Ὁ Ἅγιος Δωρόθεος, Ἱερομάρτυρας, ἐπίσκοπος Τύρου
Ἦταν ποιμένας ποὺ εἶχε «τὴν μόρφωσιν τῆς γνώσεως καὶ τῆς ἀληθείας ἐν τῷ νόμῳ». Δηλαδή, τὴν ἀκριβὴ γνώση καὶ ἀλήθεια, ποὺ βρίσκεται μέσα στὸ Νόμο, στὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη.
Ὅταν ξέσπασε ὁ φονικὸς διωγμὸς κατὰ τῆς Ἐκκλησίας στὰ χρόνια τοῦ Διοκλητιανοῦ, τὸ ποίμνιό του, προκειμένου νὰ χάσει τὸν πολύτιμο ποιμένα του, μὲ θερμὲς παρακλήσεις κατάφερε καὶ τὸν ἔπεισε νὰ ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ τὸν τόπο τῶν διωγμῶν. Ἀποχώρησε στὴ Δυσσό, πόλη τῆς Θρᾴκης, καὶ ἐκεῖ ἀσκήτευε μέχρι νὰ περάσει ὁ ἄγριος αὐτὸς διωγμός. Ὅταν πέρασε ἡ μπόρα τοῦ διωγμοῦ, ἐπανῆλθε στὸ ποίμνιό του καὶ μὲ ὅλη τὴν πατρικὴ στοργὴ ποὺ τὸν διέκρινε, στήριζε στὴν πίστη τοὺς ἀδυνάτους καὶ πρωτοστατοῦσε στὴ βοήθεια τῶν χηρῶν, ὀρφανῶν, ἀσθενῶν καί, γενικά, τῶν θλιβομένων.
Ἔζησε πολλὰ χρόνια. Πρόλαβε μέχρι καὶ τὴν βασιλεία τοῦ Ἰουλιανοῦ του Παραβάτη. Οἱ εἰδωλολάτρες, ὅμως, ποὺ ἦταν προστατευόμενοι αὐτοῦ τοῦ αὐτοκράτορα, ἔπιασαν τὸ Δωρόθεο καὶ ἀφοῦ τὸν βασάνισαν ἀνελέητα τὸν σκότωσαν. Ἔτσι κέρδισε τὸ στεφάνι τοῦ μαρτυρίου. Τότε ὁ Δωρόθεος ἦταν 107 χρονῶν.
Σήμερα σῴζεται ἐκκλησιαστικὸ σύγγραμμά του, γιὰ τοὺς 70 μαθητὲς τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
(Ἡ μνήμη του, σὲ ὁρισμένους Συναξαριστές, περιττῶς ἐπαναλαμβάνεται καὶ τὴν 9η Ὀκτωβρίου).
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ὡς δώρημα τέλειον, ἐκ τοῦ τῶν φώτων Πατρός, σοφίας τὴν ἔλλαμψιν, ὡς Ἱεράρχης σοφός, ἐδέξω Δωρόθεε• ὅθεν καὶ πλεονάσας, τὸν σὸν τάλαντον μάκαρ, ἤθλησας ὑπὲρ φύσιν, βαθυτάτω ἐν γήρᾳ, πρεσβεύων Ἱερομάρτυς, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἠμῶν.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, Ἱερομάρτυς Δωρόθεε, Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α´. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τῆς σοφίας σε μύστην, ἱερὸν ἐπιστάμεθα, πάντες οἱ ταῖς θείαις σοῦ βίβλοις, ἐντρυφῶντες Δωρόθεε· ποιμάνας ἐκλογάδα γὰρ Χριστοῦ, τῆς Τύρου ἐν συνέσει σου πολλῇ, ἐβεβαίωσας τὸ φίλτρον σου πρὸς Αὐτόν, ἐν πόνοις σῆς ἀθλήσεως. Χαίροις Ἀρχιερέων καλλονή, χαίροις Μαρτύρων καύχημα· χαίροις ὁ φιλοπόνῳ σοῦ σπουδῇ, τὰ θείᾳ συγγραψάμενος.
Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Η Παρθένος .
Ὀρθοδόξοις δόγμασιν, Ἱερομάρτυς κηρύξας, δῶρον θεῖον ἅγιον, σαυτὸν προσήξας τῷ Κτίστῃ, πρότερον ἐν τῇ ἀσκήσει ἐνδιαπρέψας, ὕστερον τῷ μαρτυρίῳ στερρῶς ἀθλήσας, καὶ νομίμως ὑπεδέξω, βραβεῖον νίκης, παρὰ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ.
Ἕτερον Κοντάκιον
Ἦχος δ´. Ἐπεφάνης σήμερον.
Γεωργὸν ἀκάματον τοῦ ἀμπελῶνος, ὃν Χριστοῦ ἐφύτευσεν, ἡ ζωηφόρος δεξιά, πάντες τιμήσωμεν λέγοντες· Χαίροις τῆς Τύρου ἡ δόξα Δωρόθεε.
Ἕτερον Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ´. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Τῆς Ἐκκλησίας τὸν ποιμένα καὶ διδάσκαλον, τοῦ Παρακλήτου τὸν ὀξὺν καὶ μέγαν κάλαμον, τὸν ἐν πόνοις πολυτρόποις τοῦ Μαρτυρίου· τὴν πρὸς Κύριον ἀγάπην ὑπογράψαντα, καὶ σφραγίσαντα τὴν πίστιν ἐπαινέσωμεν Χαίροις λέγοντες· Τύρου δόξα Δωρόθεε.
Ὁ Οἶκος
Αἴγλῃ Ἱεραρχίας καὶ τιμῇ Μαρτυρίου καὶ δόξῃ συγγραμάτων σου πλείστων κεκόσμησαι Δωρόθεε μάκαρ· τοῦ οὐρανοῦ καταφαιδρύνων τὸ στερέωμα καὶ γῆς ἁπάσης ἐπευφραίνων τὰ πληρώματα, τῆς Ἐκκλησίας δὲ τὸ πρόσωπον ὡραΐζων. Διὸ καὶ παρ᾿ ἡμῶν τῶν θαυμαζόντων τὰς τοσαύτας ἀριστείας σου, ἀκούεις ἐν φωνῇ αἰνέσεως καὶ εἰς βεβαίωσιν τιμῆς τοιαῦτα·Χαίροις ὁ κάλαμος τῆς σοφίας·Χαίροις διδάσκαλε ἀληθείας.Χαίροις τῶν Ἀρχιερέων θεοβράβευτος ἀκρότης·Χαίροις τῶν Χριστοῦ Μαρτύρων ἡ τιμία ὡραιότης.Χαίροις Φωτουργοῦ Τριάδος λύχνος φῶς γλυκὺ ἐκφαίνων·Χαίροις Παρακλήτου οἶκος χάριτος ἀρίστης γέμων.Χαίροις τρόπους τῶν Ἀγγέλων ἐν σαρκί σου ὁ ζηλώσας·Χαιροις Ἄγγελε τῆς Τύρου ἄθλους θείους κατορθώσας.Χαίροις βίβλων θεοπνεύστων ἡ γραφὶς ἡ ὀξυτάτη·Χαίροις θείων δωρημάτων κρήνη ἡ διαυγέστατη.Χαίροις θεῖον ἀμπελῶνα τὸν ἐν Τύρῳ γεωργήσας·Χαίροις φωτεινὸν νυμφῶνα τῆς Ἐδὲμ ὁ κατοικήσας.Χαίροις τῆς Τύρου ἡ δόξα Δωρόθεε.
Κάθισμα
Ἦχος γ'. Θείας πίστεως.
Θείοις δόγμασιν ἀεὶ ἐκλάμπων, δῶρον ἅγιον σαυτὸν προσῆξας, τῷ ἀθανάτῳ Βασιλεῖ δι' ἀθλήσεως, καὶ κατοικεῖς νῦν ἀεὶ εὐφραινόμενος, τῶν πρωτοτόκων τὴν ἄνω μητρόπολιν, Πάτερ Ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
Ἕτερον Κάθισμα Ἦχος πλ. δ´. Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον.
Παρακλήτου ταῖς χάρισι πλουτισθείς, καὶ τῷ χρίσματι μύρου βεβαιωθείς, εἰσῆλθες εἰς τὰ Ἅγια, τῶν Ἁγίων Δωρόθεε· καὶ ἐν αὐτοῖς λατρείαν, Κυρίῳ προσέφερες· Ἀρχιερεὺς ὡς ἄξιος, Αὐτοῦ καθιστάμενος· ὅθεν καὶ τοῦ Θρόνου, τοῦ ἐν Τύρῳ προέστης, καὶ ποίμνην ὠδήγησας, λογικὴν εἰς τὰ νάματα, τῆς ζωῆς τὰ ἀκένωτα. Λόγοις δὲ καὶ ἔργοις τοῖς σοῖς, τούτοις ὑπέδειξας τρῖβον τὴν ἄγουσαν εἰς σκηνώματα δόξης, καὶ ἀπείρου λαμπρότητος.
Μεγαλυνάριον
Χαίροις οὐρανίων μυσταγωγέ, χαίροις τῶν τελείων δωρημάτων ἡ ἀπαρχή, χαίροις τοῦ τῶν πάντων Θεοῦ ἡ εὐκληρία· Δωρόθεε τῆς Τύρου ἔξοχον ἄκουσμα.
Ἕτερον Μεγαλυνάριον
Δεῦτε τῆς φυτείας τοῦ Οὐρανοῦ, μέλψωμεν τὸ κλῆμα τὸ κατάμεστον ἐν καρποῖς, Ἀρχιερωσύνης σεπτοῦ τε Μαρτυρίου· Δωρόθεον τιμίων δώρων ἐπώνυμον.
Οἱ Ἅγιοι 10 Μάρτυρες, Μαρκιανός, Νίκανδρος, Ἀπόλλων, Ὑπερέχιος, Λεωνίδης, Ἄρειος, Γοργίας, Σελληνιάδα, Εἰρήνη καὶ Πάμβων
Ὅλοι μαζὶ ἀποτελοῦσαν μία ὁμάδα χριστιανῶν, ποὺ ἤξεραν ὄχι μόνο νὰ πιστεύουν, ἀλλὰ καὶ νὰ πάσχουν, πρόθυμα καὶ εὐχάριστα γιὰ τὸ Χριστό.
Τοὺς κατήγγειλαν στὸν εἰδωλολάτρη ἔπαρχο τῆς Ἀλεξανδρείας, καὶ ὁμολόγησαν θαῤῥαλέα τὴν πίστη τους. Μάταια αὐτὸς ἔλπιζε ὅτι θὰ μποροῦσε νὰ ἐκφοβίσει τουλάχιστον τὶς γυναῖκες, καὶ νὰ τὶς πείσει νὰ προσφέρουν θυσία στὰ εἴδωλα. Ὑποσχέσεις καὶ ἀπειλὲς συντρίφτηκαν μπροστὰ στὴ σταθερότητα τῆς πίστεως τῶν γυναικῶν καὶ γρήγορα διδάχτηκε, ὅτι ὁ σταυρὸς μπορεῖ ν᾿ ἀναδεικνύει καὶ γυναῖκες γενναιότερες ἀπὸ ἄνδρες.
Τότε ὁ ἔπαρχος διέταξε νὰ θανατωθοῦν ὅλοι διὰ πείνας καὶ δίψας. Μέρες ὁλόκληρες ἔμειναν νηστικοὶ καὶ γυμνοί, ἐκτεθειμένοι στὸν ψυχρὸ χειμῶνα. Προκλητικότατα οἱ στρατιῶτες ἔπιναν καὶ ἔτρωγαν τὰ καλύτερα φαγητὰ μπροστά τους. Αὐτοὶ ὅμως, μὲ θερμὴ καὶ ἀδιάλειπτη προσευχὴ καὶ δέηση πρὸς τὸν Χριστό, ἀντιμετώπιζαν τὴν φρικτὴ καὶ ὑπεράνθρωπη δοκιμασία.
Τελικά, ἄνδρες καὶ γυναῖκες, πέθαναν ἀπαρασάλευτοι στὴν πίστη τους, ψάλλοντες τὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ὁ Ἅγιος Πλούταρχος, Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου
Βλέπε σχετικῶς Α.Χ.Ε.Χ.
Ὁ Ἅγιος Χριστοφόρος ἀπὸ τὴν Ῥώμη
Μαρτύρησε διὰ ξίφους.
Ὁ Ἅγιος Κόνων ἀπὸ τὴν Ῥώμη
Μαρτύρησε διὰ πνιγμοῦ μέσα στὴ θάλασσα.
Ὁ Ἅγιος Νόννος
Ἡ μνήμη του ἀναφέρεται στὸ Ἱεροσολυμιτικὸ Κανονάριο σελ. 95. Γιορτάζεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῶν Ἱεροσολύμων στὸν ναό, ποὺ βρίσκεται στὸ ὄρος τῶν Ἐλαιῶν.
Μνήμη τῆς ἐπενεχθείσης ἡμῖν φοβερᾶς ἀπειλῆς καὶ ἀνάγκης, ἐν τῇ τῶν βαρβάρων ἐπιδρομῇ
Στοὺς συναξαριστὲς ἀναφέρεται ὅτι, τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ τῆς μετὰ φιλανθρωπίας ἐπενεχθείσης ἡμῖν φοβερᾶς ἀπειλῆς καὶ ἀνάγκης, ἐν τῇ τῶν βαρβάρων ἐπιδρομῇ, ὅτε μέλλοντας πάντας ἡμᾶς ὑπ᾿ αὐτῶν δικαίως αἰχμαλωτίζεσθαι καὶ φόνῳ μαχαίρας παραδίδοσθαι, ὁ οἰκτίρμων καὶ φιλάνθρωπος Θεός, διὰ σπλάχνα ἐλέους Αὐτοῦ, παρ᾿ ἐλπίδα πάντας ἡμᾶς ἐλυτρώσατο.
Ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ποὺ μαρτύρησε στὴ Χίο
Γεννήθηκε στὴ Σμύρνη. Ὁ πατέρας του καταγόταν ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη καὶ ὀνομαζόταν Χατζὴ Κωνσταντής, ἡ δὲ μητέρα του ἀπὸ τὴν Σμύρνη καὶ ὀνομαζόταν Μαρία.
Ὁ ἴδιος παντρεύτηκε τὸ ἔτος 1788. Μπλέχτηκε ὅμως στὴν Ἔφεσο μὲ μία ξένη χριστιανὴ γυναῖκα, τοὺς ἔπιασε ἐπ᾿ αὐτοφώρῳ ὁ Ἀγὰς καὶ στὸ κριτήριο μπροστὰ ἀρνήθηκαν τὸν Χριστό. Ὁ Μᾶρκος, γρήγορα αἰσθάνθηκε τύψεις συνειδήσεως γιὰ τὴν ἐξωμοσία του, πῆγε μὲ δάκρυα καὶ ἐξομολογήθηκε σὲ κάποιο πνευματικό, ὁ ὁποῖος τοὺς διευκόλυνε νὰ φύγουν στὴ Σμύρνη. Ἀπὸ ἐκεῖ, ἀφοῦ ἐπιβιβάστηκαν σὲ πλοῖο ποὺ πήγαινε στὴν Τεργέστη, τὸ 1792, ἀποβιβάστηκαν στὴ Βενετία, ὅπου χρίστηκαν μὲ Ἅγιο Μύρο, κοινώνησαν καὶ παντρεύτηκαν.
Ἀργότερα, ὁ Μᾶρκος, ἀφοῦ περιπλανήθηκε σὲ διάφορους τόπους, ἀποφάσισε νὰ μαρτυρήσει γιὰ τὴν χριστιανικὴ πίστη καὶ ἐπέστρεψε στὴ Χίο καὶ ἀπὸ ἐκεῖ στὴν Ἔφεσο. Στὴν πόλη αὐτὴ συνάντησε τὸν πνευματικό του καὶ ἐξομολογήθηκε τὸν πόθο του, ἀλλ᾿ ὁ πνευματικός του τὸν ἀπέτρεψε, λόγω ἀνοικοδομήσεως τοῦ νέου Ναοῦ καὶ τοῦ πρόσφατου τότε μαρτυρίου τοῦ Ἁγίου Νεομάρτυρα Γεωργίου· οἱ Τοῦρκοι ἦταν πολὺ ἐξαγριωμένοι καὶ θὰ γκρέμιζαν τὸν Ναὸ αὐτό. Ὁπότε ὁ μάρτυς ἀναγκάσθηκε νὰ ἐπιστρέψει στὴ Χίο.
Ἐκεῖ, ἀφοῦ προσευχήθηκε καὶ κοινώνησε τῶν ἀχράντων μυστηρίων, πῆγε στὸ κριτήριο, ὅπου μὲ θάῤῥος κήρυξε τὴν χριστιανική του πίστη. Παρὰ τὶς κολακεῖες τοῦ κριτῆ, ὁ μάρτυρας παρέμεινε ἀμετάπειστος. Τότε τὸν ἔκλεισαν στὴ φυλακή, ὅπου ὑπέστη σκληρὰ καὶ ἀνελέητα βασανιστήρια.
Ὅταν γιὰ δεύτερη φορὰ τὸν ὁδήγησαν στὸν κριτή, ὁ Μᾶρκος καὶ πάλι ὁμολόγησε τὸν Χριστό. Οἱ Τοῦρκοι ἐξαγριωμένοι τὸν γκρέμισαν ἀπὸ τὶς σκάλες καὶ τὸν ἔκλεισαν πάλι στὴ φυλακή, ὅπου αὐτὴ τὴν φορὰ τὸν βασάνισαν ἀκόμα πιὸ φρικτά. Ἀλλ᾿ ὁ Μᾶρκος, ἀντὶ νὰ γογγύζει, ἔψαλλε εὐχαριστημένος.
Οἱ χριστιανοὶ τῆς Χίου, ὅταν ἔμαθαν τὴν ὑπομονὴ τοῦ μάρτυρα, ἄρχισαν νὰ νηστεύουν καὶ νὰ προσεύχονται στὸν Θεό, γιὰ νὰ τὸν ἐνισχύσει στὸν μαρτυρικό του ἀγῶνα. Ὁ Μᾶρκος ἀφοῦ κοινώνησε καὶ πάλι τῶν ἀχράντων μυστηρίων μέσα στὴ φυλακή, γιὰ τρίτη φορὰ ὁμολόγησε τὸν Χριστὸ μπροστὰ στὸν κριτή. Ὁπότε τὸν ὁδήγησαν στὸν τόπο τῆς ἐκτέλεσης καὶ τὸν ἀποκεφάλισαν στὶς 5 Ἰουνίου 1801, ἡμέρα Τετάρτη καὶ ὥρα 02.00 τὸ πρωὶ στὴ Χίο.
Τότε ὅλοι οἱ Χριστιανοὶ τῆς Χίου ἔψαλλαν ὕμνους εὐχαριστήριους στὸν Θεὸ γιὰ τὴν λαμπρὴ μαρτυρία τοῦ Νεομάρτυρα Μάρκου.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ´. Θείας πίστεως.
Πᾶσαν εὔφρανας, τὴν νῆσον Χίον, Μάρτυς ἔνδοξε Μάρκς θεόφρον, ἀνάγκη ῥύξας λαμπρῶς τὴν εὐσέβειαν, καὶ κατῄσχυνας τὴν πλάνην τὴν βέβηλον, ἐν τοῖς σοῖς λόγοις καὶ ἄθλοις θεόσοφε. Ὡς οὗν ἔτυχες, οὗπερ ἐπόθεις ἀοίδιμε, μνημόνευε ἡμῶν τῶν εὐφημούντων σε.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ´. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Τοῖς παρεστῶσι τῇ σορῷ σου Μάρκε ἔνδοξε, καὶ προσκυνοῦσί σου πιστῶς τὰ θεῖα λείψανα, τὴν τοῦ Πνεύματος πρεσβείαις σου δίδου χάριν, τὴν σκηνώσασαν ἐν τούτοις καὶ ἐμμένουσαν, καὶ ἐκβλύζουσαν τὰ ρεῖθρα τῶν ἰάσεων, καὶ γὰρ ἔσχηκας παῤῥησίαν πρὸς Κύριον.
Ἕτερον Κοντάκιον
Ἦχος γ´. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Εὐφημεῖ σε ᾄσμασιν, ἀγαλλομένῃ ἡ Χίος, καὶ λαμπρῶς γεραίρει νῦν, τοὺς θαυμαστούς σου ἀγῶνας, ἔσπευσας εἰς τὸ τεθνάναι· ὢ ξένον θαῦμα! ἔσπεισας τῷ σῷ Δεσπότῃ ἱερουργήσας, τὸν σὸν αἷμα ὡς ἐπόθεις, Μαρτύρων κλέος Μάρκε Χριστοῦ Ἀθλητά.
Ὁ Οἶκος
Τὸν λαμπρὸν ἀριστέα τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἀήττητον Ἀθλοφόρον, τὴν τῶν Μαρτύρων καλλονὴν, καὶ ἱερὰν προσθήκην, Μάρκον πάντες συμφώνως, τοῖς τῶν ἐγκωμίων ἀκηράτοις ἄνθεσι καταστέψωμεν πιστοί· ὅν ἔφυσε μὲν ὡς ρόδον τερπνὸν, ἡ ἐν πόλεσι περίπτυστος Σμύρνη, ἐδρέψατο δὲ καλῶς, ἡ περιφανὴς Χίος, ὡς ἐνθέως ταῖς ὀδμαῖς τῶν αὐτοῦ μαρτυρικῶν ἄθλων καὶ ἀνδραγαθημάτων, εὐφροσύνης πληρωθεῖσα· δι᾿ ὃ καὶ ἀγαλλομένῃ, εὐφημεῖ τὴν μνήμην αὐτοῦ, καὶ τοὺς θαυμαστοὺς αὐτοῦ ἀγῶνας γεραίρουσα, ὁ ἁγιάσας με βοᾷ πρὸς αὐτὸν, τῇ ἐκχύσει τῶν σαυτοῦ χαριτοβρύτων αἱμάτων, μή μου ποτὲ ἐπιλάθου, Μαρτύρων κλέος, Μάρκε Χριστοῦ Ἀθλητά.
Κάθισμα
Ἦχος γ´. Θείας πίστεως.
Χαίρων ἔφερες, ξύλου τὴν θλίψιν, καὶ τὴν κάκωσιν Μάρκε στεῤῥόφρων, καὶ τὰς ὀδύνας τρυφὰς λογιζόεμνος, τὸ ἐν καμίνῳ τῶν παίδων ἀνέμελπες, μέγιστον θαῦμα καὶ ὕμνον ἐπάξιον, ἀγαλλόμενος, Θεῷ ἀναπέμπων ἔνδοξε, ἐτέλεις ἐν εἱρκτῇ καρτερώτατε.
Μεγαλυνάριον
Ἔχων παῤῥησίαν πρὸς τὸν Θεὸν, τῶν σοὶ προστρεχόντων, τὰ αἰτήματα συμπαθῶς, τὰ πρὸς σωτηρίαν, δίδου ταῖς σαῖς πρεσβείαις, Μάρκε Νεομαρτύρων τὸ ἐγκαλλώπισμα.
Ἕτερον Μεγαλυνάριον
Χάριν τῶν ἰαμάτων παρὰ Θεοῦ, εἰληφὼς Παμμάκαρ, θεραπεύεις πάθη δεινὰ, δι᾿ ὃ τοῖς ἐν πίστει, σὲ ἐπικαλουμένοις, θεράπευσον τὰ πάθη, ψυχῆς καὶ σώματος.
Ὁ Ἅγιος Θεόδωρος Γιαροσλαβίδης ὁ Δούκας (Ῥῶσος)
Ὁ Ἅγιος Θεόδωρος, πρίγκιπας τοῦ Νόβγκοροντ, ὁ μεγαλύτερος ἀδελφὸς τοῦ Ἁγίου Ἀλεξάνδρου Νέφσκϊυ, ἐγεννήθηκε, τὸ 1218. Τὸ 1229, οἱ δύο ἀδελφοὶ ἀπεστάλησαν στὸ Νόβγκοροντ ἀπὸ τὸν πατέρα τους Γιαροσλάβο Βσεβολόντοβιτς, ὡς ἀντιπρόσωποί του.
Τὸ 1232, ὁ νεαρὸς πρίγκιπας Θεόδωρος ἐκλήθηκε νὰ ὑπερασπισθεῖ μὲ τὸ σπαθὶ τὴν Ὀρθόδοξη πίστη καὶ νὰ πολεμίσει μὲ τὰ Ρώσικα στρατεύματα κατὰ τῶν εἰδωλολατρῶν Μορδοβιανῶν πριγκίπων. Τὸ 1233, ὑπακούοντας στὴν ἐπιθυμία τοῦ πατέρα του, νυμφεύεται τὴ Θεοδουλία, θυγατέρα τοῦ ἱεροῦ πρίγκιπος Μιχαὴλ τοῦ Τσέρνιγκωφ, ἀλλὰ ξαφνικὰ πεθαίνει καὶ ἐνταφιάζεται στὴ μονὴ Γιοῦρεφ τοῦ Νόβγκοροντ. Ἡ Θεοδουλία, μετὰ τὸν ἀπροσδόκητο θάνατο τοῦ συζύγου της, ἐγκατέλειψε τὸν κόσμο καὶ ἐγκαταβίωσε σὲ μονή, ὅπου ἐκάρη μοναχὴ μὲ τὸ ὄνομα Εὐφροσύνη († 25 Σεπτεμβρίου).
Οἱ Σουηδοί, τὸ 1614, ἔσπασαν τὸν τάφο τοῦ Ἁγίου καὶ ἔρριψαν τὸ τίμιο λείψανο στὸ χῶρο τοῦ κοιμητηρίου. Ἀργότερα, ὁ Μητροπολίτης Ἰσίδωρος μετέφερε τὰ ἱερὰ λείψανα στὸν καθεδρικὸ ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας τοῦ Νόβγκοροντ καὶ τὰ ἐναπέθεσε στὸ παρεκκλήσιο τοῦ Τιμίου Προδρόμου, ἀπ’ ὅπου, τὸ 1919, ἀφαιρέθηκαν ἀπὸ τοὺς Μπολσεβίκους.
Ἀκολουθία στὸν Ἅγιο Θεόδωρο ἔγραψε ὁ Μητροπολίτης Ἁγίας Πετρουπόλεως καὶ Νόβγκοροντ Γαβριήλ († 1801).
Ὁ Ὅσιος Θεόδωρος ἐπίσκοπος Τύρου
Ὁ Σ. Εὐστρατιάδης στὸ Ἁγιολόγιό του, ἀναφέρει γιὰ τὸν ὅσιο αὐτό, τὰ ἑξῆς: « Ἄγνωστος εἰς τοὺς Συναξαριστὰς καὶ τὰ Μηναῖα ἀναφέρεται εἰς τὸν Πατμιακὸν κώδ. 266, οὕτω: «Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ἄθλησις τοῦ ἁγίου μάρτυρος Θεοδώρου.
Οὗτος ἐπίσκοπος γεγονὼς Τύρου, ἀρχαῖος ἀνὴρ καὶ πνευματοφόρος ἐν τοῖς χρόνοις Λικινίου καὶ Κωνσταντίνου γεγονώς. Οὗτος ἐπὶ διωγμοῦ Διοκλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ, καταλιπὼν τὴν ἰδίαν παροικίαν, ἀπείη ἐν τῇ Ὀδυσσουπόλει κἀκεῖ διεσώθη καὶ μετὰ τὴν τελευτὴν τῶν τυράννων κατέλαβε τὴν ἰδίαν πόλιν Τύρον καὶ ἦν ἰθύνων τὴν ἐκκλησίαν μέχρι Ἰουλιανοῦ του Παραβάτου· καὶ πάλιν κατέλαβε τὴν Ὀδυσσούπολιν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομείνας ταῖς βασάνοις ἐναπέθανεν ἐν γήρει βαθυτάτω, ζήσας ρζ´ ἔτη.
Οὗτος καὶ συγγράμματα καταλέλοιπε, γέγονε δὲ καὶ πολὺς τὸ διὰ τὴν εὐφυΐαν καὶ ἐπιμέλειαν, ῥωμαϊκήν τε καὶ ἑλληνικὴν γλῶσσαν ἐπισταμένος».
Ὁ Ἅγιος Boniface (Ἅγιος Γερμανίας)
Ὁ Ἅγιος Boniface (Βονιφάτιος) γεννήθηκε στὴν Ἀγγλία, στὸ Κρέντιτον τοῦ Ντέβονσαϊρ τὸ 672 μ.Χ. καὶ τὸ βαπτιστικό του ὄνομα ἦταν Βινφρίδος. Σπούδασε στὶς μονὲς τοῦ Ἔξετερ καὶ τοῦ Νάτσελ, ὅπου διακρίθηκε γιὰ τὴν ἐπίδοσή του στὰ ἐκκλησιαστικὰ γράμματα, τὴν ποίηση, τὴ ρητορικὴ καὶ τὴν ἱστορία. Διέπρεψε ὡς καθηγητὴς μοναστηριακῶν σχολῶν καὶ συνέταξε τὴν πρώτη Λατινικὴ Γραμματικὴ στὴ Βρετανία. Στὰ τριάντα του χρόνια, μοναχὸς ἤδη μὲ τὸ ὄνομα Βονιφάτιος, χειροτονήθηκε ἱερέας. Ἀπὸ τότε ἐπιδόθηκε μὲ ζῆλο καὶ ἐπιτυχία στὸ κήρυγμα τοῦ θείου λόγου.
Τὸ 716 μ.Χ., μὲ τὴν εὐλογία τοῦ ἡγουμένου Βινβέρτου τῆς μονῆς τοῦ Νάτσελ, πῆγε στὴ Φρισλανδία γιὰ νὰ κηρύξει τὸ Χριστό, στοὺς ἐκεῖ εἰδωλολάτρες. Ὁ πόλεμος ὅμως ποὺ ξέσπασε ἀνάμεσα στὸν τοπικὸ βασιλιὰ Ράντμποντ καὶ τὸν Κάρολο Μαρτέλο, τὸν ἀνάγκασε νὰ ἐπιστρέψει στὴν Ἀγγλία.
Ἐπιθυμώντας νὰ ἀφοσιωθεῖ στὴν ἐξωτερικὴ ἱεραποστολή, ἀποποιήθηκε τὸ ἡγουμενικὸ ἀξίωμα, στὸ ὁποῖο τὸν ἐξέλεξε ἡ μοναστικὴ ἀδελφότητα τοῦ Νάτσελ μετὰ τὴν ἀποβίωση τοῦ Βινβέρτου. Ἔτσι, τὸ 719 μ.Χ., ἀφοῦ πῆρε τὴ σχετικὴ ἄδεια τοῦ πάπα Γρηγορίου Β' (715 - 731), ξεκίνησε γιὰ τὴ Γερμανία. Πέρασε τὶς Κάτω Ἄλπεις καὶ τὴ Βαυαρία κι ἔφτασε στὴ Θουριγγία, ἀπ' ὅπου ἄρχισε τὸ ἀποστολικό του ἔργο. Ὄχι μόνο βάπτισε πολυάριθμοι εἰδωλολάτρες, ἀλλὰ καὶ τοὺς χριστιανούς, ποὺ ζοῦσαν τότε στὴ Βαυαρία, τοὺς βοήθησε ν' ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ διάφορες πλάνες καὶ κακοδοξίες.
Τὸ 720 μ.Χ., μαθαίνοντας πὼς ὁ Ράντμποντ εἶχε πεθάνει καὶ ὁ Κάρολος Μαρτέλος εἶχε γίνει κύριος της Φρισλανδίας, πῆγε ἐκεῖ καὶ ἐνίσχυσε τὴν ἱεραποστολὴ τοῦ ἅγιου Βιλλιβρόρδου (βλέπε 7 Νοεμβρίου). Τρία χρόνια ἀργότερα ἦρθε πάλι στὰ γερμανικὰ ἐδάφη. Βάπτισε πλήθη εἰδωλολατρῶν, ἔχτισε ἐκκλησίες καὶ συγκρότησε πολλὲς χριστιανικὲς κοινότητες στὴν Ἔσση καὶ τὴ Σαξονία.
Τὸ 723 μ.Χ., ὑπακούοντας σὲ κλήση τοῦ πάπα, πῆγε στὴ Ρώμη, ὅπου ὁ ποντίφικας τὸν χειροτόνησε ἐπίσκοπο. Ἐπιστρέφοντας στὴ Γερμανία, ἐγκατέστησε τὴν ἕδρα του στὴ Μαγεντία καὶ συνέχισε πιὸ δραστήρια τὴν εὐαγγελική του διακονία.
Τὸ 732 μ.Χ. ὁ νέος πάπας Γρηγόριος Γ' (731 - 741 μ.Χ.) τὸν προήγαγε σὲ ἀρχιεπίσκοπο καὶ πριμάτο τῆς Γερμανικῆς Ἐκκλησίας, μὲ τὸ δικαίωμα τῆς ἐκλογῆς καὶ καταστάσεως ἐπισκόπων.
Τὸ 738 μ.Χ. ὁ ἅγιος ξαναπῆγε στὴ Ρώμη καὶ ἐνημέρωσε γιὰ τὶς ἐπιτυχίες καὶ τὰ προβλήματά του τὸν πάπα, ποὺ τὸν ὀνόμασε τότε λεγάτο τῆς ἀποστολικῆς ἕδρας.
Ὅταν ἐπέστρεψε στὴ Γερμανία, ὁ δούκας Ὀντίλο τὸν κάλεσε στὴ Βαυαρία γιὰ νὰ λύσει σοβαρὰ ἐκκλησιαστικὰ προβλήματα τῆς περιοχῆς. Ἵδρυσε ἐκεῖ τέσσερις ἐπισκοπὲς γιὰ τὴν καλύτερη διαποίμανση τῶν χριστιανῶν, καθὼς καὶ ἄλλες τρεῖς στὴ Θουριγγία, τὴν Ἔσση καὶ τὴ Φραγκονία.
Ἡ σαγηνευτικὴ πνευματικὴ προσωπικότητα τοῦ ἁγίου Βονιφατίου εἶχε τέτοια ἐπίδραση στὸ γιὸ τοῦ Καρόλου Μαρτέλου Καρλομάνο, βασιλιᾶ τῆς Αὐστρασίας, Ἀλαμανίας καὶ Θουριγγίας (741 - 747 μ.Χ.), ὥστε παραιτήθηκε ἀπὸ τὸ θρόνο του, παραχώρησε τὸ βασίλειό του στὸν νεότερο ἀδελφό του Πεπίνο τὸν Βραχύ, βασιλιὰ τῆς Νευστρίας, Βουργουνδίας καὶ Προβηγκίας καὶ ἔγινε μοναχός. Τὴν κούρα τοῦ τέλεσε στὴ Ρώμη ὁ πάπας Ζαχαρίας (741 - 752 μ.Χ.). Ἀρχικὰ ἐγκαταβίωσε στὴ μονὴ τοῦ Ἁγίου Σιλβέστρου, ποὺ ὁ ἴδιος ἵδρυσε στὸ ὅρος Σοράκτο τῆς κεντρικῆς Ἰταλίας. Ἐπειδὴ ὅμως ἐκεῖ συνέρεαν πολλοὶ ἐπισκέπτες καὶ μάλιστα Ρωμαῖοι εὐγενεῖς, ἀποσύρθηκε, ὓστερ' ἀπὸ σχετικὴ ὑπόδειξη τοῦ πάπα, στὴ μονὴ τοῦ Μοντεκασσίνο, ὅπου ἔζησε μὲ ἄκρα ταπείνωση, κάνοντας τὰ πιὸ εὐτελῆ διακονήματα. Ἀποβίωσε τὸ 755 μ.Χ. στὴ γαλλικὴ πόλη Βιέν, ὅπου εἶχε σταλεῖ γιὰ ὑποθέσεις τῆς μονῆς του.
Στὸ μεταξύ, ὁ ἀδελφός του Πεπίνος ὁ Βραχὺς (+ 768 μ.Χ.) ἀνακηρύχθηκε πρῶτος βασιλιὰς τοῦ ἑνωμένου κράτους τῶν Φράγκων. Ἡ στέψη τοῦ ἔγινε τὸ 751 μ.Χ. στὴ Σουασσὸν ἀπὸ τὸν ἅγιο Βονιφάτιο, τὸν ὁποῖο σεβόταν ἀπεριόριστα. Γιὰ τὴν εὐρύτερη ἐξάπλωση τῆς χριστιανικῆς πίστεως στὰ ἡμιάγρια καὶ ἀπολίτιστα γερμανικὰ φύλα, ὁ ἅγιος ἱεράρχης κάλεσε ἀπὸ τὴ Βρετανία εὐσεβεῖς ἄνδρες καὶ γυναῖκες, ποὺ ἀσχολήθηκαν ἐντατικὰ καὶ συστηματικὰ μὲ τὴν ἱεραποστολή. Ἀνάμεσά τους ἦταν οἱ ἅγιοι Βιγκβέρτος, Βουρχάρδος, Βιλλιβάλδος, Λοῦλλος, Θέκλα, Μπερτιγκίτα, Κοντρούδη καὶ Λαϊόβα.
Ἡ ὁσία Λαϊόβα (βλέπε 28 Ὀκτωβρίου) ἦταν ἀνιψιὰ τοῦ ἁγίου Βονιφατίου καὶ ἦρθε στὴ Γερμανία μαζὶ μὲ τριάντα ἀκόμη Βρετανίδες μοναχές, σταλμένες ἀπὸ τὴν πριγκίπισσα Τέλτα, ἡγουμένη τῆς μονῆς τοῦ Βίνμπουρν. Μὲ τὴ βοήθεια ὅλων αὐτῶν τῶν ἱερῶν προσωπικοτήτων, ὁ ἅγιος κατόρθωσε τόσο νὰ ἑδραιώσει τὸ χριστιανισμό, ὅσο καὶ νὰ ὀργανώσει διοικητικὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἐπαρχία του. Ἐκτὸς ἀπὸ ἐπισκοπές, ἵδρυσε καὶ πολλὲς μονές, ὅπως τὰ γνωστὰ ἀβαεῖα τοῦ Ὄρφορντ, τῆς Φούλδης καὶ ἄλλα. Μὲ τὴν ὑποστήριξη ἐπίσης τοῦ βασιλιᾶ Πεπίνου, πρωταγωνίστησε στὴν προσπάθεια ἀνορθώσεως καὶ ἐξυγιάνσεως τῆς Φραγκικῆς Ἐκκλησίας, ποὺ παρουσίαζε εἰκόνα ὁλοκληρωτικῆς καταπτώσεως καὶ διαλύσεως.
Σώζονται πολλὲς ἐπιστολὲς τοῦ ἁγίου Βονιφατίου μὲ ἀξιόλογο περιεχόμενο. Γράφοντας στὸν ἡγούμενο Ἀλδέριο, τὸν παρακαλεῖ νὰ μνημονεύει στὴ θεία λειτουργία τοὺς ἱεραποστόλους ποὺ θυσιάστηκαν γιὰ τὴ δόξα τοῦ Χριστοῦ. Σὲ ἄλλη ἐπιστολή του πρὸς μία μοναχή, ἀφοῦ περιγράφει τὶς δυσκολίες καὶ τοὺς κινδύνους ποὺ ἀντιμετώπισε στὴν ἄσκηση τῆς ἱεραποστολῆς, βεβαιώνει ὅτι ποθοῦσε νὰ θυσιάσει καὶ τὴ ζωὴ τοῦ ἀκόμη γιὰ τὸν Κύριο. Σ' ἕνα γράμμα του στὸν τότε ἀρχιεπίσκοπο Καντουαρίας Κουθβέρτο, ἀφοῦ κάνει λόγο γιὰ τὰ καθήκοντα τῶν κληρικῶν, καταλήγει: «Ἂς ἀγωνιστοῦμε γιὰ τὸν Κύριο σὲ τοῦτες τὶς πικρὲς καὶ ὀδυνηρὲς ἡμέρες. Ἂς πεθάνουμε γιὰ τὶς ἅγιες ἐντολὲς τῶν πατέρων μας, ἂν αὐτὸ εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὥστε νὰ κληρονομήσουμε, ὅπως ἐκεῖνοι, τὴν αἰώνια ζωή. Ἂς μὴν εἴμαστε σκυλιὰ ἄφωνα, φύλακες κοιμισμένοι, μισθωτοὶ ποὺ τὸ βάζουν στὰ πόδια μόλις δοῦν τὸ λύκο, ἀλλὰ ποιμένες ἄγρυπνοι καὶ εὐσυνείδητοι. Ἂς κηρύσσουμε τὸ εὐαγγέλιο σὲ μικροὺς καὶ μεγάλους, σὲ πλούσιους καὶ φτωχούς, σὲ κάθε τόπο καὶ σὲ κάθε περίσταση, ζώντας μέσα στὸν κόσμο ἄλλα χωρὶς ν' ἀνήκουμε στὸν κόσμο».
Τὸ 754 μ.Χ., μὲ ἔγκριση τοῦ πάπα Στεφάνου Β' (752 - 757 μ.Χ.), χειροτόνησε καὶ ἄφησε διάδοχό του στὴ Γερμανία, τὸ συνεργάτη του, ἅγιο Λοῦλλο. Ὁ ἴδιος, φλογερὸς ἐργάτης τοῦ φωτισμοῦ τῶν ἀπίστων, πῆρε μαζί του μίαν ὁμάδα ζηλωτῶν τῆς ἱεραποστολῆς καὶ τράβηξε γιὰ τὴν ἀνατολικὴ Φρισλανδία, ὅπου μέσα σ' ἕνα χρόνο μετέστρεψε καὶ βάπτισε ἀρκετὲς χιλιάδες εἰδωλολατρῶν. Ἐκεῖ ὅμως ἔλαβε καὶ τὸ στεφάνι τοῦ μαρτυρίου, ποὺ τόσο ποθοῦσε. Στὶς 5 Ἰουνίου τοῦ 755 μ.Χ., παραμονὴ τῆς Πεντηκοστῆς, καθὼς ἑτοιμαζόταν νὰ τελέσει τὸ μυστήριο τοῦ χρίσματος σὲ νέους χριστιανούς, στὶς ὄχθες ἑνὸς ποταμίσκου, ἐξαγριωμένοι εἰδωλολάτρες μὲ γυμνὰ σπαθιὰ ἐπιτέθηκαν ἐναντίον τοῦ ἱεραποστολικοῦ καταυλισμοῦ καὶ ἔσφαξαν ὅλους τους ἐργάτες τοῦ εὐαγγελίου, συνολικὰ πενήντα δύο ψυχὲς - τὸν ἅγιο Βονιφάτιο, τὸν ἐπίσκοπο Ἐοβανό, τρεῖς ἱερεῖς, τρεῖς διακόνους, τέσσερις μοναχοὺς καὶ σαράντα λαϊκούς.
