Ο αφορισμός και το ανάθεμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Αποσπάσματα από το άρθρο "Ο Εχθρός στα Κεραμιανά", 

περιοδικό Τρίτο Μάτι, Σεπτέμβρης 2011 [οι καφέ αγκύλες, δικές μας].

Ο αφορισμός, που διαβάστηκε ενάντια στους κατοίκους των Κεραμιών [χωριών της Κρήτης που βασανίστηκαν από μαζικό δαιμονισμό μεγάλου μέρους του πληθυσμού τους κατά το 19ο & τον 20ό αιώνα, ώς το 1936, όπου λυτρώθηκαν με μεγάλους & επώδυνους εξορκισμούς], είναι μια μορφή κατάρας, που δίνεται από κληρικούς, πασίγνωστη στο λαό μας και, υποθέτω, σε όλους τους λαούς. Τι είναι όμως;

Δεν έχει καμία σχέση με τον «αφορισμό» που ζητούν οι εκκλησιαστικοί κανόνες για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων αμαρτωλών πράξεων, όπως το «ανάθεμα», με τη λαϊκή έννοια, δεν έχει σχέση με τον αναθεματισμό των αιρετικών από τις Οικουμενικές Συνόδους.

Ο αφορισμός κατά τους ιερούς κανόνες είναι απλώς απομάκρυνση από τη θεία Μετάληψη και έχει χαρακτήρα θεραπευτικό και καθόλου τιμωρητικό. Η φράση «αφοριζέσθω», όταν συναντάται σε εκκλ. κανόνες, σημαίνει να μην κοινωνήσει ο άνθρωπος που διέπραξε κάποιο συγκεκριμένο αμάρτημα. Η οδηγία αυτή αποσκοπεί, αφενός, στη συνειδητοποίηση της σοβαρότητας της κατάστασης, από πλευράς του χριστιανού (αφού, για ένα χριστιανό, η συμμετοχή  στη θεία Μετάληψη ισοδυναμεί με πνευματική τροφή), και, αφετέρου, στην προστασία της ψυχής του από ανάξια συμμετοχή στη θεία Μετάληψη, δηλ. συμμετοχή με κηλίδες εγωισμού και ηθικής πώρωσης, κατά το Α΄ προς Κορινθίους 11, 29. Η θεία κοινωνία θεωρείται «φάρμακον αθανασίας» και ένα φάρμακο βλάπτει όταν λαμβάνεται υπό ακατάλληλες συνθήκες.

Ο αναθεματισμός των αιρετικών από τις Οικ. Συνόδους δηλώνει ότι η Εκκλησία παραιτείται από τη φροντίδα για τη σωτηρία τους, αναθέτοντάς την (ανάθεμα = ανάθεση) εξ ολοκλήρου στο Θεό, αφού διαπιστώνει εγωιστική απόρριψη των προσευχών και της διδασκαλίας της. 

Σημειωτέον ότι «Εκκλησία», στον ορθόδοξο χώρο, εννοείται πάντα το σώμα των χριστιανών και όχι μόνον ο κλήρος, έννοια που έλαβε αργότερα στους Φράγκους και στον καθολικισμό, που προέκυψε από αυτούς. 

Η Εκκλησία δεν διαθέτει δόγματα, με την έννοια των άνωθεν επιβαλλόμενων αρχών πίστεως, αλλά βιωματική γνώση θείων καταστάσεων, που διατυπώνονται λεκτικά, υπό μορφή «όρων» (θεολογικών κειμένων), όταν προκύπτει αίρεση, δηλ. κατασκευασμένες θεολογικές διδασκαλίες κατά φαντασίαν, που αποπροσανατολίζουν τους αδαείς. Αυτός είναι ο λόγος που η αίρεση δεν είναι κάτι αγαπητό στους αγίους διδασκάλους του χριστιανισμού, σε αντίθεση με το σύγχρονο ορθολογισμό, που δεν διαθέτει παρά μόνο ανθρωπογενείς ιδέες (μη σωστικές), γι’ αυτό και αρέσκεται στη δημιουργία αποκλίσεων. Αυτό είναι το σκεπτικό της αντιμετώπισης των αιρέσεων κατά το χριστιανισμό, άσχετα αν το αποδέχεται ή όχι ο μη χριστιανός. Δεν επιθυμώ να επεκταθώ περαιτέρω.

Κατά τις πληροφορίες που λάβαμε από ορθόδοξους κληρικούς, γνώστες του θέματος (τους ευχαριστούμε), ο αφορισμός, που εξαπολύεται ως κατάρα «επί τινός κεφαλής», δεν είναι εκκλησιαστικό κείμενο, αλλά διαστρέβλωση εκκλησιαστικών κειμένων, για να λάβουν τη μορφή μαγικών επικλήσεων. Κατά τον αφορισμό, είτε διαβάζονται αποσπάσματα της Σολομωνικής, δηλ. κανονικές σκοτεινές επικλήσεις, είτε απαγγέλλονται «ανάποδα» οι εξορκισμοί που έχουν παραδοθεί από αγίους Πατέρες, π.χ. του Μεγάλου Βασιλείου, ώστε, αντί να εξορκίζεται ο «εχθρός», να προσκαλείται και, αντί να εκδιώκεται από ένα πρόσωπο, να αποστέλλεται!

Περιπτώσεις αφορισμού διασώζονται στην κρητική [και όχι μόνο] παράδοση πολλές. Φαίνεται πως ήταν μια πρακτική, όχι προσφιλής, αλλά καθόλου άγνωστη σε ανεξιχνίαστες κλοπές μοναστηριών… Λέγεται πως σε κάποιο μοναστήρι χάθηκε ο επικεφαλής του κοπαδιού τράγος και οι μοναχοί διάβασαν αφορισμό. Λίγες μέρες αργότερα βρέθηκε ο τράγος πνιγμένος, μπερδεμένος σ’ ένα πουρνάρι, που είχε ξεραθεί, γιατί «το έπιασε ο αφορισμός» ως υπεύθυνο της απώλειας του ζώου.

Αφορισμό περιγράφει (αυτοσχεδιάζοντας) ο Ν. Καζαντζάκης στο μυθιστόρημά του Ο Χριστός ξανασταυρώνεται. Εκεί αφορίζεται ο Μανολιός από το μοχθηρό παπά Γρηγόρη και ίσως αυτό το λογοτεχνικό επεισόδιο να προκάλεσε το μύθο περί αφορισμού του ίδιου του συγγραφέα από την Εκκλησία και, στη συνέχεια, περί μη εκκλησιαστικής του ταφής κ.τ.λ. (αντιθέτως, τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στον καθεδρικό ναό του αγίου Μηνά, στο Ηράκλειο, και κηδεύτηκε παρουσία του αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγενίου).

Το ότι ένας παπάς μόνος του ή μια ομάδα ιερομόναχων μπορεί να «διαβάσει» αυτού του είδους τον αφορισμό είναι ένα επιπλέον τεκμήριο ότι δεν έχει σχέση με τον αφορισμό ως εκκλησιαστικό επιτίμιο, που δίνεται μόνο από Οικουμενική ή τοπική σύνοδο.

Σημειωτέον ότι υπάρχει και το λεγόμενο «πετρανάθεμα» ή νταβέτι, τρομερή μαγική επίθεση εναντίον μισητών προσώπων, που συνοδεύεται από ρίψη λίθων κατά φανταστικού στόχου. Στην Κρήτη, τα σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας και αμέσως μετά, φαίνεται πως νταβέτι χρησιμοποιούσαν αρκετοί μαύροι μάγοι: ως νταβεκλήδες μαρτυρούνται, στην ανατ. Κρήτη, ο Κυπριγιώτης από το Βραχάσι, ο Χατζή Σπυρίδος από το Μοχό, ο Κοτσιφάλης από τις Βρύσες, ο Κοζύρης από τις Μουρνιές και «ο παπά Μπίμπος, αν και παπάς» (βλ. Μανώλη Πιτυκάκη, «Ο Κυπιργιώτης», περιοδικό Δρήρος, Μηνιαίο Λαογραφικό-Ιστορικό-Λογοτεχνικό περιοδικό, Νεάπολις Κρήτης, έτος Α΄, 1937-8, σελ. 68-71, και Μανώλη Παπαδογιάννη, «Το Νταβέτι - μαγική τελετή στην Κρήτη», περιοδικό Κρητική Εστία, τευχ. 189, Δεκέμβριος 1968, σελ. 539-542). Η τελευταία επισήμανση φανερώνει ότι και παπάδες, σπάνια βέβαια, ήταν μπλεγμένοι σε τέτοιες σκοτεινές καταστάσεις. Αναρωτιέμαι αν το περίφημο ανάθεμα του Βενιζέλου (στο οποίο ΔΕΝ συμμετείχε ο άγ. Νεκτάριος – βλ. π. Χρυσόστομου Παπαδάκη, Το ανάθεμα του Βενιζέλου και ο άγ. Νεκτάριος) ήταν κάτι τέτοιο.

Ένα γνωστό κείμενο αναθέματος

 [...] «οποίοι αν ώσιν, άνδρες η γυναίκες, συγγενείς η ξένοι, ομού αφωρισμένοι υπάρχωσι, και κατηραμένοι, και ασυγχώρητοι, και μετά θάνατον άλυτοι, και τυμπανιαίοι· αι πέτραι και ο σίδηρος λυθείησαν, αυτοί δε μηδαμώς· κληρονομήσειεν την λέπραν του Γιεζή και την αγχόνην του Ιούδα, στένοντες είεν και τρέμοντες επί της γης ως ο Κάιν, η οργή του Θεού είη επ’ αυτούς, και άγγελος Κυρίου καταδιώξαι αυτούς εν δίστομω μαχαίραν… μηδείς συμφάγη αυτοίς ή συμπίη ή συναναστραφή ή χαιρετίση ή μετά θάνατον ταφής αξιώση, έχοντες και τας αράς πάντων των απ’ αιώνος αγίων και των οσίων τριακοσίων δέκα και οκτώ θεοφόρων Πατέρων».

Αφοριστικό κείμενο «τύπου Κεραμιών» [κατάρας]. Χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον τα σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας, ως μη όφειλε, ακόμη και από ιεράρχες. Ενίοτε –πρέπει να το επισημάνουμε– χρησιμοποιήθηκε εξ ανάγκης, για πράξεις του κοινού ποινικού δικαίου (ανεξιχνίαστες κλοπές ή φόνους) προκειμένου να αποφευχθεί η προσφυγή στα οθωμανικά δικαστήρια (βλ. σχετικά Μιχαηλάρης Παναγιώτης, Ο Αφορισμός κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, διδακτ. διατριβή, Αθήνα 1994).

Όμως, όπως φαίνεται, χρησιμοποιήθηκε μόνο σε έγγραφα και όχι σε κάποια τελετουργία. Εξάλλου, δεν υπάρχει «τελετή αφορισμού» στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ούτε και το παραπάνω κείμενο περιλαμβάνεται σε κανένα λειτουργικό βιβλίο της. «Η Εκκλησία εύχεται, δεν καταράται» απάντησε κατηγορηματικά γηραιός Κρητικός ιερέας, καλά καταρτισμένος, βεβαιώνοντας και πως ο ίδιος δεν έχει δει ποτέ κείμενο αφορισμού.

Τα παραπάνω δεν έχουν καμία σχέση με το «αφορίζεσθαι» στους ιερούς κανόνες (στέρηση της θείας μετάληψης) ή με τον αναθεματισμό των αιρετικών από τις Οικουμενικές Συνόδους, που εκφράζεται απλώς με τη φράση «ανάθεμα έστω».

["Νεκρός για τον κόσμο": Ο αιρετικός αναθεματίζεται με επίσημη διακήρυξη στα έγγραφα των εκκλησιαστικών συνόδων, για να γνωρίζουν οι άνθρωποι την ύπαρξη των αιρετικών διδασκαλιών και να μην εξαπατηθούν, νομίζοντάς τις για ορθόδοξες. Τους ίδιους τους αιρετικούς δεν τους επηρεάζει ψυχολογικά (δεν τους "τρομοκρατεί" κ.τ.λ.), γιατί ήδη έχουν αποχωρήσει μόνοι τους από την Εκκλησία (από την κοινότητα των ορθόδοξων χριστιανών)].

Το «ανάθεμα» παραδίδει τον άνθρωπο στο Θεό, όχι στο σατανά, πράγμα που η Εκκλησία ούτε θέλει, ούτε και έχει «εξουσία» να πράξει, όπως εσφαλμένα θεώρησε το Βατικανό. Και αφορά σε ανθρώπους που έχουν ήδη αποχωρήσει από την Εκκλησία, λόγω των αιρετικών διδασκαλιών τους, αλλιώς δεν έχει ισχύ, γιατί κι ένας άγιος μπορεί να αναθεματιστεί από μια «ληστρική» [=παράτυπη και κατευθυνόμενη] εκκλησιαστική σύνοδο. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι είναι όντως αναθεματισμένος!

Ο πάπας Πίος Ι΄ (1903-1914) με τιάρα (από το παράρτημα του βιβλίου του δολοφονημένου επισκόπου Παύλου Ντε Μπαγεστέρ Η μεταστροφή μου στην Ορθοδοξία). Η τιάρα είναι τρία στέμματα, το ένα πάνω απ' το άλλο, που δηλώνουν ότι "η Καθολική Εκκλησία έχει τριπλή εξουσία: στον ουρανό, στη γη και στον Άδη". Στη γη, λόγω της δύναμης του παπικού θεσμού, στον ουρανό, γιατί μπορεί να στείλει κάποιον στον παράδεισο δίνοντάς του άφεση αμαρτιών, και στον Άδη, γιατί μπορεί να στείλει κάποιον στην κόλαση αφορίζοντάς τον! Η αλαζονική αυτή (έως γελοία) ιδέα είναι ΕΝΤΕΛΩΣ ΑΓΝΩΣΤΗ στην Ορθοδοξία. Η επισκοπική μίτρα (που φοράει στο κεφάλι του ο επίσκοπος όταν λειτουργεί) φορέθηκε επί Τουρκοκρατίας (αρχικά από τον πατριάρχη Αλεξανδρείας) απλώς και μόνο για να παρουσιάζεται ο επίσκοπος με κάποιο κύρος απέναντι στις οθωμανικές αρχές και δεν συνοδεύεται από καμία απολύτως διακήρυξη εξουσίας.

Το θέμα είναι αν ο ίδιος ο «υπό ανάθεμα» συνάνθρωπός μας επιτρέπει στο Θεό να τον σώσει ή παραδίδει τον εαυτό του στο διάβολο. Γι’ αυτό ο αναθεματισμός καταλήγει «παράδοση στο διάβολο» (αυτοπαράδοση του αναθεματισθέντος), μετά την εγκατάλειψη της υπόθεσης της σωτηρίας του από τους χριστιανούς. «Ο υπό ανάθεμα γεγονώς αποδιΐσταται μεν του Θεού, προσενούται δε και προσκληρούται τω Σατανά, και ανάθημα εκείνου αυτός εαυτόν ποιεί» (δηλ. αφιερώνει μόνος του τον εαυτό του στο διάβολο, Θ. Βαλσαμών, στο Γ. Α. Ράλλη – Μ. Ποτλή, Σύνταγμα των θείων και ιερών κανόνων…, τόμ. 2, Αθήνησιν 1852, σελ. 712). Έτσι επιφέρει στους αναθεματισθέντες «την αράν, ή αυτοί εαυτούς υπεβάλοντο» (την κατάρα, στην οποία οι υπέβαλαν τον εαυτό τους, Συνοδικόν της Ορθοδοξίας).

Έτσι το «ανάθεμα» συνδέθηκε με απώλεια της σωτηρίας και αυτή –και μόνον– είναι η έννοια του Α΄ Κορινθ. 5, 1-5 («παράδοση στο σατανά» του ανθρώπου που επέμενε να έχει ερωμένη τη μητριά του), όπου και τονίζεται πως αυτό ζητείται «ίνα το πνεύμα σωθή εν τη ημέρα του Κυρίου Ιησού» (και του ανάλογου Α΄ προς Τιμόθεον 1, 20). Αν ο άνθρωπος «παραδινόταν στο διάβολο» από τις Οικ. Συνόδους, ο Εχθρός θα είχε εξουσία πάνω του και δε θα τον άφηνε να επιστρέψει (περίπτωση Κεραμιών). Όμως κάθε αιρετικός ή αμαρτωλός επιστρέφει αμέσως στο Θεό μόλις εγκαταλείψει «τα έργα του διαβόλου». Άρα έχει εξουσία του εαυτού του (εκτός αν παραδοθεί ο ίδιος στο διάβολο) και ο Θεός μπορεί να τον σώσει, αρκεί ο ίδιος να Του το επιτρέψει ανοίγοντάς του την καρδιά του.

Οι αφορισμένοι του Άθωνα

Αμφισβητούμενη (*) φωτογραφία δύο «άλυτων και τυμπανιαίων» σωμάτων αγιορειτών ιερομόναχων της Μεγ. Λαύρας, που συλλειτούργησαν με τους Ρωμαιοκαθολικούς μετά την υποταγή της Ορθοδοξίας στον Πάπα επί Μιχαήλ Παλαιολόγου (13ος αι.) [ενώ όσοι αρνήθηκαν θανατώθηκαν μαρτυρικά (βλ. φωτο στο τέλος)]. Οι 7 ή 11 «λατινόφρονες» μοναχοί της Μ. Λαύρας μαρτυρείται ότι, μετά το θάνατό τους, βρέθηκαν σε αυτή την κατάσταση, και χαρακτηρίστηκαν αφορισμένοι, χωρίς όμως να έχουν αφοριστεί σε κάποια τελετή τύπου Κεραμιών.

Η φωτο χρονολογείται στο 1932 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Κήρυξ Ορθοδόξων", αριθ. φύλ. 132. Τη λαμβάνουμε από εδώ. 

Στο σχετικό άρθρο αναφέρεται: «Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνος υπήρχαν στον Νάρθηκα του Κοιμητηρίου των Αγίων Αποστόλων σε κοινή θέα προς διδασκαλία και σωφρονισμό εκ των γεγονότων, αλλά και προς παρότρυνση για προσευχές των ανθρώπων πού τους έβλεπαν, ώστε να τους συγχωρήσει και να τους ελεήσει ο Πανάγαθος Θεός διαλύοντας τά σώματά τους…». Αφού καταγράφονται κάποιες μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων, αναφέρεται ότι ένας προσκυνητής, βλέποντας τα πτώματα, έπαθε ανακοπή της καρδιάς και πέθανε και αυτό «υπήρξε και η αιτία να απομακρύνουν τους αφωρισμένους από τον Νάρθηκα του Κοιμητηρίου και να τους πάνε σε μια σπηλιά κάτω, στην παραλία της Ρουμανικής Σκήτης, κτίζοντας με λιθάρια την πόρτα και κάνοντας αγνώριστο το μέρος όπου και παραμένουν ακόμη…».

Κατά τη γνώμη μου, περίπτωση αυτή, ίσως και άλλες παρόμοιες, έγινε αιτία να θεωρηθεί πως «οι αφορισμένοι δε λιώνουν» (εξ ου και τα… παπούτσια του Λασκαράτου) και αργότερα να γραφτεί το τρομακτικό κείμενο του «αφορισμού» [της Τουρκοκρατίας] με αναφορά στο ζήτημα.

Οι νεομάρτυρες του Αγ. Όρους, που θανατώθηκαν το 1274 από τον αυτοκράτορα Μιχ. Παλαιολόγο, γιατί αντέδρασαν στην ψευτο-ένωση των Εκκλησιών (κατ' ουσίαν υποταγή στον πάπα). Φωτο και άρθρο εδώ. Ο Βυζαντινός στρατός έκαψε τους μοναχούς της μονής Ζωγράφου, έσφαξε αυτούς της μονής Βατοπαιδίου και έπνιξε στη θάλασσα εκείνους της μονής Ιβήρων, ενώ θανάτωσε τον άγ. Κοσμά τον "Πρώτο" στις Καρυές κ.ά.

(*) Σημείωση του blog μας: Ίσως ο συντάκτης τη χαρακτηρίζει έτσι επειδή δεν είναι καθόλου καθαρή και επειδή φαίνεται να δίνει την εντύπωση τρομαγμένων ζωντανών σωμάτων.

Να προσθέσουμε εδώ κάτι σημαντικό:

Στην ακολουθία της κηδείας (μια από τις πιο σημαντικές συγκεντρώσεις του λαού του Θεού υπέρ των συνανθρώπων μας) περιλαμβάνονται δυο προσευχές που αποσκοπούν ακριβώς στο λύσιμο κάθε κατάρας, που πιθανόν έχει δώσει ιερέας ή επίσκοπος στον άνθρωπο που κηδεύεται. Τις αναδημοσιεύουμε στα νέα ελληνικά, από αυτή τη μετάφραση ολόκληρης της νεκρώσιμης ακολουθίας (κηδείας).

Είναι οι παρακάτω ευχές (προσευχές):

1

 

Κύριε και Θεέ μας, Εσύ που με την άρρητή Σου σοφία δημιούργησες τον άνθρωπο απο το χώμα και του έδωσες ωραία μορφή και ομορφιά, τον στόλισες με τα χαρίσματά Σου σαν τίμιο και ουράνιο κτήμα Σου για να σε δοξάζει, επειδή τον έπλασες κατά την εικόνα και το ομοίωμά Σου. Αυτός όμως παρέβη την εντολή και το πρόσταγμά Σου και την εικόνα Σου που δέχτηκε δεν τήρησε όπως την παρέλαβε. Έτσι, για να μη μείνει αθάνατο το κακό που μπήκε στον κόσμο, από φιλανθρωπία διέταξες να διαλύεται η κράση και η μίξη αυτή και να κόβεται ο άρρηκτος δεσμός σώματος και ψυχής, ώστε η ψυχή να πηγαίνει εκει απο όπου προήλθε μέχρι την ημέρα της κοινής ανάστασης (των σωμάτων), το δε σώμα να διαλύεται εκεί απο όπου δημιουργήθηκε (χώμα).

Γι αυτό και εμείς σε παρακαλούμε τον άναρχο Πατέρα και τον μονογενή σου Υιό και το πανάγιο και ομοούσιο και ζωοποιό Αγιο Πνεύμα Σου, να μη παραβλέψεις το πλάσμα Σου, ώστε να απωλεσθεί, αλλά το μεν σώμα του να διαλυθεί, η δε ψυχή να καταταχθεί στον χωρό των δικαίων. Ναι, Κύριε, ας νικήσει το αμέτρητο έλεός Σου και η φιλανθρωπία Σου. Και είτε ο δούλος Σου αυτός υπέπεσε σε κατάρα του πατέρα ή της μητέρας του ή σε δικό του ανάθεμα [δηλ. να αναθεμάτισε τον εαυτό του], ή με την συμπεριφορά του λύπησε καποιον Ιερέα, ο οποίος του έβαλε άλυτο δεσμό ή έπεσε σε βαρύ αφορισμό απο Αρχιερέα και απο αμέλεια ή ραθυμία του δεν συγχωρήθηκε όσο ζούσε, συγχώρησέ τον από εμένα [=για χατίρι μου], αν και είμαι ανάξιος και αμαρτωλός. Και το μεν σώμα του διάλυσε την δε ψυχή του κατάταξε στις σκηνές των Αγίων Σου.

Ναι, Κύριε ο Θεός, συ που έδωσες την εξουσία αυτή στους Αγίους Σου Μαθητές και Αποστόλους, ώστε να δίνουν άφεση, λέγοντάς τους: Όσα αν δέσετε και λύσετε, να είναι δεμένα και λυμένα, δι' αυτών και σε μας, αν και ανάξιους, την ίδια εξουσία έδωσες, λύσε τον κοιμηθέντα δούλο Σου απο το ψυχικό και σωματικό αμάρτημα και ας είναι συγχωρημένος και σε αυτόν τον αιώνα και στον μελλοντικό, με τις πρεσβείες της Παναγίας και όλων των Αγίων Σου.

2

Δέσποτα του ελέους Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός μας, Συ που έδωσες τα κλειδιά της ουράνιας βασιλείας στους Αγίους μαθητές και Αποστόλους και με την χάρη Σου τους έδωσες την εξουσία να δένουν και να λύνουν τις αμαρτίες των ανθρώπων, ώστε να είναι δεμένα στον ουρανό όσα έχουν δεθεί στην γη και λυμένα στον ουρανό όσα έχουν λυθεί στη γη. Εμάς τους ευτελείς και ανάξιους δούλους Σου αξίωσες να γίνουμε διάδοχοι της υπεραγίας δωρεάς και χάριτος με την φιλανθρωπία Σου, ωστε παρόμοια να δένουμε και να λύνουμε όσα συμβαίνουν στο λαό Σου.

Αυτός αγαθέ βασιλιά συγχώρησε δι' εμού του ταπεινού και ανάξιου δούλου Σου τον δούλο σου (κοιμηθέντα), αν κάτι ως άνθρωπος έκανε στην ζωή του. Και δώσε άφεση σε όσα ή με λόγια ή με έργα ή με το μυαλό του αμάρτησε, λύνοντας τον δεσμό με τον οποίο ή ο ίδιος σε στιγμή απροσεξίας ή από άλλη αιτία έδεσε τον εαυτό του ή δέθηκε από Αρχιερέα ή από κάποιον άλλο έπεσε σε αυτό το ολίσθημα απο φθόνο και συνεργασία του διαβόλου. Ευδόκησε η ψυχή του να καταταχθεί με τους Αγίους, που απο την αρχή ευαρέστησαν ενώπιόν Σου, το δε σώμα του να δοθεί στην φύση που Συ δημιούργησες. 

 

*****

Δηλ. η Εκκλησία, στην επίσημη τελετή αποχαιρετισμού μας, προσεύχεται μέσω του ιερέα να καταταχτεί στους αγίους ο νεκρός, όποιος κι αν είναι, ακόμη κι αν είναι αφορισμένος αμαρτωλός! Αυτό ας το λάβει σοβαρά υπόψιν, παρακαλώ, όποιος νομίζει πως "η Εκκλησία" (οι παπάδες & δεσποτάδες) ασκεί πνευματική τρομοκρατία στο λαό "για να τον εκμεταλλεύεται"...

Η Εκκλησία δεν ασκεί τρομοκρατία κανενός είδους - γι' αυτό και προσπαθεί να θεραπεύει τις περιπτώσεις διαστρέβλωσης της διδασκαλίας του Χριστού και μετατροπής του θεραπευτικού λειτουργήματος του ιερέα σε εξουσιαστικό θεσμό. Έτσι, λύνει τυχόν αφορισμό (με την έννοια της κατάρας) αν ο αφορισμένος από αμέλεια (όπως λέει η προσευχή) ή για άλλο λόγο δεν έχει φροντίσει να τον λύσει όσο ήταν στη ζωή. Φυσικά, κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να δεχτεί ή να απορρίψει το Θεό - ελεύθερος ακόμη και στην πτώση - είτε οι άλλοι προσεύχονται γι' αυτόν είτε όχι.

Aντίχριστοι εν τω μέσω ημών;

Ο διάβολος υπαγορεύει στον αντίχριστο. Έργο του Luca Signorelli, 1499-1502

Ο αντίχριστος θα έλθη στον καιρό του. Θα προηγηθή όμως μια γενική αποστασία. Το μέγιστο μέρος των ανθρώπων θα εγκαταλείψουν την χριστιανική πίστη. Η αποστασία θα είναι το προστάδιο. Θα προετοιμάση τον κόσμο να δεχθή τον αντίχριστο. Και μάλιστα να τον δεχθούν με το δικό του πνεύμα, που τότε θα μπη στην δομή της σκέψης των ανθρώπων.
Η αναζήτηση του αντίχριστου θα τους γίνη αναγκαιότητα, γιατί τα συναισθήματα θα συμπίπτουν. Θα διψούν γι’ αυτόν, όπως διψούν σε στιγμές βαθειάς θλίψης για ποτά, που διαφορετικά τα θεωρούν αυτοκτονία. Θα τον επικαλούνται. Η ικεσία σ’ αυτόν, να έλθη, θα αντηχή σε κοινές συνάξεις. Θα εκφράζη επίμονα την αξίωση να έλθη επί τέλους η μεγαλοφυΐα των μεγαλοφυϊών, που θα μπορέση να ανεβάση την τεχνική ανάπτυξη στην ανώτατη δυνατή βαθμίδα της και να φέρη στη γη τέτοια ευπραγία, ώστε ο ουρανός και ο παράδεισος να καταντήσουν πράγματα περιττά! Ο αντίχριστος θα είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένος με την γενική ηθική και πνευματική κατεύθυνση των ανθρώπων της εποχής του.
Όπως λάμπει ο ήλιος στον ουρανό, έτσι λάμπει και ο χριστιανισμός. Όποιος κλείνει τα μάτια του γιατί έτσι το θέλει, να έχη το θάρρος να το λέη, ότι δεν ξέρει τίποτε για τον Χριστό, επειδή έτσι το θέλει! και όχι επειδή δεν υπάρχει τάχα φως. Η αιτία, που οι άνθρωποι απορρίπτουν τον Θεάνθρωπο, είναι μέσα τους. Κατά τον ίδιο τρόπο και η αιτία, που τους κάνει και δέχονται τον αντίχριστο, είναι και αυτή μέσα τους. «Εγώ ήλθον εν τω ονόματι του Πατρός μου, είπε ο Κύριος στους Ιουδαίους• μα σεις δεν με δεχθήκατε. Αν κάποιος άλλος έλθη στο δικό του όνομα, αυτόν θα τον δεχθήτε»!
Εδώ ο Χριστός μας το λέει ξεκάθαρα, ότι αυτοί και αρνήθηκαν τον Χριστό και εδέχθηκαν τον αντίχριστο, παρ’ ότι συνήθως για τον αντίχριστο μιλάμε σαν για κάποιος που πρόκειται να έλθη.
Γιατί όποιος λόγω δομής της σκέψης του αρνείται τον Χριστό, αυτός, ακριβώς λόγω της δομής της σκέψης του, είναι έτοιμος να δεχθή και θα δεχθή τον αντίχριστο. Γι’ αυτό, και τους κατέταξε σ’ εκείνους που εδέχθηκαν τον αντίχριστο, παρ’ ότι αυτοί εξεμέτρησαν το ζην πολλούς αιώνες, πριν έλθη ο αντίχριστος. Γιατί έκαναν το πιο μεγάλο έργο του αντιχρίστου: έγιναν θεοκτόνοι. Όταν θα έλθη ο ίδιος ο αντίχριστος δεν θα έχη να κάμη τόσο μεγάλο κακούργημα, το πνεύμα τους βρισκόταν σε τόσο εχθρική σχέση προς τον Χριστό, ώστε να έχη αυτόματα απόλυτη συγγένεια με τον αντίχριστο, παρ’ ότι από αυτόν τους χώριζε ένα τόσο τεράστιο χρονικό διάστημα, που μέχρι τώρα έχει φθάσει στις περίπου δυο χιλιάδες χρόνια.
Κάθε πνεύμα, λέγει ο Ιωάννης ο Θεολόγος, που δεν ομολογεί ότι ο Ιησούς Χριστός έγινε άνθρωπος, δεν είναι από τον Θεό. Είναι του αντιχρίστου. Γι’ αυτόν το έχετε ακούσει. Και το ξέρετε. Ότι έρχεται. Και νυν εν τω κόσμω εστί. Σήμερα στον κόσμο ευρίσκεται πνευματικά.
Όσοι κυβερνούνται από το πνεύμα του αντιχρίστου, αυτοί πνευματικά τον εδέχθηκαν. Και ήλθαν μαζί του σε σχέση και επικοινωνία. Του υποτάχθηκαν. Πνευματικά τον προσκύνησαν. Τον έκαμαν Θεό τους. Και γι’ αυτό «πέμψει αυτοίς ο Θεός», δηλαδή θα επιτρέψη ο Θεός να τους έλθη ενέργεια πλάνης, δηλαδή να γίνουν ανίκανοι να αντισταθούν στην ψεύτικη διδασκαλία του αντίχριστου. Και έτσι θα πιστεύουν τα ψέματα. Και γι’ αυτό όλοι εκείνοι που δεν πίστευσαν στην αλήθεια, αλλά αντίθετα έδειχναν χαρά όταν άκουγαν τα ψέματα, θα κατακριθούν από τον Θεό. Ο Θεός είναι δίκαιος σε ό,τι κι αν επιτρέπει. Αυτό που επιτρέπει ο Θεός, πρέπει να είναι για το πνεύμα του ανθρώπου μια ικανοποίηση• και ταυτόχρονα μια φανέρωση, μια κρίση…
Πηγή: http://imverias.blogspot.com/2011/09/blog-post_21.html

Η στάση του Αγίου Σιλουανού απέναντι σ’ όποιον διαφωνούσε μαζί του

Αρχιμ. Σωφρονίου

Είναι αδύνατο ν’ αποσιωπήσουμε ένα αξιόλογο διακριτικό του χαρακτήρα του Γέροντα: τη στάση του απέναντι σ’ όποιον διαφωνούσε μαζί του. Επιθυμούσε ειλικρινώς και βαθειά να καταλάβει ένα τέτοιον άνθρωπο όσο μπορούσε καλύτερα και να μην προσβάλει ό,τι είναι ιερό γι’ αυτόν.
Ξέρουμε τη συνομιλία του Γέροντα με έναν αρχιμανδρίτη, που ασχολείτο με το ιεραποστολικό έργο μεταξύ των ετεροδόξων. Ο αρχιμανδρίτης αυτός σεβόταν πολύ τον Γέροντα, κι όταν επισκεπτόταν το Άγιον Όρος, ερχόταν επανειλημμένως να συνομιλήσει μαζί του. Ο Γέροντας τον ρώτησε πώς κηρύττει. Ο αρχιμανδρίτης, νέος και άπειρος ακόμη, με υπερβολικές μάλλον χειρονομίες, απάντησε νευρικά:
-Τους λέω: Η πίστη σας είναι διεστραμμένη. Όλα σ’ εσάς είναι διεστραμμένα, όλα ψεύτικα, κι αν δεν μετανοήσετε, δεν θα σωθείτε.
Σαν τ’ άκουσε ο Γέροντας, τον ρώτησε:
-Πέστε μας όμως, άγιε αρχιμανδρίτα, αυτοί πιστεύουν στον Κύριον Ιησού Χριστό, πως είναι ο αληθινός Θεός;
-Αυτό το πιστεύουν.
-Και τιμούν την Παναγία;
-Την τιμούν, αλλά διδάσκουν λανθασμένα πράγματα γι’ αυτήν.
-Και τους αγίους τους παραδέχονται;
-Ναι, τους παραδέχονται, αλλά από τότε που αποσχίστηκαν από την Εκκλησία, τί αγίους μπορούν να έχουν;
-Κάνουν ακολουθίες στις Εκκλησίες; διαβάζουν τον λόγο του Θεού;
-Ναι, και ναούς έχουν και ακολουθίες, μα αν τις βλέπατε πόσο υστερούν οι ακολουθίες τους από τις δικές μας, πόσο ψυχρές, πόσο άψυχες είναι!
-Άγιε αρχιμανδρίτα, η ψυχή τους αισθάνεται πως πράττουν σωστά που πιστεύουν στο Χριστό, που τιμούν την Παναγία και τους αγίους, που τους επικαλούνται στις προσευχές τους. Γι’ αυτό, όταν τους λέτε πως η πίστη τους είναι νόθα, δεν θα σας ακούσουν… Αν όμως λέγατε στους ανθρώπους πως καλώς κάνουν που πιστεύουν στο Θεό, πως καλά κάνουν που τιμούν την Παναγία και τους αγίους, που πηγαίνουν να λειτουργηθούν στις εκκλησίες και που προσεύχονται στα σπίτια τους, πως καλά κάνουν όταν διαβάζουν τον Λόγο του Θεού και τα λοιπά, έχουν όμως εδώ κι εκεί λανθασμένες θεωρίες και πρέπει να τις διορθώσουν και τότε όλα θα είναι καλά και θεάρεστα κι έτσι με τη χάρη του Θεού όλοι θα σωθούμε… «Ο Θεός αγάπη εστίν» και γι’ αυτό το κήρυγμα πρέπει να βγαίνει πάντα από την αγάπη. Τότε θα ωφεληθεί κι αυτός που κηρύττει κι αυτός που ακούει. Αν τους κατακρίνετε όμως, τότε η ψυχή του λαού δεν θα σας ακούσει και δεν θα προέλθει όφελος.

Συνήθως ζητούν την ελευθερία οι άνθρωποι, για να κάνουν «ό,τι θέλουν».

Κάποτε ο Γέροντας συνομιλούσε μ’ ένα φοιτητή που επισκέφθηκε τον Άθωνα και έλεγε πολλά περί ελευθερίας. Όπως πάντα, ο Γέροντας παρακολούθησε με πολλή προσοχή τις σκέψεις και τα συναισθήματα του συμπαθούς, αλλά και αφελούς συνομιλητή του. Βέβαια οι ιδέες του περί ελευθερίας συγκεντρωνόταν από τη μια στην απαίτηση για περισσότερες πολιτικές ελευθερίες κι από την άλλη στη δυνατότητα να ενεργεί κανείς γενικά σύμφωνα με τα κίνητρα και τις επιθυμίες του.
Ο Γέροντας απαντώντας του εξέθεσε τις δικές του απόψεις: «Ποιός δεν θέλει ελευθερία; Όλοι την θέλουν, αλλά πρέπει να ξέρεις πού είναι και πώς να την βρεις. Για να γίνεις ελεύθερος, πρέπει να δεσμεύσεις τον εαυτό σου. Όσο περισσότερο δεσμεύεις τον εαυτό σου, τόσο μεγαλύτερη ελευθερία θα έχει το πνεύμα σου… Πρέπει να δεσμεύεις μέσα σου τα πάθη, να μην σε κυριεύουν, πρέπει να δεσμεύεις τον εαυτό σου για να μην κάμεις κακό στον πλησίον σου… Συνήθως ζητούν την ελευθερία οι άνθρωποι, για να κάνουν «ό,τι θέλουν». Αυτό όμως δεν είναι ελευθερία, αλλά η κυριαρχία της αμαρτίας πάνω σου. Η ελευθερία να αμαρτάνεις, να πορνεύεις, να είσαι άκρατης και να μεθάς, να μνησικακείς, να εκβιάζεις, να φονεύεις ή να κάνεις κάτι παρόμοιο, όλα αυτά δεν είναι ελευθερία, αλλά δουλεία, καθώς είπε ο Κύριος: «πας ο ποιών την αμαρτίαν, δούλος έστι της αμαρτίας». Και πρέπει να προσευχηθεί κανείς πολύ για να γλυτώσει απ’ αυτή τη φοβερή δουλεία.
Εμείς νομίζομε πως η αληθινή ελευθερία έγκειται στο να μην αμαρτάνεις και στο ν’ αγαπάς τον Κύριο και τον πλησίον σου μ’ όλη την καρδιά σου και μ’ όλη τη δύναμή σου.
«Η αληθινή ελευθερία είναι η διαρκής παραμονή κοντά στο Θεό».
Παρότι το βάθος των λόγων του Γέροντα ξεπερνούσε τα όρια της αντιλήψεως του νεαρού φοιτητού, αυτός έφυγε ζωηρά επηρεασμένος.

«Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης», Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ

Όσιος Σιλουανός ο Αθωνίτης (1866-1938)

Γεννήθηκε ο κατά κόσμον Συμεών Ιβάνοβιτς Αντόνωφ στο χωριό Σόβοκ της επαρχίας Λεμπεντιάσκ-Ταμπώβ της Ρωσίας το 1866. Η εργασία του ήταν ξυλουργός. Το προσκύνημά του στον τάφο του όσιου Ιωάννη Σεζένωφ του Εγκλείστου και θαυματουργού (1791-1839) ήταν αποφασιστικής σημασίας για τη μοναχική του τελείωση, όπως κι ένα όνειρο που είδε, μέσω του οποίου η Παναγία τον οδήγησε σε μετάνοια.

Στο Άγιον Όρος ήλθε το 1892 και προσήλθε στη μονή του Αγίου Παντελεήμονος. Το 1896 κείρεται μοναχός και το 1911 μεγαλόσχημος. Από νωρίς με ιδιαίτερη θέρμη δίνεται στην άσκηση και την προσευχή. Βλέπει τον ίδιο τον Κύριο δύο φορές και η ζωή του γεμίζει από φως, κατάνυξη και αγάπη. Η προσευχή του ήταν σαν άσβεστη λαμπάδα για τη σωτηρία όλου του κόσμου. Ζούσε για τον Θεό και για τους άλλους. Η ταπείνωση, η διάκριση, η απλότητα και η ειρήνη τον χαρίτωναν. Ήταν ένας αληθινός μοναχός.

Οι λιτές γραφές που άφησε αποπνέουν το άρωμα της ορθόδοξης πνευματικότητος. Οι λίγοι του λόγοι βιωματικοί και χαριτωμένοι. Κάποτε είπε: «Οι μοναχοί μας όχι μόνο διαβάζουν τα νηπτικά έργα, αλλά θα μπορούσαν κι οι ίδιοι να γράψουν παρόμοια. Οι μοναχοί δεν γράφουν, γιατί υπάρχουν ήδη πολλά ωραία βιβλία και αναπαύονται με αυτά. Αν όμως για οποιοδήποτε λόγο εξαφανίζονταν αυτά τα βιβλία, τότε οι μοναχοί θα έγραφαν νέα».

Το τέλος του ήταν ειρηνικό και οσιακό. Ανεπαύθη στις 24 Σεπτεμβρίου 1938, η οποία είναι και ημέρα της μνήμης του, προσευχόμενος προς τον Κύριο. Συγγραφέας της ωραίας και διδακτικής βιογραφίας του, που γνώρισε πολλές εκδόσεις και μεταφράσεις, είναι ο επί δεκατέσσερα έτη αγαπητός μαθητής του, μακαριστός Γέρων Σωφρόνιος Σαχάρωφ (+1993), εικονογράφος του και κτήτορας ναού του στο Έσσεξ της Αγγλίας. Η επίσημη αναγνώρισή του από το Οικουμενικό Πατριαρχείο έγινε στις 26 Νοεμβρίου 1987. Πλήρη ακολουθία συνέθεσε ο ιερομόναχος Αθανάσιος Σιμωνοπετρίτης και Χαιρετισμούς ο μοναχός Πορφύριος Σιμωνοπετρίτης. Η ευωδιάζουσα κάρα του σώζεται στη μονή του. Αρκετοί ναοί προς τιμή του κτίζονται σε διαφόρους τόπους και πολλά θαύματα τελούνται, όταν τον επικαλούνται με θέρμη οι πιστοί.

Η Ελλάδα, η Ορθοδοξία και η Ευρώπη

π. Βασίλειος Γοντικάκης

(πρώην Ηγούμενος Ι. Μ. Ιβήρων - Αγ. Όρους)

Α’

ΤΟΝ τελευταίο καιρό πολλά λέγονται και γράφονται για τη Συνθήκη του Σένγκεν και το «ηλεκτρονικό φακέλωμα». Πολλοί θρησκευτικοί και πολιτικοί παράγοντες αγωνίζονται με θέρμη πάνω στο θέμα.

Αναμφίβολα το φαινόμενο της Συνθήκης αυτής και όλων των σχετικών που προηγούνται και έπονται είναι επακόλουθο μιας γενικωτέρας καταστάσεως. Και δεν μπορούμε να εξετάσουμε ένα θέμα σωστά αν το απομονώσουμε από όλα τα άλλα που το συναπαρτίζουν. Οπως δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα μιας αρρώστιας αν δεν κάνουμε τη διάγνωση από πού προέρχεται και πώς ριζικά θεραπεύεται.

Πάνω σ' αυτή την προσπάθεια διαγνώσεως και θεραπείας τολμά να ψελίσει κάποια λόγια ο υπογράφων μεταφέροντας μηνύματα που χαρίζει ο λειτουργικός κόσμος του Αγίου Ορους και η κοινωνία των Αγίων, ζώντων και κεκοιμημένων.

Αν κάτι καλό λέγεται, οφείλεται σε άλλους. Αν κάτι ηχεί παράφωνα, οφείλεται στον υποφαινόμενο και ζητεί συγγνώμη.

* * *

Με την πρόοδο της επιστήμης, της τεχνολογίας και ιδίως της ηλεκτρονικής έχουν δοθεί στα χέρια του ανθρώπου δυνατότητες πολλές, επικίνδυνες και ανεξέλεγκτες, που φαίνεται να ξεπερνούν την πνευματική ωριμότητα και σύνεσή του.

Ολοι το νιώθουμε, χωρίς καμία εξαίρεση, ότι ζούμε σε μια κρίσιμη εποχή· ότι συμβαίνουν πράγματα πρωτόγνωρα και πρωτάκουστα στην ανθρωπότητα· ότι αυτά αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο.

Καταστρέφουμε τον πλανήτη που μας φιλοξενεί. Φτάσαμε στη μόλυνση του περιβάλλοντος, στη διεύρυνση της τρύπας του όζοντος, στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, στην όξινη βροχή, στα μολυσμένα φρούτα και νερά. Γίναμε μανιακοί της πάση θυσία δυνάμεως. Λατρεύουμε το χρήμα. Διψούμε για εξουσία. Θυσιάζουμε τα πάντα. Εμπορευόμαστε τον θάνατο. Και τα παιδιά τα ποτίζουμε ναρκωτικά ­ προκειμένου να αυξήσουμε τον πλούτο, την ισχύ, την επιρροή μας.

Δημιουργήσαμε τράπεζες πληροφοριών, αίματος, σπέρματος, εμβρύων. Παρεμβαίνουμε στα μυστήρια της γενετικής. Αλλιώνουμε τη θεόσδοτη φύση και αρχή της δημιουργίας.

Δημιουργούμε ανθρώπους του σωλήνα, κλωνοποιημένα όντα. Ετοιμάζουμε ανθρώπους τραυματισμένους, από κατασκευής ελλιπείς. Αντί για μήτρα μητέρας, να έχουν σωλήνες ή μήτρα μητριάς. Και γεννιούνται πλάσματα, έρχονται στη μήτρα της σημερινής κοινωνίας, που τα μορφώνει και τα οδηγεί σε χαμηλά ενδιαφέροντα και κλειστές προοπτικές. Οχι άνω θρώσκοντα (ανθρώπινα) αλλά κάτω πορευόμενα προς το αδιέξοδο, το τέλμα, την απόγνωση, τον θάνατο.

Και τις αγελάδες τρελάναμε και τον άνθρωπο κάναμε νούμερο. Ο φόβος απλώνεται. Διοργανώνονται συνέδρια, συσκέψεις ειδικών και αρμοδίων σε τοπική ή παγκόσμια κλίμακα. Αλλά μας έχει ξεφύγει ο έλεγχος. Το συγκράτημα στον κατήφορο είναι μηδαμινό· η χιονοστιβάδα προχωρεί, διογκούται και κατρακυλά, ασχέτως των προσπαθειών μας.

Μέσα σ' αυτό το κλίμα, την κατάσταση, τι κάνουμε; Υπάρχει ελπίδα; Αναμφίβολα ναι· αν θέλουμε να δούμε την πραγματικότητα κατάματα, ειλικρινά και έντιμα, χωρίς φοβίες ότι καταστραφήκαμε τελεσίδικα ούτε στρουθοκαμηλισμούς που μας αποκρύπτουν τη ρίζα του προβλήματος.

Πάντως χρειάζεται προσοχή, γιατί μέσα σ' αυτό το κλίμα ευδοκιμούν ζιζάνια. Γεμίσαμε ψευδοπροφήτες. Θρησκείες χωρίς Θεό. Λατρείες δαιμονικές. Αντιχρίστους και αντιευαγγέλια. Προφήτες κακών, εμπορευόμενους τον φόβο του κόσμου.

Ο Κύριος το λέει ξεκάθαρα ότι πολλοί ψευδοπροφήτες θα παρουσιασθούν στους εσχάτους χρόνους, που θα προσπαθήσουν να πλανήσουν, ει δυνατόν, και τους εκλεκτούς. Προσέξτε μην πλανηθείτε. Αν σας πουν: Ιδού εν τη ερήμω εστί, μη εξέλθητε· ιδού εν τοις ταμείοις, μη πιστεύσητε. Γιατί η παρουσία του Υιού του ανθρώπου είναι σαν την αστραπή που φωτίζει την υπ' ουρανόν.

Αυτή η αστραπή της θεότητος είναι το φως το αληθινό που φωτίζει πάντα άνθρωπονερχόμενον εις τον κόσμον. Σώζει τον κόσμο. Πείθει εσωτερικά τον άνθρωπο, γιατί του χαρίζει ειρήνη και βεβαιότητα, γιατί του λέει την αλήθεια όλη. Δεν τεμαχίζει ούτε αποκρύπτει. Ενώ οι ψευδοπροφήτες φέρνουν τη σύγχυση. Αντί να λύνουν προβλήματα, προχέουν σκότος. Αντί να βοηθούν, βασανίζουν τον κόσμο. Βλέπουν είδωλα. Εμπαίζονται από τον πονηρό. Τους δείχνει τη μία πλευρά. Παίρνουν ένα τμήμα, το απολυτοποιούν. Και φθάνουν στην κόλαση του μισού και του μίσους. Τους ξεφεύγει το όλο και έτσι περιφρονούν και το επιμέρους.

Αλλά και αυτό κάνει καλό, γιατί, όπως λέει ο Απόστολος, «δει και αιρέσεις είναι, ίνα οι δόκιμοι φανεροί γένωνται».

Δεν φοβάται η Ορθοδοξία τις αιρέσεις, όπως το αγαθόν δεν φοβάται το κακόν. Τα πάντα χρήται αγαθοπρεπώς ο Θεός. Η δυσοσμία του κλειστού χώρου της αιρέσεως αναγκάζει αυτούς που έχουν αισθήσεις και οσφραίνονται να βγουν στον ανοικτό χώρο της υγείας, της Ορθοδοξίας, του φωτός, για να ανασάνουν.

* * *

Ακούγεται συχνά από πολλούς ότι μέσα στην Ευρώπη είμαστε οι λίγοι, οι μικροί, η θρησκευτική και πολιτιστική μειονότης. Μεθοδεύεται η συρρίκνωση, αποδυνάμωση και εξάρθρωση της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού. Θα αφομοιωθούμε, θα διαλυθούμε...

Με τον τρόπο που μιλούν και γράφουν ενσπείρουν εκούσια ή ακούσια τον πανικό με δόσεις. Εχουν αποδεχθεί ότι είμαστε γραικύλοι και ψοφοδεείς. Αγόμεθα και φερόμεθα από τους ισχυρούς, που είναι οι πολλοί και οι πλούσιοι. Πηγαινοερχόμαστε πέρα - δώθε σαν το εκκρεμές. Δεν έχουμε έρμα. Είμαστε χαμένοι.

Ετσι δεν δίδουν κουράγιο με τον λόγο τους. Δεν διαφαίνεται διά των σιωπών που παρεμβάλλονται στα λεγόμενά τους (και αυτές οι σιωπές λένε τα πολλά και κύρια) ότι πιστεύουν και ζουν το γεγονός πως στην πίστη και στη ζωή που σαρκώνεται και φανερώνεται στη Θεία Λειτουργία υπάρχει κάποια δύναμη σωτήρια, αναντικατάστατη και ανίκητη από τον πονηρό, η οποία σώζει εν γνώσει τους πιστούς και παρέχει την ελπίδα και αναμφισβήτητη δυνατότητα σωτηρίας του σύμπαντος κόσμου.

Αυτοί που έτσι μιλούν έχουν την εντύπωση ότι αμύνονται υπέρ της ελληνικής παραδόσεως και της Ορθοδόξου πίστεως. Αλλά, χωρίς ίσως να το αντιληφθούν, έχουν τόσο πολύ επηρεασθεί οι ίδιοι από τη στενή λογική του παρόντος αιώνος που και την Ορθοδοξία αγνοούν και την Ελλάδα βασανίζουν.

Τίποτε που οδηγεί στην απόγνωση δεν προέρχεται από την Εκκλησία. Και τίποτε που εθελοτυφλοί αγνοώντας την τραγικότητα των καιρών δεν σχετίζεται με την τόλμη της πίστεως.

Ποιος σας είπε άλλωστε ότι διαφέρει ο νόμος της ζούγκλας από εκείνον της σημερινής ζωής; Και ποιος σας είπε ότι δεν έχει αντοχή η πίστη και η Παράδοσή μας, όχι μόνο τις δοκιμασίες να ξεπεράσει, αλλά να είναι ευγνώμων και προς αυτούς που τις προκαλούν;

Και ποιος σας είπε ποτέ ότι οι Ελληνες νίκησαν στην ιστορία με την αριθμητική υπεροχή και ότι το θαύμα της πίστεως στηρίζεται στη στατιστική;

Πάντοτε ο δυναμισμός του ελληνικού και Ορθοδόξου βρίσκεται στο ελάχιστο και αδύνατο, που κρύβει μέσα του κάτι το μέγιστο πνευματικά. Και Αυτό από μόνο του φανερώνει κάποια θεϊκή ευγένεια και λεπτότητα ανθρωπιάς που σώζει τον αδύνατο, χωρίς να τον πληγώνει, και είναι ξένο προς τη βαρβαρότητα του άγαν, που συνθλίβει τον άνθρωπο, χωρίς να τον υπολογίζει.

Το κακό δεν είναι όλες οι σύγχρονες δοκιμασίες· το κακό και επικίνδυνο για όλους είναι:

Οταν οι Ορθόδοξοι θεολόγοι και ιερωμένοι δεν μιλούμε τη γλώσσα της Ορθοδοξίας, της ανατροπής της καθεστηκυΐας τάξεως της φθοράς, δεν μιλούμε τη γλώσσα της αγάπης της Θείας Λειτουργίας, που είναι η μητρική γλώσσα του ανθρώπου. Αλλά αμυνόμαστε απλώς λογικά, στηριζόμενοι στην ισχύουσα νομοθεσία, για τη συνταγματική ελευθερία του ατόμου (ανεπαρκή για τον άνθρωπο πράγματα, που δεν τα περιμένει από μας).

Και όταν οι πολιτικοί σκέφτονται για την Ελλάδα με τη λογική της Δύσεως· ξεχνούν το θεόπλαστο είναι τους και ενεργούν σαν να μην ήταν ιερή η αποστολή που τους ανέθεσε η «εκκλησία του δήμου». Σαν να μην είχαν από την Παράδοσή μας τη δυνατότητα να δουν το πνευματικό περιεχόμενο της όποιας πολιτικής, πολιτιστικής ή στρατιωτικής αποστολής τους.

Ετσι διαπληκτιζόμαστε στείρως· αποπροσανατολίζουμε τον λαό και δημιουργούμε ηττοπάθεια και πνεύμα δειλίας στους πιστούς, λέγοντας ότι είμαστε λίγοι, γραικύλοι...

Κλασικά παραδείγματα που μας κρίνουν και μας οδηγούν παρουσιάζονται ο Αγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και ο Στρατηγός Μακρυγιάννης.

Ο πρώτος, όντας άγιος Ορθόδοξος μοναχός, ξέρει τι κάνει· και χωρίς να βάλει νερό στο κρασί της πίστεώς του, σώζει και τον Τόπο του.

Και ο δεύτερος, όντας συνειδητός Ελληνας, που πολεμά για την ελευθερία της πατρίδας του, φανερώνει τη δύναμη της πίστεως και την αρχοντιά της τιμιότητός του με τον τρόπο που ζει, αγωνίζεται και γράφει.

* * *

Πολλοί, θέλοντας να στηρίξουν την άποψή τους, που προκαλεί αίσθημα φόβου και τρόμου, αναφέρουν κάποια μενονωμένα χωρία της Αποκαλύψεως του Αγίου Ιωάννου. Αλλά αυτή η απομόνωση χωρίων είναι έργο των αιρετικών και πλανεμένων, για να σκορπίσουν ταραχή και να δημιουργήσουν σύγχυση.

Αντιθέτως ο Αγιος Ιωάννης ο Θεολόγος εν Πνεύματι αγίω βλέπει το σύνολο. Και γράφει ό,τι γράφει όχι για να τρομοκρατήσει, αλλά για να παρηγορήσει και να ενισχύσει με το να πει όλη την αλήθεια, χωρίς να κρύψει ή να παραποιήσει τίποτε. Και όταν λέει: «Εγώ, Ιωάννης, ο αδελφός υμών, εγενόμην εν πνεύματι εν τη κυριακή ημέρα... και είδον ουρανόνκαινόν και γην καινήν», είναι σαν να λέει: Εγώ, ο αδελφός υμών Ιωάννης, λειτουργήθηκα.

Και βλέπει στον λειτουργικό χρόνο διαμιάς όλα όσα συνέβησαν, συμβαίνουν και θα συμβούν. Δεν ωραιοποιεί την αμαρτία. Δεν αρνείται την πραγματικότητα της πλάνης, την παρουσία του πονηρού. Γνωρίζει «τα βαθέα του σατανά», την προσπάθεια και το έργο του. Και τα γράφει όλα αυτά ξεκάθαρα, επειδή ξέρει πού καταλήγουν, σε ποιον ανήκει η τελική νίκη. Οι πάντες θα πολεμήσουν με το Αρνίον και το Αρνίον το εσφαγμένον θα τους νικήσει.

Ετσι η «Αποκάλυψις», το φοβερότερο βιβλίο της Καινής Διαθήκης με τις τερατόμορφες εμφανίσεις του πονηρού, τις αρρώστιες, θεομηνίες και συμφορές, αποδεικνύεται το πιο χαρούμενο, μελωδικό και επινίκιο τροπάριο, η «καινή ωδή» προς το αδύνατο Αρνίον, το εσφαγμένον από καταβολής κόσμου, που είναι η σάρκωση, η φανέρωση, της θυσιαστηρίου προσφοράς· της Αγάπης, η οποία δημιούργησε τα πάντα, τα συντηρεί και τα κατευθύνει.

«Αξιόν εστι το Αρνίον το εσφαγμένον λαβείν την δύναμιν και πλούτον και σοφίαν και ισχύν και τιμήν και δόξαν και ευλογίαν» (Αποκ. 5,13).

Είναι τολμηρός ο Αγιος Ιωάννης, ξεκάθαρος και αληθινός. Κινείται από το Αγιοσυμβολικώς· και γι' αυτό οι Πατέρες δεν τα ερμηνεύουν κατά λέξιν· όμως δι' όλων αυτών σε πείθει, σε αναπαύει, σου μεταγγίζει εσωτερική ειρήνη και βεβαιότητα. Πνεύμα. Και αν πολλά δεν τα καταλαβαίνεις· αν είναι σκοτεινά, δυσερμήνευτα, αν λέγονται

Ο λόγος του είναι απόλυτος και σαφής. Δεν ανέχεται μεσαίες λύσεις: «Οφειλες να ήσουν θερμός ή ψυχρός· επειδή είσαι χλιαρός, θα σε κάνω εμετό».

Συμπεριφέρεται παντοκρατορικά. Δεν προτείνει λύσεις αμφίβολες, εφήμερης παρηγοριάς, που οδηγούν σε οριστική καταδίκη. Δεν ερεθίζει κτυπώντας τους «κακούς» ούτε κολακεύει αποκοιμίζοντας τους «καλούς». Δίδει τη δυνατότητα σε όλους να κινηθούν ελεύθερα. Εχει τη συνείδηση ότι υπηρετεί και ζητεί την αλήθεια, γι' αυτό και μεταφέρει τον αγώνα στον ανοιχτό χώρο της ελευθερίας: «Ο αδικών αδικησάτω έτι, και ο ρυπαρός ρυπαρευθήτω έτι, και ο δίκαιος δικαιοσύνην ποιησάτω έτι, και ο άγιος αγιασθήτω έτι» (Αποκ. 22,11).

Μέσα σ' αυτή την ελευθερία που παρέχεται εξίσου σε όλους, δικαίους και αδίκους, υπάρχει η δυνατότητα στον καθαρό να καθαρθεί έτι, γιατί έχει ακαθαρσία μέσα του. Και στον ρυπαρό και άδικο να μετανοήσει, να έλθει στο φως, γιατί η αληθινή του ύπαρξη ζητεί το φως, την καθαρότητα, και όχι τη ρυπαρότητα και αδικία.

Αυτή είναι η σωτήρια και επικίνδυνη διά της ελευθερίας αγωγή που δίδεται στην Ορθοδοξία. Καταργεί, όσο και αν στοιχίζει για τον άνθρωπο, το ψέμα. Διαγράφει την κατά φαντασίαν αγιότητα. Μιλά σε όλους με αγάπη. Τους τιμά με το να τους ωθεί σε δρόμους δύσκολους, προσωπικού αγώνα. Τους αγκαλιάζει παρέχοντάς τους ελευθερία. Τους κρατά μαζί του, ενώ φαίνεται ότι τους πετά σε θάλασσα επικίνδυνης περιπέτειας και μοναξιάς. Και όλα αυτά γιατί θέλει να σωθεί ο άνθρωπος, όχι να κουτσουρευθεί. Να ανατείλει από μέσα του συνειδητά το κεκρυμμένο μεγαλείο του, που ανακεφαλαιώνει το όλον.

Μέσα σ' αυτό το τετελειωμένο λειτουργικά μυστήριο της σωτηρίας, όπου «κατεπόθη ο θάνατος εις νίκος» (Α' Κορ. 15,54) ο άνθρωπος βρίσκει τον εαυτό του και τον λόγο υπάρξεως του κόσμου.

Η Αποκάλυψις του Αγίου Ιωάννου είναι η φανέρωση της λειτουργικής εμπειρίας και πληρότητος. Και η Θεία Λειτουργία της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι το ανοικτό παράθυρο της αποκαλύψεως της αλήθειας, απ' όπου βλέπει ο πιστός τον χρόνο συνεσταλμένο λειτουργικά και τον κόσμο φωτισμένο θεία Χάριτι.

Αν κατά χάριν δεν σου αποκαλυφθεί λειτουργικά το σύνολο, αγνοείς και το επιμέρους, έστω και αν νομίζεις ότι το έχεις στα μάτια σου μπροστά και το κρατάς στα χέρια· το αγνοείς, το υποτιμάς, το συκοφαντείς, γιατί το χωρίζεις από το όλο.

Αν δούμε για λίγο το σύνολο της ιστορίας, μέσα στο φως της λειτουργικής αλήθειας, ησυχάζουμε και βλέπουμε ότι υπάρχει συνέχεια και συνοχή. Ετσι ο άνθρωπος που ζει εν Χριστώ ξέρει σε ποιον ανήκει η τελική νίκη. Δεν το συζητεί, γιατί το ζει. Δεν διερωτάται ούτε είναι περίεργος για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, γιατί λειτουργικώς και αυτά που φαίνεται να διακυβεύονται είναι τελειωμένα και έχει αυτά που αναμένονται.

Μέσα στη Μεγάλη Παρασκευή φωτίζει η χαραυγή της Αναστάσεως. Μέσα στην Εκκλησία η ζωή είναι σταυροαναστάσιμη και το πένθος χαροποιό. Διά του σταυρού έρχεται η όντως χαρά. Και συλλειτουργούν στο μυστήριο της σωτηρίας μας οι δοκιμασίες με την αγαλλίαση, η θλίψη με την παράκληση, όπως συλλειτουργούν στο ζωντανό δέντρο οι πικρές ρίζες στη σκοτεινή γη με τους κλάδους, τα άνθη και τους καρπούς στο φως του ήλιου και της ζωής.

Ζώντας μέσα σ' αυτή την ολοκληρωμένη ζωή της ζωηφόρου νεκρώσεως, της χαράς που βλαστάνει από τον θρήνο της μετανοίας, οι πιστοί είναι έτοιμοι για ό,τι ο Θεός επιτρέψει. Και το Ευαγγέλιο ξεκάθαρα προτρέπει: Μην προμελετήσετε πώς ή τι θα πείτε, πώς θα απολογηθείτε, γιατί εκείνη την ώρα θα σας δοθεί λόγος. Και δεν θα είσθε εσείς, αλλά το πνεύμα του Θεού που θα ομιλεί.

Οντες γεμάτοι από το πνεύμα του Θεού οι μάρτυρες ήδη και την ώρα του μαρτυρίου ­ όχι μετά απ' αυτό ­ βρίσκονταν μέσα στην ανεκλάλητη χαρά του παραδείσου. Και οι Νεομάρτυρες πήγαιναν στα βάσανα ως προς ξεφαντώματα, όπως αναφέρει ο Αγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Επειδή είχαν το κουράγιο του νικητού, του σωσμένου και εμπεπλησμένου με τη σώζουσα χάρη· πριν, κατά και μετά το μαρτύριο.

Ετσι ζουν οι πιστοί λειτουργικά αυτό που λέγεται ξεκάθαρα, ότι ο Θεός «ουκ απέστηουρανόν ανήγαγε και την βασιλείαν αυτού εχαρίσατο την μέλλουσαν». Εχουμε και τρεφόμαστε από την ζωήν, την τροφήν και βασιλείαν την μέλλουσαν. Τα προσδοκώμενα δεινά, μέσα στη Θεία Λειτουργία, μέσα στην Αποκάλυψη, είναι ήδη παρόντα και περασμένα, γιατί έχουμε φθάσει στο τέλος. Ζούμε εν Χριστώ, που ειναι το Α και το Ω. πάντα ποιών, έως ημάς εις τον

Και ο κεχαριτωμένος πιστός όχι μόνο γνωρίζει την αρχή και το τέλος, αλλά έχει τη βεβαιότητα εκείνου που είναι «κατά χάριν άναρχος και ατελεύτητος».

Β’

Ο άνθρωπος, η κορωνίδα της δημιουργίας, έχει μέσα του το επικίνδυνο δώρο της ελευθερίας. Γι' αυτό και ο ίδιος είναι επικίνδυνος και κουραστικός για όλα τα συστήματα και τις θεωρίες.

Σωτηρία του δεν είναι η έξωθεν παροχή αγαθών. Δεν μπαίνει ο άνθρωπος σε κατασκευασμένο από τρίτους παράδεισο. Ο παράδεισος, ως έκπληξη ζωής, ανατέλλει από τον κάθε ένα άνθρωπο. «Η βασιλεία του Θεού εντός ημών εστί».

Μέσα στον άνθρωπο κυοφορείται το θαύμα τού «εξαίφνης», η αλλαγή, η έκπληξη, ο αιφνιδιασμός. Μπορεί να μετανοήσει, να μεταμορφωθεί· να αλλάξει νου και μορφή. Σου επιφυλάσσει εκπλήξεις. Μπορεί ο έσχατος να γίνει πρώτος και ο πρώτος έσχατος. Δεν προδιαγράφεται η ζωή του. Δεν υπολογίζεται η αξία του. Είναι ένα ον εν εξελίξει. Βρίσκεται εν πορεία. Μένει πάντοτε ο ίδιος, γινόμενος εξ ολοκλήρου άλλος θεία Χάριτι.

Δεν είναι τμήμα ενός συνόλου. Είναι δυνάμει το όλον. Είναι εν σμικρώ ολόκληρη η Εκκλησία.

Αυτό το έκτακτο, το μοναδικό και ανεπανάληπτο που κρύβει μέσα του ο κάθε άνθρωπος έρχεται και θέλει να σώσει η Εκκλησία. Και διά της σωτηρίας και του φωτισμού του ανθρωπίνου προσώπου φωτίζεται και σώζεται ο κόσμος όλος και η δημιουργία.

Αν η ανθρωπική θεωρία της νεωτέρας φυσικής καταλήγει στο ότι το σύμπαν φτιάχθηκε με αυτές τις σταθερές, για να δημιουργηθεί και να ζήσει ο άνθρωπος, μπορούμε να πούμε ότι η Εκκλησία δημιουργήθηκε για να προσφέρει τη λειτουργική πραγματικότητα ως θεανθρώπινη μήτρα που πλάθει τον ελεύθερο άνθρωπο. Είναι η μητέρα και όχι η μητριά του ανθρώπου. Τον κυοφορεί, τον τιθηνεί, τον παιδαγωγεί, τον υπομένει, τον ανέχεται. Του δίδει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί. Να πραγματοποιήσει τον σκοπό της υπάρξεώς του. Θέλει να τον δει σωσμένο, καταξιωμένο, ώριμο, ελεύθερο, ανεξάρτητο. Και επειδή ο κάθε ένας ανακεφαλαιώνει εν αγάπη το όλον, η ανεξαρτησία της ελευθερίας δεν παραβλάπτει αλλά επιβεβαιώνει τη γνησιότητα της ενότητος.

Μέσα σ' αυτή τη λειτουργική ατμόσφαιρα της Εκκλησίας ο Θεός θυσιάζεται για να μπορέσει να σωθεί ο άνθρωπος ο ασήμαντος, ο περιφρονημένος, ο παραστρατημένος και χαμένος. «Ηλθε ζητήσαι και σώσαι το απολωλός».

Και το ότι ο Υιός του Θεού, γενόμενος άνθρωπος και επιστρέφων προς τον Πατέρα Του, παίρνει μαζί του, πρώτο οικήτορα του παραδείσου, όχι κάποιο μαθητή, αλλά έναν άγνωστο ληστή, δείχνει το χαρούμενο μήνυμα του Ευαγγελίου: ο άνθρωπος μπορεί να μετανοήσει. Και την τελευταία στιγμή μπορεί να κερδίσει το παν. Μπορεί να βρεθεί ο χαμένος, να θεραπευθεί ο ασθενής, να αποχαρακτηρισθεί ο στιγματισμένος και να αναστηθεί ο νεκρός.

Αυτό συμβαίνει μέσα στη Μεγάλη Εβδομάδα και στη Θεία Λειτουργία της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Αυτή τη σωτηρία του ανθρώπου ζητούσαν και περίμεναν οι γενιές που πέρασαν μέσα στην ελληνική και παγκόσμια παράδοση και ιστορία. Αυτή την απελευθέρωση ζητεί και σήμερα ο άνθρωπος.

Και αν ο άνθρωπος ισορροπήσει εν ελευθερία και Χάριτι, αν λειτουργήσει ως ιερεύς της κτίσεως και αν ευχαριστιακά δεχθεί και χρησιμοποιήσει τη δημιουργία όλη, τότε παίρνει τον δρόμο της σωτηρίας. Συνειδητοποιεί την αποστολή του. Η ζωή του γίνεται ιερουργία και η πνευματική του απασχόληση δράση ευεργετική για όλο τον κόσμο. Ετσι σώζεται ο άνθρωπος και δι' αυτού η δημιουργία. Διότι «και αυτή η κτίσις ελευθερωθήσεται από της δουλείας της φθοράς εις την ελευθερίαν την δόξης των τέκνων του Θεού» (Ρωμ. 8,21).

Αν όμως ενεργήσει διαφορετικά· αν υποκύψει στον πειρασμό της φιλαυτίας και θεοποιήσει την απληστία και δίψα του για εξουσία και κυριαρχία πάνω στους ανθρώπους και στη δημιουργία, τότε η δική του παράνοια και ανισορροπία θα συμπαρασύρει στον τελικό όλεθρο και ολόκληρη τη δημιουργία.

Αν σκοπό της ζωής μας βάλουμε την οικονομική σύγκλιση και την αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος· αν ιδανικό μας είναι ο Homo Oeconomicus, τότε η ελευθερία μας είναι περιττή. Και αυτοί που μας καθοδηγούν φροντίζουν να μας απαλλάξουν από το περιττό φορτίο της προσωπικής ελευθερίας.

Αντιθέτως, αν είμαστε απαιτητικοί· αν ζητούμε το γνήσιο, έστω και ελάχιστο, που σπα τις αλυσίδες κάθε σκλαβιάς και ρίχνει τα φράγματα κάθε αποκλεισμού· αν θέλουμε να φθάσουμε στη «θύραν ην ουδείς δύναται κλείσαι» και να προχωρήσουμε στην ατελεύτητη επέκταση προς το μυστήριο της κοινωνίας των αγαπωμένων προσώπων και όχι στην κόλαση των αντιμαχομένων ατόμων, τότε λύση είναι η «καινή κτίσις» και η λογική της Θείας Λειτουργίας, η λογική και η ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Είναι απόλυτα ειλικρινής ο Σαρτρ και αντιπροσωπεύει έναν πολιτισμό και μια στάση ζωής όταν λέει ότι η κόλασή του είναι οι άλλοι. Και είναι αντίστοιχα απόλυτα ειλικρινής και αντιπροσωπεύει έναν άλλον πολιτισμό ο αβάς του Γεροντικού που λέει: «Είδες τον αδελφόνΚύριον τον Θεόν σου». σου, είδες

* * *

Αν δεις μέσα από τη Θεία Λειτουργία την Ευρώπη και τον άνθρωπο, αυθόρμητα λες: Ναι και Οχι.

Διακρίνεις πρόοδο και στασιμότητα· πλούτο και ένδεια. Κάτι υπάρχει μέσα στην ιστορία της που δεν το ανέχεσαι. Κάτι λάμπει που δεν είναι χρυσός. Κάτι κρύβεται που είναι ύποπτο. Ολη η ζωή στην Ευρώπη διοργανώνεται διαφορετικά. Η ζωντάνια του ανθρώπινου αυθορμητισμού πάει στο περιθώριο. Η θεολογία γίνεται σχολαστικισμός, η Εκκλησία κράτος, η πνευματική ζωή σκυθρωπιάζει. Ο άνθρωπος διαμαρτύρεται. Και δικαιολογείς τις φωνές των αντιφρονούντων. Δεν υποφέρεις την επιβαλλόμενη τάξη. Λες ναι στις κραυγές προς ελευθερία. Νιώθεις κοντά στους αμφισβητίες, που αντιπροσωπεύουν κάτι βαθύ και ανθρώπινο· αγωνίζονται απεγνωσμένα για το σπάνιο και δυσεύρετο που τους στερούν.

Και μέσα στην εξωλειτουργική αυτή παράδοση ο άνθρωπος συνθλίβεται. Τα προβλήματα λύνονται με δυναμικές επεμβάσεις των ισχυρών: για να κρατήσουν καθαρή την «πίστη» τους, στέλνουν στην πυρά τους αιρετικούς. Για να κρατήσουν καθαρή τη ράτσα τους, κάνουν άλλους σαπούνι. Για να επιβάλουν στον λαό τον παράδεισο που επινόησαν, κλείνουν εκατομμύρια στα κάτεργα.

Και η Δύση δεν ξεπέρασε αυτόν τον πειρασμό· την εύκολη λύση του ολοκληρωτισμού. Της ήταν ανέκαθεν μεγάλο βάσανο ο άνθρωπος. Τον βρήκε πολύ ασυμβίβαστο, απροσάρμοστο και ενοχλητικό.

Και σήμερα, που την Ενωμένη Ευρώπη συγκροτούν δημοκρατικά καθεστώτα, η Δύση δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα καθαρώς παραδοσιακά μέσα. Αλλά, όταν δεν έχεις μάθει άλλον τρόπο να σκέφτεσαι, να μιλάς και να διοργανώνεις· όταν εκ παραδόσεως έχεις δώσει λύσεις παρεμφερείς, είναι επόμενο να γυρίζεις αναπόφευκτα στον ίδιο τρόπο του εγχειρήματός σου. Αυτός σε έχει σφραγίσει, σε έχει πλάσει.

Αλλά όταν η Ευρώπη θεωρείται δυνατή, με οικονομική ευρωστία και τεχνική πρόοδο· όταν θεωρείται φοβερή από όλους και από τους Ορθοδόξους Ελληνες· όταν τόσοι άλλοι γείτονες βλέπουν την Ευρωπαϊκή Ενωση με δέος και θέλουν να μπουν σ' αυτήν· όταν όλα αυτά συμβαίνουν, νιώθει ότι μπορεί και οφείλει να προχωρήσει με τη δική της λογική, εφαρμόζοντας τα ίδια συστήματα διακριτικά και με κάποια επίφαση δημοκρατικής ευπρεπείας· δεν θα μιλά για περιορισμό, αλλά για προστασία του ανθρώπου. Και θα αξιοποιήσει φυσικά στο έπακρο τη σημερινή ηλεκτρονική τεχνολογία, που, αν την είχε παλαιότερα, θα είχε κάνει θαύματα, δίδοντας ριζικές λύσεις και άλλη ίσως τροπή στην ιστορική εξέλιξη της κοινωνίας.

* * *

Οπότε δεν στέκουν οι απόψεις ότι υπάρχουν κάποιοι πλούσιοι και δυνατοί που αδικούν εμάς, τους φτωχούς και λίγους της «θρησκευτικής και πολιτιστικής μειονότητος». Είναι ψέμα αυτό. Είμαστε οι πλούσιοι, οι δυνατοί και πολιτισμένοι, που αδικούμε τον εαυτό μας και όλους τους άλλους. Εχουμε την ισχύ του Πνεύματος και κληρονομιά ακατάλυτη, που μας καθιστά υπευθύνους για την προστασία της ανθρώπινης ελευθερίας και αξιοπρέπειας.

Τα κροκοδείλια δάκρυά μας δεν θα μας απαλλάξουν από την ευθύνη. Είμαστε οφειλέται. Και θα μας ζητήσουν λόγο οι άνθρωποι, οι χιλιάδες, τα εκατομμύρια που αδικήθηκαν, κάηκαν, σάπισαν στα κάτεργα και αυτοί που σήμερα ζουν μέσα στον λιμό της ευμαρείας και στην ειρκτή της «ελευθερίας», που τους οδηγεί στη νάρκωση και τους πνίγει.

Δεν θα μας σώσει κανένα άλλοθι όταν σταθούμε στην τελική κρίση, όταν θα προσπαθούμε και δεν θα μπορούμε να δικαιολογήσουμε το γιατί δεν ζήσαμε και δεν δώσαμε τη μαρτυρία της Παραδόσεώς μας, που προσφέρει σαρκωμένη και έμπρακτη λύση στο πρόβλημα του ανθρώπου και της κοινωνίας του· στο πρόβλημα του νοήματος της ζωής και της συνεχείας της.

Αν οικονομικά είμαστε υποδεέστεροι συγκρινόμενοι με άλλους λαούς και αν δεν διαθέτουμε τα κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Τραπέζης, έχουμε όμως κάποια άλλα, μοναδικά, αδαπάνητα λειτουργικά κεφάλαια κάποιας άλλης Αγίας Τραπέζης, που είναι ικανή να θρέψει την οικουμένη με τη χαρά της Αναστάσεως, που νικά τον θάνατο:

«Η Τράπεζα γέμει, τρυφήσατε πάντες. Ο μόσχος πολύς, μηδείς εξέλθη πεινών. Πάντες απολαύσατε του συμποσίου της πίστεως. Πάντες απολαύσατε του πλούτου της χρηστότητος» (Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Κατηχητικός λόγος του Πάσχα).

Το χρέος μας είναι μεγάλο, συγκεκριμένο και οικουμενικό. Και το ότι η ελάχιστη Ορθόδοξη Εκκλησία, η μικρή αριθμητικά και αδύνατη ανθρωπίνως, προκαλεί κάποια αντίδραση ­ γιατί αυτή σώζει τον άνθρωπο ­ φανερώνεται και στις εκδηλώσεις και ενέργειες ανθρώπων «δυνατών και υπευθύνων», που κανονικά, αν ήταν αμελητέα ποσότης, έπρεπε απλώς να την αντιπαρέρχονται διά της σιωπής, ενώ συμβαίνει το τελείως αντίθετο:

Από τη μια μεριά, από τα κέντρα εξουσίας και «από τους δοκούντας άρχειν των εθνών», εκφράζεται μια ανησυχία. Ο κ. Χάντινγκτον με τους επιτελείς του στο Χάρβαρντ επισημαίνει ότι η παρουσία της Ορθοδοξίας και της ξένης λογικής της συνιστά επικίνδυνη ανωμαλία στην ανατολική περιοχή της Μεσογείου.

Από την άλλη πλευρά, ο παλιός μελετητής και γνώστης της ιστορίας και της Ορθοδόξου Εκκλησίας σερ Στίβεν Ράνσιμαν δηλώνει ότι η Ορθοδοξία έχει τη δύναμη να επιζήσει κατά τον ερχόμενο αιώνα.

Ο Ρωμαιοκαθολικισμός και ο Προτεσταντισμός έχουν την ίδια λογική και κινούνται στο ίδιο πλαίσιο και στην ίδια ολοκληρωτική τακτική, όπου ο άνθρωπος αγνοείται, υποτιμάται.

Και οι δύο πλευρές έχουν δίκιο. Αν και ξεκινούν από διαφορετικές προϋποθέσεις, καταλήγουν στο ίδιο: εντοπίζουν την ίδια πραγματικότητα, που είναι για άλλους οσμή ζωής εις ζωήν και για άλλους οσμή θανάτου εις θάνατον (Β' Κορ. 2,16).

Οι Ορθόδοξοι πρέπει να είμαστε ευγνώμονες και προς τις δύο πλευρές (προπαντός προς την πρώτη) γιατί μας στέλνουν το ίδιο μήνυμα: δεν μπορούμε ατιμωρητί να κοιμόμαστε.

* * *

Το συμπέρασμα:

­

Δεν είμαστε λίγοι, είμαστε πολλοί. Το πλήθος και η δύναμή μας βρίσκονται στον δυναμισμό του προζυμιού της ελευθερίας του Πνεύματος.

­ Δεν θα μας φάνε. Οφείλουμε να φαγωθούμε για να δώσουμε στους πεινασμένους «τον ουράνιον άρτον, την τροφήν του παντός κόσμου», που μελίζεται και δεν διαιρείται· εσθίεται και ουδέποτε δαπανάται. Ετσι βρίσκουμε τον εαυτό μας, αποκτούμε δύναμη και εξοφλούμε το χρέος μας.

­ Δεν φοβόμαστε και δεν τα χάνουμε. Οχι επειδή είμαστε δυνατοί, αλλά επειδή είναι δυνατός Αυτός που μας αγαπά και αγαπά τον κάθε άγνωστο και ανώνυμο άνθρωπο με την αγάπη που αγαπά την οικουμένη.

­ Η εποχή μας είναι κρίσιμη, άρα καλή, αν τη δούμε μέσα από το μυστήριο της Θείας Λειτουργίας, της Ιεράς Αποκαλύψεως· είναι μια αφορμή μετανοίας και σωτηρίας όλων μας. Αν θα ήμασταν καλά κατά φαντασίαν και ανθρωπίνην επίνοιαν, αν δεν είχαμε προβλήματα ή νομίζαμε ότι δεν είχαμε, θα ήμασταν σε κατάσταση επικινδύνου νάρκης, ύπνου και ψευδαισθήσεως.

­ Δεν αμυνόμαστε. Κάνουμε επίθεση. Και η επίθεση γίνεται προς όφελος εκείνων προς τους οποίους επιτιθέμεθα.

Και αν θέλετε και για τη Συνθήκη του Σένγκεν και το φακέλωμα, το όχι έρχεται από μόνο του. Και το όχι αυτό λέγεται από αγάπη και για το καλό περισσότερο των Ευρωπαίων (εκείνων που νομοθετούν και παίρνουν αποφάσεις ­ όπως τις παίρνουν ­ και εκείνων που τις υφίστανται). Οχι τόσο για τους Ορθοδόξους· αυτοί είναι δοκιμασμένοι και παρηγορημένοι μέσα στα ατελείωτα ιστορικά τους μαρτύρια και στην ουράνια παράκληση της Θείας Λειτουργίας. Ετσι και οι πιο μεγάλες ελευθερίες είναι ανεπαρκείς για τις απαιτήσεις τους και η βαρύτερη σκλαβιά ανίκανη να θίξει την ελευθερία τους.

Ένας ταπεινός λογισμός κάνει αμέσως την Χάρη του Θεού να ενεργή

Μου έκανε εντύπωση πώς ένας ταπεινός λογισμός κάνει αμέσως την Χάρη του Θεού να ενεργή. Είχε έρθει στο Καλύβι ένα ξένο γατάκι.

Το καημένο, φαίνεται, κάτι είχε φάει που το πείραξε και ζητούσε βοήθεια. Χτυπιόταν από τον πόνο και πεταγόταν σαν το χταπόδι, όταν το χτυπούν… Το λυπόμουν που το έβλεπα σ’ αυτήν την κατάσταση, αλλά δεν μπορούσα να κάνω τίποτε. Το σταύρωνα, το ξανασταύρωνα, τίποτε! «Βρε ταλαίπωρε, λέω τότε στον εαυτό μου, βλέπεις τα χάλια σου; Τόσα χρόνια καλόγερος, ούτε ένα γατί δεν μπορείς να βοηθήσης!». Μόλις ελεεινολόγησα τον εαυτό μου, εκεί που το γατάκι κόντευε να ψοφήση, αμέσως συνήλθε. Ήρθε κοντά μου, μου έγλειφε τα πόδια και έκανε χαρούμενο όμορφες τούμπες… Τι δύναμη έχει η ταπείνωση!

Γι’ αυτό λέει: «Εν τη ταπεινώσει ημών εμνήσθη ημών ο Κύριος». Έχω προσέξει ότι ένας ταπεινός λογισμός κάνει τον άνθρωπο να λάμπη, να ακτινοβολή. Όταν ο άνθρωπος παίρνη όλο το σφάλμα πάνω του, τον λούζει η Χάρις του Θεού. Ήρθε προχτές ένας γιατρός που έχει πολλά παιδιά και μου είπε: «Πάτερ μου, έχω πολλή υπερηφάνεια και γίνεται αιτία η δική μου υπερηφάνεια να κάνουν αταξίες τα παιδιά». Και το έλεγε αυτό μπροστά στα παιδιά του και τα μάτια του ήταν βουρκωμένα, αλλά το πρόσωπό του έλαμπε! Το ίδιο πρόσεξα προ ημερών και εδώ. Ήρθαν μερικές αδελφές να συζητήσουμε. Είπαμε διάφορα˙ αναγκάστηκα να τις μαλώσω πολύ. Μία από αυτές δεν βοηθήθηκε καθόλου˙ κρύα ήρθε, κρύα έφυγε˙ μόνον εκεί πέρα έλεγε τα κουσούρια των άλλων χαρτί και καλαμάρι - βλέπεις, όποιος δεν κάνει δουλειά στον εαυτό του, έχει αυτό το ..χάρισμα! Μία άλλη στρυμώχθηκε, μέχρι που έκλαψε. Ταπεινώθηκε, αλλά μετά έλαμπε το πρόσωπό της. Βλέπετε τι κάνει ένας ταπεινός λογισμός με συντριβή! Αμέσως πάνε όλα τα κουσούρια στην άκρη, τακτοποιείται ο άνθρωπος και ακτινοβολεί το πρόσωπό του˙ ενώ με έναν λογισμό υπερήφανο ή βλάσφημο σκοτεινιάζει. Όσο ανεβάζει πνευματικά την ψυχή μας ένας πολύ ταπεινός λογισμός που θα φέρη για μια στιγμή ο άνθρωπος, δεν την ανεβάζουν χρόνια ολόκληρα αγώνες υπερφυσικοί. -

Γέροντα, αν κάποιος είναι υπερήφανος και βάλη έναν ταπεινό λογισμό, θα τον βοηθήση ο Θεός;

- Εμ, αν βάλη έναν ταπεινό λογισμό δεν θα είναι υπερήφανος˙ θα είναι ταπεινός και θα τον βοηθήση ο Θεός. Ο άνθρωπος είναι τρεπτός˙ πάει μία από ‘δω - μια από ‘κει, ανάλογα με το τι λογισμό έχει. Ο υπερήφανος, αν βάλη έναν ταπεινό λογισμό, βοηθιέται. Και ο ταπεινός, αν φέρη έναν υπερήφανο λογισμό, παύει να είναι ταπεινός. Είναι κανείς σε καλή πνευματική κατάσταση; Αν υπερηφανευθή, τον εγκαταλείπει η Χάρις του θεού και φθάνει σε άσχημη κατάσταση. Είναι σε άσχημη κατάσταση, γιατί έκανε λ.χ. κάποιο σφάλμα; Αν συναισθανθή το σφάλμα του και μετανοήση ειλικρινά, έρχεται η ταπείνωση και φθάνει σε καλή κατάσταση, γιατί η ταπείνωση φέρνει την Χάρη του Θεού. Αλλά, για να γίνη η ταπείνωση μόνιμη κατάσταση στον άνθρωπο, ώστε να παραμείνη μέσα του η Χάρις του Θεού, χρειάζεται δουλειά πνευματική.

Από το βιβλίο: «ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
ΛΟΓΟΙ Ε΄
ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ