1912-1913. Μόλις πριν εκατό χρόνια…

Έτος 1912. Η Ελλάς ευρίσκετο μόλις 19 χρόνια από την πτώχευση του 1893, 15 χρόνια μετά την λήξη του «ατυχούς» Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και 3 χρόνια μετά το κίνημα στου Γουδή.  Στα 19 αυτά χρόνια, η Χώρα οδηγήθηκε από ηγέτες που, αν και όχι πάντα άξιοι,  κατάφεραν  να την στυλώσουν και πάλι στα πόδια της και να της δώσουν νέα δύναμη, οικονομική και στρατιωτική. Ο Λαός, είχε  ωριμάσει από τις φοβερές, πράγματι,  δοκιμασίες   των 19 αυτών ετών και είχε ανακτήσει την Εθνική του αξιοπρέπεια και την  αυτοπεποίθησή του, ιδίως μετά το Κίνημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου στου Γουδή.

του Σπύρου Παπασπύρου, σ/χη ε.α.

Εδώ θα κάνω μία παρένθεση. Παρατηρείστε με πόση ευκολία η «Ιστορία» αποδίδει σε όμοιες καταστάσεις (ανεξαρτήτως κινήτρων ή  αποτελέσματος) διαφορετικούς χαρακτηρισμούς, αναλόγως με το αν θέλει να περάσει στο υποσυνείδητό μας ένα γεγονός ως «κακό» ή «λιγότερο κακό» . Χαρακτήρισε λοιπόν ως «Κινήματα» τα γεγονότα του Γουδή (1909), της ανταρσίας των Συνταγματαρχών Γονατά και Πλαστήρα και Αντιπλοιάρχου  Φωκά (1922), της ανταρσίας των Βενιζελικών Αξιωματικών (1935) αλλά ως «Πραξικοπήματα» τις αντίστοιχες πράξεις του Στρατηγού Παγκάλου (1925), του Στρατηγού Κονδύλη (1926) και, του Ιωάννου Μεταξά (1936, το μόνο χωρίς μετακίνηση έστω και ενός στρατιώτου) και των Παπαδόπουλου και Μακαρέζου (1967)…

Επιστρέφω όμως στο θέμα. Η πολιτικοστρατιωτική κατάσταση στα Βαλκάνια είναι συγκεχυμένη. Στους  λαούς της Σερβίας, του Μαυροβουνίου, της Βουλγαρίας και της Ελλάδος αλλά και στις Κυβερνήσεις τους, υπάρχει έντονη η επιθυμία για επέκταση και απελευθέρωση εδαφών και πληθυσμών που θεωρούν, δικαίως ή αδίκως, «δικούς τους». H Οθωμανική  Αυτοκρατορία παρήκμαζε, γινόταν δε όλο και περισσότερο εμφανές ότι δεν θα αργούσε η στιγμή διαμελισμού της παρά  τις προσπάθειες που έκαναν οι «Νεότουρκοι» με το κίνημά τους το 1908. Αν και η Ρωσσία με την Αυστρουγγαρία (ισχυρότατες αυτοκρατορίες) , έχουν υπογράψει συνθήκη για την διατήρηση του status quo στα Βαλκάνια (μη επιθυμώντας η μία την ισχυροποίηση της άλλης), τον Μάρτιο του 1912 η Σερβία και η Βουλγαρία(με σύμφωνη γνώμη της Ρωσσίας, στα πλαίσια του Πανσλαβισμού) υπογράφουν μυστική συνθήκη Φιλίας και Συμμαχίας, στρεφομένη σαφώς κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στην Συνθήκη αυτή προσχωρεί λίγο αργότερα και το Μαυροβούνιο. Το έτος εκείνο (1912) η Χώρα μας είχε την τύχη να οδηγείται από δύο άνδρες διορατικούς και με πατριωτική συνείδηση: Τον Βασιλέα Γεώργιο τον Α΄ και τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Το μεγαλύτερο μέρος του εθνικού κορμού (Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη και Νήσοι του  Αιγαίου) ευρίσκετο υπόδουλο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Βασιλέας, Πρωθυπουργός και Αρχιστράτηγος (Διάδοχος Κωνσταντίνος) εγκαίρως διείδαν ότι οποιαδήποτε ανακατάταξη στα σύνορα στα Βαλκάνια, δεν θα μπορούσε να γίνει εν απουσία της Ελλάδος. Και αυτό γιατί δεν θα μπορούσε εκ των υστέρων η Ελλάς να υποστηρίξει τα Εθνικά της Δίκαια. Για το λόγο αυτό υπεγράφη, αρχικώς, μεταξύ της Ελλάδος και της Βουλγαρίας Συνθήκη Αμυντικής Συμμαχίας και εν συνεχεία Συμφωνία μεταξύ των τεσσάρων Χριστιανικών Κρατών για από κοινού επίθεση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μία ακόμη παρένθεση. Στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών υπήρχαν δύο τάσεις: Η «κλασσική αλυτρωτική», εκπροσωπούμενη από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Σύμφωνα με αυτήν, ήταν προτιμότερη η συμμαχία με τα Χριστιανικά Κράτη εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η διαμοίραση των ευρωπαϊκών εδαφών της,  μετά την ενδεχόμενη νίκη. Η δεύτερη τάση, αποκαλούμενη και «αυτοκρατορική λογική», εκπροσωπούμενη από τον Ίωνα Δραγούμη, θεωρούσε περισσότερο επικίνδυνο τον σλαβικό παράγοντα, αφού ήταν πρόσφατες οι θηριωδίες των Βουλγάρων κατά την περίοδο 1904-1908 αλλά και οι βλέψεις αυτών και των Σέρβων για την Μακεδονία και την Θράκη. Οι οπαδοί της τάσεως αυτής, πίστευαν ότι είναι περισσότερο συμφέρουσα μία συμμαχία με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και στην συνέχεια άλωσή της «εκ των ένδον» και αντικατάσταση της καταρρέουσας Οθωμανικής από μια νέα Ελληνική Αυτοκρατορία. Κέρδισε το πείσμα και ο δυναμισμός του Βενιζέλου. Κλείνει η παρένθεση.

Ο Ελληνικός Στρατός, δεν έχαιρε υπολήψεως μεταξύ των υπολοίπων  συμμάχων αλλά και των Οθωμανών και των Ευρωπαίων, λόγω και της σχετικώς προσφάτου ήττας  του κατά τον πόλεμο του 1897. Ειδικώς οι Βούλγαροι (οι αποκαλούμενοι και «Πρώσσοι των Βαλκανίων»), πίστευαν ότι ο Στρατός μας θα σταματούσε με τις πρώτες μάχες στα Ελληνοτουρκικά σύνορα. Υπελόγιζαν μόνο στον Ελληνικό Στόλο που είχε ενισχυθεί τα τελευταία έτη με νέα ισχυρά σκάφη, μεταξύ αυτών και το Θωρηκτό «Γ. ΑΒΕΡΩΦ», για να εμποδίσει την αποστολή Τουρκικών ενισχύσεων δια θαλάσσης.

Τρίτη παρένθεση και ελπίζω να με συγχωρήσετε για τις πολλές. Όπως γνωρίζετε, το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» ναυλοχεί στο Τροκαντερό και αποτελεί πλέον Ναυτικό Μουσείο. Πριν από κάποια χρόνια βρέθηκαν κάποιοι ηλίθιοι «νεοέλληνες»,  οι οποίοι αφήρεσαν ( προφανώς με την σύμφωνη γνώμη του ΥΠΕΘΑ) κόβοντάς το, το στέμμα από τον Θυρεό στην πλώρη του σκάφους. Ήθελαν μάλλον να δείξουν με αυτό τον τρόπο την αφοσίωσή τους στο «δημοκρατικό» καθεστώς, αλλοιώνοντας όμως  ιστορικές πραγματικότητες. Όπως  υπήρξαν και άλλοι ηλίθιοι, οι οποίοι για να διασκεδάσουν προφανώς την πλήξη τους , διοργάνωσαν «κοσμικές» εκδηλώσεις επί του σκάφους. Τι να πει κανείς; O tempora! Ο mores!
Οι συμμαχικές Χριστιανικές δυνάμεις απέστειλαν   τελεσίγραφο στην Υψηλή Πύλη, με το οποίο ζητούσαν (προσχηματικώς) την αυτονομία των εθνικών  μειονοτήτων που διαβιούσαν στα ευρωπαϊκά εδάφη της. Όταν εξέπνευσε το τελεσίγραφο, αναπάντητο όπως ήταν αναμενόμενο, οι Σύμμαχοι (με πρώτο το Μαυροβούνιο) κήρυξαν τον πόλεμο. Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος ήταν γεγονός. Στην πραγματικότητα, ήταν τέσσερις επιμέρους αλλά παράλληλοι πόλεμοι. Οι Οθωμανοί δεν είχαν καμμία τύχη, έναντι των αποφασισμένων και ισχυροτέρων στρατιωτικά Συμμάχων.
Ο Ελληνικός Στρατός εισέβαλε  στην Μακεδονία και παντού νίκες έστεφαν τα Ελληνικά όπλα. Ελασσόνα, Σαραντάπορος, Σέρβια, Κοζάνη, Γιαννιτσά, απελευθερώνονται. Η ορμή του Στρατού ήταν ακάθεκτη. Στην Ήπειρο μετά από σκληρές μάχες, απελευθερώνονται η Φιλιππιάδα και η Πρέβεζα. Το Μπιζάνι, μία  περιοχή έξω από τα Ιωάννινα, ήταν    ισχυρότατα οχυρωμένη και η Στρατιά Ηπείρου αδυνατούσε να την καταλάβει για να εισέλθει στα Ιωάννινα. Τα σχέδιά της οχυρώσεως είχαν εκπονηθεί από τον Γερμανό  Στρατηγό, Αρχιμηχανικό του Οθωμανικού Στρατού, Φον ντερ Γκολτζ και τον συνεργάτη του Πολωνό Ζίγκμουντ Μινέϊκο (παππού εκ μητρός, του Ανδρέα Παπανδρέου). Στον Οθωμανικό στρατό του Μπιζανίου υπηρετούσε ως Υπολοχαγός, ο ομογενής Νικολάκης Εφέντης. Αυτός, κατάφερε να διοχετεύσει μυστικά στον Ελληνικό Στρατό τα σχέδια των οχυρώσεων. Η γνώση των σχεδίων και η στρατιωτική ιδιοφυΐα του Ιωάννου Μεταξά,  κατέστησαν δυνατή την εκπόρθηση του Μπιζανίου και την κατάληψη των Ιωαννίνων. Αργότερα, ένας δημοσιογράφος της Θεσσαλονίκης δημοσίευσε το γεγονός , με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να  συλλάβουν αυτόν και την οικογένειά του και να τους δολοφονήσουν. Δυστυχώς, υπήρχαν και τότε «χρήσιμοι ηλίθιοι»  δημοσιογράφοι…

Ο Στρατός μας έστρεψε το ενδιαφέρον του προς Θεσσαλονίκη. Επικεφαλής της Φρουράς της πόλεως ήταν ο Ταξίν Πασάς. Προτιμώντας να παραδώσει την πόλη στους Έλληνες αντί των Βουλγάρων, ειδοποίησε τον Αρχιστράτηγο την 25η Οκτωβρίου. Το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου 1912, ανήμερα του Αγίου Δημητρίου Προστάτου της Πόλεως, οι Αξιωματικοί  Ιωάννης Μεταξάς και Βίκτωρ Δούσμανης (ως εκπρόσωποι του Κωνσταντίνου) υπογράφουν την σχετική συμφωνία. Ο Ελληνικός Στρατός εισέρχεται ελευθερωτής στην Θεσσαλονίκη, δύο ημέρες πριν καταφθάσουν οι Βούλγαροι. Αργότερα και για να επισημανθεί η σημαντικότητα της απελευθερώσεως της Θεσσαλονίκης, εισήλθε με ιδιαίτερες τιμές και ο Βασιλεύς Γεώργιος ο Α΄, στον οποίο έμελε να δολοφονηθεί σ΄αυτήν τον Μάρτιο του 1913.  Ήδη, είχε απελευθερωθεί και σημαντικό τμήμα της Βορείου Ηπείρου. Παράλληλα, ο Ελληνικός Στόλος είχε απελευθερώσει τις νήσους Θάσο, Σαμοθράκη, Ίμβρο, Άγιο Ευστράτιο, Ψαρά, Τένεδο, Λέσβο, Χίο, Οινούσες, Ικαρία και Σάμο.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναγκάσθηκε να συνθηκολογήσει, αποδεχόμενη τον ακρωτηριασμό της. Στις Συνθήκες που είχαν υπογραφεί μεταξύ των Χριστιανικών Κρατών, δεν είχε συμφωνηθεί ο τρόπος διαμοιρασμού των εδαφών. Αυτό, σε συνδυασμό με την απληστία και την αλαζονεία των Βουλγάρων, ήταν η αιτία της εκρήξεως του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου. Τον Ιούνιο του 1913, οι Βούλγαροι επιτίθενται αιφνιδιαστικώς κατά των πρώην συμμάχων τους, Σέρβων και Ελλήνων. Σφοδρές μάχες διεξάγονται. Οι Ελληνικές λόγχες απωθούν και τρέπουν σε φυγή τους Βουλγάρους  σε όλα τα μέτωπα. Γευγελή, Νιγρίτα, Κιλκίς, Λαχανά, Δοϊράνη, Δεμίρ Χισάρ (Σιδηρόκαστρο Σερρών), Καβάλα, Σέρρες, Δράμα, Νευροκόπι, Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη), Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή), απελευθερώνονται σε λιγότερο από ενάμιση μήνα. Στις 28 Ιουλίου 1913, υπογράφεται γενική ανακωχή. Στην Ελλάδα προσαρτάται επισήμως και η Κρήτη. Χαμένες από τους δύο αυτούς (εντός ενός έτους) πολέμους, η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Βουλγαρία.

Τα ανωτέρω, είναι σε πολύ αδρές γραμμές τα ιστορικά γεγονότα που καλύπτουν αυτούς που ονομάσθηκαν «Βαλκανικοί Πόλεμοι» και αφορούν στην Ελλάδα. Στην σύγχρονη εποχή, οι Πόλεμοι αυτοί είναι παραγνωρισμένοι. Και όμως. Είναι αυτοί που δημιούργησαν την Σύγχρονη Ελλάδα, σχεδόν όπως την γνωρίζουμε σήμερα.

Η Ελλάς εξήλθε από τους Βαλκανικούς Πολέμους, μεγαλύτερη και ισχυρότερη από ποτέ. Το Ελληνικό κράτος διπλασιάσθηκε και σε έκταση και σε πληθυσμό, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οι καλύτερες προϋποθέσεις για κοινωνική, πολιτική και οικονομική ανάπτυξη. Ταυτόχρονα μεγάλος αριθμός πληθυσμού μετακινήθηκε από όλες και προς όλες τις πλευρές. Υπολογίζονται σε περισσότερες από 400.000 οι Τούρκοι που έφυγαν από την ευρωπαϊκά εδάφη της Οθωμανικής  Αυτοκρατορίας που απελευθερώθηκαν  και πήγαν προς την Τουρκία. Η Ελλάς δέχθηκε και κύματα προσφύγων, λόγω των διωγμών που υπέστησαν οι Έλληνες στη Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία. Το Οθωμανικό κράτος, ψάχνοντας υπεύθυνους για την ήττα, ξέσπασε σε διωγμούς εναντίον των Ελλήνων που ζούσαν στα εδάφη του. Υπολογίζονται σε περισσότερους από 100.000 οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη και αντίστοιχος αριθμός από τη Μικρά Ασία, οι πρόσφυγες που εξαναγκάστηκαν να φύγουν μετά τις βιαιότητες. Οι πρώτοι αυτή πρόσφυγες από τα ανατολικά (ακολούθησε ο μεγάλος όγκος μετά την Μικρασιατική Καταστροφή) συνέτειναν τα μέγιστα στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη του νέου Ελληνικού Κράτους.

Τότε (το 1912), το Έθνος σύσσωμο και αποφασισμένο, με στιβαρή και πατριωτική πολιτειακή και πολιτική Ηγεσία, διεκδίκησε και πέτυχε με το αίμα και τις θυσίες των τέκνων του να μεγαλουργήσει. Ακολούθησαν βέβαια τα θλιβερά γεγονότα του Εθνικού Διχασμού και της Μικρασιατικής Καταστροφής. Στην συνέχεια ανορθώθηκε και πάλι την εποχή του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, για να ακολουθήσει η περίοδος 1944-1949 κατά την οποία η αφροσύνη  παραλίγο να μας αφανίσει. Κατόπιν, νέα πορεία προς τα εμπρός. Για να φθάσουμε στις ημέρες μας (εκατό μόλις χρόνια μετά την εποποιΐα του 1912), όπου Έθνος και Κράτος έχουν γονατίσει, παραπαίουν και δέχονται τα κτυπήματα το ένα πίσω από το άλλο. Σχεδόν αδιαμαρτύρητα. Σαφώς και οι συνθήκες, στην παγκοσμιοποιημένη μας εποχή, δεν έχουν καμμία σχέση με τις τότε. Οι συνθήκες όμως αλλάζουν  (διαχρονικώς) όχι από την «μάζα» αλλά από λίγους «αρίστους». Κανείς από την σημερινή Πολιτειακή ή την Πολιτική ηγεσία της Χώρας δεν φαίνεται ικανός να μας οδηγήσει με γνώμονα το Εθνικό συμφέρον. Αλλά κι εμείς ως Λαός, αποδεικνυόμαστε πολύ «λίγοι». Αναρωτιέμαι συχνά: Μέσα σ΄αυτά τα 10.000.000 Ελλήνων, δεν υπάρχουν αυτοί οι «άριστοι» που θα σταματήσουν την πτώση και θα μας οδηγήσουν στην άνοδο; Που θα μας κάνουν αυτό που ήμασταν ή μάλλον αυτό που πραγματικά είμαστε, δηλαδή ένα υπερήφανο Έθνος; Μήπως, παραφράζοντας μία πρόσφατη έξυπνη διαφήμιση (και συγχωρείστε μου την συγγραφική αδεία αναίδειά μου), «α, ρε 1909 που μας χρειάζεται»…..; 

 πηγή