὰ εἰσέλθουν, διὰ τῶν δικῶν τοὺς συγγραμμάτων καὶ ἄλλων μέσων, στὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου καὶ νὰ ὑποκαταστήσουν τὴν λυτρωτικὴ καὶ σωτηριώδη δύναμη τῶν πνευματικῶν βιβλίων τῆς πίστεως. Καὶ ἐπειδή: «ὁ ἄνθρωπος εἶναι ζητιάνος τῆς χαρᾶς καὶ κυνηγὸς τῆς ἀλήθειας» (μακαριστὸς καθηγητὴς Στέργιος Σάκκος), θὰ ἀναπαυθεῖ πραγματικὰ καὶ θὰ φτάσει «στὸ τέλος τῆς ἀλήθειας», ἂν στραφεῖ μὲ προσοχὴ στὰ πνευματικὰ βιβλία, αὐτὰ ποὺ περιέχουν τὴν ὄντως ἀλήθεια, τὴν Ἀλήθεια τῆς πίστεως, τὸν Χριστό. Ἂν κοπιάσει πάνω σ` αὐτὰ μὲ ζῆλο, γιὰ νὰ πάρει χάρη ἀπὸ τὴ χάρη τους.
Γιὰ νὰ καταλάβουμε τὸν παραπάνω λόγο καὶ νὰ τὸν ἀποδεχτοῦμε μὲ ταπείνωση καὶ διάθεση ἐφαρμογῆς, πολὺ θὰ μᾶς βοηθήσει ὅλο τὸ ἕκτο κεφάλαιο ἀπὸ τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίο. Ἐκεῖ ὁ Χριστός, μετὰ τὸ θαῦμα τοῦ πολλαπλασιασμοῦ τῶν ἄρτων καὶ τῶν ἰχθύων καὶ τὸ χορτασμὸ τῶν πεντακισχιλίων, περπάτησε πάνω στὴ θάλασσα καὶ πέρασε ἀπέναντι στὴν Καπερναούμ. Τὸν ἀκολούθησε τὸ πλῆθος τῶν μαθητῶν του, ὅπου τους μίλησε καὶ τοὺς εἶπε, πὼς αὐτὸς εἶναι ὁ ἀληθινὸς ἄρτος τῆς ζωῆς, ποὺ ὅποιος τὸν φάει οὔτε θὰ πεινάσει οὔτε θὰ διψάσει ποτέ. Λέει στὸν 60ο στίχο: «Πολλοὶ οὒν ἀκούσαντες ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ εἶπον· σκληρὸς ἐστιν οὗτος ὁ λόγος· τὶς δύναται αὐτοῦ ἀκούειν;». (Ἰωάν. 6,60) Καὶ στὴ συνέχεια, ὅσοι δὲν ἄντεξαν τὸ λόγο του, τὸν ἐγκατέλειψαν: «Ἐκ τούτου πολλοὶ ἀπῆλθον ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ εἰς τὰ ὀπίσω καὶ οὐκέτι μὲτ αὐτοῦ περιεπάτουν». (Ἰωάν. 6,66) Ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ στοιχίζει, ἀλλὰ τρέφει ἀληθινὰ τὴν ψυχή, τῆς προσφέρει τὴν ζῶσα ἐλπίδα στὴν παροῦσα ζωὴ καὶ τὴν ὁδηγεῖ στὸ ἕνα, στὸ ὕψιστο: στὴν σωτηρία καὶ τὴν ὄντως ὑπὸ πάντων ἀνεξαιρέτως ποθούμενη μακάρια αἰωνιότητα.
Εἴθε, ὁ λόγος αὐτὸς τοῦ Ἀνωνύμου ἐπιμελητῆ, ἀλλὰ καὶ τιμητὴ τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, νὰ γίνει ἡ ἀφορμὴ σὲ ὅλους μας, γιὰ νὰ μελετοῦμε τὰς βίβλους, «ὄσαι τῶν θείων εἰσὶν ἐκφαντορικαὶ δογμάτων καὶ διδαγμάτων καὶ πλήρεις πνευματικῶν ἐλλάμψεων καὶ χαρίτων», γιὰ νὰ ἀναφωνοῦμε ἀνανεωμένοι πνευματικὰ καὶ μὲ βεβαιότητα, μαζὶ μὲ τὸν ἀπόστολο Πέτρο: «Κύριε, πρὸς τίνα ἀπελευσόμεθα; ρήματα ζωῆς αἰωνίου ἔχεις». (Ἰωάν.6,68)
Σάββας Ἠλιάδης