Μετάνοια και Νηστεία - Κυριακή Τυρινής του π. Γεώργιου Αλεντά

Μέσα στην πολύβουη εποχή μας και τον θόρυβο των ημερών, ανάμεσα στις μεγαλόφωνες φανφάρες και τις πολυποίκιλες και ενοχλητικά δαπανηρές φιέστες και κωμικοτραγικές , ανά το πανελλήνιο, εκδηλώσεις, απέναντι στην αναβίωση της ειδωλολατρίας και της προσφοράς λατρείας στον Βάκχο και τον Διόνυσο, την μέθη, την κραιπάλη, την προκλητικότητα των καρναβαλικών εκδηλώσεων, η Αγία μας Εκκλησία, φιλόστοργος μήτηρ και οικονόμος σοφός των αξιών της ζωής, καταθέτει και πάλι την δική της πρόταση. Πρόταση που δεν περιορίζει τη δράση του ανθρώπου μέσα στα στενά όρια του εφήμερου, του επιφανειακού, του σαρκικού, αλλά, αναγάγει πέρα απ’ όλα αυτά .Συνιστά πορεία με προοπτική αιωνιότητος . Προτείνει, σε κραυγαλέα αντίθεση με το κατευθυνόμενο κοσμικό τυπικό, την περισυλλογή, των κατευνασμό των παθών, την ισορρόπηση των αντιθέσεων. Αντιπαραθέτει στους αγώνες της επίδειξης και της λαγνείας ,αγώνας πνευματικούς , αγώνας αρετής, καλλιέργεια και άσκηση περισυλλογής, νηστείας και εγκράτειας. «Έφθασε καιρός, η των πνευματικών αγώνων αρχή, η κατά δαιμόνων νίκη ,η πάνοπλος εγκράτεια, η των αγγέλων ευπρέπεια, η προς Θεόν παρησία …». (Δοξαστικό Αίνων Όρθρου Κυριακής Τυρινής). «Νυν ο καιρός των αρετών επεφάνη, και επί θύραις ο Κριτής, μη στυγνάσωμενϋ αλλά δεύτε νηστεύοντες προσάξωμεν, δάκρυα, κατάνυξιν κα΄ ελεημοσύνην, κράζοντεςϋ Ημάρτομεν υπέρ ψάμμί θαλάσσης. Αλλ’ άνες π„σι πάντων, Λυτρωτά, ίνα κα΄ σχώμεν τΑν άφθαρτον στέφανον.(Κάθισμα Όρθρου Κυριακής τυρινής) Έφθασε λοιπόν και πάλιν ο καιρός, αδελφοί μου! «Το στάδιον των αρετών ηνέωκται».Ήρθε και πάλι η ευλογημένη περίοδος της Μ. Τεσσαρακοστής όπου, για άλλη μια φορά, με έντονο τρόπο, καλούμαστε σε μια ολοκληρωτική επανεξέταση του εαυτού μας, σε επαναπροσδιορισμό των πράξεων μας, σε επανατοποθέτηση όλης γενικά της ζωής μας απέναντι στο Θεό, ώστε η πορεία μας να ξεφύγει από τα στενά βιολογικά και μόνο όρια και να μεταποιηθεί σε πορεία «Θεοκοινωνίας» και επιστροφής στον Παράδεισο. Η πρόταση της Εκκλησίας στον ταλαίπωρο, τον πονεμένο, τον ανικανοποίητο, άνθρωπο της 3ης χιλιετηρίδας, όπως δεόντως τονίζεται όλες αυτές τις μέρες, μπορούμε να πούμε ότι συγκεφαλαιούνται μέσα σε δύο και μόνο μα δυναμικές λέξεις. Μετάνοια. και νηστεία. Η Μετάνοια αναφέρεται, όπως πλειστάκις έχουμε τονίσει όλες αυτές τις μέρες στον όλο άνθρωπο. Στην ολοκληρωτική αλλαγή του. Σε μια ανακαινιστική πορεία επιστροφής και σταθερή απόφαση απάρνησης του «παλαιού»εαυτού μας. Η Νηστεία είναι το επισφράγισμα της Μετανοίας. Υπογράφει και αποδεικνύει έμπρακτα την μεγαλειώδη και ηρωική απόφαση για νέα πλέον «εν Χριστώ» ζωή και χωρίς την καταστρεπτική ψευτιά που μας προσφέρει ο διαζευγμένος μ’ Αυτόν κόσμος. Και βέβαια αναφερόμενοι στη νηστεία δεν εννοούμε και δεν περιοριζόμαστε μονάχα στην περίπτωση της τροφής . Νηστεία είναι μια ευρύτατη έννοια μέσα στην οποία μπορούμε να χωρέσουμε όλα εκείνα τα στοιχεία που αφορούν τον άνθρωπο και τον προσδιορίζουν ως πρόσωπο. Νηστεία είναι η αποκοπή, είναι ο περιορισμός οποιουδήποτε πάθους που μας αποτρέπει από τη συνάντηση μας με το Χριστό. Νηστεία είναι μια δυναμική πορεία που μας οδηγεί στην ταπείνωση, στην αυτομεμψία, στον αυτοέλεγχο, τη συγγνώμη, την εγκράτεια, την άσκηση, την αγάπη, την επιστροφή τελικά στον Τριαδικό Θεό, που η κοινωνία μαζί του είναι ο επιζητούμενος Παράδεισος . Η νηστεία όπως ωραιότατα μας λέει ο Μ. Βασίλειος είναι «συνηλικιώτης» του ανθρώπου. Έχει την ίδια ηλικία με τον άνθρωπο. Από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του ανθρώπου, από το Θεό, μπήκε και η νηστεία, σαν μέσο άσκησης , στους πρωτοπλάστους . Γιατί τι άλλο μπορεί να σημαίνουν οι κάποιες απαγορεύσεις σ’ αυτούς , όπως μας αναφέρονται στην Αγία Γραφή , παρά οριοθέτηση στην άνευ ορίων ελευθερία και χαλιναγώγηση προτού καταλήξει στην ασυδοσία ; Η συνέχεια μας είναι γνωστή. Η παράβαση της νηστείας εκείνης είχε και έχει συνέπειες τρομερές για το ανθρώπινο, το μεταπτωτικό γένος . Αυτό ακριβώς το γεγονός, την ανάμνηση της από του Παραδείσου εξορίας των Πρωτοπλάστων, μας θυμίζει σήμερα η Εκκλησία μας , μπροστά στη θύρα της Μ. Τεσσαρακοστής. Πριν αρχίσει η νηστεία , με τρόπο παιδαγωγικό και εποπτικό βλέπουμε μπροστά μας τους Πρωτοπλάστους να χάνουν την παραδείσια τρυφή ,να οδηγούνται στην εξορία, γιατί δεν θέλησαν να τιθασεύσουν τον εαυτόν τους ,να πουν όχι στις επιθυμίες τους , να τηρήσουν την κατά κάποιο τρόπο την περί νηστείας εντολή του Θεού. «Εξεβλήθη Αδάμ του Παραδείσου δι‚ της βρώσεως ϋ διό και καθεζόμενος απέναντι τούτου, ωδύρετο ολολύζων, ελεεινή τη φωνή και έλεγενϋ Οίμοι, τι πέπονθα ο τάλας εγώ Μίαν εντολήν παρέβην τŸν τοΛ Δεσπότου, και των αγαθών πάντων υστέρημαι». «Με την ανάμνηση αυτή οι Άγιοι Πατέρες θέλησαν να δείξουν πόσο καταστρεπτική είναι η υποδούλωση του ανθρώπου στις αυτοκαταστρεπτικές του επιθυμίες και πόσο σωστική είναι η ανάπτυξη της δυνατότητας του να αντιστέκεται σ’ αυτές. Οι Άγιοι Πατέρες τονίζουν το κακό που έπαθε ο Αδάμ για να μη μπορεί να επιβάλει για λόγο την ικανοποίηση μιας επιθυμίας και πόσο διέφθειρε έτσι την ανθρώπινη φύση μας και υπογραμμίζουν ότι η αντίσταση στην αμαρτωλή τάση για άμεση ικανοποίηση όλων μας των επιθυμιών είναι μια βασική εντολή του Θεού».(π. Φιλόθεος Φάρος . –ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑ- σελ.32). Έτσι λοιπόν, από τους πρώτους αιώνας, δεν νοείται Μ. Τεσσαρακοστή χωρίς τη νηστεία. Δεν είναι δυνατόν να πορευθούμε προς συνάντηση με τον Αναστημένο Χριστό χωρίς να περάσουμε από το αθλητικό στάδιο των αρετών .Δεν μπορούμε χωρίς να περικόψουμε –όσο βέβαια κατορθώσουμε-, (αυτή είναι και η βαθιά σημασία της νηστείας), κάτι από την πεπτωκυία φύση μας, χωρίς ένα χαλινό στα πάθη και τις γεμάτες εγωπάθεια και αυτό-αποθέωση επιθυμίες της σαρκός, να δούμε με καθαρά μάτια το Χριστό. Δεν μπορούμε να δουλεύουμε σε δυο κυρίους και να τα έχουμε όλα δικά μας «και την πίτα ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο». «Η νηστεία λοιπόν, λέει ο Άγ. Συμεών ο Ν. Θεολόγος, είναι νόμος Θείος . Αυτή γίνεται ιατρός των ψυχών μας , περιορίζει τις πυρώσεις και τις κινήσεις της σάρκας , μαλακώνει τον θυμό, καθαρίζει τον νου, ξυπνάει την επιθυμία της αρετής . Η νηστεία μας καθιστά ελεύθερους από πονηρούς λογισμούς , δαμάζει την αδάμαστη γλώσσα και την κατευθύνει στο φόβο του Θεού και δεν την αφήνει να προφέρει λόγους αργούς ή κακούς. Η νηστεία σταματά τους περιπλανώμενους οφθαλμούς και δεν τους αφήνει να περιφέρονται εδώ κι εκεί, αλλά ετοιμάζει τον καθένα να παρατηρεί τον εαυτό του και να θυμάται μόνο τα δικά του αμαρτήματα. Η νηστεία σιγά σιγά αποδιώχνει το νοητό σκότος της αμαρτίας που απλώνεται πάνω στη ψυχή και μας κάνει ικανούς να βλέπουμε να ανατέλλει σ’ αυτήν, ως άδυτος ήλιος , ο Χριστός και Θεός μας και να λάμπει μόνιμα. Η νηστεία μαλακώνει τη σκληρότητα της καρδιάς και κάνει να αναβλύζουν από αυτήν πηγές κατανύξεως αντί της κραιπάλης». Η νηστεία ακόμη είναι ένα μέσον μετανοίας. Μετανοεί ο άνθρωπος για όλα τα άτοπα του, σκύβει ταπεινωτικά το κεφάλι συναισθανόμενος την απομάκρυνση του από Αυτόν, και με νηστεία και μετάνοια ζητεί το έλεος της Θείας ευσπλαχνίας. Νηστεία χωρίς μετάνοια, χωρίς ταπείνωση, είναι ξηρά και εγωιστική πράξη. Η νηστεία επίσης είναι χαλινός. Ένα πνευματικό χαλινάρι που χαλιναγωγεί τις επιθυμίες της ύλης και σταυρώνει τα πάθη. Είναι άσκηση, είναι εγκράτεια, είναι υπακοή. «Ανέτειλε το έαρ της νηστείας , και το άνθος της μετανοίας ϋ αγνίσωμεν ουν εαυτούς αδελφοί, από παντός μολυσμού, τω φωτοδότι ψάλλοντες , είπωμεν ϋ δόξα σοι, μόνε φιλάνθρωπε». Έτσι νηστεία δεν σημαίνει την αποχή μόνο από κάποιες τροφές ή την αλλαγή του διαιτολογίου μας, με άλλες που εμείς τις καθορίσομε σαν νηστίσιμες-που στο κάτω κάτω είναι κατορθωτό, αλλά κάτι πιο βαθύ, πιο ουσιαστικό. Είναι η απεξάρτηση μας από αυτές και η απελευθέρωση μας από τη σκλαβιά της ύλης και του κόσμου. Είναι αγώνας κατά του διαβόλου που μας θέλει εκθέματα στο δικό του σκλαβοπάζαρο. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει: «Μη νηστεύεις όπως νηστεύουν οι πολλοί Εσύ νήστευε τη νηστεία τη σωστή, που δεν είναι μόνον αποχή απ’ τις τροφές αλλά και από τις αμαρτίες. Γιατί νηστεία που αξίζει είναι και τα δυο. Νηστεύεις ; απόδειξε το με τα έργα σου. Ρωτάς με ποια έργα ; Αν πτωχό δεις , να τον ελεήσεις. με τον εχθρό σου να συμφιλιωθείς. Μη ματιάξεις αυτόν που προκόβει. Όμορφο πρόσωπο στο δρόμο σου μη γυρίσεις να κοιτάξεις. Να μη νηστεύεις μόνο με το στόμα, μα και με τα μάτια, και τα’ αυτιά, και τα πόδια, και τα χέρια, και όλα του σώματος τα μέλη. Νηστεύουν τα χέρια, απ’ την αρπαγή και την πλεονεξία. Τα πόδια, απ’ τους δρόμους που οδηγούν στα κακόφημα θεάματα. Τα μάτια απ’ το να περιεργάζονται ξένες ομορφιές… Κρέας δεν τρως ; Μην τρως και με τα μάτια την ακολασία. Να νηστεύουν και τα’ αυτιά και να μη δέχονται διαβολές και κατηγορίες . Να νηστεύει και το στόμα από κουβέντες αισχρές και κατακρίσεις . Γιατί ποιο θα σταθεί το κέρδος αν κοτόπουλα και ψάρια δεν τρώμε, και τους συνανθρώπους μας , που είναι αδέλφια μας, τους δαγκώνουμε και τους καταβροχθίζουμε ; Γιατί αυτός αλήθεια που κατηγορεί αδελφικό κρέας έφαγε… Ίσως δεν έμπηξες στου άλλου τη σάρκα τα δόντια σου, μα έμπηξες την κατηγορία στην ψυχή του». ( MIGNE , ΤΌΜ.49, σελ.51,53).Μ.Α. Σύγχρονος θεολόγος κληρικός , καθηγητής Πανεπιστημίου γράφει σχετικά : «Προκειμένου για τη νηστεία, επειδή συνήθως οι πιστοί μιλούν μόνο γι’ αυτό το κατόρθωμα και το θεωρούν ως μοναδικό σκοπό της Μ. Τεσσαρακοστής , αξίζει ο λόγος μας να είναι σαφής, για τη συγκεκριμένη θέση της μέσα στο στάδιο των αρετών του Χριστού, υπογραμμίζοντας ότι η νηστεία δεν είναι ο σκοπός αλλά το μέσο προς επίτευξη του σκοπού, που τον καιρό της Μ. Τεσσαρακοστής είναι η προσκύνηση του Σταυρού και της Αναστάσεως του Χριστού. Είναι απαράδεκτο η νηστεία να θεωρείται ως το κεντρικό και μοναδικό ζήτημα της ασκητικής και όλης της Χριστιανικής ζωής, και στα όρια της θρησκειοποιημένης πίστεως ή της θρησκευτικής υποκρισίας , η μη τήρηση της , για οποιοδήποτε λόγο, να χαρακτηρίζεται ως το κύριο και μοναδικό αμάρτημα, ώστε όλα τα μεγάλα και αβυσσαλέα αμαρτήματα –ο πόλεμος της καρδιάς -,να παραθεωρούνται και όλες οι κρίσιμες και αποφασιστικές ασκήσεις να εγκαταλείπονται……. Η αληθής νηστεία, σύμφωνα με το καθόλου πνεύμα της Μ. Τεσσαρακοστής, έχει άξιο μισθό όταν συντελεί στην καθολική καθαρότητα του ανθρώπου, ως τη βασική προϋπόθεση προσκυνήσεως του σταυρωθέντος και Αναστάντος Χριστού….. Η νηστεία δεν μπορεί να περιορίζεται σε μια τυπική διαδικασία επιλογής ή απορρίψεως τροφών, να αποβλέπει δηλαδή σε ένα είδος αυτοδικαιώσεως , σε μια αυτάρεσκη ή ανθρωπάρεσκη ρύθμιση ατομικών επιθυμιών ή αναγκών. Είναι η κλήση να «αφήσωμεν της σαρκός την ευπάθειαν και να αυξήσωμεν της ψυχής τα χαρίσματα»και συγκεκριμένα να απελευθερωθούμε από τα πάθη μας για να πραγματοποιήσουμε την καθολική την μία και μόνο αγάπη, χωρίς την οποία δεν υπάρχει η ζωή»(π. Μιχαήλ Καρδαμάκη ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΚΑΤΑΝΥΚΤΙΚΑ ΤΟΜ.,Β Σελ36-40). Αδελφοί, η εποχή μας , εποχή υπέρ-αφθονίας στο κάθε τι θέλει ανθρώπους καταναλωτές. Θέλει ανθρώπους που να απορροφούν χωρίς σκέψη, χωρίς κρίση, χωρίς απόφαση ότι οι «μεγάλοι αδελφοί»μας προσφέρουν. Συνάμα ο άνθρωπος της εποχής μας ανίκανος να αποφασίσει ύστερα από την καθημερινή πλύση εγκεφάλου που του γίνεται, πέφτει με τα μούτρα στο καταναλωτικό παιχνίδι και θεωρεί πρωτογονισμό και μικροπρέπεια ν’ αντισταθεί και να πει όχι σ’ ότι του προσφέρεται και τελικά τα περισσότερα και άχρηστα του είναι και επιβλαβή αποδεικνύονται.Και βέβαια δεν αναφερόμαστε μόνο στα της τροφής, είναι και τα θεάματα είναι και τα ακούσματα είναι και η διασκέδαση και τα ρούχα και τόσα και τόσα ακόμα άλλα…. Γι αυτό η ανάγκη για νηστεία από όλά αυτά ίσως να είναι πολύ πιο επιτακτική σήμερα από κάθε άλλη εποχή. Το χαλινάρι στην τρυφή και στις ανυπότακτες ορέξεις βοά σαν τη μόνη δυνατή λύση, στον αναπότρεπτο χαμό, όχι μόνο του πλανήτη μας απ’ τις καταστρεπτικές παρεμβάσεις μας πάνω σ’ αυτόν, μα και της ψυχής μας κυρίως , που καθημερινά την πωλούμε»αντί πινακίου φακής». Γι’ αυτό λοιπόν αδελφοί μου. «Δεν θα παύσω να σας παρακαλώ: μας λέει και πάλι ο Άγ. Συμεών ο Ν. Θεολόγος . Αναλογισθείτε την ωφέλεια από τη νηστεία και την αγρυπνία την προσευχή και τη ψαλμωδία, την ευλάβεια, την περισυλλογή και τη σιωπή. Έτσι επιτελείτε το έργο των αγγέλων, οι οποίοι αοράτως συμπορεύονται μαζί σας. Μη θελήσετε να χωρισθείτε από τη συναυλία μαζί τους .Και μην παραλείπετε να προτρέπετε ο ένας τον άλλον, με αγάπη, να προσέρχεται στην ψυχοτρόφο τράπεζα και να ωφελείται. …» Ας φέρουμε στο νου μας τους Πρωτοπλάστους που με δάκρυα κοιτούν την κλειστή πόρτα του Παραδείσου κι ας αποφασίσουμε για τον εαυτό μας ανάλογα. Όσο είναι καιρός...