Η «Νέα θρησκευτική συνειδητότητα»: Το πνεύμα των ανατολικών λατρειών το 1970

πηγή

Από το βιβλίο του π. Σεραφείμ Ρόουζ Η Ορθοδοξία και η θρησκεία του μέλλοντος

Τα τρία είδη «χριστιανικού διαλογισμού» που περιγράφηκαν πιο πάνω είναι μόνο η αρχή· σε γενικές γραμμές, μπορεί να ειπωθεί ότι η επίδραση των ανατολικών θρησκευτικών ιδεών και πρακτικών πάνω στην κάποτε χριστιανική Δύση έφτασε σε καταπληκτικές διαστάσεις στη δεκαετία του 1970. Ειδικά στην Αμερική, που μόλις δυο δεκαετίες πριν ήταν ακόμα θρησκευτικά «επαρχιακή» (εκτός από μερικές μεγάλες πόλεις), με πνευματικό ορίζοντα κατά πολύ περιορισμένο στο Ρωμαιοκαθολικισμό και τον Προτεσταντισμό, παρατηρήθηκε ένας καταπληκτικός πολλαπλασιασμός ανατολικών (και ψευδοανατολικών) θρησκευτικών λατρειών και κινήσεων.

Φωτο από εδώ

Η ιστορία του πολλαπλασιασμού μπορεί να ανάγεται στην ανήσυχη απογοήτευση της μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο γενιάς, που πρωτοεκδηλώθηκε στη δεκαετία του 1950, στην άδεια διαμαρτυρία και την ηθική ελευθεριότητα της «γενιάς beat», της οποίας το ενδιαφέρον για τις ανατολικές θρησκείες ήταν αρχικά μάλλον ακαδημαϊκό, και κυρίως ένα σημείο δυσαρέσκειας από τον «Χριστιανισμό». Μετά ακολούθησε μια δεύτερη γενιά, αυτή των «hippies» της δεκαετίας του 1960, με τη rock μουσική και τα ψυχεδελικά ναρκωτικά, και το ψάξιμο για «αυξημένη συνειδητότητα» με οποιοδήποτε κόστος· τώρα νέοι Αμερικανοί έπεφταν με τα μούτρα, με όλη τους την καρδιά, σε κινήματα πολιτικής διαμαρτυρίας (κυρίως κατά του πολέμου του Βιετνάμ) από τη μια μεριά, και στην πυρετώδη εξάσκηση των ανατολικών θρησκειών από την άλλη. Ινδοί γκουρού, Θιβετιανοί λάμα, Ιάπωνες δάσκαλοι του Ζεν, και άλλοι Ανατολίτες «σοφοί» ήρθαν στη Δύση και βρήκαν μια στρατιά έτοιμων μαθητών που τους έκαναν επιτυχημένους πέρα από τα όνειρα των δυτικοποιημένων σουάμι των περασμένων γενεών· και νέοι άνθρωποι ταξίδευαν στις άκρες του κόσμου, ακόμα και στα ύψη των Ιμαλαΐων, για να βρουν τη σοφία του δασκάλου ή το ναρκωτικό που θα τους έφερνε την «ειρήνη» και την «ελευθερία» που έψαχναν.

Τη δεκαετία του 1970 μια Τρίτη γενιά διαδέχτηκε τους χίππις. Εξωτερικά πιο ήσυχη, με λιγότερες διαδηλώσεις και γενικά λιγότερο επιδεικτική συμπεριφορά, αυτή η γενιά προχώρησε πιο βαθειά στις ανατολικές θρησκείες, των οποίων η επιρροή είχε τώρα γίνει πιο διεισδυτική από οποτεδήποτε πριν. Για πολλούς από αυτή τη γενιά η θρησκευτική «αναζήτηση» είχε τελειώσει: είχαν βρει μια ανατολική θρησκεία της αρεσκείας τους και ασχολούνταν τώρα σοβαρά με την εξάσκησή της. Ένας αριθμός ανατολικών θρησκευτικών κινήσεων είχε ήδη γίνει «γηγενής» στη Δύση, ειδικά στην Αμερική: τώρα υπάρχουν βουδιστικά μοναστήρια αποτελούμενα εξ ολοκλήρου από Δυτικούς προσήλυτους, και για πρώτη φορά εμφανίστηκαν Αμερικανοί κι άλλοι Δυτικοί γκουρού και δάσκαλοι του Ζεν.

Ας κοιτάξουμε λίγες μόνο εικόνες – περιγραφές πραγματικών γεγονότων της αρχής και του μέσου της δεκαετίας του 1970, που εικονογραφούν την κυριαρχία των ανατολικών ιδεών και πρακτικών ανάμεσα σε πολλούς νέους Αμερικανούς (που είναι μόνο οι πρώτοι της νεολαίας όλου του κόσμου). Οι πρώτες δύο εικόνες δείχνουν μια πιο επιφανειακή ανάμειξη με τις ανατολικές θρησκείες, και είναι ίσως μόνο ένα απομεινάρι από τη γενιά του 1960· οι δύο τελευταίες αποκαλύπτουν τη βαθύτερη ανάμειξη, χαρακτηριστική της δεκαετίας του 1970.

1. Οι Hare Krishna στο San Francisco

 

Σε μια οδό που συνορεύει με το Golden Gate Park στη γειτονιά Haight-Ashbury του San Francisco έστεκε ο ναός της συνείδησης του Krishna... Πάνω από την είσοδο του ναού βρίσκονταν τα ξύλινα γράμματα «Hare Krishna», ύψους 7 εκατοστών. Τα μεγάλα μπροστινά παράθυρα ήταν καλυμμένα με κουβέρτες, με κόκκινα και πορτοκαλιά μοτίβα.

«Οι ήχοι ψαλμωδίας και μουσικής γέμιζαν τους δρόμους. Μέσα βρίσκονταν δεκάδες ζωγραφιές με φωτεινά χρώματα στους τοίχους, παχειά κόκκινα χαλιά στο πάτωμα και μια θολούρα από καπνό στον αέρα. Αυτός ο καπνός ήταν θυμίαμα, ένα στοιχείο της τελετής που ήταν σε εξέλιξη. Οι άνθρωποι στο δωμάτιο έψελναν απαλά σανσκριτικά λόγια, που μόλις ακούγονταν. Το δωμάτιο ήταν σχεδόν γεμάτο, με πενήντα περίπου ανθρώπους, που έμοιαζαν όλοι νέοι, να κάθονται στο πάτωμα. Μαζεμένοι μπροστά ήταν γύρω στα τριάντα άτομα με μακριές, φαρδιές ρόμπες πορτοκαλί και κροκί, με άσπρη μπογιά στις μύτες τους. Πολλοί από τους άντρες είχαν ξυρίσει τα κεφάλια τους, εκτός από μια αλογοουρά. Οι γυναίκες μαζί τους είχαν επίσης λευκή μπογιά στη μύτη τους και μικρά κόκκινα σημάδια στα μέτωπά τους. Τα άλλα νεαρά άτομα στο δωμάτιο δεν έμοιαζαν διαφορετικά από άλλους κατοίκους της Haight-Ashbury, ντυμένοι με κεφαλομάντηλα, μακριά μαλλιά, γενειάδες, και με μια συλλογή από δαχτυλίδια, κουδουνάκια, και χάντρες, και συμμετείχαν επίσης ενθουσιωδώς στην τελετή. Δέκα περίπου άτομα που κάθονταν στο πίσω μέρος έμοιαζαν επισκέπτες που έρχονταν πρώτη φορά».

«Η ψαλμική τελετουργία (μάντρα) αυξήθηκε σε ρυθμό και σε ένταση. Δυο κορίτσια με μακριές κροκί ρόμπες χόρευαν τώρα με την ψαλμωδία. Ο «πρωτοψάλτης» άρχισε να φωνάζει τώρα τα λόγια (της ψαλμωδίας στα Σανσκριτικά)... Ολόκληρη η ομάδα επαναλάμβανε τις λέξεις, και προσπαθούσε να κρατήσει το ρυθμό και τον τονισμό του ‘’πρωτοψάλτη’’. Πολλοί από τους συμμετέχοντες έπαιζαν μουσικά όργανα. Ο αρχηγός χτυπούσε ένα τουμπελέκι στο ρυθμό της ψαλμωδίας. Τα δυο κορίτσια που λικνίζονταν και χόρευαν έπαιζαν καστανιέτες. Ένας νέος φυσούσε ένα θαλασσινό κοχύλι· ένας άλλος χτυπούσε ένα ταμπουρίνο... στους τοίχους του ναού βρίσκονταν πάνω από μια δωδεκάδα ζωγραφιές με σκηνές από τη ‘’Bhagavad Gita’’».

Η μουσική και η ψαλμωδία έγινε πολύ δυνατή και γρήγορη. Το τύμπανο χτυπούσε ασταμάτητα. Πολλοί από τους λάτρεις άρχισαν να βγάζουν φωνές με υψωμένα χέρια, μέσα στη γενική ψαλμωδία. Ο επικεφαλής γονάτισε μπροστά σε μια εικόνα του «πνευματικού ηγέτη» της ομάδας, πάνω σ’ ένα μικρό βωμό κοντά στην πρόσοψη του δωματίου. Η ψαλμωδία αποκορυφώθηκε σ’ ένα δυνατό κρεσέντο και το δωμάτιο έμεινε σιωπηλό. Οι ιερουργούντες γονάτισαν με το κεφάλι στο πάτωμα καθώς ο επικεφαλής είπε μια σύντομη προσευχή στα Σανσκριτικά. Μετά φώναξε πέντε φορές, «Κάθε δόξα στους συγκεντρωμένους λάτρεις», φράση που επανέλαβαν οι άλλοι προτού σηκωθούν.

Αυτή είναι μια τυπική λατρευτική τελετή της κίνησης «Συνείδηση του Krishna», που ιδρύθηκε του 1966 στην Αμερική από έναν Ινδό πρώην επιχειρηματία, τον A. Bhaktivedanta, με σκοπό να φέρει την ινδουϊστική πειθαρχία της Bhakti Yoga στους αποπροσανατολισμένους, ερευνώντες νέους της Δύσης. Η παλιότερη φάση ενδιαφέροντος για τις ανατολικές θρησκείες (στη δεκαετία του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960) είχε δώσει έμφαση στη διανοητική αναζήτηση, χωρίς πολλή προσωπική ανάμειξη· αυτή η νεώτερη φάση απαιτεί συμμετοχή με όλη την καρδιά. Μπάκτι γιόγκα σημαίνει να ενώνεται κανείς με τον «θεό» που έχει διαλέξει με το να τον αγαπά και να τον λατρεύει, και κάποιος αλλάζει όλη τη ζωή του με σκοπό να κάνει τη λατρεία κεντρική του απασχόληση. Μέσω των μη λογικών μέσων λατρείας (ψαλμωδία, μουσική, χορός, ευσέβεια) το μυαλό «διευρύνεται» και αποκτάται η «συνειδητότητα του Κρίσνα», η οποία – αν το κάνουν αρκετοί άνθρωποι – υποτίθεται ότι θα σταματήσει τα προβλήματα της διαταραγμένης εποχής μας και θα μας φέρει σε μια νέα εποχή ειρήνης, αγάπης και ενότητας.

Οι χτυπητές ρόμπες των «Κρίσνα» έγιναν ένα οικείο θέαμα στο San Francisco, ειδικά κατά την ετήσια γιορτή όπου το τεράστιο είδωλο του «θεού» τους μεταφέρεται μέσω του Golden Gate Park στον ωκεανό, συνοδευόμενο από όλα τα σύμβολα ινδουϊστικής ευσέβειας – μια τυπική σκηνή της παγανιστικής Ινδίας, αλλά κάτι νέο για την «χριστιανική» Αμερική. Από το San Francisco η κίνηση εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Αμερική και στη Δυτική Ευρώπη· το 1974 υπήρχαν 54 ναοί του Κρίσνα σε όλο τον κόσμο, πολλοί από αυτούς κοντά σε κολλέγια και πανεπιστήμια (σχεδόν όλα τα μέλη της κίνησης είναι πολύ νεαρά).

Ο πρόσφατος θάνατος του ιδρυτή της κίνησης έχει εγείρει ερωτήματα για το μέλλον της· και πράγματι τα μέλη της, παρ’ ότι πολύ ορατά, είναι μάλλον λίγα σε αριθμό. Ως «σημείο των καιρών», πάντως, το νόημα της κίνησης είναι φανερό, και θα έπρεπε να είναι πολύ ενοχλητικό στους Χριστιανούς: πολλοί νέοι άνθρωποι σήμερα ψάχνουν για ένα «θεό» να λατρέψουν, και δεν είναι υπερβολικό γι’ αυτούς να δεχτούν την πιο απροκάλυπτη μορφή ειδωλολατρίας.

2. Ο γκουρού Maharaj-ji στο Huston Astrodome 

 

Με το τέλος του 1973 ένας αριθμός ανατολιτών γκουρού της νεώτερης σχολής, οδηγημένοι από τον Maharishi με τον «Υπερβατικό Διαλογισμό» του, είχαν έρθει στη Δύση και συγκέντρωσαν μερικούς οπαδούς, μόνο για να χαθούν από τα βλέμματα του κοινού μετά από μια σύντομη κυριαρχία στην πρώτη σειρά της δημοσιότητας. Ο γκουρού Maharaj-ji ήταν ο πιο θεαματικός, και, μπορεί να πει κανείς, ο πιο εξοργιστικός από αυτούς τους γκουρού. Δεκαπεντάχρονος είχε ήδη αναγορευθεί «θεός», η οικογένειά του (μητέρα και τρία αδέλφια) ήταν η «αγία οικογένεια», και η οργάνωσή του (η «Αποστολή του Θείου Φωτός») είχε κοινόβια σε όλη την Αμερική. Οι 80.000 οπαδοί του («premis»), όπως και οι οπαδοί του Κρίσνα, έπρεπε να εγκαταλείψουν τις κοσμικές απολαύσεις και να διαλογίζονται με σκοπό να αποκτήσουν μια «διευρυμένη» συνειδητότητα η οποία τους έκανε τέλεια ειρηνικούς, ευτυχισμένους και «ευδαίμονες», μια κατάσταση του νου στην οποία το καθετί φαίνεται όμορφο και τέλειο έτσι απλά όπως είναι. Σε μια ειδική μύηση κατά την οποία «λαμβάνουν τη γνώση», παρουσιάζεται στους μαθητές ένα μεγάλο φως και τρία μικρότερα σημεία μέσα τους, στα οποία αργότερα ήταν ικανοί να διαλογιστούν μόνοι τους (The New Religious Consciousness, «Η νέα θρησκευτική συνειδητότητα», σελ. 54). Επιπροσθέτως με αυτή τη «γνώση», οι μαθητές είναι ενωμένοι στην πίστη ότι ο Maharaj-ji είναι ο «Κύριος του Σύμπαντος» που έχει έρθει για να εγκαινιάσει μια νέα εποχή ειρήνης για την ανθρωπότητα.

Η «Αποστολή του Θείου Φωτός» νοίκιασε για τρεις μέρες το Νοέμβριο του 1973 το Astrodome του Huston, (ένα τεράστιο γήπεδο, καλυμμένο ολόκληρο από ένα θόλο) με σκοπό να παρουσιάσει εντυπωσιακά «το ιερότερο και πιο βαρυσήμαντο γεγονός στην ιστορία της ανθρωπότητας».«Πρέμις» από όλο τον κόσμο επρόκειτο να συγκεντρωθούν για να λατρέψουν το «θεό» τους και ν’ αρχίσουν τον προσηλυτισμό της Αμερικής (δια των μέσων μαζικής ενημέρωσης, αντιπρόσωποι των οποίων προσκλήθηκαν με φροντίδα) στην ίδια λατρεία, αρχίζοντας έτσι τη νέα εποχή της ανθρωπότητας. Το γεγονός είχε τον ταιριαστό τίτλο «Millennium ‘73».

Τυπικός των πεπεισμένων μαθητών του Maharaj-ji ήταν ο Rennie Davis, αριστερός διαδηλωτής της δεκαετίας του 1960 κι ένας από τους «επτά του Σικάγο» που κατηγορήθηκαν για υποκίνηση βίαιων διαδηλώσεων στην Εθνική Δημοκρατική Διάσκεψη του 1968. Πέρασε το καλοκαίρι του 1973 δίνοντας συνεντεύξεις τύπου και ομιλίες σε όποιον άκουγε, λέγοντας στην Αμερική: «Αυτός είναι το μεγαλύτερο γεγονός της Ιστορίας κι εμείς κοιμόμαστε... μου ‘ρχεται να φωνάξω στους δρόμους. Αν ξέραμε ποιος ήταν, θα σερνόμασταν πάνω στην Αμερική με χέρια και με πόδια για να αναπαύσουμε το κεφάλι μας στα πόδια του». (Robert Greenfield, The Spiritual Supermarket, «Η πνευματική Υπεραγορά», Saturday Review Press, New York, 1975, σελ. 54).

Πραγματικά η λατρεία του Maharaj-ji εκφράζεται με πλήρη προσκύνηση μπροστά του, με το κεφάλι στο έδαφος, μαζί με μια σανσκριτική φράση λατρείας. Ένα τρομερό χειροκρότημα χαιρέτισε την εμφάνισή του στο «Millennium ’73», κι αυτός κάθισε πάνω σ’ ένα ψηλό θρόνο, στεφανωμένο μ’ ένα τεράστιο χρυσό «στέμμα του Κρίσνα», καθώς στον πίνακα βαθμολογίας του Astrodome άστραφτε η λέξη «Θ-ε-ό-ς». Νεαροί Αμερικανοί «πρέμις» έκλαιγαν από χαρά, άλλοι χόρευαν πάνω στη σκηνή, η ορχήστρα έπαιζε τον «Κύριο του Σύμπαντος» - διασκευή από ένα παλιό προτεσταντικό ύμνο («Η πνευματική Υπεραγορά», σελ. 80, 94).

Ας το πούμε ξανά – όλα αυτά στη «χριστιανική» Αμερική. Αυτό είναι ήδη κάτι πέρα από την απλή λατρεία ειδωλολατρικών «θεών». Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, τέτοια λατρεία ζωντανού ανθρώπου θα ήταν αδιανόητη σε οποιαδήποτε «χριστιανική» χώρα· τώρα έχει γίνει ένα συνηθισμένο πράγμα για πολλές χιλιάδες θρησκευτικών «αναζητητών» στη Δύση. Εδώ έχουμε ήδη μια «πρώτη προβολή» της λατρείας του Αντιχρίστου στο τέλος του καιρού – εκείνου που θα καθήσει στο θρόνο του Θεού, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως θεό (Θεσ. Β’, 2:4).

Το «Millennium ‘73» φαίνεται πως ήταν το απόγειο της επιρροής του Maharaj-ji. Μόνο 15.000 οπαδοί το παρακολούθησαν (πολύ λιγότεροι από το αναμενόμενο), και δεν υπήρχαν «θαύματα» ή ειδικά σημεία που να δείχνουν ότι πραγματικά είχε αρχίσει μια «νέα εποχή». Μια κίνηση τόσο εξαρτημένη από τη δημοσιότητα των ΜΜΕ και τόσο δεμένη με τις δημοφιλείς προτιμήσεις μιας συγκεκριμένης γενιάς (η μουσική στο «Millennium ‘73» αποτελείτο κυρίως από τα δημοφιλή τραγούδια της «αντικουλτούρας» της δεκαετίας του 1960) μπορεί να αναμένεται να βγει εκτός μόδας μάλλον γρήγορα· και ο πρόσφατος γάμος του Maharaj-ji με τη γραμματέα του αδυνάτισε περαιτέρω τη δημοτικότητά του ως «θεού».

Άλλες από τις «πνευματικές» κινήσεις της εποχής μας μοιάζουν να είναι λιγότερο υποκείμενες στα καπρίτσια της λαϊκής μόδας, και πιο ενδεικτικές του βάθους της επιρροής που έχουν αποκτήσει οι ανατολικές θρησκείες τώρα στη Δύση.

3. Ταντρική γιόγκα στα βουνά του Νέου Μεξικού

 

Την εποχή του θερινού ηλιοστασίου τον Ιούνιο του 1973, χίλιοι νεαροί Αμερικανοί (οι περισσότεροι από 20 έως 25 χρόνων) συγκεντρώθηκαν για δέκα μέρες πνευματικών ασκήσεων σ’ ένα χλοερό λιβάδι στο ύψωμα των 7.500 ποδιών στα βουνά Jemez του βόρειου Νέου Μεξικού. Σηκώνονταν καθημερινά στις 4.00 το πρωί, και συγκεντρώνονταν πριν την ανατολή του ήλιου (τυλιγμένοι σε κουβέρτες για την πρωινή δροσιά) για να καθήσουν στο έδαφος σε σειρές, μπροστά σε μια υπαίθρια εξέδρα. Μαζί αρχίζουν τη μέρα με ένα μάντρα στα Punjabi (μια σανσκριτική γλώσσα) με σκοπό να «συντονιστούν» με τις πνευματικές πρακτικές που πρόκειται να ακολουθήσουν.

Πρώτα είναι οι πολλές ώρες kundalini yoga – μια σειρά επίπονων κοπιαστικών ασκήσεων, ψαλμωδίας και διαλογισμού, με στόχο την απόκτηση συνειδητού ελέγχου των λειτουργιών του σώματος και του μυαλού και την προετοιμασία κάποιου για «συνειδητοποίηση του Θεού». Μετά είναι η τελετή της έπαρσης των δύο σημαιών: της αμερικανικής και αυτής του «υδροχοϊκού έθνους» - αυτό το «έθνος» είναι οι ειρηνικοί άνθρωποι της «υδροχοϊκής εποχής» ή χιλιετηρίδας, για την οποία προετοιμάζεται αυτή η λατρεία. Η έπαρση σημαιών συνοδεύεται από το τραγούδισμα του «ο Θεός να ευλογεί την Αμερική» και μια προσευχή για το αμερικανικό έθνος. Μετά από ένα χορτοφαγικό γεύμα (τυπικό σε όλες σχεδόν τις νέες λατρείες) και διαλέξεις σε πνευματικά και πρακτικά θέματα, όλοι προετοιμάζονται για μια μεγάλη περίοδο εξάσκησης tantra yoga.

Μέχρι τώρα δεν είχαν ακουστεί πολλά για την ταντρική γιόγκα στη Δύση, και δεν την εξασκούσε σχεδόν κανείς. Όλες οι αυθεντίες συμφωνούν ότι είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη άσκηση, που εκτελείται πάντα από αρσενικό και θηλυκό μαζί, κι επικαλείται μια πολύ ισχυρή ψυχική ενέργεια, που απαιτεί στενή επιτήρηση και έλεγχο. Υποτίθεται ότι μόνο ένας διδάσκαλος της ταντρικής γιόγκα ζει στη γη σε κάθε εποχή· οι ασκήσεις κατά το «ηλιοστάσιο» στο Νέο Μεξικό καθοδηγούνταν από τον «μεγάλο ταντριστή» των ημερών μας, τον γιόγκι Bhajan.

Όλοι, ντυμένοι πανομοιότυπα στα λευκά, κάθονται κάτω σε μακριές, ευθείες γραμμές, οι άντρες απέναντι στις γυναίκες, δεμένοι ώμο με ώμο κατά μήκος της γραμμής και πλάτη με πλάτη με την επόμενη γραμμή. Περίπου πέντε διπλές γραμμές, μήκους 75 ποδιών η καθεμιά, εκτείνονται από την εξέδρα· οι βοηθοί εξασφαλίζουν ότι οι γραμμές είναι εντελώς ίσιες, για να επιβεβαιώσουν την κατάλληλη «ροή» του γιογκικού «μαγνητικού πεδίου».

Αρχίζει το ψάλσιμο των μάντρα, με ειδικές ψαλμωδίες που επικαλούνται ένα πεθαμένο γκουρού, ο οποίος είναι ο «ειδικός προστάτης» του γιόγκι Bhajan. Ο ίδιος ο γιόγκι, ένας εντυπωσιακός άντρας – με ύψος 1.93, με μεγάλη μαύρη γενειάδα, ντυμένος με άσπρη ρόμπα και τουρμπάνι – εμφανίζεται και μιλά για το όνειρό του για «ένα νέο, όμορφο, δημιουργικό έθνος» της Αμερικής, που μπορεί να οικοδομηθεί με την πνευματική προετοιμασία των ανθρώπων σήμερα· οι ταντρικές ασκήσεις, που είναι βασικές σ’ αυτή την προετοιμασία, μεταμορφώνουν τους ανθρώπους από τη συνηθισμένη «ατομική συνειδητότητα» σε «ομαδική συνειδητότητα», και τελικά σε «συμπαντική συνειδητότητα».

Οι ασκήσεις αρχίζουν. Είναι εξαιρετικά δύσκολες, περιλαμβάνουν ισχυρή φυσική προσπάθεια και πόνο κι επικαλούνται έντονα συναισθήματα φόβου, θυμού, αγάπης κτλ. Όλοι πρέπει να κάνουν ακριβώς το ίδιο ταυτοχρόνως· δύσκολες στάσεις διατηρούνται χωρίς συναίσθημα για πολλή ώρα· περίπλοκα μάντρα και ασκήσεις πρέπει να εκτελούνται από τον καθένα σε απόλυτο συγχρονισμό με τον σύντροφό του, και με όλους της ίδιας σειράς· κάθε ξεχωριστή άσκηση μπορεί να πάρει από τριανταένα ως εξηνταένα λεπτά. Η ατομική συνειδητότητα εξαφανίζεται στη σύντονη ομαδική δραστηριότητα, και ισχυρά επακόλουθα γίνονται αισθητά – φυσική εξάντληση και μερικές φορές προσωρινή παράλυση, συναισθηματική εξάντληση ή έκσταση. Επιπλέον, αφού σε κανέναν στο «Ηλιοστάσιο» δεν επιτρέπεται να συζητά με κανέναν άλλον, δεν υπάρχει ευκαιρία να έχει λογική επίγνωση της εμπειρίας με το να τη μοιραστεί με άλλους· ο στόχος είναι να επέλθει μια ριζική αλλαγή στον άνθρωπο. Ακολουθούν απογευματινά τμήματα σε θέματα όπως ανατολικές τέχνες αυτοάμυνας, πρακτική ιατρικά και διατροφή, και λειτουργία ενός κοινοβίου. Υπάρχει βραδινό τμήμα «πνευματικού τραγουδιού» (μετά από ένα ακόμα χορτοφαγικού γεύμα): σανσκριτικά μάντρα τραγουδιούνται με μοντέρνα φολκ και ροκ μουσική, «ροκ φεστιβάλ» και χαρούμενη λατρεία» σε μια ξένη γλώσσα ενώνονται μαζί – μέρος της προσπάθειας του γιόγκι Bhajan να κάνει τη θρησκεία του «ιθαγενή αμερικανική» («Η νέα θρησκευτική συνειδητότητα», σελ. 8-18).

Η θρησκεία που περιγράφεται παραπάνω είναι μια μοντέρνα προσαρμογή της θρησκείας Sikh της Βόρειας Ινδίας, ενωμένη με διάφορες πρακτικές γιόγκα. Η οργάνωση που λέγεται «3ΗΟ» (Υγιής-Ευτυχισμένη-Αγία Οργάνωση), ιδρύθηκε το 1969 στο Los Angeles από το γιόγκι Bhajan,που αρχικά ήρθε στην Αμερική για να πάρει για να πάρει μια θέση δασκάλου και απροσχεδίαστα έγινε θρησκευτικός ηγέτης, όταν ανακάλυψε ότι α μαθήματα γιόγκα που παρέδιδε είλκυαν τους χίππις της νότιας California. Συνδυάζοντας την «πνευματική» έρευνα των χίππις με τη δική του γνώση των ινδικών θρησκειών, διαμόρφωσε μια «αμερικανική» θρησκεία που διαφέρει από τις περισσότερες ανατολικές θρησκείες, με την έμφαση που δίνει στην εγκόσμια, πρακτική ζωή (όπως οι Σιχ στην Ινδία, που είναι κυρίως μια εμπορική τάξη) · ο γάμος και μια σταθερή οικογενειακή ζωή, υπεύθυνη εργασία και κοινωνική υπηρεσία απαιτούνται από όλα τα μέλη.

Από την ίδρυσή της το 1969, η «3ΗΟ» έχει επεκταθεί σε πάνω από 100 ashram (κοινότητες που χρησιμεύουν ως χώροι συγκέντρωσης για συμμετέχοντες που δεν κατοικούν εκεί) σε αμερικανικές πόλεις, καθώς επίσης και σε λίγα άσραμ στην Ευρώπη και την Ιαπωνία. Παρ’ ότι εξωτερικά είναι πολύ διαφορετική από τις άλλες νέες ανατολικές λατρείες (τα πλήρη μέλη της λατρείας γίνονται επισήμως Σιχ και μετά φορούν το χαρακτηριστικό τουρμπάνι και τη λευκή ενδυμασία των Σιχ), η «3ΗΟ» είναι ένα μαζί τους στην ελκυστικότητα προς τους πρώην χίππις, στην διαμόρφωση μιας «διευρυμένης (ή «συμπαντικής» ή «υπερβατικής») συνειδητότητας ως κεντρικό σκοπό, και στη θεώρηση του εαυτού της ως μιας πνευματικής «αφρόκρεμας» που θα φέρει μια νέα χιλιετή εποχή (την οποία οι περισσότερες ομάδες βλέπουν με αστρολογικούς όρους ως την «εποχή του Υδροχόου».

Παρ’ ότι λατρεία υπέρμαχος μιας σχετικά κανονικής ζωής στην κοινωνία, η «3ΗΟ» δεν παύει να είναι «σημείο των καιρών» όσο και οι ινδουϊστικές λατρείες που προωθούν μια φανερή φυγή από την πραγματικότητα· προετοιμάζει μια «υγιή, ευτυχισμένη και άγια» Αμερική χωρίς καμμιά απολύτως μνεία στον Χριστό. Όταν πεπεισμένοι και «ευτυχισμένοι» Αμερικανοί μιλούν ήρεμα για το Θεό και τα θρησκευτικά τους καθήκοντα χωρίς αναφορά στο Χριστό, δεν μπορεί κανείς να αμφιβάλλει ότι η «μεταχριστιανική» εποχή έχει έρθει στα σοβαρά,

 

4. Εκπαίδευση Ζεν στη Βόρεια California

Στα δασώδη βουνά της Βόρειας California, στη σκιά του πελώριου όρους Shasta – ενός βουνού «ιερού» για τους αρχικούς Ινδιάνους κατοίκους, και από καιρό κέντρο αποκρυφιστικών δραστηριοτήτων και εγκαταστάσεων, που τώρα είναι σε ακμή για άλλη μια φορά – βρίσκεται από το 1970 ένα μοναστήρι Βουδισμού Ζεν. Πολύ πριν το 1970 υπήρχαν ναοί Ζεν στις μεγαλύτερες πόλεις της Δυτικής ακτής, όπου είχαν εγκατασταθεί Ιάπωνες, και είχαν γίνει προσπάθειες να ιδρυθούν Ζεν μοναστήρια στην California· αλλά το «Αββαείο Σάστα», όπως λέγεται, είναι το πιο επιτυχημένο αμερικανικό μοναστήρι. (Στο Ζεν Βουδισμό ένα «μοναστήρι» είναι πρωταρχικά μια σχολή εκπαίδευσης για ιερείς Ζεν, άντρες και γυναίκες εξ ίσου).

Στο Αββαείο Σάστα η ατμόσφαιρα είναι πολύ μεθοδική κι επαγγελματική. Οι επισκέπτες (στους οποίους επιτρέπεται ξενάγηση με οδηγό σε περιορισμένο χρόνο, αλλά δεν μπορούν να έχουν φιλικές σχέσεις με τους κατοίκους) βλέπουν τους μοναχούς ή τους εκπαιδευόμενους με παραδοσιακές μαύρες ρόμπες και ξυρισμένα κεφάλια· όλοι φαίνονται να ξέρουν ακριβώς τι κάνουν, και μια καθαρή αίσθηση σοβαρότητας και αφιέρωσης είναι παρούσα.

Η ίδια η εκπαίδευση είναι ένα αυστηρό πενταετές (ή μεγαλύτερης διάρκειας) πρόγραμμα που επιτρέπει στους αποφοίτους να γίνονται «ιερείς» και δάσκαλοι του Ζεν και να διεξάγουν βουδιστικές τελετουργίες. Όπως στις κοσμικές σχολές, οι εκπαιδευόμενοι πληρώνουν δίδακτρα για το δωμάτιο και το φαγητό τους, (175 δολλάρια το μήνα – ήδη ένας τρόπος για να ξεκαθαρίζονται οι μη σοβαροί υποψήφιοι!) αλλά η ίδια η ζωή είναι μάλλον ζωή μοναχών, παρά ζωή μαθητών. Αυστηροί κανόνες κυβερνούν την ενδυμασία και τη συμπεριφορά, τα χορτοφαγικά γεύματα τρώγονται κοινώς με σιωπή, δεν επιτρέπονται επισκέπτες ή ελαφρές συζητήσεις· η ζωή επικεντρώνεται στην αίθουσα διαλογισμού, όπου οι εκπαιδευόμενοι τρώνε και κοιμούνται, καθώς και διαλογίζονται, και δεν επιτρέπονται μη ζενιστικές θρησκευτικές πρακτικές. Η ζωή είναι πολύ ζωηρή και συγκεντρωμένη, και κάθε συμβάν της καθημερινής ζωής (ακόμα και το πλύσιμο και η τουαλέτα) έχει τη βουδιστική του προσευχή, η οποία απαγγέλεται σιωπηλά.

Παρ’ ότι η ηγουμένη ανήκει σε μια «ανανεωτική» σέχτα Soto Zen – για να δίνει έμφαση στην ανεξαρτησία της από την Ιαπωνία και την προσαρμογή της στις αμερικανικές συνθήκες ζωής – οι τελετές και οι ακολουθίες γίνονται κατά την ιαπωνική παράδοση Ζεν. Υπάρχει η τελετή όπου γίνεσαι Βουδιστής, τελετές των ισημεριών που γιορτάζουν την «μεταμόρφωση του ατόμου», η τελετουργία του «ταΐσματος των πεινασμένων φαντασμάτων» (ενθύμηση των νεκρών), η τελετή της «ημέρας του ιδρυτή» όπου εκφράζεται ευγνωμοσύνη στους διαβιβαστές του Ζεν μέχρι την τωρινή διδάσκαλο, η γιορτή της φώτισης του Βούδα, και άλλες. Τιμές αποδίδονται με το γονάτισμα μπροστά σε εικόνες του Βούδα, αλλά η πρωταρχική έμφαση της διδασκαλίας είναι στη «φύση του Βούδα» μέσα σε κάποιον.

Ο Διδάσκαλος του Ζεν στο Αββαείο Σάστα είναι Δυτικός και γυναίκα (η βουδιστική πρακτική το επιτρέπει αυτό): η Jiyu Kennett, μια Αγγλίδα γεννημένη από Βουδιστές γονείς το 1924, η οποία έλαβε βουδιστική εκπαίδευση διάφορων παραδόσεων στην Άπω Ανατολή και «χειροτονία» σε ένα Ζεν μοναστήρι της σχολής Σότο στην Ιαπωνία. Ήρθε στην Αμερική το 1969 και ίδρυσε το μοναστήρι τον επόμενο χρόνο με λίγους νεαρούς οπαδούς· από τότε η κοινότητα έχει αυξηθεί γρήγορα, ελκύοντας κυρίως νέους άντρες (και γυναίκες) στα είκοσί τους.

Ο λόγος για την επιτυχία αυτού του μοναστηριού – πέρα από τη φυσική έλξη του Ζεν σε μια γενιά μπουχτισμένη από τον ορθολογισμό και τη σκέτη εξωτερική μάθηση – φαίνεται να βρίσκεται στο μυστηριακό περιεχόμενο της «αυθεντικής μεταβίβασης» της Ζεν εμπειρίας και παράδοσης, που παρέχει η «Ηγουμένη» μέσω της εκπαίδευσης και του διπλώματός της από την ΙΑπωνία· οι προσωπικές της ιδιότητες ως αλλοδαπής και γεννημένης Βουδίστριας που είναι ακόμα σε στενή επαφή με το σύγχρονο νου (με μια πολύ «αμερικάνικη» πρακτικότητα) μοιάζουν να επισφραγίζουν την επιρροή της στη γενιά των νεαρών Αμερικανών προσήλυτων Βουδιστών.

Ο σκοπός της εκπαίδευσης Ζεν στο Αββαείο Σάστα είναι να γεμίσει όλη τη ζωή με «καθαρό Ζεν». Ο καθημερινός διαλογισμός (μερικές φορές για οκτώ ή δέκα ώρες την ημέρα) είναι το κέντρο μιας συγκεντρωμένης, έντονης θρησκευτικής ζωής που οδηγεί, υποθετικά, σε «ειρήνη και αρμονία σώματος και νου, η οποία διαρκεί». Έμφαση δίνεται στην «πνευματική ανάπτυξη» και οι εκδόσεις του Αββαείου – μια διμηνιαία εφημερίδα και πολλά βιβλία από την ηγουμένη – αποκαλύπτουν ένα υψηλό βαθμό γνώσης της πνευματικής υποκρισίας και απάτης. Το Αββαείο αντιτίθεται στην υιοθέτηση ιαπωνικών εθίμων (ως αντίθετων με το Βουδισμό)· προειδοποιεί για τους κινδύνους του να τρέχει κανείς από γκουρού σε γκουρού, και της ψευδούς λατρείας του δασκάλου του Ζεν· απαγορεύει την αστρολογία, την πρόγνωση της τύχης (ακόμα και το I-Ching), τα αστρικά ταξίδια και όλες τις ψυχικές και αποκρυφιστικές δραστηριότητες· χλευάζει την ακαδημαϊκή και διανοητική προσέγγιση στο Ζεν (ως αντίθετη με την εμπειρική)· και τονίζει τη σκληρή δουλειά και την αυστηρή εκπαίδευση, με την αποβολή κάθε ψευδαίσθησης και φαντασίωσης σχετικά με τον εαυτό κάποιου και την «πνευματική ζωή». Οι συζητήσεις πάνω σε πνευματικά θέματα από νεαρούς «ιερείς» Ζεν (όπως καταγράφονται στην εφημερίδα του Αββαείου), με τον σοβαρό και καλά πληροφορημένο τόνο τους, ηχούν αξιοσημείωτα σαν συζητήσεις ανάμεσα σε σοβαρούς νεαρούς Ορθοδόξους νεοφώτιστους και μοναχούς. Σε διανοητική διάπλαση και νοοτροπία, αυτοί οι νεαροί Βουδιστές μοιάζουν να είναι πολύ κοντά σε πολλούς από τους δικούς μας μεταστραφέντες Ορθοδόξους. Ο νεαρός Ορθόδοξος Χριστιανός του σήμερα μπορεί θαυμάσια να πει: «Εκεί, χωρίς τη χάρη του Θεού, κι εγώ ο ίδιος θα μπορούσα να είμαι», τόσο πειστικά αυθεντική είναι η πνευματική άποψη του Ζεν αυτού μοναστηριού, που προσφέρει σχεδόν όλα όσα μπορεί να επιθυμήσει ο νεαρός θρησκευτικός αναζητητής του σήμερα – εκτός, φυσικά, από το Χριστό τον αληθινό Θεό και την αιώνια σωτηρία που μόνος Αυτός μπορεί να δώσει.

Το μοναστήρι διδάσκει ένα Βουδισμό που δεν είναι «μια ψυχρή και υπεροπτική πειθαρχία», αλλά είναι γεμάτος με «αγάπη και συμπόνοια».Αντίθετα με τις συνηθισμένες εξηγήσεις του Βουδισμού, η Ηγουμένη τονίζει ότι το κέντρο της βουδιστικής πίστης δεν είναι απόλυτη «ανυπαρξία», αλλά ένας ζωντανός «θεός» (πράγμα που ισχυρίζεται ότι είναι η εσωτερική βουδιστική διδασκαλία): «Το μυστικό του Ζεν... είναι να ξέρεις στα σίγουρα, για τον εαυτό σου, πως ο κοσμικός Βούδας υπάρχει. Αληθινός διδάσκαλος είναι εκείνος ή εκείνη που δεν κλονίζεται στη βεβαιότητα και στην αγάπη του για τον κοσμικό Βούδα... Ήμουν γεμάτη χαρά όταν τελικά ήξερα με σιγουριά ότι υπήρχε· η αγάπη και η ευγνωμοσύνη μέσα μου δεν είχαν όρια. Ούτε ποτέ ένιωσα τέτοια αγάπη σαν αυτή που προήλθε από αυτόν· έτσι θέλω να τη νιώσουν και όλοι οι άλλοι επίσης». (Εφημερίδα Αββαείου, Ιαν-Φεβ. 1978, σελ. 6).

Προς το παρόν υπάρχουν περίπου 75 εκπαιδευόμενοι ιερείς στο Αββαείο Σάστα και τα κοινόβια – παραρτήματά του, κυρίως στην California. Το μοναστήρι είναι τώρα σε μια κατάσταση γρήγορης ανάπτυξης, τόσο στα δικά του πεδία όσο και στην «ιεραποστολή» του στον αμερικανικό λαό· υπάρχει μια αναπτυσσόμενη κίνηση μη κληρικών Βουδιστών που έκαναν το Αββαείο θρησκευτικό τους κέντρο και πηγαίνουν συχνά εκεί, μαζί με ψυχολόγους και άλλα ενδιαφερόμενα πρόσωπα, για ποικίλης διάρκειας απομόνωση με διαλογισμό. Με τις εκδόσεις του, τη συμβουλευτική του και την εκπαίδευση σε πόλεις της California, ένα σχεδιαζόμενο σχολείο για παιδιά κι ένα γηροκομείο, το Αββαείο Σάστα πραγματικά προοδεύει στο στόχο του της «ανάπτυξης του Βουδισμού Ζεν στη Δύση».

Προς το Χριστιανισμό η ηγουμένη και οι μαθητές της έχουν μια συγκαταβατική συμπεριφορά· σέβονται τη Φιλοκαλία και άλλα Ορθόδοξα πνευματικά κείμενα, αναγνωρίζοντας την Ορθοδοξία ως το πλησιέστερο σ’ αυτούς ανάμεσα στα «χριστιανικά» σώματα, αλλά θεωρούν τον εαυτό τους «πέρα από τέτοια πράγματα όπως θεολογίες, δογματικές διαμάχες και ‘’ισμούς’’, τους οποίους θεωρούν πράγματα που δεν ανήκουν στην ‘’Πραγματική Θρησκεία’’». (Εφημερίδα, Ιαν.-Φεβ. 1978, σελ. 54).

Το Ζεν πράγματι δεν έχει θεολογικά θεμέλια, καθώς βασίζεται αποκλειστικά στην εμπειρία κι έτσι πέφτει στην «πραγματιστική απάτη» που έχει ήδη αναφερθεί νωρίτερα σ’ αυτό το βιβλίο, στο κεφάλαιο για τον Ινδουϊσμό: «Αν λειτουργεί, θα πρέπει να είναι αληθινό και καλό». Το Ζεν, χωρίς καθόλου θεολογία, δεν είναι περισσότερο ικανό από τον Ινδουϊσμό να διακρίνει τις καλές από τις κακές πνευματικές εμπειρίες· μπορεί μόνο να δηλώσει τι νομίζει ότι είναι καλό, επειδή φέρνει «ειρήνη» και «αρμονία», όπως κρίνουν οι φυσικές δυνάμεις του νου κι όχι κάποια αποκάλυψη – κάθε τι άλλο το απορρίπτει ως περισσότερο ή λιγότερο απατηλό. Το Ζεν γοητεύει την ανεπαίσθητη υπερηφάνεια – τόσο διαδεδομένη σήμερα – αυτών που σκέφτονται ότι μπορούν να σωθούν μόνοι τους, κι έτσι δεν έχουν ανάγκη από κανένα Σωτήρα έξω από τον εαυτό τους.

Από όλα τα ανατολικά θρησκευτικά ρεύματα του σήμερα, το Ζεν είναι πιθανώς του πιο εκλεπτυσμένο διανοητικά και το πιο σοβαρό πνευματικά. Με τη διδασκαλία του για συμπόνοια κι έναν ευσπλαχνικό και αγαπητικό «Κοσμικό Βούδα», είναι ίσως το πιο υψηλό θρησκευτικό ιδανικό που μπορεί να συλλάβει το ανθρώπινο μυαλό – χωρίς το Χριστό. Η τραγωδία του είναι ότι δεν έχει Χριστό, κι έτσι δεν έχει σωτηρία, και η εκλέπτυνση και η σοβαρότητά του εμποδίζουν δραστικά τους οπαδούς του να ζητήσουν τη σωτηρία στο Χριστό. Με τον ήρεμο, συμπονετικό τρόπο του είναι ίσως η πιο θλιβερή από όλες τις υπενθυμίσεις της μεταχριστιανικής εποχής στην οποία ζούμε. Η μη χριστιανική «πνευματικότητα» δεν είναι πια μια εισαγωγή από το εξωτερικό στη Δύση· έχει γίνει ιθαγενής αμερικανική θρησκεία που έχει ρίξει βαθειές ρίζες στη Δυτική συνείδηση. Ας προειδοποιηθούμε από αυτό: η θρησκεία του μέλλοντος δεν θα είναι μια απλή λατρεία ή αίρεση, αλλά ένας ισχυρός και έντονος θρησκευτικός προσανατολισμός που θα είναι απολύτως πειστικός στο νου και την καρδιά του σύγχρονου ανθρώπου.

5. Η νέα «πνευματικότητα» κατά του Χριστιανισμού

 

Θα μπορούσαμε να φέρουμε πολλαπλά παραδείγματα των νέων ανατολικών λατρειών στη Δύση· κάθε χρόνο βρίσκονται καινούργιες ή νέοι μετασχηματισμοί παλιών. Επιπλέον των φανερά θρησκευτικών ομάδων, η τελευταία ειδικά δεκαετία έχει δει μια αύξηση μη θρησκευτικών «λατρειών συνειδητότητας» όπως τις αποκαλεί ένα δημοφιλές περιοδικό επικαιρότητας (U.S. News and World Report, 16 Φεβρ. 1976, σελ. 40). Αυτές οι ομάδες «θεραπείας του νου» περιλαμβάνουν τα «Σεμινάρια Εκπαίδευσης Erthard» που ιδρύθηκαν το 1971, το «Rolfing», τη «Μέθοδο ελέγχου του νου Silva», και διάφορες μορφές «αντιμετώπισης» (encounter) και «βιοανάδρασης» (biofeedback), που όλα προσφέρουν μια «αποδέσμευση των εντάσεων» και ένα «άνοιγμα των αχρησιμοποίητων δυνατοτήτων» του ανθρώπου, εκφρασμένα με περισσότερο ή λιγότερο αληθοφανή «επιστημονική» φρασεολογία. Κανείς μπορεί επίσης να θυμηθεί άλλες κινήσεις «συνειδητότητας» που είναι λιγότερο στη μόδα σήμερα, από τη «Χριστιανική Επιστήμη» μέχρι την «Επιστήμη του Νου» και τη «Σαηεντολογία».

Όλες αυτές οι κινήσεις είναι ασυμβίβαστες με το Χριστιανισμό. Στους Ορθοδόξους Χριστιανούς πρέπει να λεχθεί απόλυτα να μείνουν μακριά από αυτές.

Γιατί μιλάμε τόσο κατηγορηματικά;

1. Αυτές οι κινήσεις δεν έχουν θεμέλια στη χριστιανική παράδοση ή πρακτική, αλλά είναι καθαρά το προϊόν των ανατολικών παγανιστικών θρησκειών ή του μοντέρνου πνευματισμού, περισσότερο ή λιγότερο «νερωμένα» και συχνά παρουσιασμένα ως «μη θρησκευτικά». Όχι μόνο διδάσκουν λανθασμένα, σε ασυμφωνία με το χριστιανικό δόγμα, σχετικά με την πνευματική ζωή, αλλά οδηγούν τον άνθρωπο, είτε μέσω παγανιστικών θρησκευτικών εμπειριών ή ψυχικών πειραμάτων, σε ένα λανθασμένο πνευματικό μονοπάτι του οποίου τέρμα είναι η πνευματική και ψυχική καταστροφή, και τελικά η αιώνια απώλεια της ψυχής του.

2. Συγκεκριμένα, η εμπειρία της «πνευματικής ηρεμίας» που δίνεται από διάφορες μορφές διαλογισμού, είτε χωρίς ιδιαίτερο θρησκευτικό περιεχόμενο (όπως ισχυρίζεται ο «Υπερβατικός Διαλογισμός», διάφορες μορφές γιόγκα και ζεν, και οι μη θρησκευτικές λατρείες), είτε με παγανιστικό θρησκευτικό περιεχόμενο (όπως οι Hare Krishna, η «Αποστολή του Θεϊκού Φωτός», η «3ΗΟ» κ.ά.), είναι μια είσοδος στο «κοσμικό» πνευματικό βασίλειο όπου η βαθύτερη πλευρά της ανθρώπινης προσωπικότητας έρχεται σε επαφή με πραγματικά πνευματικά όντα. Αυτά τα όντα, στην πεπτωκυΐα κατάσταση του ανθρώπου, είναι πρώτα από όλα οι δαίμονες ή πεπτωκότα πνεύματα, που είναι πιο κοντά στον άνθρωπο. Οι ίδιοι οι Ζεν Βουδιστές διαλογιζόμενοι, παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις τους για τις πνευματικές «εμπειρίες», περιγράφουν τις συναντήσεις τους με αυτά τα πνεύματα (αναμεμειγμένες με ανθρώπινες φαντασιώσεις), τονίζοντας παράλληλα ότι δεν «προσκολλώνται» σ’ αυτές. (Βλ. Jiyu Kennett, «How to Grow a Lotus Blossom», Shasta Abbey, 1977 – η περιγραφή μιας διδασκάλου του Ζεν για τα οράματα πριν το θάνατο).

3. Η «μύηση» σε εμπειρίες του ψυχικού πεδίου που παρέχουν οι «λατρείες συνειδητότητας» εμπλέκει κάποιον σε κάτι πέρα από το συνειδητό έλεγχο της ανθρώπινης θέλησης· έτσι, από τη στιγμή που κάποιος έχει «μυηθεί», είναι συχνά πολύ δύσκολο να ξεμπλέξει από ανεπιθύμητες ψυχικές εμπειρίες. Μ’ αυτό τον τρόπο, η «νέα θρησκευτική συνειδητότητα» γίνεται εχθρός του Χριστιανισμού πολύ ισχυρότερος κι επικινδυνότερος από οποιαδήποτε από τις αιρέσεις του παρελθόντος. Όταν η εμπειρία τονίζεται περισσότερο από το δόγμα, η περιφρούρηση που προστατεύει κάποιον από τις επιθέσεις των πεπτωκότων πνευμάτων αφαιρείται ή ουδετεροποιείται, και η παθητικότητα και το «άνοιγμα» που χαρακτηρίζει τις νέες λατρείες τον ανοίγει στην κυριολεξία, για να χρησιμοποιηθεί αυτός από δαίμονες. Μελέτες των εμπειριών από πολλές «λατρείες συνειδητότητας» δείχνουν ότι υπάρχει μια συστηματική εξέλιξη από εμπειρίες που στην αρχή είναι «καλές» ή «ουδέτερες» σε εμπειρίες που γίνονται παράξενες και τρομακτικές, και στο τέλος καθαρά δαιμονικές. Ακόμα και οι καθαρά σωματικές πλευρές ψυχικών πειθαρχιών όπως η γιόγκα είναι επικίνδυνες, γιατί πηγάζουν από τις ψυχικές στάσεις και εμπειρίες που είναι ο αυθεντικός σκοπός της πρακτικής της γιόγκα, και προδιαθέτουν κάποιον σ’ αυτές.

Η ισχύς αποπλάνησης που έχει η «νέα θρησκευτική συνειδητότητα» είναι τόσο μεγάλη σήμερα, που μπορεί να καταλάβει κάποιον, ακόμα κι όταν αυτός πιστεύει ότι παραμένει Χριστιανός. Αυτό ισχύει όχι μόνο γι’ αυτούς που ενδίδουν στους επιπόλαιους συγκρητισμούς ή συνδυασμούς Χριστιανισμού και ανατολικών θρησκειών, που έχουν αναφερθεί πιο πάνω· ισχύει επίσης και για έναν αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων που θεωρούν τον εαυτό τους ένθερμο Χριστιανό. Η βαθειά άγνοια της γνήσιας χριστιανικής εμπειρίας στον καιρό μας παράγει μια ψευδοχριστιανική «πνευματικότητα» της οποίας η φύση είναι στενά συγγενική με τη «νέα θρησκευτική συνειδητότητα».