Πρωτοπρ. Λάμπρος Φωτόπουλος, Παιδεία καί ἐλευθερία κατά τόν Ἅγιο Κοσμᾶ

Πρωτοπρ. Λάμπρος Φωτόπουλος

[Εἰσήγησις Πρωτοπρ. π. Λάμπρου Φωτόπουλου, Θεολόγου Νομικοῦ, Mr.Κανονικοῦ Δικαίου, τέως δικηγόρου παρ᾽Αρείῳ Πάγῳ: στήν ΗΜΕΡΙΔΑ: "ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ: ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ή ΠΑΝΘΡΗΣΚΕΙΑΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ"; ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ 19-5-2012]

Ἡ κατάκτηση τῆς ἀληθινῆς Ἐλευθερίας δέν εἶναι ἀποτέλεσμα τυφλῆς τύχης. Οὔτε ἐπιτυγχάνεται ἀπό ἀμαθεῖς καί ἀπαίδευτους ἀνθρώπους. Ἡ πραγματική Ἐλευθερία εἶναι πάντα ἀποτέλεσμα σωστῆς Παιδείας. Ἡ σωστή ἐκπαίδευση δημιουργεῖ ὑψηλό αἴσθημα ἐλευθερίας καί μπορεῖ νά διατηρήσει ἕνα λαό συνεχῶς ἐλεύθερο. Ἡ ὑποταγή τῆς παιδείας σέ ξενόφερτες ἰδέες καί σέ μεταλλαγμένους τρόπους ζωῆς προηγεῖται τῆς φυσικῆς κατάκτησης καί ὑποταγῆς ἑνός λαοῦ...
Πολύ χαρακτηριστικά μᾶς τό λέγει ἡ Ἁγία Γραφή «ὧ γάρ τίς ἤττηται, τούτῳ καί δεδούλωται» «ἀπό ὅποιον νικήθηκε κάποιος ἀπό αὐτόν καί ὑποδουλώθηκε» (Β΄ Πέτρου β΄,19).

Στά σκληρά χρόνια τῆς Ὀθωμανικῆς Κατοχῆς, στήν Ἀνατολή, ὑπῆρξαν προσωπικότητες πού βίωσαν τό νόημα τῆς Ἐλευθερίας μέ ἕναν ἐξαιρετικά αὐθεντικό τρόπο. Αὐτοί ἦταν οἱ Νεομάρτυρες. Πατριάρχες, ἱερεῖς, κοσμικοί, ἄνδρες, γυναῖκες, νεαροί, ἀκόμη καί παιδιά, γέροι, πλούσιοι, πτωχοί, προύχοντες, δουλοπάροικοι, χρυσοχόοι, ἔμποροι, γεωργοί, κηπουροί, ράφτες, κουρεῖς, μεταπράτες, τεχνίτες, ἑλληνόφωνοι, τουρκόφωνοι, σλαβόφωνοι, ἀρβανίτες, σύροι, ρῶσοι, ὅλοι θεοδίδακτοι ὀρθόδοξοι χριστιανοί. Στρατιά κραταιά τοῦ οὐράνιου Βασιληᾶ, δέν συμβιβάστηκαν μέ τίς ὑποσχέσεις τῶν τυράννων καί ἀντιστάθηκαν μέχρι θανάτου σέ κάθε ἀπειλή, ἔχοντας ἕνα ὑψηλό αἴσθημα ἐλευθερίας, πού τό διδάχθηκαν ἀπό τά ζωήρρητα νάματα τῆς πίστης.

Μέσα σέ αὐτό τό πανελεύθερο στράτευμα τοῦ μεγάλου Βασιλέως ἐξέχουσα θέση ἔχει ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς εἶναι μεγάλος ὄχι μόνον γιατί δέν δειλίασε οὔτε ὑποτάχθηκε στίς ἀντίθεες προσταγές, ἀλλά γιατί τό προσωπικό αὐτό βίωμα ἐλευθερίας τό ἔκανε διδασκαλία καί παρήγορο κήρυγμα ὅλου τοῦ ὑπόδουλου Γένους. Εἶναι ὁ κατ'ἐξοχήν τύπος τοῦ ἀπόλυτα ἐλεύθερου ἀνθρώπου. Τόν πήγαιναν στήν κρεμάλα καί αὐτός χαιρόταν καί ἔψελνε γιορταστικούς ὕμνους. Μέχρι καί τό θεριό τῆς Ἠπείρου, ὁ Ἀλῆ- Πασᾶς, τόν σεβόταν καί τόν φοβόταν καί μετά θάνατον τόν τίμησε ὡς ἅγιο. Εἶναι λοιπόν πολύ χρήσιμο στή σημερινή ἐποχή πού πάσης φύσεως ἀνελεύθερα συστήματα μᾶς καταδυναστεύουν, στή σημερινή ἐποχή πού καί ἡ Παιδεία ἔχει γίνει χρηστικό ἐργαλεῖο ὑποταγῆς καί ὑποδούλωσης τῶν λαῶν, νά ἀκούσουμε μία γνήσια καί προφητική φωνή, τήν φωνή τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Εἶναι θαυμαστά ἐπίκαιρη καί ἐντυπωσιακά ἀποκαλυπτική.

Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς δέν ἦταν οὔτε διαφωτιστής, ὅπως ὁ ὅρος αὐτός γίνεται κατανοητός στή Δύση, οὔτε οὐμανιστής, ἀλλά ἀληθινός ρωμηός καί πραγματικά ἅγιος. Ἡ διδασκαλία του εἶναι ἠθικοπλαστική καί παιδαγωγική, ἀλλά καί θεολογική, ὅπως τῶν Ἀποστόλων τοῦ Χριστοῦ. Ἐξωτερικά εἶναι πολύ ἁπλοϊκή, ἀλλά μεστή ἀπό πλῆθος μεγάλων καί βαθειῶν νοημάτων. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς περιοδεύει στόν ἑλλαδικό χῶρο καί πέραν αὐτοῦ, κηρύσσοντας τό Εὐαγγέλιο τῆς Ἐλευθερίας. Ὄχι ὅμως μέ τόν τρόπο πού κηρύσσουν ἐλευθερία οἱ κοσμικοί Ἐπαναστάτες, ἀλλά μέ τόν τρόπο πού ὁ Ἐσταυρωμένος νίκησε τόν προαιώνιο ἐχθρό τοῦ ἀνθρώπου, τό Διάβολο καί ἔδωσε ἀθάνατη ζωή στόν Ἄνθρωπο.

Τό ὅπλο του εἶναι ὁ Σταυρός. Ὅπου στέκεται νά μιλήσει τοποθετεῖ τή σημαία του, τόν τίμιο Σταυρό. Ὁ λόγος του μαχαίρι δίστομο. Καθαρίζει τίς ψυχές ἀπό ὅλα τά ἀτιμωτικά πάθη πού ὑποδουλώνουν τούς χριστιανούς σέ ἀόρατους ἐχθρούς, ὅλα ἐκεῖνα τά πάθη πού φωλιάζουν μέσα στήν καρδιά τῶν ἀνθρώπων καί ἀπό κεῖ κτυποῦν πισώπλατα τήν ἀτομική μας ἐλευθερία. Ἀλλά ὁ ἅγιος πολεμᾶ καί τούς ὁρατούς ἐχθρούς, ὅπως τό Ἰσλάμ, τόν Πάπα, τούς Ἀντίχριστους... Ἀφοῦ ἐλευθερώσει τό λαό τοῦ Θεοῦ ἀπό ὅλες αὐτές τίς ἐξουσίες τοῦ σκότους, χτίζει σχολεῖα, βάζει ἐφόρους νά τά συντηροῦν, βρίσκει κατάλληλους δασκάλους νά διδάσκουν, ἐξασφαλίζει τή χρηματοδότησή τους. Ἔτσι τό ἔργο του ἀποκτᾶ βάθος καί διάρκεια. Ἀφοῦ στήσει μέ αὐτό τόν περίτεχνο τρόπο τό σχολεῖο καθορίζει καί τό «Ἀναλυτικό Πρόγραμμα» Ἐκπαίδευσης τοῦ Σχολείου του. Ὁρίζει νά διδάσκονται τά Ἑλληνικά Γράμματα ἀπό τά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας. Κορμός τοῦ Προγράμματος εἶναι ἡ πίστη στόν Μόνο Ἀληθινό Τριαδικό Θεό «Τί εἶναι Θεός, τί εἶναι Ἁγία Τριάς, τί εἶναι Ἄγγελοι, δαίμονες, Παράδεισος, Κόλαση, ἀρετή, κακία, ψυχή, σῶμα κ.λ.π.». (Διδαχή Α΄)

Κατά τόν Ἅγιο Κοσμᾶ ἡ διδασκαλία στά σχολεῖα ἔχει σκοπό νά δημιουργήσει σωστό ἦθος. Ἀποβλέπει στό νά δημιουργήσει χριστιανικές προσωπικότητες ἀφοσιωμένες στό Θεό καί τόν πλησίον. Ἀνθρώπους ἐλεύθερους ἀπό τά πάσης φύσεως πάθη. Θέλει νά στερεωθοῦν οἱ χριστιανοί στήν Πίστη, νά μήν γίνονται θύματα τῶν Ὀθωμανῶν, πού μέ ὑποσχέσεις γιά ἐπίγειους παραδείσους καί μέ ἀπειλές γιά στέρηση ἐγκοσμίων ἀγαθῶν, τούς πίεζαν νά παραδώσουν οἱ ἴδιοι αἰχμάλωτη τήν Ψυχή τους στά ὄργανα τοῦ Διαβόλου. Οὔτε νά γίνονται ὀπαδοί τῶν μισσιοναρίων τοῦ Πάπα, πού ἁλώνιζαν τότε ὅλη τήν Ἀνατολή, τόν ὁποῖον Πάπα χαρακτήριζε ὡς ἀντίχριστο. Μέ ἠχηρή φωνή καί ἀδούλωτο φρόνημα βροντοφωνεῖ «Χριστός καί Ψυχή σᾶς χρειάζονται. Αὐτά κανείς δέν μπορεῖ νά σᾶς τά πάρει, ἄν δέν τά δώσετε μόνοι σας». Κατά τήν διάρκεια τῆς Ἀνθρωπότητας πολλά συνθήματα Ἐλευθερίας ἀκούστηκαν ἀπό πολλούς ἀλλά τόσο μεγαλειῶδες ἀλλά καί συγχρόνως ρεαλιστικό σύνθημα Ἐλευθερίας δέν ἔχει ξανά ἀκουστεῖ.

Τά συνθήματα γιά Ἐλευθερία τῶν δημαγωγῶν στηρίζονται στήν ὑπερβολή καί μέ τήν ὑπερβολή ἐπηρεάζουν καί ξεσηκώνουν συναισθηματικά τούς ὑπόδουλους σέ ἀντίσταση. Ὁ πατρο-Κοσμᾶς δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό τήν ὑπερβολή γιατί κατέχει μέ βεβαιότητα τήν ἀλήθεια καί ἐμπνέεται ἀπό αὐτόν τόν ἴδιο τό Δημιουργό τῆς Ἐλευθερίας τοῦ Ἀνθρώπου. Τά νοήματα τῆς Ἐλευθερίας πού διδάσκει εἶναι ξεκάθαρα, σταθερά καί βέβαια. Δέν ἔχει καμμία σχέση μέ ἐπαγγελματίες κήρυκες ἤ ἐθνοσωτῆρες πού ἀναζητοῦν χειροκροτήματα καί ὀπαδούς, ἀλλά εἶναι ὁ γνήσιος ἡγέτης ἑνός βασανισμένου λαοῦ. Εἶναι σάν ἕνας νέος Μωυσῆς πού ζεῖ καί συγκακοπαθεῖ μέ τό λαό τοῦ Θεοῦ, πού ἀγωνίζεται νά τόν ἐλευθερώσει ὄχι μέ κοσμικά μέσα καί μεθόδους , ἀλλά μέ τίς θαυμαστές ἐπεμβάσεις τοῦ μόνου Ἀληθινοῦ Θεοῦ, πού ἀνοίγει δρόμους μέσα ἀπό τήν θάλασσα, πού δίνει νερό στήν ἔρημο, πού ἐνεργεῖ παράδοξα καί μεγαλουργεῖ. Ὑπομονετικά παρακαλεῖ τό Λαό του. Γράφει στόν ἀδελφό του Χρύσανθο μέ χαρακτηριστική ἁπλότητα καί ταπείνωση γιά τά θαύματα πού ἐπιτελοῦνται μέ τίς προσευχές του «Τά κατ' ἐμέ καί τά περί ἐμέ φαίνονται πολλά καί ἀπίστευτα εἰς τούς πολλούς καί μήτε ἐγώ δύναμαι νά τά καταλάβω. Τόσο δέ μόνον λέγω σοι διά νά δοξάσης τόν Κύριο καί νά χαρεῖς ὅτι γένεται ἀρκετή μετάνοια εἰς τούς ἀδελφούς... τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος καί τόν λόγον μου βεβαιοῦντος διά τινῶν ἐπακολουθούντων σημείων..».Ὅπως ὁ Μωυσῆς ἀποκαλύπτει τίς θεῖες ἐντολές τίς ὁποῖες τηρώντας οἱ Ἰσραηλίτες προχωροῦν πρός τήν περιπόθητη ἐλευθερία, τό ἴδιο καί ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἀποκαλύπτει τίς σωτήριες Εὐαγγελικές ἐντολές καί ζητᾶ τήν ἀπαρασάλευτη τήρησή τους. Σέ αὐτές τίς ἐντολές βρίσκει ὅλο τό νόημα τῆς περιπόθητης Ἐλευθερίας.

Στόν ἅγιο Κοσμᾶ δέν θά βρεῖ κανείς τίς ψευτοσυνταγές ἐλευθερίας πού ὁ Δυτικός ἄνθρωπος οἰκοδόμησε γιά νά εὐτυχήσει δῆθεν, ἀλλά πού κατήντησαν νά γίνουν τείχη καί φυλακές τῆς ἐλευθερίας του. Γιαυτό ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς παρόλο πού εἶναι σχεδόν σύγχρονος μέ τόν Ἀδαμάντιο Κοραῆ καί τούς ὀπαδούς του, δέν συμμερίζεται καθόλου τίς γαλλικές ἰδέες τοῦ Διαφωτισμοῦ. Ἄν ζοῦσε στίς μέρες μας θά μποροῦσε κάλλιστα νά μᾶς ἀποδείξει ὅτι οἱ ἰδέες τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης, μέ τήν ἀπολυτοποίηση τοῦ ἀνθρώπου καί τήν στέρηση τοῦ Θεοῦ, ὁδήγησαν στά σημερινά ἀδιέξοδα τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ νεοφεουδαλισμοῦ τῶν Τραπεζιτῶν. Ὁ Κοραῆς καί ἡ περί αὐτόν ὁμάδα τῆς Ἑλληνικῆς Νομαρχίας Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνα εἶναι ὁ ἀντίποδας τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ. Εἶναι οἱ ἐκφραστές τῆς κακομοιριᾶς τοῦ Νεοελληνισμοῦ. Δέν μποροῦν νά δοῦν τό Γένος ὡς παγκόσμια δύναμη, ἀλλά μέσα ἀπό τά παραμορφωτικά γυαλιά τοῦ Διαφωτισμοῦ ἐπιδιώκουν τή δημιουργία ἑνός μικροῦ κρατιδίου πού θά ἀναβιώνει τήν εἰδωλολατρία καί ὅλα τά ἄλλα θνησιγενῆ στοιχεῖα τοῦ ἀρχαίου κόσμου. Εἶναι ἐπικίνδυνα ρομαντικοί καί γιά τήν ἐποχή τους καί γιά τό σήμερα. Ἄν ἀναλογιστοῦμε ὅτι ὁ Κοραῆς δίδασκε ὅτι οἱ Μακεδόνες ἦταν ἐχθροί τῶν Ἑλλήνων, καταλαβαίνουμε πόσο ἐπικίνδυνο εἶναι πού ἀναγνωρίστηκε ἀπό τήν Γ΄. Ἐθνοσυνέλευση τῆς Τροιζήνας 1827 καί ἀκόμη παραμένει ὡς «Δάσκαλος τοῦ Ἔθνους».

Ὁ Κοραῆς καί οἱ ὀπαδοί του, συντάκτες τοῦ περίφημου ἔργου «Ἑλληνική Νομαρχία ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνα», πολέμησαν μέ λύσσα τό τότε πράγματι Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινούπολης, πολέμησαν ὅλο τόν ὀρθόδοξο κλῆρο, ὅλες τίς ἱερές συνήθειες τοῦ ἁγίου Γένους μας. Ζώντας ἀνάμεσα σέ Φράγκους πῆραν ἀπό αὐτούς ὄχι μόνο τόν τρόπο ντυσίματος καί συμπεριφορᾶς, ἀλλά καί τίς ἰδέες. Ὁ Κοραῆς στό περίφημο ἔργο του «Ὁ Παπατρέχας» περιγελᾶ τόν ὀρθόδοξο Παπᾶ. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἀντίθετα διδάσκει στό πλῆθος τῶν Χριστιανῶν νά σέβονται τόν Ὀρθόδοξο ἱερέα περισσότερο ἀπό Ἄγγελο. «Νά προσέχετε, ἀδελφοί μου, οἱ κοσμικοί νά μήν κατηγορῆτε τούς παπάδες σας, νά μήν τούς ὑβρίζετε καί νά μήν τούς παραμελῆτε, διότι βάνετε φωτιά καί καίεσθε. Διότι οἱ παπάδες εἶνε ἀνώτεροι καί ἀπό τούς ἀγγέλους καί ἀπό τούς βασιλεῖς... Ἐάν ἀπαντῶ ἕνα παπᾶ καί ἕνα βασηλέα μοῦ φαίνεται εὔλογο τόν παπᾶ νά βάλω νά καθήσει ὑψηλότερα ἀπό τόν βασηλέα. Καί ἄν ἀπαντήσω ἕνα παπά καί ἕνα ἄγγελο, πρῶτα νά χαιρετήσω τόν παπᾶ καί ἔπειτα τόν ἄγγελο.. »

Οἱ ὀπαδοί τοῦ Κοραῆ πού γράψανε τήν Ἑλληνική Νομαρχία ἀπολαμβάνοντες ἀκίνδυνα ὅλες τίς κοσμικές ἀπολαύσεις στίς Εὐρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, μεταγράφουν στά Ἑλληνικά ὅ,τι οἱ δυτικοί πάτρωνές τους σκέφτονται γι' αὐτόν τόν τόπο. Μέ χυδαῖο τρόπο στρέφονται κατά τοῦ ὀρθοδόξου κλήρου μέ λόγια ὅπως «Ὦ μιαρά Σύνοδος τῆς Κωνσταντινουπόλεως» «σχεδόν ὅλοι οἱ ἀρχηγοί τῆς ἐκκλησίας κατάγονται ἀπό τήν ἴδια ποταπότητα», «Ἑκατόν χιλιάδες... μαυροφορεμένοι ζῶσι ἀργοί καί τρέφονται ἀπό τούς ἱδρώτας τῶν ταλαιπώρων καί πτωχῶν Ἑλλήνων» καί πολλά ἄλλα πού ἀναδημοσιεύονται δυστυχῶς καί σήμερα μέ περισσό ἐνθουσιασμό στά site καί τά blogs κάποιων ὄψιμων διαφωτιστῶν . Ὁ Θεός νά τούς ἐλεήσει!

Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἀντίθετα σέβεται τόν Πατριάρχη, παίρνει τήν εὐλογία του πρίν νά ξεκινήσει τό ἱεραποστολικό του ἔργο καί μεταφέρει στό ὑπόδουλο Γένος τήν εὐχή του «Παρακινούμενος ἀπό τόν Παναγιώτατο κύριον Σωφρόνιον- νά ἔχουμε τήν εὐχή του- καί λαμβάνοντας τάς ἁγίας του εὐχάς ..ἐβγῆκα... νά διδάσκω τούς ἀδελφούς μου».

Ἐκεῖ ὅμως πού οἱ ἐπαναστατικές ἰδέες τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ ἔρχονται σέ σύγκρουση μέ τούς Διαφωτιστές τῆς Δύσης, εἶναι ἡ στάση ἀπέναντι στόν Κατακτητή. Οἱ Διαφωτιστές ὑποκινοῦν ἐπαναστάσεις χωρίς νά σκέφτονται τίς ὑλικές καί ἠθικές καταστροφές πού θά προκαλέσουν, οὔτε τίς ἀνθρώπινες ζωές πού θά χαθοῦν. Ὁ Ἅγιος ὅμως ποτέ δέν ἐνεργεῖ ἔτσι. Θέλει ἡ Ἐλευθερία νά ἐπιτευχθῆ μέ τό μικρότερο κόστος σέ ἀνθρώπινες ζωές. Γιαυτό ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἐπιδιώκει μέ τά κηρύγματά του νά ἀνατρέψει ἐσωτερικά τόν Ὀθωμανικό ζυγό. Μαζεύει γύρω του τούς ὑπόδουλους, ὅπως ἡ κλώσσα τά πουλάκια της, καί προσπαθεῖ ὅλους νά τούς σώσει χωρίς νά θυσιάσει κάποιους γιά τήν εὐτυχία τῶν ἄλλων. Σέβεται ἔτσι τούς ἐκκλησιαστικούς θεσμούς, ἀλλά καί τούς κοσμικούς ἄρχοντες. Πρίν ξεκινήσει τίς περιοδεῖες του ζητᾶ τήν εὐχή τῶν ἀρχιερέων. Ἐνεργεῖ πάντα ἐκκλησιαστικά.

Στά κηρύγματά του δέν ἀκούγονται κούφια ἐπαναστατικά λόγια, ἀλλά βαρυσήμαντες ἀλήθειες. Ἡ ὑποδούλωση τοῦ Γένους στόν Ὀθωμανό ἔχει γιά τόν ἅγιο πνευματική ἐξήγηση. Εἶναι ἀποτέλεσμα τῶν ἁμαρτιῶν μας. Δέν μποροῦμε νά ἀποτινάξουμε τό ζυγό τῆς δουλείας ἄν δέν μετανοήσουμε πραγματικά καί ἄν δέν ἀλλάξουμε τρόπο ζωῆς. Αὐτές οἱ ἰδέες δημιουργοῦν πραγματική ἐλευθερία. Ὁ Πατροκοσμᾶς πιστεύει καί κηρύττει ὅτι ὁ Θεός «ἔφερε τόν Τοῦρκο καί τοῦ ἔδωσε (τό βασίλειό μας) γιά τό δικό μας καλό». Οἱ Διαφωτιστές τῆς Δύσης ὅμως ὅταν ἀκοῦν τόν ἅγιο νά λέγει αὐτές τίς ἀλήθειες ἀναστατώνονται. Στήν Ἑλληνική Νομαρχία ἐμπαίζουν τίς διδασκαλίες τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ ὅταν γράφουν «Τί στοχάζεσθε νά λέγωσιν οἱ ἱεροκήρυκες ἐπ᾿ ἐκκλησίας; ... Οἱ ἱεροκήρυκες οἱ ὁποῖοι ἦτον εἰς χρέος νά τούς ἀποδείξωσι τήν ἀλήθειαν, δέν τό κάμνουσι. Ἀλλά τί ἀποκρίνονται αὐτοί οἱ φιλόζωοι καί αὐτόματοι ψευδοκήρυκες ¨ὁ Θεός ἀδελφοί, μᾶς ἔδωσεν τήν τυραννία ἐξ ἁμαρτιῶν μας¨».

Ξεχνοῦν ὅμως ὅλοι αὐτοί οἱ ἀρνησιπάτριδες καθώς καί οἱ σημερινοί ὀπαδοί τους ὅτι αὐτό τό κήρυγμα τό ἔκανε ἕνας Πατροκοσμᾶς πού ἔχτισε 250 σχολεῖα δημοτικά καί 10 ἀνώτερα καί βάλε...

Ὅταν ὁ κ. Κοραῆς κλεινόταν στό δωμάτιο μέ τήν καλβινίστρια καί «περνοῦσε τόν κακό καιρό», σύμφωνα μέ τά γράμματα τοῦ ὑποτακτικοῦ του ἀπό τό Ἄμστερνταμ Σταμάτη Πέτρου, τήν ἴδια ὥρα τό ὑπόδουλο Γένος ἀντιμετώπιζε ἀγχόνες, μαχαίρια καί σταυρούς. Τήν ἴδια ὥρα γδέρνανε τήν Ἁγία Χρυσή στά Μογλενά καί ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς πλησίαζε στό μαρτύριο . Καί αὐτό γιατί πίστευαν στό Χριστό καί ὑπάκουαν στόν Ὀρθόδοξο Κλῆρο. Τήν ἴδια ὥρα οἱ νεομάρτυρες κάτω ἀπό τήν καθοδήγηση ἁγίων πνευματικῶν ἀποδύονταν σέ ὑπεράνθρωπους ἀγῶνες. Τήν ὥρα πού ὁ ἅγιος Μακάριος Νοταρᾶς, Ἀθανάσιος Πάριος, Ἅγιος Νικόδημος καί χιλιάδες ἄλλοι στέκονταν βράχοι ἀκλόνητοι, ἀλεῖπτες τῶν νεομαρτύρων καί καθαιρέτες τοῦ Ἰσλάμ, ὁ κ. Κοραῆς καί ἡ παρέα του κατηγοροῦσαν τόν κλῆρο αὐτό γιά πουλημένο στό Σουλτάνο. Καί ποιόν εἰδικότερα Πατριάρχη κατηγοροῦν σάν προδότη; Τόν Γρηγόριο τόν Ε.΄ Αὐτόν πού κρεμάστηκε ἀπό τούς Ὀθωμανούς, τόν μάρτυρα καί ἥρωα τῆς Πίστης.

Θέλουν ἔτσι οἱ Διαφωτιστές τύπου Κοραῆ, μία ἐπανάσταση τώρα, τήν ἀπελευθέρωση ἑνός μικροῦ Κρατιδίου ὑποτεταγμένου ἀντί γιά τόν Ὀθωμανό σέ ἄλλα ἀφεντικά. Τό πέτυχαν. Ἔφτιαξαν ἕνα Κράτος πουλημένο σέ Δυτικούς Τραπεζίτες πρίν ἀκόμη νά ἐλευθερωθῆ, μέ τά Δάνεια πού τοῦ φόρτωσαν κατά τήν διάρκεια τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως καί στή συνέχεια μέχρι σήμερα. Καί ἕπεται συνέχεια.

Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἐνεργεῖ ὡς Προφήτης σύμφωνα μέ τό χάρισμα πού ἔχει ἐκ Θεοῦ. Ὁραματίζεται τήν ἀπελευθέρωση ὅλης της Αὐτοκρατορίας, ὅλου τοῦ ρωμαίικου. Μιλάει γιά τό ποθούμενο. Γιά τήν Πόλη τῶν Πόλεων. Γιά τίς κοσμογονικές ἀλλαγές πού ἀκόμη δέν τίς ζήσαμε. Συνδέει τά μελλούμενα μέ τά παρόντα. Προφητεύει τίς μεγάλες ἀνακαλύψεις τοῦ τεχνικοῦ πολιτισμοῦ τῆς Ἐποχῆς μας, γιά νά μᾶς βεβαιώσει μέ αὐτόν τόν θαυμαστό τρόπο ὅτι τίποτα ἀπό ὅσα λέγει δέν θά μείνει ἀπραγματοποίητο. Ὅλα θά γίνουν στόν καιρό τους. Μᾶς ἐγγυᾶται γιά ὅσα θά συμβοῦν μέ ὅσα προφήτεψε καί ἔγιναν. «Τό ποθούμενο» εἶναι βασικό σημεῖο τῆς διδασκαλίας του καί αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς δέν ἦταν ἁπλᾶ ἕνας ἱεροκήρυκας, ἀλλά καί ἕνας ἐθνικός ἡγέτης. Δέν προσπαθεῖ ὅμως νά ἐξαπατήσει, ὅπως ἔκαναν οἱ δυτικόφερτοι Ἐπαναστάτες τῆς Ἐποχῆς του, στούς ὁποίους χρεωστοῦμε τά περισσότερα ἀπό τά σημερινά δεινά αὐτοῦ τοῦ τόπου. Ἤθελε ἡ Ἐλευθερία νά εἶναι ὁ ὥριμος καρπός μιᾶς ἐσωτερικῆς ἀλλαγῆς τῶν ἀνθρώπων, μιά συμφιλίωση μέ τό Θεό καί μία μέ ὑπομονή ἐγκαρτέρηση τῆς θείας βοήθειας. Δέν ὑπολόγιζε σέ ἐξωτερικούς σωτῆρες. Μόνον ἡ ἀδάμαστη δύναμη τῆς καθαρισμένης ἀπό τά πάθη Ὀρθόδοξης χριστιανικῆς ψυχῆς μπορεῖ νά φέρει τήν περιπόθητη Ἐλευθερία.

Βλέπει τί πρόκειται νά γίνει. Βλέπει ὅτι οἱ Μεγάλες δυνάμεις τῆς Ἐποχῆς ἑτοιμάζουν μία κολωβή Ἐλευθερία, μιά Ἑλλαδίτσα νεοειδωλολατρῶν καί ἐπιτίθεται σέ αὐτήν τήν προοπτική μέ λόγια ὅπως «Ἐγώ ἀδελφοί μου, ἐξέτασα πρῶτον γιά λόγου σας καί ἔμαθα πώς... δέν εἶσθε Ἕλληνες, δέν εἶσθε ἀσεβεῖς, αἱρετικοί, ἄθεοι, ἀλλά εἶσθε εὐσεβεῖς ὀρθόδοξοι χριστιανοί...» Καί ἀλλοῦ λέει ξεκάθαρες προφητεῖες. «Στήν ἀρχή θά γίνει ἕνα ψευτορρωμαίικο, μή τό πιστεύσετε». Δέν εἶναι ψευτορρωμαίικο αὐτό πού ζοῦμε σήμερα, αὐτό πού ὁ λαός μας ὀνόμασε παλαιότερα ἐμπαικτικά «ψωροκώσταινα», ἕνα Κράτος ὑπόδουλο σέ χίλια ἀφεντικά ἐξωτερικά καί ἐσωτερικά, ΔΝΤ, ΕΕ, Τραπεζίτες, ΝΑΤΟ, σοσιαλιστές, ναζιστές κ.λ.π., μέ ὑποθηκευμένη τήν Ἐθνική του ἀνεξαρτησία, μέ προδομένη τήν γλώσσα του, μέ καταφρονημένη τήν Πίστη του; Ἕνα τέτοιο Κράτος ὁ Ἅγ. Κοσμᾶς δέν τό ἤθελε. Εἶχε μέσα του σάν γνήσιος ρωμηός τήν Αὐτοκρατορική ἰδέα. Δέν ἦταν ὅμως ἕνας ρομαντικός ἐραστής τοῦ παρελθόντος, ἀλλά ἕνας μελετημένος θεολόγος, ἱστορικός καί κοινωνιολόγος. Εἶχε μελετήσει καί κατανοήσει πῶς μπορεῖ κανείς νά κατακτήσει μία Αὐτοκρατορία. Εἶχε διδαχθεῖ ἀπό τήν Ἐκκλησιαστική ἱστορία πού ἐπισταμένα μελέτησε, ὅτι μέ μόνο τό ἀποστολικό κήρυγμα ἡ ἀρχαία ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία μεταμορφώθηκε σέ Χριστιανική. Εἶχε διαβάσει καί εἶχε καταλάβει πώς αὐτοί πού ὁδηγοῦσαν τούς χριστιανούς στά λιοντάρια καί στά μαρτύρια, μεταστράφηκαν γρήγορα σέ θερμούς ὀπαδούς τοῦ Ναζωραίου. Ἔμαθε ἀπό τήν ἱστορία πώς ἡ Δοξασμένη Ρώμη κατέθεσε τίς δάφνες της στό Σταυρό. Πῶς τό ὄνομα Ρωμαῖος, πού καί ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἔφερε μέ τιμή, κατέληξε νά σημαίνει τόν γνήσιο Ὀρθόδοξο Χριστιανό. Σέ μία διδαχή του μᾶς τό περιγράφει συνοπτικά «Τριακόσιους χρόνους μετά τήν Ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ μᾶς ἔστειλε ὁ Θεός τόν ἅγιον Κωνσταντῖνον καί στερέωσε βασίλειον χριστιανικόν. Καί τό εἶχαν οἱ χριστιανοί τό βασίλειον 1150 χρόνους».

Μέ τόν ἴδιο τρόπο ὁ ἅγιος θέλει νά ἀλλάξει τήν Ὀθωμανία. Ὁραματίζεται ἕνα Κράτος Παγκόσμιο μέ σύμβολο τό Σταυρό. Ὄχι σάν τό ἀπρόσωπο Κράτος τῆς Νέας Ἐποχῆς πού ζοῦμε σήμερα, ἀλλά μιά Παγκόσμια Βασιλεία τοῦ Χριστοῦ μέ Θεανθρώπινο πρόσωπο, ὅπως περιγράφεται στά ἱερά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας. Ὅλο τό σχέδιό του στηριζόταν στό Σχολεῖο. Σχέδιο μεγαλόπνοο καί ρεαλιστικό. Τό νεοελληνικό Κράτος δυστυχῶς δέν ἀκολούθησε τά κηρύγματα τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ. Οἱ Βαυαροί καί οἱ ἐπίγονοί τους ἀπομόνωσαν τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἀπό τόν Ἑλλαδικό χῶρο καί δημιούργησαν μία σχισματική ἰδεολογία πού μεταδόθηκε σάν χολέρα καί διέσπασε ἐκκλησιαστικά καί πολιτικά τά Βαλκάνια μέ τά γνωστά ἀποτελέσματα: Συρρίκνωση τοῦ Πατριαρχείου, Ἐθνικά Πατριαρχεῖα, Βαλκανικοί Πόλεμοι, συγκρούσεις, ὑποτέλεια.

(Παρένθεση: Μέ υἱκό σεβασμό ἀπευθυνόμαστε στόν Οἰκουμενικό θρόνο καί ρωτοῦμε: Μήπως ὁ τρόπος γιά νά ἀποκτήσει ξανά τήν μοναδικότητα καί τήν ὑπεροχική του θέση ὁ Πατριάρχης, για νά ἑνοποιήσει τά Πατριαρχεῖα καί τούς Λαούς, εἶναι νά ξαναμιλήσει τήν ὀρθόδοξη Πατερική Θεολογική γλῶσσα πρός τούς ἑτεροδόξους; Τή γλῶσσα πού μίλησε ὁ Πατροκοσμᾶς; Μήπως αὐτό περιμένει ὁ ἐν Τριάδι Θεός γιά νά τοῦ ξαναδώσει τήν παλαιά του αἴγλη;).

Ἡ Παιδεία αὐτοῦ τοῦ κράτους μόνον προσωρινά καί ἀποσπασματικά ἀκολούθησε τήν θεολογία καί τήν παιδαγωγική πού συνιστοῦσε ὁ ἅγιος. Εὐτυχῶς πού ἔγινε κάποιος συμβιβασμός καί ἔτσι μπολιάστηκε λίγο τό σχολεῖο ἀπό τήν ὀρθόδοξη πίστη γιά περίπου 200 χρόνια. Αὐτός ὁ συμβιβασμός συνέβαλε στήν διατήρηση αὐτοῦ τοῦ Κράτους. Σέ μερικές περιόδους μάλιστα, ὅπως στό 1940 τό αὐξημένο θρησκευτικό συναίσθημα κατήγαγε καί περιφανεῖς νίκες. Σήμερα ἡ παιδαγωγική ἄλλαξε. Ἡ ἀθεΐα τῆς Δύσης μέ ἑλληνοφανῆ μανδύα ὅρμησε σάν λαίλαπα μέσα στό Ἑλληνικό Σχολεῖο ἰσοπεδώνοντας τά πάντα. Τά παιδιά μας γίναν πλέον ἀνεκτικά σέ κάθε εἰσαγόμενη ἰδέα, ὁσοδήποτε καταστροφική. Τά κόμπλεξ τῶν σκοταδιστῶν ἔγιναν σκιάχτρα γιά ὅσους κινοῦνται μέσα στό ἀνέσπερο φῶς τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἔμεινε χωρίς τό... Ἑλληνικό του Σχολεῖο.

Ἄν ὅλοι αὐτοί οἱ μοντέρνοι Παιδαγωγοί εἶχαν πετύχει νά κάνουν ἕνα Κράτος σωστό καί Ἐλεύθερο, θά λέγαμε ὅτι τό Σχολεῖο τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ δέν μᾶς χρειάζεται τόσο πολύ. Ὅμως τά πράγματα βοοῦν καί λέγουν ὅτι χωρίς τό Σχολεῖο τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ, θά παραμείνουμε γιά πάντα ὑποτελεῖς στούς βαρβάρους τῆς Δύσης. Ἡ ἀλλαγή στό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν σήμερα καί ἡ προπαγανδιζομένη Θρησκειολογία δέν εἶναι τίποτ' ἄλλο ἀπό τήν ἰδεολογική περιχαράκωση τῶν ὑποδούλων στίς ντιρεκτίβες τῶν κατακτητῶν. Σταθεροποιεῖ τήν ἐξουσία τους καί ἐξαφανίζει τήν ἀντίδραση. Ἄς ἀκούσουμε πάλι τόν ἅγιο πού φωνάζει τότε καί σήμερα « Δέν βλέπετε ὅτι ἀγρίωσε τό Γένος μας ἀπό τήν ἀμάθεια καί ἐγίναμεν ὡσάν θηρία; Διά τοῦτο σᾶς συμβουλεύω νά κάμετε σχολεῖο διά νά ἐννοῆτε τό ἅγιον Εὐαγγέλιον καί τά λοιπά βιβλία».

Κύριε Ὑπουργέ, θέλετε νά διδάξετε Θρησκειολογία στά σημερινά ἑλληνικά σχολεῖα; Διδάξετέ την ὅπως τήν δίδαξε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς: «Ἐγώ ἐδιάβασα καί περί ἱερέων καί περί ἀσεβῶν, αἱρετικῶν καί ἀθέων.. Τά βάθη τῆς σοφίας ἠρεύνησα. Ὁλαι αἱ πίστεις εἶνε ψεύτικες. Τοῦτο κατάλαβα ἀληθινά ὅτι μόνη ἡ πίστις τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν εἶναι καλή καί ἁγία. Τό νά πιστεύωμεν καί νά βαπτιζόμεθα εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τοῦτο σᾶς λέγω τώρα εἰς τό τέλος. Νά εὐφραίνεσθε ὅπου εἶστε ὀρθόδοξοι χριστιανοί καί νά κλαίετε διά τούς ἀσεβεῖς καί αἱρετικούς πού περιπατοῦν εἰς τό σκότος» (Α΄ Διδαχή) . Σέ ἄλλη διδαχή του μιλάει γιά τούς τρεῖς νόμους, τόν φυσικό τῶν Ἑβραίων, τόν σαρκικό τῶν Μωαμεθανῶν καί τόν πνευματικό τῶν χριστιανῶν καί ἀποδεικνύει ἁπλά καί σταράτα ὅτι ὁ χριστιανικός νόμος τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι ὁ πιό σωστός καί πιό ταιριαστός γιά τόν ἄνθρωπο νόμος. Ποιός ἔχει τά κότσια νά διδάξει τέτοια θρησκειολογία στά Σχολεῖα;

Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί καί Πατέρες,

Ἄν κάποτε ἡ Ἐλευθερία σέ αὐτόν τόν τόπο πολεμιόταν μέ τό Καρυοφύλλι καί τό Πετραχῆλι, σήμερα πρέπει νά πολεμηθεῖ μόνο μέ τό Πετραχῆλι καί τό Κοντύλι. Ὁ Κόσμος, τό οἰκουμενικό χωριό, περιμένει νά ἀκούσει λόγο Ἀλήθειας, γραπτό , προφορικό ἤ ἠλεκτρονικό, ἀπό μᾶς πού κατέχουμε τήν μόνη Ἀλήθεια. Τήν Ἀλήθεια πού ξεκινάει ἀνόθευτη ἀπό τούς Ἀποστόλους καί φτάνει μέχρι τήν ἐποχή μας. Γιά νά γίνει ὅμως αὐτό χρειαζόμαστε ἕνα σχολεῖο αὐθεντικό, πού δέν θά ἀλλοιθωρεῖ πρός τήν Δύση οὔτε θά συνθηκολογεῖ ἀπερίσκεπτα μέ τήν Ἀνατολή.

Σήμερα οἱ ἀγῶνες τῆς ἐλευθερίας δέν κερδίζονται μέ τά ὅπλα, ἀλλά μέσα ἀπό μία σωστή Παιδεία. Θέλετε ἐπιβεβαίωση; Σημειῶστε ἕνα παράδειγμα ἀπό τήν γείτονά μας χώρα, τήν Τουρκία. Οἱ γείτονές μας κατάλαβαν πόσο μεγάλη σημασία ἔχει σήμερα ἡ Παιδεία γιά ἕνα μεγάλο Ἔθνος καί μέ τεράστια ποσά πού δαπανᾶ ὁ ζάπλουτος Ἀμερικανός ὁμογενής τους Φετουλάχ Γκιουλᾶν, ὁ ὁποῖος ὀργανώνει ἱεροδιδασκαλεῖα, φροντιστήρια, μαθητικές ἑστίες κ.λ.π., γιά νά διδάξουν στά παιδιά τους τό Ἰσλάμ. Ἀξίζει ἔπαινος σέ αὐτόν τόν τουρκοαμερικανό μεγιστάνα γιατί δέν σκέφτεται πῶς θά αὐξήσει τήν περιουσία του ἀλλά πῶς θά ἐκπαιδεύει τούς ὁμοεθνεῖς του. Στήν Ἑλλάδα ὅμως τῶν μεγάλων εὐεργετῶν δέν ὑπάρχει κάποιος ὁμογενής πλούσιος, νά ἀναλάβει ἕνα παρόμοιο ἔργο; Νά κάνει ἕνα πιλοτικό πρόγραμμα μέ τίτλο «Σχολεῖο Ἁγίου Κοσμᾶ»; Αὐτό περιμένει ὁ Λαός μας γιά νά μεγαλουργήσει ξανά στήν Ἱστορία. Ὄχι τίς Ὑπατίες καί τούς Καλικάντζαρους, τή Φρικατέλλα, τό Δία καί τίς κουτοπονηριές τῶν ἀρχαίων θεῶν, τά καρναβάλια, τήν παγανιστική Ὀλυμπιακή φλόγα καί τόν ἐμπαιγμό τῆς Ὀρθόδοξης πίστης καί ἠθικῆς, πού διδάσκονται σήμερα στά σχολεῖα τῆς Ἑλλάδας.

Τότε μόνον θά δοῦμε μέρες δόξης καί πραγματικῆς Ἐθνικῆς Ἐλευθερίας, ὅταν ξαναγυρίσουμε στίς παιδαγωγικές βάσεις πού ἔθεσε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς. Τότε πραγματικά θά γίνουμε ἀγαπητοί στούς φίλους μας καί σεβαστοί στούς ἐχθρούς μας. Τότε τά παιδιά μας θά ζήσουν μέ τό κεφάλι ψηλά καί τήν καρδιά γεμάτη ἀπό χαρά.

πηγή: πηγή

Χριστουγεννιάτικες προκλήσεις. π Λάμπρος Φωτόπουλος

 

Τά κοσμικά Χριστούγεννα ἐφέτος δέν εἶναι μόνον χωρίς Χριστό ἀλλά καί «κόντρα» στό Χριστό. Δυό μέρες πρίν ἀπό τά Χριστούγεννα καί ἐνῶ ἡ κλυδωνιζόμενη Ἑλληνική Κοινωνία καί ὅλος ὁ κόσμος, ζητᾶ μέ χίλιους τρόπους νά βρεῖ λίγη ἀγάπη καί παρηγοριά, τό Συμβούλιο Ἐφετῶν τῆς Ἀθήνας μέ μιά «ἀνήκουστη, πρωτοφανῆ, ἄδικη καί ἐξωφρενική ἀπ’ ὅλες τίς ἀπόψεις ἀπόφασή» του, πού ἐκδόθηκε χθές, μόλις δύο ἡμέρες πρίν ἀπό τά Χριστούγεννα, ἀναστατώνει ὅλες τίς χριστιανικές συνειδήσεις καί ὄχι μόνον.

Τό Συμβούλιο Ἐφετῶν, ἀκολουθώντας τήν πεισματική θέση τῆς Ἀνακρίτριας Καλοῦ, ἔκρινε ὡς προφυλακιστέο τόν ἡγούμενο τῆς Μονῆς Βατοπαιδίου π. Ἐφραίμ, γιά τή γνωστή, καί ἤδη πολύπαθη ὑπόθεση ἀνταλλαγῆς ἀκινήτων τῆς Μονῆς μέ τό ἑλληνικό δημόσιο.

Τό σκεπτικό τῆς ἀποφάσεως πού ἐπιχειρεῖ νά δικαιολογήσει τά ἀδικαιολόγητα, πῶς δηλαδή ἀποφασίστηκε νά ὁδηγηθεῖ στή φυλακή ὁ ἡγούμενος Ἐφραίμ , ἔχει ὡς ὑποτιθέμενη αἰτιολογία τό... «νά μήν κάνει καί ἄλλα ἀδικήματα». Πρόκειται, δηλαδή, γιά ἕνα ἀπαράδεκτο ἐπιχείρημα, τό ὁποῖο ἐγείρει τεράστια ἐρωτήματα, καθότι πρόκειται γιά ἕναν ἄνθρωπο πού κυκλοφορεῖ τρία χρόνια ἐλεύθερος καί διερωτᾶται κανείς πῶς μπορεῖ νά θεωρεῖται τώρα ξαφνικά ὅτι εἶναι ἐπικίνδυνος καί νά κλείνεται στή φυλακή.

Κανείς δέν ἐφαντάζετο ὅτι οἱ πνευματικές ἐμπειρίες πού ἀποκόμισε ὅλος ὁ κόσμος μέσω τηλεοράσεως ἀπό τήν θαυματουργική καί θριαμβευτική πορεία τῆς Τιμίας Ζώνης τῆς Θεοτόκου, μέ τήν ὁποία ὁ ἡγούμενος Ἐφραίμ, κυριολεκτικά ὄργωσε ὅλη τή Ρωσική Γῆ καί ἔσπειρε τήν ἐλπίδα σέ πολλά ἑκατομμύρια προσκυνητῶν, θά ὑπονομευόταν ἀπό τίς ἑλληνικές ἀρχές μάλιστα παραμονή τῆς μεγάλης γιά τήν Χριστιανοσύνη Γιορτῆς.

Γνωρίζουμε ὅτι ὁ ἀνθρωποκτόνος Διάβολος ἀναστατώνεται αὐτές τίς μέρες μέ τίς πολλές εὐλογίες πού ἀποκομίζουν οἱ Χριστιανοί ἀπό τήν ὑπέρ ἔννοια Ἐνανθρώπιση τοῦ Θεοῦ Λόγου καί ἐπιχειρεῖ μέ τά ὄργανά του νά ἀποδυναμώσει τή Θεία Χάρη. Δημιουργεῖ ταραχές, προβλήματα, κοινωνικές ἐντάσεις καί ὅ,τι ἄλλο τό δαιμονικό του μυαλό τοῦ ὑπαγορεύει.

Εἶναι ἄξιο ἀπορίας πῶς αὐτά δέν τά γνωρίζουν διακεκριμένοι πολιτικοί καί δικαστές ὥστε, ὄχι μόνον νά μή τροφοδοτοῦν ταραχές ἀλλά, ἀντίθετα, καί νά συμβάλλουν μέ τίς ἀποφάσεις τους στήν ἐπιβαλλόμενη Κοινωνική Εἰρήνη κατά τίς ἅγιες αὐτές ἡμέρες.

Ἡ ἀπόφαση τοῦ Συμβουλίου Ἐφετῶν δέν εἶναι μόνον πρόκληση στό Ἅγιον Ὅρος ἀλλά κυρίως εἶναι πρόκληση πρός ὅλους τους Χριστιανούς σέ ὅλο τό Κόσμο καί ἰδιαιτέρως τῆς Ἑλλάδος γιατί ἐπιχειρεῖ νά ἀναστατώσει τό θρησκευτικό συναίσθημα μία μέρα μόλις πρίν ἀπό τήν Μεγάλη Γιορτή.

Τί θά ζημιωνόταν ἡ Δικαιοσύνη ἄν περίμενε 5 μέρες γιά νά ἐκδόσει αὐτή, τήν ἀπό πάσης ἀπόψεως διάτρητη, ἀπόφαση; Τρία χρόνια πέρασαν καί δέν δραπέτευσε ὁ Ἡγούμενος. Τί φοβοῦνται τώρα;

Καί τό θέμα δέν σταματᾶ ἐδῶ. Ἡ πρόκληση τῶν συνειδήσεων συνδέεται μέ ἕνα, ἄγνωστο μέχρι τώρα, ἀντιμοναχικό μένος. Μέ τίς ὁδηγίες τῆς Κυβέρνησης καί εἰδικότερα τοῦ Ὑπουργείου Δικαιοσύνης ΠΕΝΗΝΤΑ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟΙ ΠΕΡΙΚΥΚΛΩΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ καί τήν Μονή Βατοπαιδίου ΟΠΛΟ­ΦΟΡΟΥΝΤΕΣ μέ στόχο τόν ΔΙΑΣΥΡΜΟ τῆς Ἁγιώνυμης Πολιτείας.

Σκέφτηκαν ἄραγε οἱ Ἐντιμότατοι Ὑπουργοί καί Ὑφυπουργοί καί Ἐφέτες, τί θά γινόταν ἄν παραμονές τοῦ Μουσουλμανικοῦ Ραμαζανιοῦ καλοῦσαν κάποιο Μουφτή, ὄχι γιά προφυλάκιση, ἀλλά γιά ἐξηγήσεις; Ἤ κανένα ποδοσφαιρικό παράγοντα παραμονή μεγάλης ποδοσφαιρικῆς ἡμέρας τῆς ὁμάδας του; Ἤ κανένα ὑπουργό παραμονή ἐκλογῶν; Ἡ κοινή λογική φαίνεται ὅτι συχνά ἀπουσιάζει ἀπό αὐτό τόν τόπο καί ἀφήνει χῶρο γιά τήν ἱκανοποίηση τυφλῶν ἐπιδιώξεων.

Σήμερα παραμονή τῶν Χριστουγέννων ὁ Εἰσαγγελέας μέ δύο ἀστυνομικούς βρίσκεται στή Μονή Βατοπαιδίου γιά νά συλλάβουν τόν ἡγούμενο Ἐφραίμ. Σύμφωνα μέ πληροφορίες ἀπό χθές τό βράδυ ὁ γέροντας Ἐφραίμ ἔχει ὑψηλό πυρετό καί ἀπορρύθμιση Σακχάρου.Γιά αὐτό τό λόγο στή Μονή Βατοπαιδίου βρισκεται καί ἰατροδικαστής γιά νά ἐξετάσει τήν κατάσταση τῆς ὑγείας του. Μεθοδεύεται ἔτσι ὥστε ὁ ἡγούμενος νά μήν παραδοθεῖ αὐτοβούλως, ὅπως ἤθελε, στήν ἀστυνομία τῶν Καρυῶν. Δέν μποροῦν νά περιμένουν! Θέλουν νά δοῦν πάση θυσία τόν ἡγούμενο Ἐφραίμ στή φυλακή. Ἐνῶ ὁ ἴδιος εἶπε ὅτι θά παραδοθεῖ αὐτοβούλως, διά τῶν δικηγόρων του, οἱ ἁρμόδιες ἀρχές… δέν ἔδειξαν ὑπομονή καί αὐτοσυγκράτηση.

Ἄλλωστε ἁρμόδιος γιά τίς φυλακές εἶναι ὁ βασικός κατήγορος στήν ὑπόθεση Βατοπαιδίου Γιῶργος Πεταλωτής. Στοιχειώδης πολιτική εὐθιξία ἀπαιτεῖ ἀπό τόν ὑφυπουργό νά παραιτηθεῖ σήμερα πρίν κατακλύσουν τόν τόπο ἀνεξέλεκτες ὑποψίες καί κατηγορίες γιά τόν τρόπο πού ἄσκησε τίς ἐξουσίες του στό συγκεκριμένο ζήτημα.

Ἡ θύελλα τῶν ἀντιδράσεων ἔχει φτάσει σέ κάθε μέρος τῆς Ἑλλάδος καί σέ ὅλο τό Κόσμο. Ἤδη ἔφτασαν τά πρῶτα μηνύματα. Ἄμεση παρέμβαση στό θέμα τοῦ ἡγούμενου Ἐφραίμ ἔκανε ὁ πρώην πρωθυπουργός καί ἐπίτιμος πρόεδρος τῆς Ν.Δ. Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης μέ δήλωσή του στό ΑΠΕ-ΜΠΕ. Σέ ἐρώτηση πῶς σχολιάζει τήν ἀπόφαση νά κριθεῖ ὁ ἡγούμενος τῆς Μονῆς Βατοπεδίου κ. Ἐφραίμ, προφυλακιστέος δήλωσε: Μένω κατάπληκτος γιά τήν ἀπόφαση πού πάρθηκε. Ἰδιαίτερα γιά τή στιγμή πού διάλεξαν νά τήν πάρουν. Ὑπενθυμίζω τήν παλιά ρήση πού εἶναι πάντοτε σέ ἰσχύ, ὅτι "καί οἱ κρίνοντες, κρίνονται"

Ἡ Ρωσία ἔχει ἀναστατωθεῖ. «Βαθιά ἀνησυχία» σχετικά μέ τήν ἀπόφαση τοῦ Συμβουλίου Ἐφετῶν γιά προφυλάκιση τοῦ ἡγουμένου τῆς Μονῆς Βατοπεδίου Ἐφραίμ ἐκφράζει μέ ἀποψινή του ἀνακοίνωση τό ρωσικό Ἵδρυμα τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέα τοῦ Πρωτοκλήτου, χαρακτηρίζοντας τό γεγονός «ἀνεπίτρεπτη πολιτικοποίηση μίας δικαστικῆς ἀπόφασης».

Τό Ἵδρυμα, μάλιστα, ἐπικεφαλῆς τοῦ ὁποίου εἶναι ὁ πρόεδρος τῶν Ρωσικῶν Σιδηροδρόμων Βλαντίμιρ Γιακούνιν, ἕνας ἀπό τούς ἰσχυρότερους παράγοντες στό περιβάλλον τοῦ Κρεμλίνου καί προσωπικά τοῦ Ρώσου πρωθυπουργοῦ Βλαντίμιρ Πούτιν, προχωρᾶ στήν αὐστηρά ἐπικριτική ἐκτίμηση ὅτι «παρόμοιες δικαστικές ἀποφάσεις μποροῦν νά ἐξηγηθοῦν μόνο ἀπό τίς πολιτικές δεσμεύσεις ὁρισμένων κύκλων τῆς ἑλληνικῆς διοίκησης, οἱ ὁποῖοι ἐπιθυμοῦν κατ' αὐτόν τόν τρόπο νά ἐπιδείξουν στή Δύση τήν ἑτοιμότητά τους νά προχωρήσουν στήν ἄρνηση τῶν ἀρχῶν ὀργάνωσης τῆς πνευματικῆς ζωῆς, πού ἔχουν κατοχυρωθεῖ στό ἑλληνικό Σύνταγμα».

Ἡ Ἑλληνική Κυβέρνηση μέσω τῶν ἁρμοδίων Ὑπουργῶν της δείχνει σήμερα τήν πρόθεσή της γιά ἕνα ἀφανῆ διωγμό τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Σπέρνει ἀνέμους καί πρέπει νά περιμένει θύελλες. Ἤδη ἡ ἀρχή τῆς ἀνακινήσεως τῆς ὑποθέσεως Βατοπαιδίου καί τοῦ κατά τῆς Ἐκκλησίας πολέμου ἀπό τά ΜΜΕ στό παρελθόν σηματοδότησε τήν ἔναρξη τῶν οἰκονομικῶν ἀδιεξόδων στόν τόπο μας. Ἡ προφυλάκιση τοῦ Ἡγουμένου καί ὁ ἀπειλούμενος διωγμός κατά τῆς Ἐκκλησίας σηματοδοτεῖ σήμερα τήν πιθανή ὁλική κατάρρευση τοῦ κοινωνικοῦ ἱστοῦ καί κατ’ ἐπέκταση καί τῆς ἑλληνικῆς Οἰκονομίας. Ἡ ἱστορία εἶναι ἀδιάψευστος μάρτυρας τέτοιων γεγονότων.

Ὁ Θεός δέν ἐμπαίζεται οὔτε ἀπό ὡραία λόγια οὔτε ἀπό συρραφή κάποιων λογικοφανῶν δῆθεν ἀποφάσεων ἐπισήμων κριτῶν ἤ δικαστῶν αὐτοῦ του μάταιου κόσμου. Ἡ γέννηση τοῦ Χριστοῦ ἀπέπνιξε τό δόλιο δράκοντα καί ὅλους τούς ἀκολουθοῦντες αὐτόν δρακοντοειδεῖς...

Πρωτ. Λάμπρου Δ. Φωτοπούλου: «ΙΕΡΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟΙ ΝΟΜΟΙ»

»«Η ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΞΕΦΥΓΕ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΗΛΘΕ ΣΕ ΜΙΑ “ΚΑΣΤΑ ΕΙΔΙΚΩΝ”, ΤΟΥΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥΣ»

Πρωτ. Λάμπρου Δ. Φωτοπούλου:

«ΙΕΡΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ καὶ ΚΟΣΜΙΚΟΙ ΝΟΜΟΙ»

. ΕΙΣ. ΣΧ. «ΧΡ. ΒΙΒΛΙΟΓΡ.»: Πρόκειται γιὰ μιὰ σημαντικὴ κατάθεση στὸ συγκεκριμένο πεδίο τῆς σχέσεως τῶν Ἱ. Κανόνων μὲ τοὺς Κοσμικοὺς Νόμους (δηλ. τοῦ Κράτους), μὲ καίριες ἐπισημάνσεις. Ὁ πρωτοπρεσβύτερος συγγραφεὺς ἔμπειρος νομικός, ὡς πρώην Δικηγόρος, βλέπει κι ἀπὸ τὶς δύο πλευρὲς τὸ θέμα, καὶ ὡς ποιμένας-θεολόγος καὶ ὠς νομικός.. Κύρια γραμμὴ ἀναπτύξεως τοῦ προβληματισμοῦ γύρω ἀπὸ τὴν σχέση τῶν Κανόνων μὲ τοὺς Νόμους ἀποτελεῖ τὸ ἀνθρωπολογικὸ ὑπόβαθρο. Ἡ διήκουσα ἀρχὴ τῶν Ἱ. Κανόνων συνίσταται στὸ μεγάλο ἐρώτημα: τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος.

Οἱ Ἱ. Κανόνες ἀποτελοῦν «ἀνθρωπολογικὲς προτάσεις», τῶν ὁποίων θεμελιῶδες κριτήριο εἶναι τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ὁ Θεάνθρωπος, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸν Νόμο τοῦ Κράτους, ὁ ὁποῖος βεβαίως ἔχει ἄλλα θεμέλια άνθρωπολογικά, ἔχει ἄλλον «ἰδεώδη» ἀνθρώπινο τύπο, τὸν «φυσικὸ» ἄνθρωπο. Ἐξ αὐτοῦ τοῦ λόγου ὁ τελικὸς σκοπὸς ἀλλὰ καὶ ὁ τρόπος Ἑρμηνείας καὶ Ἐφαρμογῆς τῶν δύο αὐτῶν Συστημάτων διακρίνεται ριζικά.
Οἱ μὲν Ἱ. Κανόνες κατανοοῦν παντοῦ καὶ πάντα τὴν «ἀντικανονικὴ ἀνθρώπινη συμπεριφορὰ» ὡς ἀσθένεια καὶ ἀποσκοποῦν στὴν πνευματικὴ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, οἱ δὲ Νόμοι ἔχουν πολλὲς φορὲς μεταβαλλομένη (χρονικῶς καὶ γεωγραφικῶς) ἄποψη γιὰ τὴν «συμπεριφορὰ» καὶ στοχεύουν κυρίως στὴν ἐξισορρόπηση κοινωνικῶν καὶ οἰκονομικῶν συμφερόντων διὰ τῆς ἀπειλῆς ποινῶν.
. Ἐξ ἄλλου, κατὰ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ προβληματισμοῦ, ἰδιαίτερη ἔμφαση δίδεται στὸ πρόβλημα τῆς ὀρθῆς «ὑπαγωγῆς» (καὶ τοῦ κανονικοῦ/νομικοῦ συλλογισμοῦ), προΰπόθεση τῆς ὁποίας (ώς πρὸς τοὺς Ἱ. Κανόνες) δὲν εἶναι ἁπλῶς ἡ νομικὴ λογικὴ ἀλλὰ ἡ ὀρθὴ λειτουργία τοῦ λογιστικοῦ τῆς ψυχῆς, σύμφωνα μὲ τὶς ὀρθόδοξες νηπτικὲς ἀρχές. Μάλιστα ἐδῶ προσάγεται τὸ ἐξαιρετικὸ παράδειγμα τῆς «ἀντιδικίας» τοῦ Χριστοῦ μὲ τὸν Διάβολο στὴν ἔρημο. Ἐκεῖ ὁ τελευταῖος «πείραξε» τὸν Κύριο μὲ τὰ τρία «Γέγραπται γάρ». Ἐπικαλούμενος δηλαδὴ τὶς διατάξεις τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἔκανε λάθος ΥΠΑΓΩΓΗ μὲ τὴν «δαιμονικὴ λογική του», γιὰ νὰ παγιδεύσει τὸν Χριστό μακριά ἀπὸ τὴν ἐφαρμογὴ τοῦ θείου θελήματος. (Τόσο μεγάλη σημασία ἔχει ἡ ὑπαγωγή καὶ συνεπῶς τὸ ἁγιοπνευματικὸ στοιχεῖο).
. Ἡ ἐπισήμανση αὐτῶν τῶν βασικῶν διαφορῶν καὶ ἡ μεθοδική, ἂν καὶ συνοπτική, ἀνάλυση τῶν ἐπὶ μέρους συνεπειῶν τους ἀποτελεῖ τὴν συνεισφορὰ τοῦ βιβλίου αὐτοῦ. Εἴθε ὁ προβληματισμὸς αὐτὸς νὰ γονιμοποιήσει πλούσια καρποφορία ἐπ᾽ ἀγαθῷ τοῦ Κανονικοῦ Δικαίου τῆς Ἐκκλησίας.

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν Εἰσαγωγὴ τοῦ βιβλίου τοῦ
Πρωτ. Λάμπρου Δ. Φωτοπούλου (πρ. Δικηγόρου)

«ΙΕΡΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ καὶ ΚΟΣΜΙΚΟΙ ΝΟΜΟΙ»

Ἀθήνα 2010
Στοιχειοθεσία «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ»

. (…) Τί ἔχει λοιπὸν νὰ ὠφεληθῆ ἡ Ἑρμηνεία τῶν ἱερῶν Κανόνων, ἀπὸ ἕνα νομικὸ σύστημα ἑρμηνείας ποὺ ἔχει ἄλλες προθέσεις καὶ ἐξυπηρετεῖ ἄλλους σκοπούς; Ἡ ἀπάντηση θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι σαφῶς ἀρνητική: Τίποτα!. Παρὰ ταῦτα σήμερα πρυτανεύουν ἀντίθετες ἄποψεις. Οἱ ἀσχολούμενοι ἐπιστημονικὰ μὲ τοὺς Ἱεροὺς Κανόνες (Κανονολόγοι) ἀντὶ νὰ μελετήσουν αὐτοτελεῖς τρόπους ἑρμηνείας των προτιμοῦν τὴν «πεπατημένη ὁδὸ» τῶν νομικῶν μεθόδων ἑρμηνείας μὲ κάποιες μεταξύ τους διαφοροποιήσεις πρὸς δύο βασικὰ κατευθύνσεις: Α) Οἱ καθηγητὲς τῶν Νομικῶν Σχολῶν ποὺ ἐντάσσουν τοὺς Ἱ. Κανόνες στὸ σύστημα τοῦ ἰσχύοντος δικαίου ἀπορρίπτουν ἀνενδοίαστα ὅσους Κανόνες (ἢ σὲ ὅση ἔκταση αὐτοὶ) δὲν συμβιβάζονται μὲ τὴν κρατοῦσα ἔννομη τάξη. Αὐτὴ ἡ μέθοδος ὁδηγεῖ στὴν δημιουργία ἑνὸς Ἐθνικοῦ Δικαίου τῆς Ἑλλαδικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Β) Οἱ καθηγητὲς τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν (στὴν πλειοψηφία τους), χωρὶς τυπικὰ νὰ ἀπορρίπτουν ἡ νὰ τροπoπoιoῦν τοὺς Ἱ. Κανόνες, τοὺς ἑρμηνεύουν νομικὰ ἔτσι, ποὺ νὰ γίνονται πιὸ εὐέλικτοι καὶ πιὸ προσαρμόσιμοι στὸ σύγχρονο δικαιακὸ σύστημα. Ἡ ἄποψη αὐτὴ δέχεται τυπικὰ τὸν ὑπερεθνικὸ χαρακτήρα τῶν Ἱ. Κανόνων ἀλλὰ τοὺς «συμμορφώνει» πρὸς τὸν τρόπο σκέψεως τῆς κρατοῦσας ἔννομης τάξης. Τοὺς βλέπει ὅμως σὰν ἰδιόμορφα νομικὰ κείμενα καὶ προσδίδει σὲ αὐτοὺς μερικὲς ἀπὸ τὶς ἰδιότητες ποὺ ἔχουν οἱ κοσμικοὶ νόμοι, θεωρεῖ δηλαδὴ τοὺς ἱεροὺς Κανόνες ὡς sui generis νόμους. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ δὲν διστάζουν οἱ θεολόγοι-νομικοὶ νὰ χρησιμοποιήσουν ἀποκλειστικὰ τὶς νομικὲς μεθόδους ἑρμηνείας προκειμένου νὰ τοὺς κατανοήσουν. Ἡ νομικὴ μέθοδος χρησιμοποιεῖται στὴν περίπτωση αὐτὴ ἐπίσης πρὸς δύο κατευθύνσεις: α. στὴν κατανόηση τοῦ νοηματικοῦ περιεχομένου τοῦ κάθε ἱεροῦ Κανόνα καὶ β. στὴν ὀρθὴ ὑπαγωγὴ τῶν διαφόρων κανονικῶν περιστατικῶν στὸν προσήκοντα Κανόνα κατὰ τὴν ἐκδίκαση ἐκκλησιαστικῶν ὑποθέσεων.

. Αὐτὲς οἱ μέθοδοι ἑρμηνείας, ὅπως ἐφαρμόζονται, εἶναι στενόκαρδες, γιατί ἐξοβελίζουν τὴν Θεία Χάρη κατὰ δύο τρόπους: Πρῶτον, ἡ μὲ κτιστὰ μέσα κατανόηση τῶν Πνευματικῶν Νόμων τῆς Ἐκκλησίας δημιουργεῖ τὴν ἐσφαλμένηἐντύπωση ὅτι οἱ Ἱεροὶ Κανόνες εἶναι ἀνθρώπινα δημιουργήματα, καιρικῆς σημασίας ἀνώφελα γιὰ τὸν σημερινὸ ἄνθρωπο. Δεύτερον, παραδίδει τὰ κείμενα αὐτὰ σὲ μιὰ «κάστα» εἰδικῶν, τοὺς θεράποντες τῆς Νομικῆς Ἐπιστήμης, ποὺ ἀναλαμβάνουν, ὡς δῆθεν ἁρμόδιοι, νὰ τοὺς κατανοήσουν καὶ νὰ τοὺς ἑρμηνεύσουν¹. Ὁ χαρισματικὸς χαρακτήρας τοῦ Ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματοςἀναιρεῖται καὶ ὁ ρόλος τοῦ Πνευματικοῦ ὑποβαθμίζεται. Μέσα σὲ αὐτὰ τὰ ἀντικανονικὰ πλαίσια ὁ Ἐπίσκοπος ἢ ἡ Σύνοδος τῶν Ἐπισκόπων ἔχοντας χάσει τὸν Κανονικό τους ρόλο, νὰ ἀποφαίνονται δηλαδὴ μετὰ αὐθεντίας γιὰ κάθε πνευματικὸ καὶ ἐκκλησιαστικὸ ζήτημα, καταντοῦν ἁπλὰ διοικητικὰ ὄργανα. ὉἘπίσκοπος εἰδικώτερα γίνεται ἕνας διοικητικὸς προϊστάμενος τοῦ ἱερατείου,ἕνας «ἱερὸς τμηματάρχης» μὲ ἐπὶ πλέον καθῆκον νὰ … λαμπρύνει τὶς πανηγυρικὲς ἐκδηλώσεις καὶ τελετὲς μὲ τὶς φανταχτερὲς στολές του. Τὸ ρόλο τοῦ θεματοφύλακα τῶν ἱερῶν Κανόνων, ποὺ ἡ δισχιλιετὴς παράδοση τῆςἘκκλησίας τοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐνεπιστεύθη καὶ ποὺ οἱ ἴδιοι οἱ ἱεροὶ Κανόνες τοῦἐπιβάλλουν ὡς κύριο ἔργο του, τὸν ἀναλαμβάνουν οἱ φερόμενοι ὡς πλέον εἰδήμονες ἐπιστήμονες- νομικοί.². Μιὰ πικρὴ γεύση αὐτοῦ τοῦ πλανεμένου δρόμου ποὺ ἔχει πάρει ἡ ἑρμηνεία τῶν ἱερῶν Κανόνων στὶς μέρες μας μπορεῖ νὰ ἀποκτήσει κανεὶς μελετώντας γνωμοδοτήσεις τῆς νομοκανονικῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῶν τελευταίων ἐτῶν. Οἱ νομικὲς δολιχοδρομίες καὶ οἱ λογικοὶ ἀκροβατισμοὶ καταλήγουν σὲ νομοκανονικὲς ἀποφάσεις τόσο ἀντίθετες μὲ ὅσα μέχρι χθὲς γνωρίζαμε ὡς ὀρθά, ποὺ δημιουργεῖ κατάπληξη³. Καὶ δυστυχῶς, οἱ Μητροπολίτες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἔχουν τὸ καθῆκον νὰ ὑποταχθοῦν χωρὶς ἀντίρρηση στὰ κελεύσματα αὐτὰ τῶν νομικῶν … Ἔτσι δημιουργεῖται χιονοστοιβάδα νέων προβλημάτων.
. Οἱ νομικὲς αὐτὲς λύσεις δημιουργοῦν ἐπιπλέον σὺν τῷ χρόνῳ ἕνα Ἐθνικὸ Κανονικὸ Δίκαιο σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο οἱ ἴδιοι ἱεροὶ Κανόνες ἔχουν ἄλλη ἔννοια στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καὶ ἄλλη σὲ ἄλλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ἄλλων χωρῶν. Καταντοῦμε ἔτσι νὰ δεχθοῦμε τὴν σχετικότητα τῶνἱερῶν Κανόνων ἀνάλογα μὲ τὴν χώρα, τὴν ἐποχὴ καὶ τὰ κοινωνικοπολιτικὰσυστήματα. Δημιουργοῦμε τελικὰ ἕνα Θετικὸ Κανονικὸ Δίκαιο καὶ ἕνα Χριστὸ μὲπολλὲς … ἐθνικὲς ταυτότητες.
. Ἡ νομικὴ μέθοδος λοιπὸν δὲν ἀποτελεῖ τὴν «πανάκεια» στὴν ἐπίλυση τῶν Κανονικῶν Ζητημάτων, ἀλλὰ ἀπαιτεῖται μιὰ ἄλλη μέθοδος ποὺ νὰ συμπλέει μὲ τὸν χαρισματικὸ χαρακτήρα τοῦ ἱερατικοῦ ἀξιώματος, ἀλλὰ καὶ νὰ δίδει ἐπιτυχεῖς λύσεις στὰ παρουσιαζόμενα Κανονικὰ Προβλήματα.
. Ἡ ἀναζήτηση μιᾶς ὀρθῆς μεθόδου ἑρμηνείας τῶν ἱερῶν Κανόνων, μέσα στὰ πλαίσια ποὺ πιὸ πάνω ἀναφέραμε, ἀπαιτεῖ νὰ γνωρίσουμε τὰ εἰδικότερα στοιχεῖα ἐκεῖνα ποὺ διαφοροποιοῦν τὸ Δίκαιο τῶν ἱερῶν Κανόνων ἀπὸ τοὺς Κοσμικοὺς Νόμους. Μετὰ τὴν γνώση αὐτή, νὰ προχωρήσουμε σὲ μιὰ αὐτάρκη καὶ σύμφωνα μὲ τὴν ἱερὰ παράδοση ἀπόπειρα σκιαγράφησης τοῦ τρόπου κατανόησης τῶν ἱερῶν Κανόνων.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

. 1. πρβλ. σχετικὴ διήγηση τοῦ Εὐαγγελίου, ὅπου ἐνῶ ὁ Λαὸς ἀνεγνώριζε στὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ τὸν Μεσσία, ἡ τάξη τῶν ἑρμηνευτῶν τοῦ Νόμου ἰσχυριζόταν τὸ ἀντίθετο, ἐπικαλούμενοι τὴν αὐθεντικὴ γνώση τῆς τάξης τους: μή τις ἐκ τῶν ἀρχόντων ἐπίστευσεν εἰς αὐτὸν ἢ ἐκ τῶν Φαρισαίων; ἀλλ’ ὁ ὄχλος οὗτος ὁ μὴ γινώσκων τὸν νόμον ἐπικατάρατοί εἰσι! (Ἰω. ζ´ 48-49)
. 2. Ἀφ᾽ ὅτου οἱ νομικοὶ ἀνέλαβαν τὸ θέμα τῆς ἑρμηνείας τῶν ἱερῶν Κανόνων, ἐδόθη μεγάλη σημασία στοὺς Διοικητικοὺς Κανόνες. Οἱ νομικοὶ δηλαδὴ ἀσχολήθηκαν κυρίως μὲ τὰ διοικητικὰ ζητήματα τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ θέμα τῆς Ποιμαντικῆς ποὺ ἀποτελοῦσε τὸν πυρήνα τῶν Ἱ. Κανόνων ξέφυγε ἀπὸ τὸ Κανονικὸ Δίκαιο καὶ περιῆλθε σὲ ἄλλη «κάστα εἰδικῶν», τοὺς ἀποκαλουμένους Ψυχολόγους.
. 3. Μὲ τὶς νέες γνωμοδοτήσεις μποροῦν πλέον οἱ ἱερεῖς ποὺ καθαιρέθηκαν καὶ οἱ παπαδιὲς ποὺ χώρισαν νὰ ξαναπαντρεύονται, οἱ αὐτόχειρες καὶ τὰ ἀβάπτιστα νήπια νὰ κηδεύονται μὲ θρησκευτικὲς τελετές, περιορίσθηκαν τὰ κωλύματα τοῦ γάμου κ.ἄ.
Στοιχειοθεσία «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ»

«Ἡ ποιμαντική ξέφυγε ἀπό τό Κανονικό Δίκαιο καί περιῆλθε σέ μία “κάστα εἰδικών”, τούς ψυχολόγους»

 

"...Καταντοῦμε ἔτσι νὰ δεχθοῦμε τὴν σχετικότητα τῶν ἱερῶν Κανόνων ἀνάλογα μὲ τὴν χώρα, τὴν ἐποχὴ καὶ τὰ κοινωνικοπολιτικὰ συστήματα. Δημιουργοῦμε τελικὰ ἕνα Θετικὸ Κανονικὸ Δίκαιο καὶ ἕνα Χριστὸ μὲ πολλὲς … ἐθνικὲς ταυτότητες."

Πρωτ. Λάμπρου Δ. Φωτοπούλου

«Σχέση Ιερών Κανόνων και κοσμικών νόμων»

ΕΙΣ. ΣΧ. «ΧΡ. ΒΙΒΛΙΟΓΡ.»: Πρόκειται γιὰ μιὰ σημαντικὴ κατάθεση στὸ συγκεκριμένο πεδίο τῆς σχέσεως τῶν Ἱ. Κανόνων μὲ τοὺς Κοσμικοὺς Νόμους (δηλ. τοῦ Κράτους), μὲ καίριες ἐπισημάνσεις. Ὁ πρωτοπρεσβύτερος συγγραφεὺς ἔμπειρος νομικός, ὡς πρώην Δικηγόρος, βλέπει κι ἀπὸ τὶς δύο πλευρὲς τὸ θέμα, καὶ ὡς ποιμένας-θεολόγος καὶ ὠς νομικός.
. Κύρια γραμμὴ ἀναπτύξεως τοῦ προβληματισμοῦ γύρω ἀπὸ τὴν σχέση τῶν Κανόνων μὲ τοὺς Νόμους ἀποτελεῖ τὸ ἀνθρωπολογικὸ ὑπόβαθρο. Ἡ διήκουσα ἀρχὴ τῶν Ἱ. Κανόνων συνίσταται στὸ μεγάλο ἐρώτημα: τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος.

Οἱ Ἱ. Κανόνες ἀποτελοῦν «ἀνθρωπολογικὲς προτάσεις», τῶν ὁποίων... θεμελιῶδες κριτήριο εἶναι τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ὁ Θεάνθρωπος, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸν Νόμο τοῦ Κράτους, ὁ ὁποῖος βεβαίως ἔχει ἄλλα θεμέλια άνθρωπολογικά, ἔχει ἄλλον «ἰδεώδη» ἀνθρώπινο τύπο, τὸν «φυσικὸ» ἄνθρωπο. Ἐξ αὐτοῦ τοῦ λόγου ὁ τελικὸς σκοπὸς ἀλλὰ καὶ ὁ τρόπος Ἑρμηνείας καὶ Ἐφαρμογῆς τῶν δύο αὐτῶν Συστημάτων διακρίνεται ριζικά. Οἱ μὲν Ἱ. Κανόνες κατανοοῦν παντοῦ καὶ πάντα τὴν «ἀντικανονικὴ ἀνθρώπινη συμπεριφορὰ» ὡς ἀσθένεια καὶ ἀποσκοποῦν στὴν πνευματικὴ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, οἱ δὲ Νόμοι ἔχουν πολλὲς φορὲς μεταβαλλομένη (χρονικῶς καὶ γεωγραφικῶς) ἄποψη γιὰ τὴν «συμπεριφορὰ» καὶ στοχεύουν κυρίως στὴν ἐξισορρόπηση κοινωνικῶν καὶ οἰκονομικῶν συμφερόντων διὰ τῆς ἀπειλῆς ποινῶν.
. Ἐξ ἄλλου, κατὰ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ προβληματισμοῦ, ἰδιαίτερη ἔμφαση δίδεται στὸ πρόβλημα τῆς ὀρθῆς «ὑπαγωγῆς» (καὶ τοῦ κανονικοῦ/νομικοῦ συλλογισμοῦ), προΰπόθεση τῆς ὁποίας (ώς πρὸς τοὺς Ἱ. Κανόνες) δὲν εἶναι ἁπλῶς ἡ νομικὴ λογικὴ ἀλλὰ ἡ ὀρθὴ λειτουργία τοῦ λογιστικοῦ τῆς ψυχῆς, σύμφωνα μὲ τὶς ὀρθόδοξες νηπτικὲς ἀρχές. Μάλιστα ἐδῶ προσάγεται τὸ ἐξαιρετικὸ παράδειγμα τῆς «ἀντιδικίας» τοῦ Χριστοῦ μὲ τὸν Διάβολο στὴν ἔρημο. Ἐκεῖ ὁ τελευταῖος «πείραξε» τὸν Κύριο μὲ τὰ τρία «Γέγραπται γάρ». Ἐπικαλούμενος δηλαδὴ τὶς διατάξεις τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἔκανε λάθος ΥΠΑΓΩΓΗ μὲ τὴν «δαιμονικὴ λογική του», γιὰ νὰ παγιδεύσει τὸν Χριστό μακριά ἀπὸ τὴν ἐφαρμογὴ τοῦ θείου θελήματος. (Τόσο μεγάλη σημασία ἔχει ἡ ὑπαγωγή καὶ συνεπῶς τὸ ἁγιοπνευματικὸ στοιχεῖο).
. Ἡ ἐπισήμανση αὐτῶν τῶν βασικῶν διαφορῶν καὶ ἡ μεθοδική, ἂν καὶ συνοπτική, ἀνάλυση τῶν ἐπὶ μέρους συνεπειῶν τους ἀποτελεῖ τὴν συνεισφορὰ τοῦ βιβλίου αὐτοῦ. Εἴθε ὁ προβληματισμὸς αὐτὸς νὰ γονιμοποιήσει πλούσια καρποφορία ἐπ᾽ ἀγαθῷ τοῦ Κανονικοῦ Δικαίου τῆς Ἐκκλησίας.
Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν Εἰσαγωγὴ τοῦ βιβλίου τοῦ
Πρωτ. Λάμπρου Δ. Φωτοπούλου (πρ. Δικηγόρου)

Ἀθήνα 2010
Στοιχειοθεσία «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ»

. (…) Τί ἔχει λοιπὸν νὰ ὠφεληθῆ ἡ Ἑρμηνεία τῶν ἱερῶν Κανόνων, ἀπὸ ἕνα νομικὸ σύστημα ἑρμηνείας ποὺ ἔχει ἄλλες προθέσεις καὶ ἐξυπηρετεῖ ἄλλους σκοπούς;
Ἡ ἀπάντηση θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι σαφῶς ἀρνητική: Τίποτα!. Παρὰ ταῦτα σήμερα πρυτανεύουν ἀντίθετες ἄποψεις.
Οἱ ἀσχολούμενοι ἐπιστημονικὰ μὲ τοὺς Ἱεροὺς Κανόνες (Κανονολόγοι) ἀντὶ νὰ μελετήσουν αὐτοτελεῖς τρόπους ἑρμηνείας των προτιμοῦν τὴν «πεπατημένη ὁδὸ» τῶν νομικῶν μεθόδων ἑρμηνείας μὲ κάποιες μεταξύ τους διαφοροποιήσεις πρὸς δύο βασικὰ κατευθύνσεις:
Α) Οἱ καθηγητὲς τῶν Νομικῶν Σχολῶν ποὺ ἐντάσσουν τοὺς Ἱ. Κανόνες στὸ σύστημα τοῦ ἰσχύοντος δικαίου ἀπορρίπτουν ἀνενδοίαστα ὅσους Κανόνες (ἢ σὲ ὅση ἔκταση αὐτοὶ) δὲν συμβιβάζονται μὲ τὴν κρατοῦσα ἔννομη τάξη.
Αὐτὴ ἡ μέθοδος ὁδηγεῖ στὴν δημιουργία ἑνὸς Ἐθνικοῦ Δικαίου τῆς Ἑλλαδικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Β) Οἱ καθηγητὲς τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν (στὴν πλειοψηφία τους), χωρὶς τυπικὰ νὰ ἀπορρίπτουν ἡ νὰ τροπoπoιoῦν τοὺς Ἱ. Κανόνες, τοὺς ἑρμηνεύουν νομικὰ ἔτσι, ποὺ νὰ γίνονται πιὸ εὐέλικτοι καὶ πιὸ προσαρμόσιμοι στὸ σύγχρονο δικαιακὸ σύστημα. Ἡ ἄποψη αὐτὴ δέχεται τυπικὰ τὸν ὑπερεθνικὸ χαρακτήρα τῶν Ἱ. Κανόνων ἀλλὰ τοὺς «συμμορφώνει» πρὸς τὸν τρόπο σκέψεως τῆς κρατοῦσας ἔννομης τάξης. Τοὺς βλέπει ὅμως σὰν ἰδιόμορφα νομικὰ κείμενα καὶ προσδίδει σὲ αὐτοὺς μερικὲς ἀπὸ τὶς ἰδιότητες ποὺ ἔχουν οἱ κοσμικοὶ νόμοι, θεωρεῖ δηλαδὴ τοὺς ἱεροὺς Κανόνες ὡς sui generis νόμους. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ δὲν διστάζουν οἱ θεολόγοι-νομικοὶ νὰ χρησιμοποιήσουν ἀποκλειστικὰ τὶς νομικὲς μεθόδους ἑρμηνείας προκειμένου νὰ τοὺς κατανοήσουν. Ἡ νομικὴ μέθοδος χρησιμοποιεῖται στὴν περίπτωση αὐτὴ ἐπίσης πρὸς δύο κατευθύνσεις: α. στὴν κατανόηση τοῦ νοηματικοῦ περιεχομένου τοῦ κάθε ἱεροῦ Κανόνα καὶ β. στὴν ὀρθὴ ὑπαγωγὴ τῶν διαφόρων κανονικῶν περιστατικῶν στὸν προσήκοντα Κανόνα κατὰ τὴν ἐκδίκαση ἐκκλησιαστικῶν ὑποθέσεων.
. Αὐτὲς οἱ μέθοδοι ἑρμηνείας, ὅπως ἐφαρμόζονται, εἶναι στενόκαρδες, γιατί ἐξοβελίζουν τὴν Θεία Χάρη κατὰ δύο τρόπους: Πρῶτον, ἡ μὲ κτιστὰ μέσα κατανόηση τῶν Πνευματικῶν Νόμων τῆς Ἐκκλησίας δημιουργεῖ τὴν ἐσφαλμένη ἐντύπωση ὅτι οἱ Ἱεροὶ Κανόνες εἶναι ἀνθρώπινα δημιουργήματα, καιρικῆς σημασίας ἀνώφελα γιὰ τὸν σημερινὸ ἄνθρωπο. Δεύτερον, παραδίδει τὰ κείμενα αὐτὰ σὲ μιὰ «κάστα» εἰδικῶν, τοὺς θεράποντες τῆς Νομικῆς Ἐπιστήμης, ποὺ ἀναλαμβάνουν, ὡς δῆθεν ἁρμόδιοι, νὰ τοὺς κατανοήσουν καὶ νὰ τοὺς ἑρμηνεύσουν1.
Ὁ χαρισματικὸς χαρακτήρας τοῦ Ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματος ἀναιρεῖται καὶ ὁ ρόλος τοῦ Πνευματικοῦ ὑποβαθμίζεται. Μέσα σὲ αὐτὰ τὰ ἀντικανονικὰ πλαίσια ὁ Ἐπίσκοπος ἢ ἡ Σύνοδος τῶν Ἐπισκόπων ἔχοντας χάσει τὸν Κανονικό τους ρόλο, νὰ ἀποφαίνονται δηλαδὴ μετὰ αὐθεντίας γιὰ κάθε πνευματικὸ καὶ ἐκκλησιαστικὸ ζήτημα, καταντοῦν ἁπλὰ διοικητικὰ ὄργανα.
Ὁ Ἐπίσκοπος εἰδικώτερα γίνεται ἕνας διοικητικὸς προϊστάμενος τοῦ ἱερατείου, ἕνας «ἱερὸς τμηματάρχης» μὲ ἐπὶ πλέον καθῆκον νὰ … λαμπρύνει τὶς πανηγυρικὲς ἐκδηλώσεις καὶ τελετὲς μὲ τὶς φανταχτερὲς στολές του. Τὸ ρόλο τοῦ θεματοφύλακα τῶν ἱερῶν Κανόνων, ποὺ ἡ δισχιλιετὴς παράδοση τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐνεπιστεύθη καὶ ποὺ οἱ ἴδιοι οἱ ἱεροὶ Κανόνες τοῦ ἐπιβάλλουν ὡς κύριο ἔργο του, τὸν ἀναλαμβάνουν οἱ φερόμενοι ὡς πλέον εἰδήμονες ἐπιστήμονες- νομικοί.2
. Μιὰ πικρὴ γεύση αὐτοῦ τοῦ πλανεμένου δρόμου ποὺ ἔχει πάρει ἡ ἑρμηνεία τῶν ἱερῶν Κανόνων στὶς μέρες μας μπορεῖ νὰ ἀποκτήσει κανεὶς μελετώντας γνωμοδοτήσεις τῆς νομοκανονικῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῶν τελευταίων ἐτῶν.
Οἱ νομικὲς δολιχοδρομίες καὶ οἱ λογικοὶ ἀκροβατισμοὶ καταλήγουν σὲ νομοκανονικὲς ἀποφάσεις τόσο ἀντίθετες μὲ ὅσα μέχρι χθὲς γνωρίζαμε ὡς ὀρθά, ποὺ δημιουργεῖ κατάπληξη3. Καὶ δυστυχῶς, οἱ Μητροπολίτες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἔχουν τὸ καθῆκον νὰ ὑποταχθοῦν χωρὶς ἀντίρρηση στὰ κελεύσματα αὐτὰ τῶν νομικῶν … Ἔτσι δημιουργεῖται χιονοστοιβάδα νέων προβλημάτων.
. Οἱ νομικὲς αὐτὲς λύσεις δημιουργοῦν ἐπιπλέον σὺν τῷ χρόνῳ ἕνα Ἐθνικὸ Κανονικὸ Δίκαιο σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο οἱ ἴδιοι ἱεροὶ Κανόνες ἔχουν ἄλλη ἔννοια στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καὶ ἄλλη σὲ ἄλλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ἄλλων χωρῶν. Καταντοῦμε ἔτσι νὰ δεχθοῦμε τὴν σχετικότητα τῶν ἱερῶν Κανόνων ἀνάλογα μὲ τὴν χώρα, τὴν ἐποχὴ καὶ τὰ κοινωνικοπολιτικὰ συστήματα. Δημιουργοῦμε τελικὰ ἕνα Θετικὸ Κανονικὸ Δίκαιο καὶ ἕνα Χριστὸ μὲ πολλὲς … ἐθνικὲς ταυτότητες.
. Ἡ νομικὴ μέθοδος λοιπὸν δὲν ἀποτελεῖ τὴν «πανάκεια» στὴν ἐπίλυση τῶν Κανονικῶν Ζητημάτων, ἀλλὰ ἀπαιτεῖται μιὰ ἄλλη μέθοδος ποὺ νὰ συμπλέει μὲ τὸν χαρισματικὸ χαρακτήρα τοῦ ἱερατικοῦ ἀξιώματος, ἀλλὰ καὶ νὰ δίδει ἐπιτυχεῖς λύσεις στὰ παρουσιαζόμενα Κανονικὰ Προβλήματα.
. Ἡ ἀναζήτηση μιᾶς ὀρθῆς μεθόδου ἑρμηνείας τῶν ἱερῶν Κανόνων, μέσα στὰ πλαίσια ποὺ πιὸ πάνω ἀναφέραμε, ἀπαιτεῖ νὰ γνωρίσουμε τὰ εἰδικότερα στοιχεῖα ἐκεῖνα ποὺ διαφοροποιοῦν τὸ Δίκαιο τῶν ἱερῶν Κανόνων ἀπὸ τοὺς Κοσμικοὺς Νόμους. Μετὰ τὴν γνώση αὐτή, νὰ προχωρήσουμε σὲ μιὰ αὐτάρκη καὶ σύμφωνα μὲ τὴν ἱερὰ παράδοση ἀπόπειρα σκιαγράφησης τοῦ τρόπου κατανόησης τῶν ἱερῶν Κανόνων.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

. 1. πρβλ. σχετικὴ διήγηση τοῦ Εὐαγγελίου, ὅπου ἐνῶ ὁ Λαὸς ἀνεγνώριζε στὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ τὸν Μεσσία, ἡ τάξη τῶν ἑρμηνευτῶν τοῦ Νόμου ἰσχυριζόταν τὸ ἀντίθετο, ἐπικαλούμενοι τὴν αὐθεντικὴ γνώση τῆς τάξης τους: μή τις ἐκ τῶν ἀρχόντων ἐπίστευσεν εἰς αὐτὸν ἢ ἐκ τῶν Φαρισαίων; ἀλλ’ ὁ ὄχλος οὗτος ὁ μὴ γινώσκων τὸν νόμον ἐπικατάρατοί εἰσι! (Ἰω. ζ´ 48-49)
. 2. Ἀφ᾽ ὅτου οἱ νομικοὶ ἀνέλαβαν τὸ θέμα τῆς ἑρμηνείας τῶν ἱερῶν Κανόνων, ἐδόθη μεγάλη σημασία στοὺς Διοικητικοὺς Κανόνες. Οἱ νομικοὶ δηλαδὴ ἀσχολήθηκαν κυρίως μὲ τὰ διοικητικὰ ζητήματα τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ θέμα τῆς Ποιμαντικῆς ποὺ ἀποτελοῦσε τὸν πυρήνα τῶν Ἱ. Κανόνων ξέφυγε ἀπὸ τὸ Κανονικὸ Δίκαιο καὶ περιῆλθε σὲ ἄλλη «κάστα εἰδικῶν», τοὺς ἀποκαλουμένους Ψυχολόγους.
. 3. Μὲ τὶς νέες γνωμοδοτήσεις μποροῦν πλέον οἱ ἱερεῖς ποὺ καθαιρέθηκαν καὶ οἱ παπαδιὲς ποὺ χώρισαν νὰ ξαναπαντρεύονται, οἱ αὐτόχειρες καὶ τὰ ἀβάπτιστα νήπια νὰ κηδεύονται μὲ θρησκευτικὲς τελετές, περιορίσθηκαν τὰ κωλύματα τοῦ γάμου κ.ἄ.

Στοιχειοθεσία «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ»