Ὁ ἱεροψάλτης καί τό ἔργο του

Ἡ θέσις τοῦ ψάλτου ἐν τῇ λατρείᾳ.

Πᾶν ὅ,τισχετίζεται πρός τόἔργον τῆςἘκκλησίας ἐν γένει,καί εἰδικώτερονπρός τήν ἐν τῷ Ναῷδημοσίαν προσευχήνκαί λατρείαν,ἀσφαλῶς δένδύναται να ὑποχθῇεἰς τά συνήθηβιοτικά ἔργα καίἐπαγγέλματα.Κατά ταῦτα καί τό ἔργον τοῦ ἱεροψάλτου δέν εἶναι ἐπάγγελμα (μολονότι εἶναι δίκαιον νά ζῇ ἀπό τό ἔργον αὐτό), ἀλλά ἔργον ἱερόν, καί ὡς τοιοῦτον πρέπει νά τό ἀντιλαμβάνεται καί τό ἐκτελῇ Διότι σκοπό τῆς ψαλμῳδίας δέν εἶναι ἡ τέρψις, ἀλλά ἡ ζωηρά καί ἀπό καρδίας ἔκφρασις εὐσεβῶν συναισθημάτων, ἡ πρός τόν Θεόν ἀνύψωσις καί ἐπικοινωνία καί ἡ ἐξ αὐτῆς πνευματική ἐνίσχυσις καί χριστιανική πρόοδος τῶν πιστῶν. Εἰς τό ἔργον αὐτό τεταγμένος ὁ ἱεροψάλτης, εἶναι φυσικόν ὅτι ἔχει καί θέσιν ἐξαιρετικήν μεταξύ τῶν πιστῶν. Ἐνῷ ὁ ἱερεύς τελεῖ τά μυστήρια καί ἀναπέμπει εὐχάς καί δεήσεις, ὁ ἱεροψάλτης παριστάται εἰς αὐτά ὡς βοηθός καί ἀναφέρει παντός εἴδους ὑμνολογίας καί συμμετέχει ἐνεργῶς εἰς τήν ἐπιτέλεσιν τῆς λατρείας.

Ὅτι δέ σημαίνουσαν θέση κατέχουν οἱ ἱεροψάλται εἰς τόν Ναόν, μαρτυρεῖ ὄχι μόνον αὐτό τό ἔργον των, ἀλλά καί τό ὅτι ἀποτελοῦν ἰδιαιτέραν τάξιν ἀπό αὐτούς τούς πρώτους αἰώνας τῆς Ἐκκλησίας καί ὡς τοιαύτῃ τάξις ἀναφέρονται εἰς τάς ἀρχαίας λειτουργίας καί εἰς κανόνας τῶν ἱερῶν Συνόδων(¹)· θεωροῦνται δέ ὡς κατώτεροι κληρικοί καί καθιεροῦνται εἰς τό ἔργον των μέ ὁρισμένην χειροθεσίαν (²). Ἐπειδή δέ εἰς τήν ἀρχαιοτάτην Ἐκκλησίαν συνέψαλλε κατ’ ἀρχάς πᾶς ὁ λαός ἔπειτα δέ, διά τό πλῆθος τῶν πιστῶν καί τῶν ὕμνων ἀφέθη ἡ ψαλμωδία εἰς ὁρισμένα πρόσωπα, ἐκ τούτου εὐλόγως θεωρεῖται ὁ ψάλτης ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ λαοῦ εἰς ὅσα ψάλλει ἤ ἀπαγγέλλει. Καί εἶναι βέβαιον ὅτι ἀπό τήν εὐσυνείδητον ἐκπλήρωσιν τῆς ἐκκλησιαστικῆς αὐτῆς ὑπηρεσίας ἐξαρτᾶται κατά μέγα μέρος ἡ κατανυκτική καί εὐάρεστος “ἐν πνεύματι και ἀληθείᾳ” λατρεία πρός τόν Θεόν καί ἡ ἐξ αὐτῆς διδασκαλία καί ὁ ἁγιασμός τῶν χριστιανῶν (³). Καί εἶναι ἐπίσης βέβαιον, ὅτι ἐν τοιαύτῃ περιπτώσει ἔχει καί ὁ ψάλτης νά ἀποκομίσῃ ὄχι μόνον τῶν χριστιανῶν τήν ἐκτίμησιν καί τόν σεβασμόν, ἀλλά καί ὠφέλειαν ψυχικήν καί εὐλογίαν παρά τοῦ Θεοῦ. Πρός ἐξασφάλισιν ὅλων αὐτῶν πρέπει ὁ ψάλτης νά συγκεντρώνει προσόντα τινά ἀπαραίτητα καί νά φυλάττῃ εἰς τό ἔργον του ὁρισμένας ἀρχάς. Περί τούτων δέ θά δώσωμεν ἐξήγησιν εὐθύς ἀκολούθως.

§ 126. Κύρια προσόντα τοῦ ψάλτου. Ὅσοι ἀναλαμβάνουν τό ἔργον τῆς ἱερᾶς ὑμνωδίας ἐν τῷ Ναῷ πρέπει νά συγκεντρώνουν προσόντα ἀφ’ ἑνός φυσικά, ἀφετέρου γραμματικά καί ἐκ τρίτου ἠθικά.

α) Καί φυσικά μέν προσόντα εἶναι ἡ καλλιφωνία, τό θεῖον τοῦτο δῶρον, τό ὁποῖον ὀλίγοι ἔχουν, καί ἡ σχετική πρός αὐτό μουσική ἀντίληψις καί καλαισθησία. Ὁ ψάλτης πρέπει νά εἶναι καλλίφωνος, διά ν’ ἀκούεται εὐχαρίστως. Ἡ ἔλλειψις καλῆς φωνῆς ἀδικεῖ τήν καλήν ἐκτέλεσιν. Ἐάν δέν λείπει τό προσόν αὐτό, πολύ ὀλίγον ἀναπληρώνει τήν ἔλλειψιν ἤ ἔστω μεγάλη μουσική μόρφωσις. Καί ἐπειδή ὁ κακόφωνος ἐνδεχεται καί νά φυγαδεύει τούς πιστούς ἀπό τόν Ναόν, προτιμότερον θά εἶναι νά ἀφήσῃ τήν θέσιν του εἰς ἄλλον καλλίφωνον, ἐφ’ ὅσον θά ὑπάρχει τοιοῦτος. Ἡ δέ μουσική ἀντίληψις καί καλαισθησία, καί  ἄν δέν ὑπάρχει εἰς ἀρκετόν βαθμόν ἐξαρχῆς, εἶναι δυνατόν μέ τάς συνεχεῖς μουσικάς μελέτας καί σπουδάς, καθώς καί μέ τήν παρακολούθησιν ἐμπείρων καί δοκίμων ψαλτῶν νά καλλιεργηθῇ καί ἀναπτυχθῇ. Ἔγκειται δέ τό προσόν τοῦτο εἰς τό ν’ ἀντιλαμβάνεται ὁ ψάλτης εὐκόλως ποῖον εἶναι τό ὀρθόν καί εὐχάριστον εἰς τήν ψαλμωδίαν καί ποῖον τό ἐν ἐσφαλμένον καί δυσάρεστον, ποῖα εἶναι τά ἁρμόζοντα εἰς τήν ἱερότητα τοῦ Ναοῦ καί πῶς πρέπει νά οἰκονομοῦνται εἰς τήν ψαλμωδίαν δυσχέρειαι  ἕνεκα ἀσυμμετρίας τινός τῶν ὕμνων ἤ ἀκανονίστου τονισμοῦ ἤ στίξεως, ἐν γένει δέ ποῖον εἶναι τό καλύτερον ἀπό ἀπόψεως καλαισθησίας εἰς τήν ἐκτέλεσιν. Εἰς τά φυσικά προσόντα ἀνήκει καί ἀνάλογως ὑγεία τοῦ σώματος, ἡ ὁποῖα δίδει τήν ἀντοχήν εἰς τούς κόπους τῆς ψαλμωδίας. Διότι εἶναι προφανές ὅτι ὀργανισμός καχεκτικός δέ θά εἰμπορέσῃ νά βαστάσῃ ἐπί πολύ ἀκινδύνως τόν κόπον αὐτόν.

β) Μέ τά γραμματικά δέ προσόντα ἐννοοῦμεν ὅτι ὁ ψάλτης πρέπει νά ἔχῃ καί ἀνάλογον μόρφωσιν γραμμάτων· διότι τότε θά εἶναι εἰς θέσιν νά ἐννοῇ τό περιεχόμενον τῶν ὕμων καί ἀναγνωσμάτων καί νά μή καταντᾷ ὡς ἄψυχον μουσικόν ὄργανον. Ὁ ἐγγράμματος ἱεροψάλτης δύναται νά ἐφαρμόζῃ τήν ψαλμικήν παραγγελιαν “ψάλετε συνετῶς” (ψαλμ. μστ΄ 8), δηλ. μέ κατανόησιν καί παρακολούθησιν τῆς ἐννοίας τῶν ὕμνων (⁴). Ἐπί πλέον θά εἶναι εἰς θέσιν νά καθιστᾷ τό ψαλλόμενον καταληπτόν καί εἰς τούς ἀκούοντας. Διότι θ’ ἀποφεύγῃ τά λάθη, θά τονίζῃ ὅσα χρειάζονται ἱδιαίτερον τονισμόν, θά χωρίζῃ εἰς τάς φράσεις ἀναλόγως τῆς ἐννοίας, καί ἐν γένει θά ζωντανεύῃ διά τῆς φωνῆς τό ψαλλόμενον, ὥστε νά ἐπιδρᾷ περισσότερον εἰς τάς ψυχάς τῶν ἀκουόντων.

γ) Ἠθικά δέ προσόντα εἶναι ὅσα ἀνάγονται εἰς τό ἦθος καί τόν χαρακτῆρα τοῦ ψάλτου. Ἐάν πᾶς χριστιανός πρέπῃ νά ζῇ βίον εὐσεβείας καί ἀρετῆς, τό καθῆκον τοῦτο βαρύνει ἱδιαιτέρως τούς λειτουργούς τῆς Ἐκκλησίας, μεταξύ δέ αὐτῶν καί τούς ψάλτας. Διότι αὐτοί ἔχουν τήν ὑψηλήν τιμήν νά προσφέρουν ἐκ μέρους τοῦ χριστιανιοῦ πληρώματος λατρείαν αἰνέσεως καί εὐχαριστίας καί ἱκεσίας πρός τόν ἄπειρον Δημιουργόν καί Πατέρα, τόν ἅγιον Θεόν. Διά τοῦτο ὁ ἱεροψάλτης, ἔχων ὑπ’ ὄψιν τό “Οὐχ ὡραῖος, αἶνος ἐν στόματι ἁμαρτωλοῦ” (Σοφ. Σειράχ, ιε΄ 9), πρέπει νά εἶναι πιστός καί εὐσεβής καί ἀφωσιωμένος εἰς τόν Χριστόν καί τήν Ἐκκλησίαν. Τόσον δέ ἐν τῷ Ναῷ, ὅσον καί ἔξω αὐτοῦ, ὀφείλει νά εἶναι σεμνός καί σοβαρός καί ἀξιοπρεπής, καί νά μή δίδῃ ἀφορμήν σκανδάλου τινός, ἀλλά νά παρέχῃ ἑαυτόν παράδειγμα ζωῆς χριστιανικῆς. Διότι ἄλλως θ’ ἀκούσῃ τό, “Μετάστησον ἀπ’ ἐμοῦ ἦχον ὡδῶν σου, καί ψαλμόν ὀργάνων σου οὐκ ἀκούσομαι” (Ἀμώς ε΄ 23). Ἐκτιμῶν δέ τό ἔργον του ὡς ἔργον ἱερόν, δέν πρέπει νά ψάλλῃ ἁπλῶς διά τόν μισθόν καί τήν ἀμοιβήν (⁵),οὔτε νά ἀποβλέπῃ εἰς τήν ἐπίδειξιν καί τόν ἔπαινον τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά μόνον εἰς τήν εὐσυνείδητον ἐκπλήρωσιν τοῦ καθήκοντος καί τήν εὐαρέστησιν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Πρός τούς ἱερεῖς πρέπει νά δεικνύῃ τόν ὀφειλόμενον σεβασμόν καί νά ἔχῃ ὑπ’ ὄψιν, ὅτι πρωτεῦον πρόσωπον εἰς τόν Ναόν δέν εἶναι ὁ ψάλτης, ἀλλά ὁ ἱερεύς. Πρός δέ τούς συναδέφλους του πρέπει νά φέρεται μέ εὐγένειαν καί ἀγάπην, χωρίς νά ὑποτιμᾷ ἤ κακολογῇ κανένα, ἔστω καί ἄν αὐτός ὑπερέχῃ ἀπό ἐκείνους. Ἀλαζονεῖαι, φθόνοι, φιλονεικίαι καί ὕβρεις εἶναι ὅλως ἀνάρμοστοι εἰς ἄνθρωπον, ὁ ὁποῖος ἔργον ἔχει τήν ὑμνῳδίαν πρός τόν Θεόν. Ἐφ’ ὅσον δέ ἡ φωνή του εἶναι καθιερωμένη εἰς ὑπηρεσίαν τοῦ Θεοῦ, δέν ἐπιτρέπεται νά χρησιμοποιῇ αὐτήν εἰς ἄσματα κοσμικά καί διασκεδάσεις, οὔτε νά ἐκτρέπεται εἰς οἰνοποσίαν καί μέθην. Διότι ὅλα αὐτά καί τόν χαρακτῆρα διαφθείρουν καί τήν ὑπόληψιν καταρρίπτουν, ἀλλά καί τήν φωνήν σύν τῷ χρόνῳ ἐπηρεάζουν ἐπιβλαβῶς καί συντελοῦν εἰς τόν πρόωρον μαρασμόν τοῦ σώματος.

Καρπός τῆς εὐσεβείας εἶναι καί ἡ ἐν τῷ Ναῷ εὐλάβεια, ἡ ὁποία ἐκδηλώνεται πρό πάντων εἰς τήν ὅλην στάσιν καί συμπεριφοράν τοῦ ψάλλοντος. Ἡ στάσις του εἰς τόν Ναόν πρέπει νά εἶναι σοβαρά καί σεμνή, ὁπότε θά εἶναι παράδειγμα δι’ ὅλον τό ἐκκλησιάσμα· διότι ὅλοι βλέπουν καί παρακολουθοῦν τόν ψάλτην. Μορφασμοί τοῦ προσώπου καί κινήσεις πρός τά δεξιά καί ἀριστερά καί κρούσεις τοῦ χρόνου διά τοῦ ποδός καί ψυθιρισμοί καί συνοιμιλίαι μέ τούς περί αὐτόν καί σχόλια διά τόν συνάδελφον ψάλτην καί συζητήσεις ἐντός τοῦ ἱεροῦ, ὅλα αὐτά φανερώνουν ὅτι δέν ὑπάρχει ἡ ἀπαιτούμενη εὐλάβεια. Περί τῆς ἐν τῷ ψάλλειν εὐλαβείας ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέγει τά ἑξῆς: “Τί δέ ἐστι τό ζητούμενον καί ὅ παρ’ ἡμῶν ἀπαιτεῖται; Τό τούς θείους ἀναπέμποντας ὕμνους φόβῳ πολλῷ συνεσταλμένους καί εὐλαβείᾳ κεκοσμημένους, οὕτω προσφέρειν τούτους...” (ὁμιλία Α΄ ἐπί τοῦ Ὀζίου). Καί ὁ οε΄ κανών τῆς ΣΤ΄ οἰκουμενικῆς Συνόδου ὁρίζει μεταξύ ἄλλων “...μετά πολλῆς προσοχῆς καί κατανύξεως τάς ψαλμῳδίας προσάγειν τῷ τῶν κρυπτῶν ἐφόρῳ Θεῷ. Εὐλαβεῖς γάρ ἔσεσθαι τούς υἱούς Ἰσραήλ τό ἱερόν ἐδίδαξε λόγιον”.

§ 127.  Ὑποχρεώσεις σχετικαί μέ τήν ψαλμῳδίαν. Ἄλλαι ὑποχρεώσεις τοῦ ἱεροψάλτου, ἔχουσαι σχέσιν ἀμεσωτέραν πρός τήν ψαλμῳδίαν, εἶναι πρωτίστως ἡ ἀγάπη πρός τόν ἔργον του καί ἡ ἐπιμέλεια. Δέν πρέπει νά θεωρῇ τό ἔργον του ὡς ἀγγαρίαν, ἀλλά νά τό ἐκτελῇ προθύμως καί εὐχαρίστως. Ἡ ἐπιμέλεια ἀπαιτεῖ νά προμελετᾷ πάντοτε καί νά ἑτοιμάζῃ ὅσα πρόκειται νά ψάλῃ ἤ ἀπαγγείλῃ, ἀλλά καί τακτικῶς νά μελετᾷ καί νά πλουτίζῃ τάς μουσικάς του γνώσεις καί νά βελτιώνῃ ἑαυτόν συνεχῶς. Ἀπαραίτητον εἶναι ἐπίσης νά γνωρίζῃ καλῶς τό περιεχόμενον ὅλων τῶν λειτουργικῶν βιβλίων, ὥστε εἰς πᾶσαν ἀνάγκην νά ἀνατρέχῃ εἰς αὐτά καί νά εὑρίσκῃ εὐκόλως ὅσα τοῦ εἶναι χρήσιμα. Ὡσαύτως ἀπαραίτητον εἶναι νά γνωρίζῃ τό Τυπικόν καί ἐπί τῇ βάσει αὐτοῦ νά κανονίζῃ ἑκάστοτε τά ψάλματα καί τά ἀναγνώσματα. Ἀμέλεια εἰς τό σημεῖονν αὐτό ἑπόμενον εἶναι νά ὁδηγήσῃ εἰς λάθη, τά δέ λάθη ἐκθέτουν τόν ψάλλοντα. Ὅσον ἀφορᾷ δέ εἰδικώτερον τήν θείαν Λειτουργίαν, εἶναι ἀνάγκη ὁ ψάλτης νά μελετήσῃ καί νά γνωρίσῃ καλῶς ὄχι μόνον τήν τάξιν αὐτῆς, ἀλλά καί τήν ἑρμηνείαν καί ἔννοιαν τῶν κατ’ αὐτήν τελουμένων. Διότι πρέπει καί αὐτός νά μετέχῃ μέ ἐπίγνωσιν εἰς τάς προσευχάς καί τήν τέλεσιν τοῦ μυστηρίου, νά γνωρίζῃ δέ ποῖα εἶναι τά κρισιμώτερα σημεῖα τῆς Λειτουργίας, ὥστε νά δεικνύῃ πρῶτος αὐτός τήν ἀπαιτουμένην εὐλάβειαν.

Εἰς τήν ἐπιμέλειαν ἀνήκει καί τό νά ψάλλῃ κατά κανόνα “ἀπό διφθέρας”, δηλ. ἀπό βιβλίου μουσικοῦ καί οὐχί ἀπό μνήμης (ἐκτός ἄν πρόκειται περί συντόμων καί συνηθισμένων ὕμνων)· διότι ἡ μνήμη ἑπόμενον εἶναι νά ἀπατήσῃ καί νά ὁδηγήσῃ εἰς σφάλματα. Ἐπιμέλεια εἶναι καί τό νά ψάλλῃ ὁ ὑπεύθυνος ἱεροψάλτης καί νά μή ἐπιτρέπῃ ἄνευ ἀνάγκης τό ψάλλειν εἰς τόν πρῶτον τυχόντα ἀδέξιον ἤ κακόφωνον ἐρασιτέχνην. Σχετικῶς πρός τοῦτο ὁ ιε΄ κανών τῆς ἐν Λαοδικείᾳ Συνόδου ὁρίζει· “Μή δεῖν πλέον τῶν κανονικῶνψαλτῶν τῶν ἐπί τόν ἄμβωνα ἀναβαινόντων καί ἀπό διφθέρας ψαλλόντων ἑτέρους τινάς ψάλλειν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ”. Κατά τήν ἐποχήν ἐκείνην οἱ ψάλταιἔψαλλον ἐπί τοῦ ἄμβωνος καί ἀπό μουσικοῦ χειρογράφου. Δέν ἐπιτρέπει λοιπόν ὁ κανών αὐτός τήν ἄνευ λόγου ἀνάμιξιν παντός ἀναρμοδίου εἰς τό ἔργον τῆς ψαλμωδίᾳς.

Ἐπίσης ὑποχρέωσις τοῦ ἱεροψάλτου, ἀξία δέ πολλῆς προσοχῆς, εἶναι ἡ συντηρητικότης. Πρέπει δηλ. νά χρησιμοποιῇ εἰς τήν ψαλμῳδίαν μέλη καθιερωμένα, καθώς διέσωσεν αὐτά ἡ πατροπαράδοτος ἐκκλησ. μουσική. Γνωστόν δέ εἶναι, ὅτι πλεῖστα ἐξ αὐτῶν εἶναι καρπός πείρας μακρᾶς καί ἐργασίας  μεγάλων μουσικῶν. Καί ἐπιδέχονται μέν τά βυζαντινά μέλη βελτιώσεις καί περαιτέρω ἐξέλιξιν. Ἀσφαλῶς ὅμως δέν εἶναι πᾶς ἱκανός καί ἁρμόδιος διά νά συντελέσῃ εἰς τήν βελτίωσιν. Τολμηρόν δέ θά εἶναι νά αὐτοσχεδιάζῃ τις καί νά ὑποχρεώνῃ τό ἐκκλησίασμα ν’ ἀκούῃ εἰς ὥραν λατρείας μέλη ἐντελῶς παραλλάσσοντα καί πρωτάκουστα. Ὅσοι ἀκολουθοῦν τά γενικῶς ἀνεγνωρισμένα βαδίζουν εἰς ἔδαφος ἀσφαλές· ἐνῷ ὅσοι νεωτερίζουν εἶναι κίνδυνος νά χειροτερεύσουν τήν ψαλμῳδίαν, ἀντί νά τήν καλυτερεύσουν, Κατά ταῦτα ὁ ἱεροψάλτης, κρατῶν τήν ὑγιαίνουσαν βυζαντινήν μουσικήν παράδοσιν, πρέπει ν’ ἀπογεύγῃ τούς ξενισμούς καί τά καινοτομίας. Ὁ Ναός δέν πρέπει ποτέ ἕνεκα τῆς ψαλμῳδίας νά ὑπενθυμίζῃ καπηλεῖον ἤ θέατρον· διότι τοῦτο θά εἶναι πραγματική ἀσέβεια καί εἰς πᾶν ἄλλο θά συντελῇ, παρά εἰς τήν σεμνήν καί κατανυκτικήν λατρείαν πρός τόν Θεόν. Σχετικῶς μέ αὐτά ὁ κανών τῆς ΣΤ΄ Οἰκουμενικῆς διατάσσει τούς ψάλτας μεταξύ ἄλλων “... μήτε τι ἐπιλέγει τῶν μή ἐκκλησίᾳ ἁρμοδίων τε καί οἰκείων...”. Ἀνάρμοστα καί ὄχι συνηθισμένα εἰς τήν Ἐκκλησίαν μέλη ἐννοεῖ ὁ κανών ἐκεῖνα, τά ὁποῖα ἀπομιμοῦνται κοσμικήν μουσικήν καί παρουσιάζονται ἐλευθέρια καί ἄσεμνα καί θορυβώδης. Καί ὁ παλαιός ἑρμηνευτής τῶν ἱερῶν κανόνων Βαλσαμών (ΙΒ΄ αἰών), πατριάρχης Ἀντιοχείας, ἑρμηνεύων τόν ιε΄ κανόνα τῆς ἐν Λαοδικείᾳ συνόδου, λέγει ὅτι “καί τά τῶν ψαλτῶν μινυρίσματα καί τά θυμελικά μελῳδήματα πάντῃ κεκώλυνται”· ἀπαγορεύονται δηλαδή ἐντελῶς τά μικρά ψάλματα τά ὁμοιάζοντα μέ κλαυθμηρισμούς, καθώς καί ὅσα μέλη ἀπιμιμοῦνται τήν μουσικήν τῶν θεάτρων. Καί ἄλλος παλαιός ἑρμηνευτής τῶν κανόνων καί ἱστοριογράφος, ὁ Ζωναρᾶς (ΙΒ΄ αἰών), ἑρμηνεύων τόν οε΄ κανόνα τῆς ΣΤ΄ οἰκουμενικῆς, λέγει ὅτι ὁ κανών ἀπαγορεύει “τά κεκλασμένα (δηλ. ἡδυπαθῆ) μέλη καί τά μινυρίσματα καί τήν περιττήν τῶν μελῳδιῶν ποικιλίαν, εἰς ᾠδάς ἐκτρεπομένην θυμελικάς καί εἰς ᾄσματα πορνικά”. Πολύ ἀρχαιότερος δέ ἐκκλησ. συγγραφεύς, ὁ Ἱερώνυμος “τῷ Θεῷ οὐχί φωνῇ, ἀλλ’ ἐν τῇ καρδίᾳ, καί οὐχ οὕτως ὥσπερ ἐν τραγῳδία ἐπιτηδεύεσθαι, διαθρύπτεσθαι, παρέχοντας ἄσματα ἀκούειν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ θεατρικά. Τοὐναντίον προσήκει ἄδειν μετά μέλους καί συνέσεως” (ὑπόμνημα εἰς τήν πρός Ἐφεσ. V, 19).

Διά νά μή αἰτιῶνται δέ οἱ χριστιανοί τήν μεγάλην ἔκτασιν τῶν Ἀκολουθιῶν καί διά τόν λόγον αὐτόν ἀπομακρύνωνται ἀπό τήν λατρείαν, πρέπει ὁ ψάλτης νά προτιμᾷ πάντοτε τά σύντομα μέλη. Τά ἀργά καί ἐκτεταμένα μέλη, ἐνῷ δαπανοῦν ἀσκόπως χρόνον πολύν καί κουράζουν χωρίς λόγον καί τόν ψάλλοντα καί τούς ἐκκλησιαζομένους, ἐξ ἄλλου καθιστοῦν τά ψαλλόμενα περισσότερον δυσδιάκριτα. Δέν πρέπει δέ ν’ ἀγνοοῦν οἱ ψάλται, ὅτι τά σύντομα μέλη ἔχουν πολλήν χάριν καί τέχνην, καί ἑπομένως δέν πρέεπιν νά νομίζουν ὅτι μόνον εἰς τά ἀργά ὑπάρχει στάδιον διά νά ψάλλουν ἐντέχνως.

Εἰδικώτερον, ὅσον ἀφορᾷ τήν θ. Λειτουργίαν, πρέπει νά γνωρίζῃ ὁ ψάλτης, ὅτι κέντρον τῆς λατρείας πρός τόν Θεόν εἶναι ἡ τέλεσις τοῦ μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, δηλ. ἡ ἀναπαράστασις τῆς σταυρικῆς θυσίας τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καί ἡ ἑτοιμασία τοῦ μυστικοῦ Δείπνου, διά νά μεταλάβουν οἱ ἱερεῖς καί ὁ λαός. Δι’ αὐτό ἰδιαιτέρως κατά τήν θ. Λειτουργίαν κυριαρχοῦσαν θέσιν ἔχουν αἱ εὐχαί καί αἱ ἐκφωνήσεις τοῦ τελοῦντος τό μυστήριον ἱερέως. Ἡ ψαλμῳδία πρέπει νά τίθεται εἰς δευτερεύουσαν μοῖραν, ὥστε νά μή ἀποσπᾷ τήν προσοχήν τῶν πιστῶν ἀπό τήν τέλεσιν τοῦ μυστηρίου. Ὀρθόν λοιπόν εἶναι νά ἀποφεύγωνται κατά τήν θ. Λειτουργίαν τά θορυβώδη καί ἀργά ψάλματα (Δύναμις ἀργόν, ἀργά Χερουβικά καί Λειτουργικά, ἀργά Ἄξιον ἐστίν). Τά Λειτουργικά, καθώς καί τά Κύριε ἐλέησον καί Παράσχου Κύριε, πρέπει νά εἶναι μᾶλλον ἐμμελής ἀπαγγελία. Τό δέ Κοινωνικόν πρέπει νά διαρκῇ μόνον ὅσον χρόνον ἀπαιτεῖ ἡ ἐντός τοῦ ἱεροῦ μετάληψις ὑπό τῶν κληρικῶν (⁶).

§ 128. Προσόντα σχετιζόμενα μέ τήν φωνητικήν ἐκτέλεσιν.Ἄλλα προσόντα συντελοῦντα εἰς τήν καλήν ψαλμῳδίαν, εἶναι τά ἑξῆς:

α) Στάσις τοῦ σώματος. Ὄχι μόνον ὄρθιος πρέπει νά εἶναι ὁ ψάλλων, ἀλλά καί νά κρατῇ τό σῶμα εὐθυντενές, χωρίς νά κλίνῃ πρός τά δεξιά ἤ ἀριστερά· ἰδιαιτέρως δέ εὐθυντενής, ἀλλά καί ἀκίνητος, πρέπει νά εἶναι ἡ κεφαλή (⁷). Ὁ λαιμός πρέπει νά εἶναι ἐλεύθερος, τό δέ στῆθος ὀλίγον προτεταμένον. Τό στόμα δέν πρέπει νά εἶναι πολύ ἀνοικτόν. Κανονικόν ἄνοιγμα εἶναι ὅσον τό πλάτος τοῦ ἀντίχειρος· σχῆμα δέ τοῦ ἀνοίγματος ὄχι τό στρογγύλιον (Ο), ἀλλά τό ἐλλειψοειδές (Ο).

β) Εὐκρινής προσφορά. Πρό πάντων τά φωνήεντα πρέπει νά προφέρωνται εὐκρινῶς, μέ τήν πραγματικήν προσφοράν των καί ὄχι παρηλλαγμένη, καί νά διαχωρίζωνται σαφῶς αἱ λέξεις τοῦ κειμένου. Ὡς κανόνα ἄς ἔχῃ ὁ ψάλτης τό ὅτι οἱ ἐκκλησιαζόμενοι διακιοῦνται ν’ ἀκοῦν καθαρῶς ὅλας τάς λέξεις. Ἑπομένως δέν ἐπιτρέπεται νά καταπνίγῃ τά φωνήεντα εἰς τόν λάρυγγά του καί νά μασσᾷ τάς λέξεις καί νά κάμνῃ συναλοιφήν αὐτῶν εἰς τό στόμα του. Διότι πῶς θ’ ἀντιληφθῇ ὁ λαός τό ψαλλόμενον καί πῶς θά μετάσχῃ εἰς τήν ὑμνολογίαν, ὅταν ἀκούῃ μέλος, δέν διακρίνῃ δέ λέξεις καί φράσεις; Ἐν τοιαύτῃ περιπτώσει ἡ ψαλμῳδία οὐδέν διαφέρει ἀπό τά κρατήματα (τερερέμ καί νενεκά), τά ὁποῖα ἀντί λόγων ὑμνολογίας προσφέρουν μέλος καί μόνον μέλος (⁸)

Εἰς τήν εὐκρίνη προφοράν συντελεῖ καί ὁ κανονικός χρόνος. Ὁ πολύ ταχύς χρόνος εἰς τήν ψαλμῳδίαν εἶναι πάντοτε εἰς βάρος τῆς καθαρᾶς ἀπαγγελίας. Διά τοῦτο οἱ ψάλται, καί μάλιστα ὅσοι δέν ἔχουν εὔστροφον φωνήν, πρέπει νά κανονίζουν τόν χρόνον, ὥστε νά προφθάσουν νά προφέρουν εὐκρινῶς καί νά διαχωρίζουν τάς συλλαβάς καί τά λέξεις.

γ) Κανονική ἀναπνοή. Δέν πρέπει ὁ ψάλλων νά κρατῇ ἐπί πολύν τήν ἀναπνοήν του, διότι τοῦτο καί κουραστικόν εἶναι καί τήν καλήν ἔκφρασιν δυσκολεύει. Δέν ἐπιτρέπεται ὅμως νά λαμβάνῃ ἀναπνοήν ἐν μέσῳ λέξεως, ἐκτός ἐννοεῖται εἰς ἀργά μέλη, εἰς τά ὁποῖα αἱ λέξεις λαμβάνουν μεγάλην ἔκτασιν. Ἡ καλυτέρα στιγμή πρός ἀναπνοήν εἶναι συνήθως 1) ὅπου ὑπάρχει παῦσις (εἴτε σταυρός, εἴτε παῦσις ἡμίσεως χρόνου ἤ ἁπλῆς ἤ διπλῆς)· 2) εἰς καταλήξεις ἀτελεῖς καί ἐντελεῖς, μετά τάς ὁποίας μάλιστα δύναται ν’ ἀφίνῃ ὁ ψάλλων καί ἕνα καί δύο χρόνους ἐν σιωπῇ, πρός ἀναπνοήν καί στιγμιαίαν ἀνάπαυσιν· καί 3) πρό τῆς τελευταίας ἤ μετά τήν τελευταίαν συλλαβήν του ρυθμικοῦ ποδός. Δέν θά λαμβάνῃ ὅμως ἀναπνοήν εἰς ἕκαστον πόδα. Ὅταν δέ ὑπάρχουν πόδες ἀποτελούμενοι ἀπό ἕνα χαρακτῆρα τρίχρονον ἤ τετράχρονον, ἐννοεῖται ὅτι δέν θά διακόπτῃ ἐν τῷ μέσῳ τήν ἀπαγγελίαν αὐτῶν χάριν τῆς ἀναπνοῆς. Πρέπει δέ πάντοτε ἡ ἀναπνοή νά εἶναι ἤρεμος καί ὄχι θορυβώδης  (⁹).

δ) Ἔντασις τῆς φωνῆς. Ἡ ψαλμῳδία δέν πρέπει νά ἔχῃ τήν αὐτήν πάντοτε ἔντασιν, ἀλλά νά ποικίλλῃ· ἄλλοτε δηλαδή νά εἶναι ἐντονωτέρα καί ἄλλοτε νά γίνεται ἀσθενεστέρα. Αὐτό εἶναι καί καλαισθητικώτερον, ἀλλά καί ἀναπαυτικώτερον διά τόν ψάλλοντα, καθώς καί διά τούς ἀκούοντας. Εἰς τάς καταλήξεις, ἰδίως πρέπει ἡ ἔντασις τῆς φωνῆς κατά κανόνα νά χαλαροῦται, ὥστε νά σβύνῃ ἠρέμα ἡ ψαλμῳδία καί μή διακόπτεται ἀποτόμως. Ὅταν δέ εἰς μόνον χορός ψάλλῃ ὕμνους, οἱ ὁποῖοι ἐπαναλαμβάνονται (ὅπως τό Ἅγιος ὁ Θεός, Ταῖς πρεσβεῖαις τῆς Θεοτόκου, Εἴη τό ὄνομα Κυρίου κλπ.),  καλόν θά εἶναι τήν πρώτην φοράν νά ψάλλῃ αὐτούς ζωηρῶς, τήν δευτέραν ἀσθενέστερον καί ἔπειτα πάλιν ζωηρῶς.

Ἡ ὑπερβολική ἔντασις τῆς φωνῆς, καί μάλιστα ὅταν προφέρῃ τις φθόγγους ὀξεῖς καί παρουσιάζῃ ἀποτομίαν τινά, καταντᾷ εἰς βοήν ἄτακτον ἤ κραυγήν ἡ δέ κραυγή εἰς μέν τούς ἀκούοντας γεννᾶ ἀγωνίαν καί ἀπαρέσκειαν καί ἀποσπᾷ τόν νοῦν των ἀπό τήν λατρείαν, τόν δέ ψάλλοντα καταπονεῖ. Διά τοῦτο καί ὁ οε΄ κανών τῆς ΣΤ΄ οἰκουμενικῆς ἀρχίζει μέ τάς ἑξῆς λέξεις: “Τούς ἐπί τῷ ψάλλειν ἐν ταῖς ἐκκλησίαις παραγινομένους βουλόμεθα μήτε βοαῖς ἀτάκτοις κεχρῆσθαι καί τήν φύσιν πρός κραυγήν ἐκβιάζεσθαι, μήτε...” κλπ. Καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος (ὁμιλία Α΄ ἐπί τοῦ Ὀζίου) λέγει· “Εἰσί τινες τῶν ἐνταῦθα... οἴτινες καταφρονοῦντες μέν τοῦ Θεοῦ, τά δέ τοῦ Πνεύματος λόγια κοινά ἡγούμενοι, φωνάς ἀτάκτους ἀφιᾶσι καί τῶν μαινομένων οὐδέν ἄμεινον διάκεινται, ὅλῳ τῷ σώματι δονούμενοι καί περιφερόμενοι καί ἀλλότρια τῆς πνευματικῆς καταστάσεως ἐπιδεικνύμενοι τά ἤθη”.

Διά νά μή καταντᾷ δέ ἡ φωνή εἰς κραυγάς, πρέπει νά προσέχῃ ὁ ψάλτης, ὥστε εἰς τήν ἀρχήν ἑκάστης ψαλμῳδίας νά λαμβάνῃ τό κανονικόν ἴσον, ἀναλόγως πρός τήν ἔκτασιν τῆς φωνῆς του. Διότι, ἄν φιλοτιμηθῇ νά ψάλῃ εἰς ἴσον ὑψηλόν, δυσανάλογον πρός τήν φωνητικήν του ἱκανότητα, θ’ ἀναγκασθῇ νά βιάσῃ τόν λάρυγγα καί ἡ φωνή του θά γίνῃ τραχεῖα καί ἀποκρουστική. Λέγει δέ καί ὁ μουσικός Γαβριήλ· “κρεῖττον ἐστιν ἔχειν τήν φωνήν σου ἐλευθέραν ἤ ἀναγκάζεσθαι”. Εἰς τόν καθορισμόν κανονικοῦ ἴσου βοηθεῖ σπουδαίως ὁ γνωστός τονοδότης (ἤ τονάριον), ὁ ὁποῖος ἀποδίδει ὡρισμένον φθόγγον. Ἐπί τῇ βάσει τοῦ φθόγγου αὐτοῦ κανονίζει εὐκόλως ὁ ψάλτης τό κανονικόν ἴσον τῆς ψαλμωδίας. Ἐάν δέ ὁ εἰς ἐκ τῶν ψαλτῶν δέν εἶναι ὀξύφωνος ὅσον ὁ ἄλλος, πρέπει ἐκεῖνος νά ἔχῃ τοῦτο ὑπ’ ὄψιν κατά τόν κανονισμόν τοῦ ἴσου, διά νά ἀναγκάζῃ τόν συνάδελφον εἰς κραυγάς κοπιώδεις.  

(1) Κανόνες κς΄, μγ΄ καί ξθ΄ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ιδ΄ τῆς Δ΄ οἰκουμενικῆς, δ΄ καί ς΄ τῆς ς΄ οἰκουμενικῆς κλπ., ἰδιαιτέρως δέ ὁ ιε΄ τῆς ἐν Λαοδικείᾳ καί ὁ οε΄ τῆς ς΄ οἰκουμενικῆς.

(2) Εὐχολόγιον τό μέγα, τάξις ἐπί προχειρίσει ψάλτου. Δυστυχῶς ἡ χειροθεσία σπανίως γίνεται σήμερον.  

(3) Ἀσφαλῶς τοιαύτῃ ψαλμωδίαν εἶχεν ὑπ’ ὅψιν ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὅταν ἔλεγε: “Μάθε ψάλλειν καί ὅψει τοῦ πράγματος τήν ἠδονήν οἱ ψάλλοντες γάρ Πνεύματος ἀκαθάρτου ἁγίου πληροῦνται, ὥσπερ οἱ ἄδοντες τάς σατανικάς ὁδάς πνεύματος ἀκαθάρτου” (ὁμιλία ΙΘ΄ εἰς τήν πρός Ἐφεσίους ἐπιστολήν).

(4) Ὁ Θεοδώρητος ἑρμηνεύει· “Μή μόνον γλώττῃ προσφέρειν τήν ὑμνωδίαν, ἀλλά καί τήν διάνοιαν εἰς κατανόησιν τῶν λεγομένων ἐγείρειν”.

(5) Καλόν εἶναι ὁ ἱεροψάλτης νά ἔχῃ καί ἔργον τι καθημερινόν, ὥστε νά μή περιμένῃ ὅλα ἀπό τήν ψαλτική. Εἰς κεντρικούς ὅμως  ναούς, ὅπου  αἱ Ἀκολουθίαι εἶναι συχναί καί αἱ ἀπαιτήσεις μεγάλαι, δέν εἶναι βεβαίως δυνατόν νά ἔχῃ καί δεύτερον ἔργον.

(6) Ἐφ’ ὅσον εἰς ἀρχαιοτέρας ἐποχάς ἐψάλλετο ὡς κοινωνικόν ὁλόκληρος ψαλμός καί ὄχι μόνον στίχος, εὐχῆς ἔργον θά ἦτο νά ἐπανήρχετο ἡ τάξις ἐκείνη, ὥστε κατά τήν ὥραν τοῦ Κοινωνικοῦ νά ψάλλωνται εἰς ὁποιονδήποτε ἦχον ψαλμοί ὁλόκληροι κατά στίχους ὑπό τῶν δύο χορῶν εἰς μέλος σύντομον. Καταλληλότεροι πρός τόν σκοπόν αὐτόν εἶναι οἱ ψαλμοί 22, 33, 102, 144, 145, 148, καθώς καί οἱ ψαλμοί τῶν πολυελέων.

(7) Ὁ πρωτοψάλτης Κωνσταντῖνος ὁ Βυζάντιος (†1862) ἐθαυμάζετο, διότι ἔψαλλεν ἀκίνητος καί μόνο τά χείλη ἐκίνει.

(8) Εἶναι φανερόν, ὅτι μέλος χωρίς λέξεις δέν δύναται νά θεωρηθῇ ὡς λατρεία “ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ”. Διά τοῦτο εὐχῆς ἔργον θά ἦτο νάἀποκλεισθοῦν ἐντελῶς τά κρατήματα καί ἀντ’ αὐτῶν νά ψάλλονται ὕμνοι, ὡς ἐν παραδείγματι στίχοι ψαλμικοί εἰς μέλος σύντομον, ὥστε οἱ πιστοί νά εἶναι εἰς θέσιν νά παρακολουθοῦν τό ψαλλόμενον καί νά οἰκοδομοῦνται.

(9) Εἰς τήν κανονικήν ἀναπνοήν ἀποδίδουν τόσην σημασίαν, ὥστε αἱ Ἰταλικαί μουσικαί σχολαί φρονοῦν ὅτι, ὅστις γνωρίζει νά ἀναπνέῃ, γνωρίζει νά ἄδῃ. 

Πηγή 

μεταφορά απο...

“Θάνατος και χαρά”

Κάθε φορά που ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατο, τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι η θλίψη, η απογοήτευση και ο φόβος. 

Ο π. Βασίλειος Γοντικάκης στην ιστορική, πλέον, ομιλία του στην Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. το 1986 έδειξε, με αφορμή την πορεία προς Εμμαούς, τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζουμε το θάνατο. Ο τίτλος της ομιλίας: “Θάνατος και Χαρά”. Παρακολουθήστε τον!

«Σήμερα, λοιπόν, θα μιλήσουμε για τον θάνατο και μου ήρθε στο νου η αγωνία, αν θέλετε και η απογοήτευση των μαθητών μετά τον θάνατο του Χριστού και ο φόβος τους. Για αυτό θα ήθελα να σας υπενθυμίσω την προς Εμμαούς πορεία.
Θα το πω με δύο λόγια μιας και είναι γνωστή η πορεία: Δύο μαθητές, τρεις μέρες μετά τον θάνατο του Κυρίου, προχωρούν εις Εμμαούς, συζητούν μεταξύ τους για τον Ιησού, αγωνιούν, μιλούν για τα γεγονότα. Έρχεται ο Χριστός, χωρίς να τον αναγνωρίσουν, και τους ερμηνεύει τις γραφές. Εν τέλει Τον αγαπούν αυτόν τον Συνοδοιπόρο. Του λένε “μείνε μαζί μας”. Μένει. Φτάνουν στο τραπέζι και στην κλάση του άρτου Τον γνωρίζουν. Τότε Αυτός γίνεται άφαντος, εκείνοι γεμίζουν χαρά και προχωρούν προς τα Ιεροσόλυμα.

Oι δύο μαθητές, λοιπόν, μιλούσαν και συζητούσαν για τον Χριστό. Και εκείνος παρουσιάστηκε δίπλα τους να συμπορεύεται. “Οι δε οφθαλμοί αυτών εκρατούντο του μη επιγνώναι αυτόν”. Τα μάτια τους ήταν ακόμα κλειστά και δεν Τον γνώρισαν. Νομίζω ένα μεγάλο πράγμα είναι το εξής: ο Χριστός είναι η οδός και είναι και ο αληθινός Συνοδοιπόρος μας. Κι αν τυχόν αγωνιούμε, αν συζητάμε, αν ψάχνουμε, αν βαδίζουμε, αν τυχόν για κάπου πάμε, Αυτός είναι μαζί μας. Μα, λέει κάποιος: “δεν Τον ξέρουμε”. Αλλά πρέπει να ξέρουμε ένα πράγμα: μαζί με την αγωνία μας και Αυτός συμπορεύεται. Και ας μην Τον διακρίνουμε.
O Χριστός, στη συνέχεια, δεν θέλει να τους κάνει διδασκαλία, αλλά θέλει να τους δώσει τη δυνατότητα να πουν αυτά που έχουν μέσα τους. Γι’ αυτό προσποιείται άγνοια και μάλιστα επιμένει. Τότε «του εξηγούν» για τον Ιησού τον Ναζωραίο τον οποίο παρέδωσαν “οι άρχοντες ημών εις κρίμα θανάτου” και Tον σταύρωσαν. Στη συνέχεια λένε κι οι δυο τους τον πόνο τους: «Εμείς ελπίζαμε ότι αυτός θα λύτρωνε το Ισραήλ. Αλλά ήδη πέρασαν τρεις μέρες αφού έγιναν αυτά, αφού Τον σταύρωσαν και δεν είδαμε ακόμη τίποτε που να στηρίξει τις ελπίδες μας. Μας παραξένεψαν μερικές γυναίκες από τη δική μας συντροφιά, γιατί πήγαν πρωί στο μνημείο και λένε ότι δεν βρήκαν το σώμα Του. Ήλθαν και μας είπαν ότι είδαν οπτασία αγγέλων κι ότι οι άγγελοι λένε ότι ζει. Και πήγαν και μερικοί από μας στο μνημείο και το βρήκαν έτσι όπως είπαν οι γυναίκες, “Αυτόν δε ουκ είδον”».
Τους δίνει, λοιπόν, τη δυνατότητα ο Χριστός να πουν το λογισμό τους. Αυτοί, με τετράγωνη λογική, λένε ότι “Εμείς ελπίζαμε. Τώρα δεν ελπίζουμε. Τι να ελπίζουμε; Εφ’ όσον Αυτός σταυρώθηκε, πέθανε και είναι τρεις μέρες που πέρασαν, τελείωσε η ιστορία”. Αποδεικνύουν τετραγωνικά ότι δεν υπάρχει δυνατότητα να ελπίζει κανείς. Νομίζω ότι ο μεγάλος δάσκαλος, ο Χριστός, αυτό ήθελε να πουν κι αυτοί. Αυτό ήθελε να βγάλει από μέσα τους: ότι, κοίταξε, με την τετράγωνη λογική, η υπόθεση τελείωσε – και νομίζω ότι είναι καλό να τελειώνουν οι υποθέσεις.
Όμως αρχίζει Εκείνος και μιλά: “Ώ ανόητοι και βραδείς τη καρδία του πιστεύειν επί πάσιν οις ελάλησαν οι προφήται”. Επειδή και ο Κύριος ένιωθε ότι ήταν φίλοι Του, τους μιλάει αυστηρά. Και λέει τη φράση τη μεγάλη παρακάτω: “Ουχί ταύτα έδει παθείν τον Χριστόν και εισελθείν εις την δόξα αυτού;” Δεν έπρεπε να πάθει αυτά ο Χριστός για να περάσει στη δόξα Του; Στο σημείο αυτό μπαίνουμε στο μεγάλο μυστήριο και λέμε: Αν τυχόν έπρεπε να πάθει Αυτός, που ήταν ο ίδιος ο Χριστός, εμείς τι πρέπει να πάθουμε;
Άρχισε από τον Μωυσή και όλους τους προφήτες και εξήγησε σε όλες τις γραφές αυτά που αφορούσαν το πρόσωπό Του. Μαζί με την πορεία προχωρούσε και η ερμηνεία, κι έβλεπαν οι μαθητές ότι κάπου αλλού τους πηγαίνει. Μόλις έφτασαν στην πόλη που πήγαιναν, Αυτός προσποιήθηκε ότι πάει κάπου αλλού. Αλλά αυτοί: “παρεβιάσαντο αυτόν λέγοντες μείνον μεθ’ ημών, ότι πρός εσπέραν εστί καί κέκλικεν η ημέρα”. Νομίζω ότι οι μαθητές είπαν: Τώρα πού πάς; Τελείωσε η μέρα, τελειώνει η πορεία. Έτσι που μας έκανες δεν μπορούμε να φύγουμε από κοντά Σου, ούτε Εσύ από μας, έλα να μείνεις μαζί μας. Και ο Χριστός πέρασε μαζί τους.

Και “εν τω κατακλινθήναι αυτόν μετ’ αυτών λαβών τόν άρτον ευλόγησε, καί κλάσας απέδιδον αυτοίς, αυτών δέ διηνοίχθησαν οι οφθαλμοί, καί επέγνωσαν αυτόν, καί αυτός άφαντος εγένετο απ’ αυτών”. Μετά από τον λόγο, την ιερολογία, φτάσαμε στην ιερουργία. Έγιναν οι εξηγήσεις και δεν έμενε πια τίποτα άλλο παρά η πράξη της ιερουργίας. O Χριστός δεν είπε τίποτα, αλλά τεμάχισε τον άρτο. Eν τη κλάσει του άρτου Τον γνώρισαν και μόλις Τον γνώρισαν έγινε άφαντος, χάθηκε. Φυσικά, εγώ νομίζω ότι όταν λέμε χάθηκε εννοούμε βρέθηκε. Γιατί αν τυχόν έμενε θα τον έχαναν? θα έλεγαν ότι “Αυτός είναι εδώ, εκεί”, θα Τον εντόπιζαν, ενώ Αυτός είναι πανταχού παρών. Oπότε αφού Τον κατάλαβαν, παίρνουν δύναμη, ανοίγονται οι οφθαλμοί τους. Επομένως “διηνοίχθησαν οi οφθαλμοί τους” σημαίνει ότι άρχισαν να βλέπουν τα αόρατα, να καταλαβαίνουν τα περασμένα και να έχουν δύναμη για να προχωρήσουν στα μέλλοντα, δηλαδή να συνεχιστεί η πορεία.

Oπότε γνωρίζουν τώρα μέσα στην Θεία Ευχαριστία, μέσα στη Θεία Λειτουργία, εν τη κλάσει του άρτου, τις γραφές αληθινά. Γνωρίζουν αυτά που πέρασαν και παίρνουν δύναμη για να προχωρήσουν. O Κύριος γνωρίζεται ως άρτος κλώμενος και αίμα εκχυνόμενον. Στην κλάση του άρτου γνωρίζεται ο Κύριος και ταυτόχρονα γνωρίζουμε κι εμείς τον Κύριο “εν τη κλάσει τη ημετέρα”. Εάν τυχόν και εμείς δεν πονέσουμε, εάν τυχόν και εμείς δεν πεθάνουμε, δεν σταυρωθούμε, δεν πρόκειται να γνωρίσουμε τον Κύριο. Όπως και Κείνος έπρεπε να πάθει για να μπει στη δόξα Του, και εμείς πρέπει να πάθουμε, πρέπει να υποφέρουμε. Όλα αυτά τα βάσανα είναι ευλογία για να ανοιχτούν τα μάτια μας και έτσι να Τον βλέπουμε διαφορετικά.
Είμαστε άνθρωποι, πονάμε και έχουμε τη δική μας λογική. Κι ο Χριστός επιτρέπει τον λογισμό μας. Δίδει τις αφορμές, στους μαθητές, να ακούν το λογισμό τους και να δικαιολογήσουν τετραγωνικά την απελπισία τους. Αλλά όμως όταν απελπίζεσαι, όταν ψάχνεις, όταν πορεύεσαι, Αυτός είναι μαζί σου. Στη συνέχεια θα έρθει καιρός, όταν φτάσεις πια στην κλάση του άρτου, όταν φτάσεις στον πολύ πόνο και είσαι μαζί Του, να διανοιχτούν οι οφθαλμοί σου. Τότε Τον βλέπεις, Eκείνος χάνεται, δηλαδή, μένει διαρκώς μαζί σου…
Εντάξει η λογική μας, εντάξει η αναζήτησή μας αλλά είμαστε πλασμένοι για κάτι μεγαλύτερο. Ό,τι κι αν πετύχουμε με τη δική μας αναζήτηση, με τη δική μας γνώση δεν μας ικανοποιεί. O Χριστός έχει να δώσει σε μας κάτι πολύ μεγαλύτερο και δεν μας το έδωσε πριν Αυτός πάθει και μπει στη δόξα Του. Δηλαδή, μπορούμε να πεθάνουμε και να ζήσουμε. Μπορούμε να χαθούμε και να βρούμε την ψυχή μας, κι αν κανείς θέλει να την σώσει, θα την χάσει. Κι αν την χάσει ενσυνείδητα, όπως λέει, “ένεκεν εμού καί τού ευαγγελίου” αυτός θα την σώσει. Oπότε νομίζω ότι το μεγάλο πράγμα που έχουμε και κουβαλάμε δεν είναι το τι έχουμε αλλά το τι είμαστε. Αυτό που λέει και ο ‘Αγιος Κοσμάς ο Αιτωλός: το μεγάλο πράγμα είναι ότι μπορούμε να γίνουμε όλοι κοινωνοί του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, δηλαδή μπορούμε σιγά σιγά να αναχθούμε σε αυτή την άλλη λογική. Oπότε τα πάντα είναι ευλογία.
Όπως για παράδειγμα οι νεομάρτυρες, οι οποίοι ζούσαν σε αυτή την κατάσταση, και ζούσαν σε αυτόν τον παράδεισο. Oπότε λένε: “αν τυχόν μας αφήσετε να ζήσουμε σας είμαστε ευγνώμονες γιατί ζούμε στον παράδεισο, μέσα σε αυτήν την λογική της Θείας Λειτουργίας, την άλλη λογική, εάν μας σκοτώσετε, σας είμαστε χίλιες φορές πιο ευγνώμονες γιατί το συντομότερο θα δοκιμάσουμε αυτό το πράγμα το οποίο δεν παρέρχεται και το οποίο είναι χαρά εν όλω τω κόσμω και για όλο τον κόσμο. Κι ο καθένας τότε γεννιέται, όταν πεθαίνει και τότε αγκαλιάζει όλους και βρίσκει μες την καρδιά του όλους.
Και ταυτόχρονα ενώ μιλάμε με αυτόν τον τρόπο, δεν υποτιμούμε το σώμα αλλά αντίθετα βλέπουμε ότι θεώνεται. Κι αυτή είναι η αντίθετη κίνηση που γίνεται μέσα εδώ. Δηλαδή, δεν ενώνεται μόνο η πορεία με τη στάση, η θεότης με την ανθρωπότητα, αλλά γίνεται και μια αντίστροφη κίνηση, όπως λέει το Συναξάρι των Αγίων Πάντων, “τό Πνεύμα κάτεισιν καί ο Νούς άνεισιν”. Το πνεύμα κατέρχεται, ο λόγος σαρκούται και το χώμα, η φύση μας, αναλαμβάνεται, θεώνεται. Και το πιστεύουμε αυτό και το περιμένουμε να γίνει κάποτε, αλλά γίνεται από τώρα. Ήδη προγεύεται κανείς, νομίζω, προπαντός ο πονεμένος και σφαγμένος, ο τιμημένος με το να δεχτεί πολλές δοκιμασίες, νιώθει σαν άλλο σκαμμένο χωράφι που μπαίνει μέσα μια νωτίδα ουράνια, έτσι μπαίνει μέσα στην ψυχή του ανθρώπου και μέσα στο σώμα του ανθρώπου μια άλλη παράκληση θεϊκή και προχωρεί εις πάντας αρμούς, εις νεφρούς, εις καρδίαν.
Oπότε το θέμα, νομίζω, δεν είναι αν θα μπορέσουμε να κάνουμε μια ψεύτικη ερώτηση ή να δώσουμε μια ψεύτικη απάντηση σχετικά με τον θάνατο. Το θέμα είναι αν είναι δυνατόν να μπορούμε να κάνουμε υπομονή. Αυτό που λέει ο Κύριος, ότι το χωράφι το αγαθό, η γη η καλή είναι αυτοί που δέχονται το λόγο του Θεού και καρποφορούν εν υπομονή. Μπορούμε να κάνουμε υπομονή; Κάποιος γεωργός υπάρχει που φροντίζει για μας. Μπορούμε να περιμένουμε;

“Βρε παιδάκι μου, πεθαίνουμε”
Mα λέει κανείς: “βρε παιδάκι μου, πεθαίνουμε”. Βλέπουμε στο Ευαγγέλιο ότι το άρρωστο παιδί που έφερε ο πατέρας, έπεσε κάτω ξερό σαν νεκρό και πολλοί άρχισαν να λένε πως πέθανε. Νομίζω ότι δεν έχει σημασία αν νομίζουμε εμείς ότι πεθάναμε, αν νομίζουν όλοι οι άλλοι ότι και εμείς πεθάναμε. Αυτό που έχει σημασία είναι να μένουμε κοντά στα πόδια κάποιου ο οποίος υπήρχε προτού τον κόσμον είναι, προτού υπάρξει ο κόσμος κι ο οποίος “τά πάντα διά τό πλήθος του ελέους του εξ ουκ όντων εις τό είναι παρήγαγε”. Oπότε εάν τυχόν είσαι δίπλα σε Αυτόν, άσχετα αν είσαι πεθαμένος ή ζωντανός ελπίζεις και περιμένεις να έρθει η ζωή. Αλλά νομίζω ότι η ζωή έρχεται δια του θανάτου. Όπως ο σπόρος, εάν δεν πέσει στη γη να πεθάνει, μένει μόνος, έτσι και εμείς, αν δεν πονέσουμε θα μείνουμε μόνοι.
Το θέμα είναι το εξής: Ότι πολύ πονούμε και λίγο ζωογονούμαστε, πολύ υποφέρουμε και λίγο μπαίνουμε στη χαρά. Νομίζω ότι το μήνυμα το χαρούμενο του Χριστού είναι ότι μας δίνει τη δυνατότητα να περάσουμε τη ζωηφόρο νέκρωση. Όταν ζήτησαν δυο μαθητές να δοξαστούν και να καθίσει ο ένας εκ δεξιών και ένας εξ ευωνύμων, Αυτός είπε, όπως αναφέρεται στο Τριώδιο, ότι ο Κύριος δεν δίδει τέτοια πράγματα στους δικούς Του, υπόσχεται ποτήριο θανάτου. Το μεγάλο γεγονός είναι ότι μπορούμε να πεθάνουμε περιμένοντας. Όταν περνάμε την Γεσθημανή, δεν μπορούμε να μιλάμε. Τώρα το ότι μιλάμε σημαίνει ότι δεν περνάμε Γεσθημανή. Αλλά τι γίνεται; Τα χάνουμε. Μπορεί να τα χάσουμε, μπορεί να πέσουμε κάτω, μπορεί να μας εγκαταλείψει κάθε δύναμη σωματική, ψυχική, πνευματική. Το θέμα είναι αν μπορείς και ξερός να περιμένεις και να ευγνωμονείς. Κάποιος υπάρχει μέσα μας και δίπλα μας, που ιερουργεί διαφορετικά το μυστήριο της ζωής.
Θα μπορούσε εύκολα να μας πει ψεύτικα πράγματα, δεν θέλει. Θέλει να μας φέρει στην αιώνια ζωή. Και για να μπεις στην αιώνια ζωή πρέπει να περάσεις από τον θάνατο. Θα μπορούσε ο Χριστός, αν ήταν ταχυδακτυλουργός, να έκανε αυτό που ζήτησαν οι Εβραίοι, όταν έλεγαν “κατέβα από τον Σταυρό και θα πιστέψουμε”. Θα μπορούσε να το κάνει. Δεν ήρθε για να εντυπωσιάσει. Κατέβηκε από τον Σταυρό νεκρός. Νεκρός για να νικήσει τον θάνατο για πάντα, για όλους μας.
Όποτε ένα πράγμα μπορούμε να πούμε ότι μπορούμε να πετύχουμε. Ότι υπάρχει μέσα μας ένας συγκεκριμένος δυναμισμός και δια του θανάτου, μέσα στη γη την καλή και αγαθή της Εκκλησίας, αυτός ο δυναμισμός εκρήγνυται και προχωρούμε σε άλλο τόπο, σε άλλο χώρο, όπου τα φοβερά τελεσιουργείται και τα πάντα λειτουργούν διαφορετικά. Αυτός ο άλλος χώρος και ο άλλος χρόνος είναι αυτός εδώ που ζούμε. Αν θα πάμε με πύραυλους στα αστέρια δεν αυξάνει ο χώρος της ζωής μας και η ελευθερία μας. Αν τυχόν παρατείνουμε τη ζωή μας με μεταμόσχευση καρδιάς δεν γευόμαστε της χάριτος της αιωνιότητος.
Σε μια στιγμή μπορεί να χωρέσει η αιωνιότης και μέσα σε ένα μικρό άγιο μαργαρίτη να χωρέσει όλος ο Χριστός. Ακριβώς γι’ αυτό ο Κύριος ενώ έρχεται να μας φέρει τη χαρά , ενώ έρχεται να μας φέρει τη ζωή, λέει: “μακάριοι οι πενθούντες, μακάριοι οι κλαίοντες καί ουαί οι γελώντες”. Ακριβώς γιατί θέλει να μας φέρει τον πραγματικό γέλωτα, την πραγματική χαρά και την αιώνια ζωή από σήμερα…


Η ψυχή μετά τον θάνατο

Τι γίνεται η ψυχή του ανθρώπου μετά τον θάνατο; Νομίζω δεν μπορούμε να τα λύσουμε και όλα τα προβλήματα. Ξέρετε, είναι πολύ μεγάλο δράμα να νομίζεις ότι έχεις λύσει τα προβλήματά σου. Επίσης, είναι άσχημο ένας δάσκαλος, όποιος από μας κάνει τον δάσκαλο, να δίδει απαντήσεις και να κλείνει τα θέματα. Στην πορεία προς Εμμαούς ο Κύριος κατ’ αρχήν δίνει τη δυνατότητα στον άλλον να βγάλει τα απωθημένα του. Για να εκτονωθούν οι άνθρωποι, για να πουν το λογισμό τους, για να δείξουν την απογοήτευσή τους, για να φτάσουν στην απόγνωση. Λέει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερο όπλο από την απόγνωση. Γιατί όταν κανείς απογοητευθεί από όλα τα εγκόσμια, όπως λέει κι ο άγιος Νικόδημος, όταν φτάσουμε στην απιστία για τον εαυτό μας τότε αρχίζει να αναδύεται μια άλλη πίστη και μια άλλη δύναμη να υπάρχει μέσα μας.

Αυτό που έχει σημασία δεν είναι αν θα πούμε μια κουβέντα σαν απάντηση. Μπορούμε να δεχτούμε τη χάρη του Θεού μέσα μας και να αναχθεί όλο το είναι μας σε ένα άλλο χώρο; Μπορούμε να ελπίζουμε στην ανάσταση των σωμάτων; Αυτό είναι που δίδει η Εκκλησία. Αυτό που έχει σημασία είναι όχι να λύνουμε τις απορίες μας με ένα τρόπο εγκυκλοπαιδικό, με τη λογική του κομπιούτερ, αλλά ει δυνατόν να μετανοούμε, να μπαίνουμε στην άλλη λογική, τη λογική της Εκκλησίας. Τότε καταλαβαίνουμε ότι όταν ο Χριστός φανερώνεται, κρύπτεται. Όταν γίνεται άφαντος φανερώνεται. Αυτό που λέει ο Αγ. Γρηγόριος Νύσσης: «ο Χριστός απαντά δι’ ων αρνείται να απαντήσει». Αν, λοιπόν, δεν μπορούμε να ακούμε τη σιωπή Του, σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνουμε τον λόγο Του. Αν τυχόν νομίζουμε ότι τον καταλαβαίνουμε, κάτι δεν πάει καλά μέσα μας.
Tο μεγάλο πράγμα είναι ότι υπάρχει η μητέρα μας Εκκλησία, μπορούμε να βάλουμε τον εαυτό μας μέσα εκεί ώστε σιγά-σιγά να παίρνει αυτήν την άλλη λογική. Πρέπει με ταπείνωση να τρεφόμαστε από την στερεά τροφή που προσφέρει η Εκκλησία και τότε νομίζω ότι συνέχεια η καρδιά μας θα ευφραίνεται. Έχουμε ένα μεγάλο χρέος: δια της ταπεινώσεως και δια της υπομονής να δεχτούμε αυτά τα μεγάλα τα οποία τελεσιουργείται στον υπερώον τόπο τον λειτουργικό, για να μπορέσουμε και εμείς να καταλάβουμε τι είναι άνθρωπος, να χαρούμε τη ζωή μας και μετά χωρίς άλλα σχόλια να δώσουμε τη δυνατότητα και στους άλλους να χαρούν την ζωή τους.
Αυτό που έχουμε να κάνουμε είναι να νιώσουμε ότι η αγάπη “εκ του μή όντως εις τό είναι ημάς παρήγαγε” και εάν τυχόν υπομένομε, στο τέλος από τη δακιμασία βγαίνει μια χαρά και μια αγαλλίαση η οποία ξεπερνά όλες τις δοκιμασίες.
Μια στιγμή στον καθένα μας μπορεί να δημιουργηθούν διάφορες απορίες: Τι σημαίνει θάνατος, τι σημαίνει ανυπαρξία, μια στιγμή να νιώσουμε ότι όλα είναι άχρωμα και άοσμα, τότε τι να κάνουμε; Εγώ λέω ένα πράγμα: Να περιμένομε. Να περιμένομε πού; Μέσα στην Εκκλησία όπου νιώθεις ότι υπάρχει μία ζεστασιά και μία ευρυχωρία. Όπως λέμε το έμβρυο μένει μέσα στη μήτρα της μάνας του και επειδή μένει εκεί, συνέχεια αυξάνει. Έτσι και εμείς πρέπει να μένομε μέσα στη μήτρα της μητέρας μας Εκκλησίας, αυτό που λέμε μετά από την πορεία: “μείνον μεθ’ ημών”, μείνε μαζί μας και εμείς θα μείνουμε μαζί Σου. Άλλα σχόλια δεν θέλουμε πια. Εμείς θέλουμε να μείνουμε μαζί Σου. Αυτό μας φτάνει. Έχει μεγάλη σημασία να μείνουμε κάπου και να δούμε αυτό «το κάπου», το Ένα για το οποίο είμαστε και το οποίο μας εκκολάπτει. O πόνος έχει νόημα επειδή βρισκόμαστε στη μήτρα κάποιου που μας αγαπάει. Εκεί όποιος πολύ πονάει σημαίνει ότι είναι ηλεημένος και μπορεί να δεχτεί μεγάλα χαρίσματα.

Κλείνοντας, εγώ λέω ένα πράγμα για το οποίο είμαι σίγουρος: Προσωπικά είμαι χαμένος αλλά σας λέω αδελφικά ότι ΜΠOΡΕΙ ΝΑ ΖΗΣΕΙ O ΑΝΘΡΩΠOΣ. Και αυτή η ζωή η απεριόριστη, η αιώνια που αρχίζει από τώρα ιερουργείται και υπάρχει στην Oρθόδοξη Εκκλησία, την μικρή την ελάχιστη και περιφρονημένη η οποία είναι η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, η ελπίς πάντων των περάτων της γης…

Μη μου κάνετε άλλες ερωτήσεις, δώστε άλλες απαντήσεις. Εγώ θα σας πω μόνο αυτό: Κοιτάξτε, είμαστε χαμένοι, μπορεί εν στιγμή χρόνου να σταματήσει η καρδιά μας αλλά κάτι δεν σταματά, βρε παιδάκι μου, και εγώ θέλω από εκεί και πέρα να πάμε. Και από εκεί και πέρα πάμε με το σώμα και έρχεται η αγαλλίαση και η χάρη της θεότητας μέσα στο σώμα μας και αγιάζεται η ψυχή και το σώμα και ο τρόπος με τον οποίο ζούμε».

πηγή

Λόγος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος του Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Κριμαίας

Η μεγάλη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Κυρίου μας δίνει την αφορμή να θυμηθούμε τα λόγια του Κυ­ρίου μας Ιησού Χριστού:

«Ου πιστεύεις ότι εγώ εν τω πατρί και ο πατήρ εν εμοί εστι; τα ρήματα α εγώ λαλώ υμίν, απ' εμαυτού ου λα­λώ. ο δε πατήρ ο εν εμοί μένων αυτός ποιεί τα έργα. Πι­στεύετέ μοι ότι εγώ εν τω πατρί και ο πατήρ εν εμοί. ει δε μη, διά τα έργα αυτά πιστεύετέ μοι» (Ιωάν. 14, 10-11).

Μεγάλα και αμέτρητα ήταν τα θαύματα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού: με ένα μόνο λόγο του ανέστησε την κόρη του Ιαείρου, του αρχισυναγώγου, τον γιο της χήρας της Ναΐν, ακόμα και τον Λάζαρο, ο οποίος ήταν στον τάφο τέσσερεις ολόκληρες ημέρες. Με ένα λόγο του μόνο επιτίμησε τους ανέμους και τα κύματα της λίμνης Γεννησαρέτ και έγινε απόλυτη γαλήνη. Με πέντε ψωμιά και δύο ψάρια χόρτασε πέντε χιλιάδες ανθρώπους, χωρίς γυναίκες και παιδιά, και με τέσσερα ψωμιά τέσσερεις χιλιάδες.

Ας θυμηθούμε πως κάθε μέρα θεράπευε τους ασθενείς, γιατρεύοντας κάθε είδους ασθένεια, έδιωχνε τα πονηρά πνεύματα από τους δαιμονιζομένους. Πως ξαναέδινε την όραση στους τυφλούς και την ακοή στους κουφούς με ένα μόνο άγγιγμά του. Δεν φτάνουν αυτά;

Όλα αυτά όμως δεν ήταν αρκετά για τους ανθρώπους οι οποίοι τον ζήλευαν, για τους ανθρώπους για τους οποίους ο μέγας προφήτης Ησαΐας είπε:

«Ακοή ακούσετε και ου συνήτε, και βλέποντες βλέψετε και ου μη ίδητε. επαχύνθη γαρ η καρδία του λαού τούτου, και τοις ωσί βαρέως ήκουσαν, και τους οφθαλμούς αυτών εκάμμυσαν, μήποτε ίδωσι τοις οφθαλμοίς και τοις ωσίν ακούσωσι και τη καρδία συνώσι και επιστρέψωσι, και ιάσομαι αυτούς» (Ματθ. 13, 14-15).

Σε όλα αυτά, τα οποία όμως δεν ήταν αρκετά για τους βαρήκοους ανθρώπους και με τα συσκοτισμένα μάτια, πρόσθεσε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός το μέγα θαύμα της Μεταμορφώσεώς Του στο όρος Θαβώρ. Σ' αυτόν, που έλαμψε με ένα εκθαμβωτικό θείο φως, εμφανίστηκαν οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, ο Μωυσής και ο Ηλίας και προσκύνησαν τον δημιουργό του νόμου. Με φόβο και τρόμο έβλεπαν το θαυμαστό αυτό θέαμα οι εκλεκτοί απόστολοι Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης. Και μετά από τη νεφέλη, που τους σκέπασε, ακούστηκε η φωνή του Θεού:

«Ούτος εστιν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα. αυτού ακούετε» (Ματθ. 17, 5).

Οι άγιοι απόστολοι κήρυξαν σ' όλο τον κόσμο, ότι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός είναι «αληθώς, του Πατρός το απαύγασμα».

Ο κόσμος ολόκληρος, όταν το άκουσε, θα έπρεπε να γονατίσει μπροστά στον Κύριο Ιησού Χριστό και να προσκυνήσει τον Αληθινό Υιό του Θεού.

Θα έπρεπε η εμφάνιση στο Θαβώρ των δύο πιο μεγάλων προφητών της Παλαιάς Διαθήκης και η προσκύνηση του Κυρίου Ιησού Χριστού κατά την μεταμόρφωσή του, να κλείσει για πάντα τα βδελυρά χείλη των γραμματέων και των φαρισαίων, οι οποίοι μισούσαν τον Κύριο Ιησού και τον θεωρούσαν παραβάτη του νόμου του Μωυσή. Αλλά και μέχρι σήμερα δεν πιστεύουν οι Εβραίοι ότι Αυτός είναι ο Μεσσίας.

Όχι μόνο οι Εβραίοι δεν τον πιστεύουν, αλλά και για πολλούς χριστιανούς όλο και περισσότερο θαμπώνει το θείο φως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Ακόμα μικρότερο γίνεται το μικρό ποίμνιο του Χριστού για το οποίο το θείο φως του Χριστού λάμπει με την ίδια δύναμη με την οποίαν έλαμψε στους αποστόλους Πέτρο, Ιάκωβο και Ιωάννη τότε στο όρος Θαβώρ.

Όμως να μην απελπιζόμαστε, επειδή ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός είπε:

«Μη φοβού το μικρόν ποίμνιον. ότι ευδόκησεν ο πατήρ υμών δούναι υμίν την βασιλείαν» (Λκ. 12, 32).

Η απιστία μεταξύ των λαών έλαβε ανησυχητικές διαστάσεις και το φως του Χριστού επισκιάστηκε από το σκοτεινό νέφος της αθεΐας. Σήμερα πιο συχνά από ποτέ ενθυμούμαστε το φοβερό λόγο του Χριστού:

«Πλην ο Υιός του ανθρώπου ελθών άρα ευρήσει την πίστιν επί της γης;» (Λκ. 18, 8).

 Να μην απελπιζόμαστε όμως, επειδή Εκείνος, λέγοντας για τα σημεία της δευτέρας παρουσίας του, είπε:

«Αρχομένων δε τούτων γίνεσθαι ανακύψατε και επάρατε τας κεφάλας υμών, διότι εγγίζει η απολύτρωσις υ­μών» (Λκ. 21, 28).

 Να είναι, λοιπόν, η ζωή σας τέτοια ώστε την φοβερή ημέρα της Κρίσεως να μπορέσουμε να σηκώσουμε το κεφάλι μας και όχι να το σκύψουμε βαθειά απελπισμένοι. Αμήν.
1956

Απολυτίκιον.

Μετεμορφώθης εν τω Όρει, Χριστέ ο Θεός, δείξας τοις Μαθηταίς σου την δόξαν σου, καθώς ηδύναντο. Λάμψον και ημίν τοις αμαρτωλοίς, το φως σου το αΐδιον, πρεσβείαις της Θεοτόκου. Φωτοδότα, δόξα σοι.

«Ο ΟΣΙΟΣ ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥ
Ο ΑΣΚΗΤΗΣ ΚΑΙ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΣ (1884-1980)»
Τεύχος 2. ΜΑΪΟΣ- ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2001. Θεσ/νίκη
Έκδοσις: «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ»

πηγή

Ἡ Μεταμόρφωση Anthony Metropolitan of Sourozh

Εἰς ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος

Ὑπάρχουν στὴ ζωὴ μας εὐλογημένες ἢ τραγικὲς στιγμές, ὅπου μποροῦμε νὰ δοῦμε ἕνα πρόσωπο νὰ μᾶς ἀποκαλύπτεται μέσα ἀπὸ ἕνα φῶς ποὺ τὸ χαρακτηρίζει ἕνα βάθος, μία ὑπέροχη ὑπερκόσμια ὀμορφιὰ ποὺ δὲν εἴχαμε πρὶν ὑποψιαστεῖ.

Τοῦτο συμβαίνει ὅταν τὰ μάτια τῆς ψυχῆς μας εἶναι ἀνοιχτά, σὲ μιὰ στιγμὴ ποὺ ἡ καρδιὰ μας εἶναι ἁγνή· γιατί δὲν εἶναι μόνο τὸν ἴδιο τὸν Θεὸ ποὺ θὰ ἀντικρύσει αὐτὸς ποὺ ἔχει ἁγνὴ καρδιά· εἶναι ἐπίσης καὶ ἡ Θεϊκὴ εἰκόνα, τὸ φῶς ποὺ θὰ λάμπει στὸ σκοτάδι τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, τῆς ζωῆς ποὺ μποροῦμε νὰ διακρίνουμε ὅταν ἡ καρδιά μας ἡσυχάζει, γίνεται ἁγνὴ καὶ διάφανη.

Ἀλλὰ ὑπάρχουν ἄλλες στιγμές, ὅπου μποροῦμε νὰ δοῦμε ἕνα πρόσωπο ποὺ νομίζαμε ὅτι πάντα τὸ γνωρίζαμε, μέσα σ’ ἕνα φῶς ποὺ εἶναι μία ἀποκάλυψη. Αὐτὸ συμβαίνει ὅταν κάποιος λάμπει ἀπὸ χαρά, ἀπὸ ἀγάπη μέσα ἀπὸ μιὰ αἴσθηση λατρείας καὶ εὐλάβειας. Συμβαίνει ἐπίσης ὅταν ἕνα πρόσωπο βιώνει τὸ σταυρικὸ σημεῖο τοῦ πόνου, ἀλλὰ ὅταν ὁ πόνος παραμένει ἁγνός, χωρὶς μίσος, μνησικακία, πικρία, δίχως καμία πρόσμειξη κακοῦ, ὅταν ὁ ἁγνὸς πόνος λάμπει, ὅπως ἔλαμψε ἀόρατα σὲ πολλοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τὸν σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ.

Αὐτὸ μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήσει νὰ καταλάβουμε τί εἶδαν οἱ Ἀπόστολοι, ὅταν ἦταν στὸ Ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως. Εἶδαν τὸν Χριστὸ σ’ ὅλη του τὴ δόξα, ὅταν τοὺς ἀποκαλύφθηκε ἡ ὁλοκληρωτικὴ παράδοση στὸ Θέλημα τοῦ Πατρός του, ἡ τελικὴ καὶ ὁριστικὴ ἀποδοχὴ τοῦ Ἀνθρώπινου προορισμοῦ του στὴ γῆ. Ἀκούσαμε ὅτι ὁ Μωϋσῆς καὶ ὁ Ἠλίας, στάθηκαν δίπλα Του· ὁ ἕνας ἀντιπροσωπεύοντας τὸν Νόμο καὶ ὁ ἄλλος τοὺς Προφῆτες: καὶ οἱ δύο εἶχαν μιλήσει γιὰ τὸν καιρὸ ποὺ θὰ ἐρχόταν ἡ σωτηρία, ὅταν ὁ Ἄνθρωπος τοῦ πόνου θὰ σηκώσει στοὺς ὤμους του τὸ φορτίο τοῦ κόσμου, ὅταν ὁ Ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ τὸν καιρὸ τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου, θὰ ἔπαιρνε στοὺς ὤμους του τὴν τραγωδία τῆς ἀνθρωπότητας. Ἦταν ἡ στιγμὴ ποὺ ὁ Χριστὸς μέσα ἀπὸ τὴν Ἀνθρώπινή του φύση, μέσα ἀπὸ τὴν θριαμβευτικὴ καὶ ταπεινὴ ὑποταγή, δόθηκε τελικὰ στὸν Σταυρό.

Τὴν προηγούμενη ἑβδομάδα Τὸν ἀκούσαμε νὰ λέει ὅτι ὁ Υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου θὰ παραδοθεῖ στὰ χέρια τῶν ἀνθρώπων, καὶ θὰ τὸν σταυρώσουν, ἀλλὰ τὴν Τρίτη ἡμέρα θὰ ἀναστηθεῖ. Ἐκείνη, ἦταν μία κρίσιμη στιγμή, καὶ ἔλαμψε μέσα στὴν δόξα τῆς τέλειας, θυσιαστικῆς, σταυρικῆς ἀγάπης τῆς Ἁγίας Τριάδας, καὶ τὴν εὐαίσθητη ἀγάπη τοῦ Ἀνθρώπου Ἰησοῦ, ὅπως τὴν ἀποκαλεῖ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Οἱ Ἀπόστολοι εἶδαν τὸ λαμπερό, θεϊκὸ φῶς νὰ ρέει μέσα ἀπὸ τὴν διάφανη σάρκα τοῦ Χριστοῦ ποὺ ἔπεφτε πάνω σὲ ὅλα τὰ πράγματα γύρω Του, ἀγγίζοντας τὸν βράχο καὶ τὰ φυτὰ καλώντας τα νὰ ἀπαντήσουν μὲ τὸ δικό τους φῶς. Καὶ μόνο ἐκεῖνοι δὲν κατάλαβαν, ἐπειδὴ σ’ ὁλάκερη, τὴν κτίση μόνο ὁ ἄνθρωπος ἁμάρτησε καὶ τυφλώθηκε. Καὶ ὅμως, τοὺς ἔδειξε τὸ μυστήριο, καὶ ὅμως εἰσῆλθαν σ’ ἐκεῖνο τὸ σύννεφο ποὺ εἶναι ἡ θεϊκὴ δόξα, ποὺ τοὺς γέμισε μὲ δέος, φόβο, ἀλλὰ ταυτόχρονα μὲ μιὰ τέτοια ἀγαλλίαση καὶ θαυμασμό!

Ὁ Μωϋσῆς εἶχε εἰσέλθει σ’ ἐκεῖνο τὸ σύννεφο καὶ τοῦ ἐπιτράπηκε νὰ μιλήσει στὸν Θεό, ὅπως ἕναν φίλος μιλάει σ’ ἕναν φίλο· τοῦ ἐπιτράπηκε νὰ δεῖ τὸν Θεὸ νὰ περνάει δίπλα του χωρὶς ὄνομα, χωρὶς πρόσωπο· καὶ τώρα, τὴν στιγμὴ τῆς Μεταμορφώσεως βλέπουν τὸ πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Εἶδαν τὸ πρόσωπο καὶ τὴν δόξα Του νὰ ἀκτινοβολεῖ πέρα ἀπὸ τὴν τραγωδία. Αὐτὸ ποὺ ἀντιλήφθηκαν ἦταν ἡ δόξα, τὸ θαῦμα ὅτι ἦταν ἐκεῖ μέσα στὴν δόξα τοῦ Θεοῦ, στὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ ποὺ τοὺς ἀποκαλύφθηκε. Ἤθελαν νὰ μείνουν ἐκεῖ γιὰ πάντα, ὅπως κάνουμε τὶς στιγμὲς ποὺ κάτι μᾶς γεμίζει μὲ θαυμασμό, μὲ λατρεία, μὲ δέος, μὲ ἀνείπωτη χαρά, ἀλλὰ ὁ Χριστὸς τοὺς εἶπε ὅτι εἶχε ἔλθει ἡ ὥρα νὰ κατέβουν στὴν κοιλάδα, νὰ ἀφήσουν τὸ Ὄρος, ἐπειδὴ αὐτὸ ἦταν ἡ ἀρχὴ τῆς Σταυρικῆς πορείας, καὶ ἔπρεπε νὰ καταδυθεῖ σ’ ὅ,τι εἶναι τραγικὸ στὴν ἀνθρώπινη ζωή. Τοὺς ἔφερε στὴν κοιλάδα γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τὴν ἀγωνία τοῦ πατέρα ποὺ τὸ παιδί του δὲν μποροῦσε νὰ θεραπευτεῖ, μὲ τὴν ἀδυναμία τῶν μαθητῶν νὰ κάνουν κάτι γιὰ τὸ παιδί, μὲ τὴν προσδοκία τῶν ἀνθρώπων ποὺ δὲν μποροῦσαν νὰ στραφοῦν παρὰ μόνο σ’ Ἐκεῖνον –εἶναι ἐκεῖ ὅπου τοὺς ὁδήγησε.

Καὶ εἰπώθηκε ὅτι διάλεξε αὐτοὺς τοὺς τρεῖς μαθητὲς ἐπειδὴ μαζί, μέσα ἀπὸ τὴν σύμπνοια ποὺ τοὺς χαρακτήριζε, εἶχαν τὶς τρεῖς μεγάλες ἀρετὲς ποὺ τοὺς ἔκαναν νὰ μοιραστοῦν μὲ τὸν Θεό, τὸ μυστήριο τῆς ἐνσαρκώσεως, τῆς σταύρωσης, τῆς Θεότητάς Του, νὰ ἔλθουν ἀντιμέτωποι μὲ τὴν κάθοδό Του στὸν Ἅδη μετὰ τὸν θάνατό Του καὶ νὰ λάβουν τὰ νέα τῆς ἀνάστασής Του: τὴν πίστη τοῦ Πέτρου, τὴν ἀγάπη τοῦ Ἰωάννη, τὴν εὐθύτητα τοῦ Ἰάκωβου.

Ὑπάρχουν στιγμὲς ποὺ καὶ ἐμεῖς βλέπουμε κάτι ποὺ μᾶς ὑπερβαίνει, καὶ πόσο πολὺ εὐχόμαστε νὰ μπορούσαμε νὰ μείνουμε γιὰ πάντα σ’ αὐτὴν τὴν μακαρία κατάσταση· καὶ δὲν εἶναι μοναχά, ἐπειδὴ δὲν εἴμαστε ἱκανοί, ποὺ δὲν μᾶς ἐπιτρέπεται νὰ παραμείνουμε ἐκεῖ, ἀλλὰ ἐπειδὴ ὁ Κύριος λέει: «Βρίσκεστε στὸ Ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως, εἴδατε τὸν Χριστὸ ἕτοιμο νὰ σταυρωθεῖ γιὰ νὰ ζήσει ὁ κόσμος- πηγαίνετε τώρα μαζί Του, πηγαίνετε στὸ ὄνομά Του, πηγαίνετε τώρα καὶ φέρτε Του τοὺς ἀνθρώπους ὥστε νὰ μπορέσουν νὰ ζήσουν!

Αὐτὴ εἶναι ἡ κλήση ποὺ μᾶς ἔχει δοθεῖ ἀπὸ τὸν Κύριο. Μακάρι νὰ μᾶς δώσει πίστη καὶ τὴν ἁγνότητα τῆς καρδιᾶς ποὺ θὰ μᾶς ἐπιτρέψει νὰ δοῦμε τὸν Θεὸ στὸ πρόσωπο κάθε ἀδελφοῦ! Δὲν εἶπε ἕνας ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐρήμου: «Αὐτὸς ποὺ ἔχει δεῖ τὸν ἀδελφό του, ἔχει δεῖ τὸν Θεό»· καὶ νὰ ὑπηρετοῦμε ὁ ἕνας τὸν ἄλλο μὲ θυσιαστικὴ ἀγάπη μὲ τὴν εὐφραίνουσα χαρὰ τῆς προσφορᾶς τοῦ ἑνὸς πρὸς τὸν ἄλλον, ὅπως ὁ Χριστὸς ἔδωσε τὴν ζωή του γιὰ μᾶς. Ἀμήν.

Ἀπόδοση Κειμένου: www.agiazoni.gr




Πρωτότυπο Κείμενο

TRANSFIGURATION
19 August 1990

In the name of the Father, the Son and the Holy Ghost.

There are blessed or tragic moments when we can see a person revealed to us in a light with a depth, with an awesome beauty which we have never suspected before.

It happens when our eyes are open, at a moment of purity of heart; because it is not only God Himself Whom the pure in heart will see; it is also the divine image, the light shining in the darkness of a human soul, of the human life that we can see at moments when our heart becomes still, becomes transparent, becomes pure.

But there are also other moments when we can see a person whom we thought we have always known, in a light that is a revelation. It happens when someone is aglow with joy, with love, with a sense of worship and adoration. It happens also when a person is at the deepest point, the crucifying point of suffering, but when the suffering remains pure, when no hatred, no resentment, no bitterness, no evil is mixed to it, when pure suffering shines out, as it shone invisibly to many from the crucified Christ.

This can help us to understand what the Apostles saw when they were on the Mount of Transfiguration. They saw Christ in glory at a moment when His total surrender to the will of the Father, His final and ultimate acceptance of His own human destiny, became revealed to them. Moses and Elijah, we are told, stood by Him; the one representing the Law and the other one representing the Prophets: both have proclaimed the time when salvation would come, when the Man of suffering will take upon Himself all the burdens of the world, when the Lamb of God slain before all ages would take upon Himself all the tragedy of this world. It was a moment when in His humanity Christ, in humble and triumphant surrender, gave Himself ultimately to the Cross.

Last week we heard Him say that the Son of God will be delivered in the hand of men, and they will crucify Him, but on the third day He will rise. At that moment it became imminent, it was a decisive point, and He shone with the glory of the perfect, sacrificial, crucified love of the Holy Trinity, and the responsive love of Jesus the Man, as Saint Paul calls Him. The Apostles saw the shining, they saw the divine light streaming through the transparent flesh of Christ, falling on all the things around Him, touching rock and plant, and calling out of them a response of light. They alone did not understand, because in all the created world man alone has sinned and is blind. And yet, they were shown the mystery, and yet, they entered into that cloud which is the divine glory, that filled them with awe, with fear, but at the same time with such exulting joy and wonder!

Moses had entered that cloud and was allowed to speak to God as a friend speaks to a friend; he was allowed to see God passing by him, still without a name, still without a face. And now, they saw the face of God in the Incarnation. They saw His face and they saw His glory shining out of tragedy. What they perceived was the glory, what they perceived was the wonder of being there, in the glory of God, in the presence of Christ revealed to them in glory. They wanted to stay there forever, as we do at moments when something fills us with adoration, with worship, with awe, with unutterable joy. But Christ had told them that the time has come to go down into the valley, to leave the Mount of Transfiguration because this was the beginning of the way of the Cross, and He had to be merged into all that was tragic in human life. He brought them down into the valley to be confronted with the agony of the father whose child could not be cured, with the inability of the disciples to do anything for this child, with the expectation of the people who now could turn to no one but Him - that is where He brought them.

And we are told that He had chosen these three disciples because together, in their togetherness they held the three great virtues that make us capable of sharing with God the mystery of His incarnation, of His Divinity, of His crucifixion, to face His descent into hell after His death and to receive the news of His resurrection: the faith of Peter, the love of John, the righteousness of James.

There are moments when we also see something which is beyond us, and how much we wish we could stay, stay forever in this blissful condition; and it is not only because we are incapable of it that we are not allowed to stay in it, but because the Lord says, You are now on the Mount of Transfiguration, you have seen Christ ready to be crucified for the life of the world - go now together with Him, go now in His name, go now, and bring people to Him that they may live!

This is our vocation. May God give us faith, and the purity of heart that allows us to see God in every brother and sister of ours! Didn't one of the Desert Fathers say, ‘He who has seen his brother has seen God’? - and serve one another with love sacrificial, with the exulting joy of giving our lives to one another as Christ gave His life for us. Amen.

πηγή

Μεταμόρφωση - π. Ανδρέας Κονάνος

Αθέατα Περάσματα  (7-8-2007)

πηγή

Ἡ Μεταμόρφωση τοῦ Κυρίου - π.Schmemann Alexander

Στὸ τέλος σχεδὸν τοῦ λειτουργικοῦ ἔτους, τὸν Αὔγουστο, ἔχουμε τὴ γιορτὴ τῆς Μεταμόρφωσης τοῦ Χριστοῦ. Αὐτή, εἶναι ἀκόμα μία, ἀπὸ τὶς μεγάλες γιορτές. Δυστυχῶς, ὅμως, ἐπειδὴ συνήθως πέφτει καθημερινή, δὲν τὴ γιορτάζουν πολλοὶ ἄνθρωποι. Ὅμως γιὰ τὴν κατανόηση τῆς Ὀρθόδοξης πίστης ἔχει μία μοναδικὴ σημασία. Ὁ Χριστὸς πῆρε τοὺς μαθητές Του στὸ ὄρος καὶ ἐκεῖ τὸ πρόσωπό Του φάνηκε νὰ ἀστράφτει. Τὰ ἐνδύματά Του φάνηκαν λευκὰ σὰν τὸ χιόνι καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς μαθητὲς εἶπε: «Κύριε καλὰ εἶναι νὰ μείνουμε ἐδῶ».

Αὐτὴ ἦταν ἡ ἐκπλήρωση ὅλων τῶν ἀνθρωπίνων ἐπιθυμιῶν, ἡ στιγμὴ τῆς ὑπέρτατης εὐτυχίας. Διότι τίποτε σ’ αὐτὸ τὸν κόσμο δὲν μπορεῖ νὰ μᾶς ἱκανοποιήσει ἐκτὸς ἀπὸ τὸ Θεό, τὴ δόξα Του, τὸ φῶς Του, τὴν ἀλήθειά Του, τὴ Βασιλεία Του. Ὁ Χριστιανισμὸς εἶναι γιὰ τὴ χαρὰ· αὐτὸ εἶναι τὸ νόημα τῆς Μεταμορφώσεως. Δὲν εἶναι ἕνα βιβλίο συνταγῶν: τὴ Δευτέρα κάνε αὐτό, τὴν Τρίτη ἐκεῖνο. Ὁ Θεὸς δὲν μᾶς ἔδωσε ἕνα σύνολο ἀπὸ συνταγὲς καὶ ὁδηγίες ἀλλὰ τὸν Ἑαυτό Του. Καὶ αὐτὸ σημαίνει Ζωή, Ἀγάπη καὶ Μεταμόρφωση. Μᾶς ἔδωσε τὴ δύναμη νὰ πᾶμε στὸ Ὄρος Θαβὼρ καὶ νὰ γευτοῦμε ἐκεῖ τὸ τί μᾶς ἔχει ἑτοιμάσει.

Τί εἶναι ἡ ἐκκλησία; Ἡ ἐκκλησία εἶναι ὁ καθρέφτης σ’ αὐτὸ τὸν κόσμο τοῦ φωτὸς ποὺ εἶδαν οἱ μαθητὲς στὸ ὄρος Θαβώρ. Ρωτεῖστε πολλοὺς ἀπὸ τοὺς ἡλικιωμένους μας. Δὲν θὰ καταλάβουν ποτὲ τί σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ πάνε ἐκκλησία, διότι τὸ νὰ πᾶνε ἐκκλησία εἶναι χαρὰ γι’ αὐτοὺς καὶ ὅταν δὲν μποροῦν νὰ πᾶνε δὲν εἶναι εὐτυχεῖς. Ὅταν ἐμεῖς ρωτοῦμε «πόσα;» καὶ «γιὰ πόσο;» αὐτοὶ δίνουν τὸ πᾶν γιὰ νὰ ἔχουν τὴν εὐκαιρία νὰ εἶναι στὴν ἐκκλησία. Ἡ ἐκκλησία γι’ αὐτοὺς δὲν εἶναι ἕνα μέρος ποὺ μποροῦμε νὰ ἐκπληρώνουμε τὶς θρησκευτικές μας ὑποχρεώσεις ἀλλὰ ὁ τόπος ὅπου μποροῦμε νὰ βροῦμε τὸ πραγματικό μας σπίτι ὅπου μᾶς δίνονται ἡ χαρὰ καὶ τὸ φῶς.

Ἔτσι στὴ λειτουργία τοῦ χρόνου ὅλες οἱ διαστάσεις τοῦ Χριστιανισμοῦ - οἱ ἀτομικές, οἱ κοινωνικὲς καὶ οἱ κοσμικές – μᾶς ἀποκαλύπτονται καὶ μᾶς δίνονται. Ἡ χριστιανικὴ ζωὴ ἀποκαλύπτεται σὰν μία ἀνάβαση σ’ ἕνα βουνό, ἀκολουθώντας τὸ Χριστό. Μερικὲς φορὲς εἶναι πολὺ ζέστη· μερικὲς φορὲς πολὺ κρύο. Μερικὲς φορὲς κουραζόμαστε ἀπὸ τὴν προσπάθεια καὶ τὰ παρατοῦμε καὶ φαίνεται πὼς τὰ ξεχνοῦμε ὅλα. Ὅμως ἐὰν ὑπάρχει ἕνα νόημα στὴ χριστιανικὴ ζωὴ αὐτὸ εἶναι τὸ νὰ ἀκολουθεῖς πάντοτε τὸ Χριστὸ στὸ Ὄρος Θαβὼρ ἔτσι ὥστε στὸ τέλος, νὰ μποροῦμε νὰ ποῦμε: «Κύριε καλὸν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι......». Μετὰ ὁ Χριστὸς μᾶς ἀποκαλύπτει ὅπως εἶπε καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «... ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἠτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτὸν» (Α' Κορ, β '9).

Ἂς τὸ σημειώσουμε: ὄχι μόνο γι’ αὐτοὺς ποὺ ἀκολουθοῦν τὶς ἐντολὲς Του ἀλλὰ καὶ γιὰ ἐκείνους ποὺ Τὸν ἀγαποῦν. Καὶ νὰ Τὸν ἀγαποῦμε σημαίνει αὐτὴ τὴν ἐπιθυμία νὰ Τὸν ἀκολουθοῦμε ἀνεξαρτήτως δυσκολιῶν, τὸ νὰ θέλουμε αὐτὴ τὴ χαρά, νὰ εἴμαστε ἐν Χριστῷ.


Μετάφραση: Ἱεροδιάκονος Ἀναστάσιος Τελεβάντος

πηγή

Στην Εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού -π. Ιωάννης Δημητρόπουλος

Σήμερα αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί, εορτάζουμε μια μεγάλη Δεσποτική εορτή. Δεσποτικές εορτές όπως θα γνωρίζετε, είναι αυτές που αναφέρονται στον Δεσπότη Χριστό. Τέτοιες είναι τα Χριστούγεννα, τα Θεοφάνεια, η Ανάσταση, η Ανάληψη κ.τ.λ.

Η σημερινή Εορτή παίρνει το όνομά της από ένα θαυμαστό γεγονός που συνέβη πριν από περίπου 2000 χρόνια στο όρος Θαβώρ. Πρόκειται για το μεγάλο θαύμα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού.

Όπως ακούσαμε και στα δύο Ευαγγελικά αναγνώσματα του Όρθρου και της Θείας Λειτουργίας, αλλά και στο Αποστολικό ανάγνωσμα μέσα από το οποίο μας πιστοποιεί το θαυμαστό αυτό γεγονός, ο παρευρισκόμενος εις το θαύμα Απόστολος Πέτρος, ο Ιησούς πήρε μαζί Του τρεις από τους Μαθητάς Του, τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη και ανέβηκε στο όρος Θαβώρ για να προσευχηθεί. Εκεί την ώρα που προσευχόταν συνέβη κάτι εκπληκτικό. Ο Ιησούς άρχισε να μεταμορφώνεται. Τί έγινε δηλαδή; Ξεχυνόταν από μέσα Του προς τα έξω, φως και λαμπρότητα από τη Θεότητά Του, τόση μόνο, όση ήταν δυνατόν να αντέξουν να δουν τα μάτια των Μαθητών· «…δείξας τοῖς Μαθηταῖς σου τήν δόξαν σου, καθώς ἠδύναντο» όπως λέγει και το απολυτίκιον της Εορτής.

Αυτή η φράση θέλει ακριβώς να μας υποδείξει, το ασύλληπτο μέγεθος του φωτός, που ακτινοβολεί και εκπέμπει ολόκληρη η λαμπρότητα της Θεότητος του Κυρίου μας.

Οι Μαθητές, είδαν το πρόσωπο του Χριστού να λάμπει σαν τον ήλιο και τα ενδύματά Του να γίνονται κατάλευκα σαν το φως. Τι ωραία σκηνή αυτή αδελφοί μου! Η Θεία φύση του Κυρίου μας, λαμπρύνει την ανθρώπινη φύση. Η Θεϊκή δόξα και αίγλη ξεχύνεται και καταυγάζει την σάρκα του Κυρίου και την καθιστά ολοφώτεινη.

Αλλά η σκηνή δεν σταματάει εκεί. Παρουσιάστηκαν μας λέγει το Ιερό Ευαγγέλιο, δύο Προφήτες. Εμφανίσθηκαν ο Προφήτης Μωϋσής και ο Προφήτης Ηλίας και συνομιλούσαν με τον Ιησού.

Οι Μαθητές κουρασμένοι από την ανάβαση του όρους, είχαν πέσει να κοιμηθούν. Όταν όμως ξύπνησαν, αντικρίζοντας όλο αυτό το μεγαλείο του θεάματος, όλη αυτή την λάμψη του φωτός που εξέπεμπε η Μορφή του Κυρίου μας, εκστασιάσθησαν.

Τόσο όμορφο, τόσο λαμπερό, τόσο ευφρόσυνο ήταν το θέαμα αυτό, ώστε οι τρεις Μαθητές εκθαμβώθηκαν και δεν ήθελαν να τελειώσει η στιγμή αυτή που ζούσαν. Γι’ αυτό ο Πέτρος, μεθυσμένος από τη Θεία αυτή χαρά και λάμψη και λησμονώντας ότι βρίσκεται σε όρος υψηλό, λέγει στον Ιησού: «Ἐπιστάτα, καλόν ἐστί ἡμᾶς ὧδε εἶναι». Διδάσκαλε (του λέγει ο Πέτρος), είναι ωραία να μείνουμε εδώ!!! Να φτιάξουμε, αν θέλεις, τρεις σκηνές: μία για σένα, μία για τον Μωϋσή και μία για τον Ηλία (Λουκ. 9, 33). Κι ενώ μιλούσε ακόμη, μια φωτεινή Νεφέλη, ένα φωτεινό σύννεφο θα λέγαμε, τους σκέπασε, και μέσα από τη Νεφέλη αυτή, ακούστηκε μια φωνή που έλεγε: «Οὗτός ἐστίν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός ἐν ᾧ εὐδόκησα· αὐτοῦ ἀκούετε» (Ματθ. 17, 5). Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, είναι ο εκλεκτός μου· Αυτόν να ακούτε.

Γνωστή αυτή η φωνή. Κάτι μας θυμίζει. Κάπου την έχουμε ξανά ακούσει. Την ακούσαμε τα Άγια Θεοφάνεια κατά τη Βάπτιση του Κυρίου μας. Όπως τότε με τη φωνή αυτή έγινε εμφανής η παρουσία της Αγίας Τριάδος, έτσι και τη στιγμή αυτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού, αποκαλύπτεται ο Τριαδικός Θεός. Το δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο Υιός, έλαμψε ενώπιον των Μαθητών και φανέρωσε τη δόξα της Θεότητός Του. Ο Πατήρ επιβεβαίωσε ότι Αυτός, (ο Χριστός) είναι ο Υιός Του ο αγαπητός, και το Άγιο Πνεύμα ήταν η Νεφέλη που επισκίασε τους Μαθητές.

Όταν άκουσαν λοιπόν αυτή τη βροντερή φωνή του Πατρός οι Μαθητές, φοβήθηκαν πολύ και έπεσαν με το πρόσωπο στη γη. Αν παρατηρήσετε τις εικόνες της Θείας Μεταμορφώσεως, οι περισσότερες, παρουσιάζουν αυτό το γεγονός της φοβίας των Μαθητών. Ο Κύριος βλέποντάς τους, σε αυτή την κατάσταση, τους πλησίασε για να τους εμψυχώσει. Τους άγγιξε και τους είπε: Σηκωθείτε και μη φοβάστε. Σήκωσαν αμέσως τα μάτια τους οι Μαθητές και δεν είδαν κανέναν άλλο, ούτε τον Μωϋσή, ούτε τον Ηλία, παρά μόνο τον Ιησού (Ματθ. 17, 8,9).

Έτσι θα έλεγε κανείς, ότι και οι τρεις μετά την ουράνια αίγλη της Μεταμορφώσεως και τα Θεία μεγαλεία που για λίγο απόλαυσαν, απογοητευμένοι κατά κάποιον τρόπο, βρέθηκαν πάλι ως απλοί άνθρωποι μόνο με τον Διδάσκαλό τους, ο οποίος κατεβαίνοντας από το όρος Θαβώρ τους πρόσταξε να μην πουν τίποτα από όσα είδαν, αλλά να τα κρατήσουν μέσα τους, έως ότου ο «Υιός του Ανθρώπου» αναστηθεί εκ νεκρών.

Δυστυχώς πολλοί χριστιανοί, δεν το γνωρίζουν αυτό το θαύμα και από άγνοια, λένε πως σήμερα, 6η του μηνός Αυγούστου είναι η ημέρα «της Σωτήρος», ή άλλοι λένε πως σήμερα εορτάζει η «αγια Σωτήρω». Λάθος μεγάλο αυτό αδελφοί μου! Δεν είναι επιτρεπτό ως χριστιανοί, μια τόσο σημαντική Εορτή να την αγνοούμε ή να μην της δίνουμε την πρέπουσα σημασία.

Ας δούμε όμως κάποια βασικά στοιχεία που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα το εκπληκτικό αυτό γεγονός της Θείας Μεταμορφώσεως.

Πρώτα από όλα, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η Μεταμόρφωση του Χριστού επάνω στο όρος Θαβώρ, χρονικά δεν έγινε όπως την εορτάζουμε εμείς σήμερα, δηλαδή μετά την Ανάστασιν και την Ανάληψίν Του.

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος έγινε λίγο πριν από το Πάθος Του και συγκεκριμένα σαράντα ημέρες πριν την Σταύρωσή Του. Άλλωστε σκοπός της Μεταμορφώσεως ήταν να στηριχθούν οι Μαθητές στην πίστη τους, ότι ο Διδάσκαλός τους, ο Ιησούς, είναι ο αληθινός Υιός του Θεού, και να μην κλονισθούν και σκανδαλισθούν όταν αργότερα θα Τον έβλεπαν κρεμάμενον και αιμόφυρτον επί του Ξύλου του Σταυρού, εν μέσω κακούργων ληστών. Την αλήθεια αυτή την ακούσαμε σήμερα, πρώτον, εις τα τροπάρια των αίνων του όρθρου· «Πρό τοῦ τιμίου σταυροῦ σου καί τοῦ πάθους, λαβῶν οὕς προέκρινας τῶν ἱερῶν Μαθητῶν, πρός τό Θαβώριον Δέσποτα ἀνῆλθες ὄρος» (στιχηρό αίνων), και δεύτερον, εις το κοντάκιον της εορτής· «Ἐπί τοῦ Ὄρους Μετεμορφώθης, …ἵνα ὅταν σέ ἴδωσιν σταυρούμενον τό μέν πάθος νοήσωσιν έκούσιον, τῷ δέ κόσμῳ κηρύξωσιν ὅτι σύ ὑπάρχεις ἀληθῶς του Πατρός τό ἀπαύγασμα». Δηλαδή· Μεταμορφώθηκες Κύριε ενώπιον των Μαθητών Σου, για να καταλάβουν όταν Σε δουν σταυρωμένο, ότι το πάθος Σου ήταν εκούσιο, θεληματικό, αλλά και για να κηρύξουν σε όλο τον κόσμο, ότι Εσύ υπάρχεις ο αληθινός Υιός του Θεού και Πατρός.

Επομένως κανονικά η Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού έπρεπε να εορτάζεται κατά το μήνα Μάρτιο, ανάλογα με το πότε εορτάζεται κάθε χρόνο το Πάσχα. Επειδή όμως, ο χρόνος αυτός συμπίπτει με την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, δεν θα μπορούσε να εορτασθεί πανηγυρικά, λόγω του ότι η περίοδος εκείνη για την Εκκλησία μας είναι πένθιμος και εις τους Ναούς μας δεν τελείται καθημερινά Θεία Λειτουργία. Γι’ αυτό μεταφέρθηκε στις 6 Αυγούστου, μια ημερομηνία όχι τυχαία, εφόσον προηγείται σαράντα ημέρες από την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, την οποία εορτάζουμε στις 14 Σεπτεμβρίου και είναι ισάξια της Μεγάλης Παρασκευής.

Ένα άλλο σημείο που θα πρέπει να μας απασχολήσει αγαπητοί, είναι το εξής: Ο Ιησούς από τους δώδεκα Μαθητές Του, παίρνει κοντά Του στο όρος Θαβώρ, για να δουν το θαύμα της Μεταμορφώσεώς Του, μόνον τρεις. Κατά τον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο, οι τρεις συγκεκριμένοι Μαθητές που επέλεξε ο Κύριος, ήταν οι πιο έτοιμοι για να αποδεχθούν ένα τέτοιο γεγονός, διότι υπερείχαν από τους άλλους Μαθητές. Ο Πέτρος διακρινόταν για την θερμή του πίστη. Ο Ιωάννης ήταν ο Μαθητής της αγάπης, ενώ ο Ιάκωβος διακρινόταν για την υπομονή του. Και οι τρεις βέβαια διέπρεψαν εις την αυταπάρνηση και την αυτοθυσία, εφόσον «ἀφέντες πάντα» ακολούθησαν το Χριστό (Ματθ. 4, 21-22 & Μαρκ. 1, 18-20). Τα τρία αυτά πρόσωπα παραλαμβάνονται από το Χριστό και σε άλλες μεγάλες στιγμές, όπως κατά την προσευχή Του στη Γεσθσημανή και κατά την ανάσταση της κόρης του Ιαείρου.

Ένας άλλος λόγος που επιλέχθηκαν μόνο τρεις Μαθητές και όχι δώδεκα, ήταν το ότι, τρία πρόσωπα ήσαν αρκετά για να διαπιστώσουν την αλήθεια της θαυμαστής αυτής σκηνής. Εάν ήσαν παρόντες περισσότεροι των τριών, θα ήταν δύσκολο να κρατηθεί το γεγονός αυτό μυστικό. Και όπως προείπαμε ο Ιησούς μεταμορφώθηκε ενώπιον των Μαθητών Του, για να στηρίξει την πίστην τους έτσι ώστε να μην κλονισθούν με όσα θα έβλεπαν αργότερα. Δεν ήθελε λοιπόν ο να διαφημίσει σε όλο τον κόσμο τη δύναμή Του και την Θεότητά Του, διότι έπρεπε να πραγματοποιηθεί το θέλημα του Πατρός Του· να σταυρωθεί και μετά από τρεις ημέρες, να αναστηθεί.

Όσον αφορά τους υπολοίπους Μαθητές και όσους Τον πίστευαν και Τον αγαπούσαν, γι’ αυτούς ο Κύριος είχε δώσει εντολή στους τρεις (Μαθητές), να τους φανερώσουν το θαυμαστό αυτό γεγονός μετά την Ανάστασίν Του.

Στη Μεταμόρφωση του Κυρίου μας όμως, πέρα των τριών Μαθητών οι οποίοι ήταν θα λέγαμε οι εκπρόσωποι της Καινής Διαθήκης, παρευρέθησαν -όπως προανέφερα- και δύο Προφήτες ως εκπρόσωποι της Παλαιάς Διαθήκης. Ο ένας ήταν ο Μωϋσής ως εκπρόσωπος του νόμου ο οποίος διέπρεψε εις την πίστην και εις την προς τον Θεόν υπακοήν. Ο άλλος ήταν ο Ηλίας ως εκπρόσωπος των Προφητών, ο οποίος διέπρεψε εις τον ένθεον ζήλον και εις το φλογερόν κήρυγμα. Και οι δύο εδόξασαν τον Θεόν με την αρετή και την αγιότητά τους. Και οι δύο ήταν μεγάλοι και θαυματουργοί. Και οι δύο τώρα, εμφανίζονται και πλαισιώνουν τον Κύριον κατά την Μεταμόρφωσίν Του.

Σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, η παρουσία των Προφητών και των Αποστόλων στη Θεία Μεταμόρφωση, φανερώνει ότι άνθρωποι της πίστεως και αρετής, «ἀξιωθήσονται τῆς ἐνθέου δόξης» (κεκραγάριον εορτής). Δηλαδή· αν θέλουμε κι εμείς κάποια στιγμή να απολαύσουμε το μεγαλείο της δόξης του Θεού, πρέπει να αυξάνουμε καθημερινά την πίστη μας και να αγωνιζόμαστε να αποκτούμε τις αρετές εκείνες που δεν έχουμε. Παραμένοντες άπρακτοι, άπιστοι, αμαρτωλοί και αμετανόητοι, ούτε την δόξαν του Θεού θα δούμε ούτε το έλεός Του θα λάβουμε.

Αδελφοί εμείς μπορεί να μην είχαμε την ευκαιρία να παρεβρεθούμε στη Μεταμόρφωση του Κυρίου μας ή σε παρόμοια άλλα τέτοια θαυμαστά γεγονότα. Έχουμε όμως την ευκαιρία να τα ακούμε μέσα από τα Ιερά Κείμενα των Αγίων Αποστόλων. Εκείνοι βεβαίως είχαν το προνόμιο να βρίσκονται κοντά στο Χριστό. Είχαν το προνόμιο να Τον ακούουν, να Τον Βλέπουν, να τον αγγίζουν. Εμείς Χριστιανοί μου έχουμε ασυγκρίτως μεγαλύτερο προνόμιο. Φθάνει να το πιστεύουμε. Μπορούμε με την κατάλληλη προετοιμασία να Τον βάζουμε μέσα μας κοινωνώντας των Αχράντων Μυστηρίων. Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνουμε και εμείς σήμερα τη δική μας «Μεταμόρφωση». Εξαγιάζοντας τον εαυτό μας με το Άγιον Σώμα Του και Τίμιον Αίμα Του, πετυχαίνουμε την λαμπρή του σώματός μας αλλαγή εις την Βασιλείαν του Θεού την ουράνιον, που είναι και ο πραγματικός μας σκοπός.

Είθε όλοι μας ευλογημένοι χριστιανοί να αξιωθούμε αυτής της Μεταμορφώσεως και να διακηρρύσουμε ότι: «Σύ Κύριε ὑπάρχεις ἀληθῶς τοῦ Πατρός τό ἀπάυγασμα».

Γένοιτο! 

π. Ιωάννης Δημητρόπουλος

Εφημέριος Ιερού Ναου  Αγίου Χαραλάμπους

Κρυά Ιτεών Πάτραπηγή