μια φορά κι έναν καιρό του 4ου αιώνα

Οι πατέρες του 4ου αιώνα αν και η εκκλησία του Χριστού ήταν υπόδουλη στους αυτοκράτορες του Βυζαντίου και της ελληνορωμαϊκής εξουσίας, αγωνίζονται για το ξαναγύρισμα της εκκλησίας στην αποστολική παράδοση με την κοινοκτημοσύνη και την απλότητα της. Οι αγωνιστές πατέρες της σταυρωμένης εκκλησίας, κατόρθωσαν να ξεπεράσουν την πανάθλια εποχή τους και να αναδειχτούν, πραγματικά μεγάλοι και μάρτυρες της εκκλησίας μας.

Πώς είναι δυνατόν, θεολόγος ερευνητής της περιόδου αυτής, να μην εξάρει την εξέγερση κατά των κρατούντων, του Ευσταθίου, επισκόπου Σεβαστείας; Ο Ευστάθιος έγινε ο προστάτης των δούλων και με λόγια και με έργα οργάνωσε αντάρτικη ομάδα και ξεσήκωσε τους δούλους.

“Ευστάθιος και οι περί εκείνον, εδίδασκον και τοις δούλοις παρήνουν καταλιμπάνειν τους δεσπότας και της τούτων υπηρεσίας καταφρονείν».
(Ράλλη-Πότλη, Σύνταγμα ιερών Κανόνων)

Ο Ευστάθιος και οι σύντροφοί του, δίδασκαν και παρακινούσαν τους δούλους να εγκαταλείψουν τους δεσπότες και να τους καταφρονούν. Να μην εκτελούν τις υπηρεσίες, ούτε τις εντολές των αφεντάδων. Δεν είναι σωστός ο ισχυρισμός των δογματικών μαρξιστών πως ο Άγιος Βασίλειος  στο βάθος ήταν ένας μεταρρυθμιστής, ο οποίος ήθελε να συμβιβάσει τον πλούτο και την πτώχεια.[...]

Είναι γνωστό στους ερευνητές ιστορικούς, πως οι χρόνοι εκείνοι χαρακτηρίζονταν για την σκληρότητα, τον στεγνό και στυγνό ολοκληρωτισμό των κυβερνώντων και κατά συνέπεια, θα πρέπει  με θαυμασμό και σεβασμό να σταθούμε μπροστά σ’ αυτόν, τον γίγαντα της ορθοδοξίας, γιατί μόνο ένας πνευματοφόρος ιεράρχης, μπορούσε να απαντήσει με τόσο σθένος, στον απεσταλμένο του αυτοκράτορα Μόδεστο, ο οποίος με όπλο την βία και την αυτοκρατορική δύναμη, ήθελε να κάμψει τον άγιο Βασίλειο, για να προδώσει τις αρχές του.

Λέει ο Μόδεστος στον άγιο Βασίλειο :
Πώς τολμάς εσύ μόνος να εναντιώνεσαι στον αυτοκράτορα; Πώς δεν φοβάσαι την δύναμή μου;
Και τι μπορείς να μου κάνεις; Αποκρίνεται ατάραχα ο  Βασίλειος.
Μπορώ να σε εξορίσω, να σε βασανίσω και να σε σκοτώσω.
Άλλο τίποτα δεν έχεις να φοβερίσεις απ’ αυτά; Ρωτάει ο Βασίλειος. Γιατί απ’ αυτά τίποτα δεν φοβάμαι. Να μου πάρεις την περιουσία μου δεν μπορείς, γιατί ένα ρούχο έχω κι αυτό είναι παλιό. Η εξορία δεν με πτοεί, αφού όπου και εάν πάω, πρόσκαιρος είμαι. Όσο για τα βασανιστήρια, με τον πρώτο βασανισμό θα ξεψυχήσει το σώμα μου. Μα τέτοιο θάρρος δεν μου έδειξε κανένας άνθρωπος. Απαντάει ο ύπαρχος Μόδεστος. Ίσως δεν συνάντησες ποτέ επίσκοπο, αποκρίνεται ο Βασίλειος. 

(Γρηγόριος Ναζιανζηνός, εις Μ. Βασίλειο, Πατρολογία τ.36, )

Νικ. Β. Νικολάου, "σταυρός και σφυροδρέπανο", σελ 168-170

πηγή  / αντιγραφή