ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΛΑΝΗ

Η ιδέα της πλάνης, βασική στην Ορθόδοξη ασκητική διδασκαλία, είναι εντελώς απούσα στον
Προτεσταντικό-Καθολικό κόσμο που παρήγαγε το «χαρισματικό» κίνημα· κι αυτό το γεγονός εξηγεί γιατί
μια τόσο ολοφάνερη πλάνη μπορεί να κερδίσει τέτοιο κύρος σε κατ’ όνομα «χριστιανικούς» κύκλους, κι
ακόμα γιατί ένας «προφήτης» σαν τον Νικολάι Μπερντιάγιεφ ο οποίος προέρχεται από Ορθόδοξο
υπόβαθρο, θεωρεί απολύτως ουσιώδες ότι στη «νέα εποχή του Αγίου Πνεύματος» «δεν θα υπάρχει πια
ασκητική κοσμοθεωρία». Ο λόγος είναι προφανής: Η Ορθόδοξη ασκητική κοσμοθεωρία δίνει το μόνο
μέσο με το οποίο οι άνθρωποι, έχοντας λάβει το Άγιο Πνεύμα με το Βάπτισμα και το Χρίσμα τους, μπορούν
πραγματικά να συνεχίσουν να αποκτούν το Άγιο Πνεύμα στη ζωή τους· και διδάσκει πως να διακρίνουμε
την πνευματική πλάνη και να φυλαγόμαστε από αυτήν. Η «νέα πνευματικότητα» την οποία ονειρεύτηκε ο
Μπερντιάγεφ και την οποία ουσιαστικά εξασκεί η «χαρισματική αναζωπύρωση» έχει ένα εντελώς
διαφορετικό θεμέλιο και φαίνεται να είναι απάτη στο φως της Ορθόδοξης ασκητικής διδασκαλίας. Γι’ αυτό,
δεν υπάρχει χώρος και για τις δυο αντιλήψεις στο ίδιο πνευματικό σύμπαν: για να αποδεχτεί κάποιος τη
«νέα πνευματικότητα» και τη «χαρισματική αναζωπύρωση», πρέπει να απορρίψει τον Ορθόδοξο
Χριστιανισμό· και αντιστρόφως, για να παραμείνει κάποιος Ορθόδοξος Χριστιανός, πρέπει να απορρίψει τη
«χαρισματική αναζωπύρωση», που είναι μια παραχάραξη της Ορθοδοξίας.
Για να γίνει αυτό απόλυτα σαφές, θα δώσουμε στη συνέχεια τη διδασκαλία της Ορθόδοξης
Εκκλησίας σχετικά με την πνευματική πλάνη, κυρίως όπως διαμορφώθηκε στη συλλογή αυτής της
διδασκαλίας κατά τον 19ο αιώνα από τον Επίσκοπο Ιγνάτιο Brianchaninov, που ο ίδιος ήταν ένας
Ορθόδοξος Πατέρας της σύγχρονης εποχής (1ος τόμος από τα επιλεγμένα έργα του).
Υπάρχουν δυο βασικές μορφές πλάνης. Η πρώτη και πιο θεαματική μορφή προκύπτει όταν ένα
πρόσωπο μοχθεί για μια υψηλή πνευματική κατάσταση ή πνευματικά οράματα χωρίς να έχει πρώτα
καθαρθεί από τα πάθη και την επανάπαυση στη δική του κρίση. Σε κάποιον τέτοιο ο διάβολος παρέχει
σπουδαία «οράματα». Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα στους βίους των Αγίων, που ανήκουν στα
βασικά εγχειρίδια της Ορθόδοξης ασκητικής διδασκαλίας. Έτσι ο άγιος Νικήτας, αργότερα Επίσκοπος του
Novgorod (31 Ιαν.) εισήλθε στην ερημιτική ζωή απροετοίμαστος και παρά τις αντίθετες συμβουλές του
πνευματικού του, και σύντομα άκουσε μια φωνή να προσεύχεται μαζί του. Τότε ο «Κύριος» μίλησε στο
Νικήτα κι έστειλε έναν «άγγελο» να προσεύχεται στη θέση του, και του έδωσε εντολή να διαβάζει βιβλία
αντί να προσεύχεται, και να διδάσκει εκείνους που έρχονταν σ’ αυτόν. Έτσι κι έκανε, βλέποντας πάντα τον
«άγγελο» να προσεύχεται δίπλα του, και οι άνθρωποι έμεναν έκπληκτοι από την πνευματική σοφία του και
τις «δωρεές του Αγίου Πνεύματος» που φαινόταν να κατέχει, συμπεριλαμβανομένων «προφητειών» οι
οποίες πάντα εκπληρώνονταν. Η απάτη αποκαλύφθηκε μόνο όταν οι πατέρες του μοναστηριού έμαθαν για
την αποστροφή του προς την Καινή Διαθήκη (παρ’ ότι την Παλαιά Διαθήκη, την οποία δεν είχε διαβάσει
ποτέ, μπορούσε να την πει απ’ έξω), και μέσω των προσευχών τους μετανόησε, τα «θαύματά» του
σταμάτησαν, και αργότερα έφθασε σε γνήσια αγιότητα. Παρομοίως, ο άγιος Ισαάκ των σπηλαίων του
Κιέβου (14 Φεβρ.), είδε ένα μεγάλο φως και εμφανίστηκε σ’ αυτόν ο «Χριστός» με «αγγέλους» όταν ο
Ισαάκ, χωρίς να κάνει το σημείο του σταυρού, γονάτισε μπροστά στο «Χριστό», οι δαίμονες απέκτησαν
εξουσία πάνω του και, αφού χόρεψαν μαζί του μανιασμένα, τον παράτησαν μισοπεθαμένο. Κι αυτός επίσης
έφτασε αργότερα σε γνήσια αγιότητα. Υπάρχουν πολλές παρόμοιες περιπτώσεις όπου ο «Χριστός» και οι
«άγγελοι» εμφανίστηκαν σε ασκητές και παραχώρησαν εκπληκτικές δυνάμεις και «δωρεές του Αγίου
Πνεύματος», οι οποίες συχνά οδήγησαν τελικά τους παραπλανημένους ασκητές σε παράνοια ή αυτοκτονία.
Αλλά υπάρχει κι άλλη, λιγότερο θεαματική μορφή πνευματικής πλάνης, η οποία δεν προσφέρει στα
θύματά της σπουδαία οράματα αλλά μόνο εξυψωτικά «θρησκευτικά συναισθήματα». Αυτό συμβαίνει, όπως
έχει γράψει ο Επίσκοπος Ιγνάτιος, «όταν η καρδιά επιθυμεί και πασχίζει για άγια και θεϊκά αισθήματα ενώ
είναι ακόμα εντελώς ακατάλληλη γι’ αυτά. Ο καθένας που δεν έχει συντετριμμένο, μεταμελημένο πνεύμα,
που αναγνωρίζει οποιοδήποτε είδος πλεονεκτήματος ή αξίας στον εαυτό του, που δεν τηρεί σταθερά τη
διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά σε μια ή άλλη παράδοση πιστεύει στη δική του αυθαίρετη
κρίση ή έχει ακολουθήσει μια μη Ορθόδοξη διδασκαλία – είναι σε αυτή την κατάσταση πλάνης». Η
Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχει ολόκληρα πνευματικά εγχειρίδια γραμμένα από ανθρώπους σε αυτή την
κατάσταση· τέτοιο είναι η «Μίμησις Χριστού» του Thomas a Kempis. Ο Επίσκοπος Ιγνάτιος λέει γι’ αυτό:
«Σ’ αυτό το βιβλίο κυριαρχεί και αναπνέει μέσα από τις σελίδες ο υποκριτικός ζήλος του κακού πνεύματος,
κολακεύοντας και μεθώντας τον αναγνώστη... Το βιβλίο καθοδηγεί τον αναγνώστη απ’ ευθείας σε
επικοινωνία με το Θεό, χωρίς προηγούμενο εξαγνισμό δια της μετανοίας... Από αυτό οι σαρκικοί άνθρωποι
εισέρχονται σε έκσταση από ηδονή και μέθη που αποκτάται χωρίς δυσκολία, χωρίς αυταπάρνηση, χωρίς
μετάνοια, χωρίς σταύρωση της σάρκας με τα πάθη και τις επιθυμίες της (Γαλ. 5:24), με κολακεία της
πεπτωκυΐας κατάστασής τους». Και το αποτέλεσμα, όπως έχει γράψει ο I. M. Kontzevitch, ο μεγάλος
μεταφραστής της πατερικής διδασκαλίας, είναι ότι «ο ασκητής, κοπιάζοντας να ανάψει στην καρδιά του
αγάπη για το Θεό ενώ παραμελεί τη μετάνοια, καταβάλλει προσπάθεια να επιτύχει ένα συναίσθημα ηδονής,
έκστασης, και ως αποτέλεσμα επιτυγχάνει ακριβώς το αντίθετο: ‘’έρχεται σε κοινωνία με το σατανά και
μολύνεται με μίσος για το Άγιο Πνεύμα’’ (Επίσκοπος Ιγνάτιος)».
Κι αυτή είναι η πραγματική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι οπαδοί της «χαρισματικής
αναζωπύρωσης», ακόμα και χωρίς να το υποπτεύονται. Αυτό μπορεί να φανεί πιο καθαρά όταν εξεταστούν
οι εμπειρίες και απόψεις τους, βήμα προς βήμα, σε αντιπαραβολή με τη διδασκαλία των Ορθόδοξων
Πατέρων όπως εκτέθηκαν παραπάνω από τον Επίσκοπο Ιγνάτιο._

πηγή