Οι μικροί Τσολάκογλου που παρέδωσαν την Αθήνα

27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941 ΤΟ ΠΡΟΔΟΤΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ

Για τη «μαύρη Κυριακή» 27 Απριλίου 1941, την παράδοση της Αθήνας στους Γερμανούς κατακτητές και την ύψωση του αγκυλωτού σταυρού στην Ακρόπολη έχουν δει το φως πολλές συγκλονιστικές σελίδες. Είναι γνωστές ακόμη και λεπτομέρειες για όσα διαδραματίστηκαν κατά την πρώτη πράξη της τραγωδίας στη διασταύρωση των Λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας. Στο καφενείο «Λουξ» (ή «Παρθενών» όπως αποκαλείται απ΄ άλλους), όπου υπογράφτηκε το πρωτόκολλο παράδοσης.

Ο υποστράτηγος Καβράκος ενώ παραδίδει τα «κλειδιά» της Αθήνας στον εκπρόσωπο των γερμανικών αρχών κατοχής στο καφενείο της Κηφισίας 4, λίγο μετά τις 9 το πρωί της Κυριακής 27 Απριλίου. Μοιάζει κάτι παραπάνω από ευγενικός προς τον ναζί αντισυνταγματάρχη που τα παρέλαβε.

Σύμφωνα με κείνο το δραματικό ντοκουμέντο: «Αι τοπικαί στρατιωτικαί και πολιτικαί αρχαί, αποτελούμεναι από τον στρατηγόν Καβράκον, ανώτερον στρατιωτικόν διοικητήν Αττικοβοιωτίας, τον κ. Πεζόπουλον, νομάρχην Αττικοβοιωτίας, τον κ. Αμβρόσιον Πλυτάν, δήμαρχον Αθηναίων και τον κ. Μιχ. Μανούσκον, δήμαρχον Πειραιώς, δηλούν προς τον διοικητήν των γερμανικών στρατευμάτων ότι: Αι πόλεις των Αθηνών και Πειραιώς και ανοχύρωτοι είναι και ουδεμίαν προτίθενται να αναπτύξουν αντίστασιν εις την κατοχήν. Οτι ελήφθησαν ήδη όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα προς διασφάλισιν της τάξεως εκ μέρους μας μέχρι της εισόδου των Γερμανών...».
Οι «αρχές»
Ποιες ήταν αυτές οι «αρχές», που στ' όνομα του λαού δήλωναν υποταγή έξι ακριβώς μήνες μετά το έπος του '40 και τρεις βδομάδες μετά τη γερμανική εισβολή και τον πόλεμο, ο οποίος συνεχιζόταν; Ποιος και με ποια εξουσιοδότηση μετέδιδε από το ραδιόφωνο ως είδηση τη μόνη και επίμονη διαταγή: «επειδή η πόλις των Αθηνών είναι ανοχύρωτος, ουδεμία αντίστασις θα προβληθή. Αξιώ να μη ριφθή ούτε ένας πυροβολισμός»: Ποιοι συγκροτούσαν αυτές τις αρχές και πώς βρέθηκαν εκείνο το πρωί στο σημείο της υπογραφής;
Ο βασιλιάς και η κυβέρνηση είχαν ήδη αναχωρήσει άρον άρον για την Κρήτη μέχρι τις 23 Απριλίου, ο αρχιστράτηγος Παπάγος ιδιώτευε από την ίδια μέρα στο σπίτι του και το στρατηγείο του πολέμου είχε διαλυθεί. Δυο-τρεις υπουργοί, ανάμεσά τους και ο διαβόητος υπουργός Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκης, ήταν οι τελευταίοι που εγκατέλειπαν την πρωτεύουσα μερικές ώρες αργότερα. Τυπικά αρχές δεν υπήρχαν. Σύμφωνα με μια εξήγηση, ο βασιλιάς Γεώργιος Β' και ο πρωθυπουργός Τσουδερός επεδίωξαν να μην υπάρχουν κάποιοι ανώτεροι, ώστε να παραδώσουν την Αθήνα στους Γερμανούς.

Ο Καβράκος με τα άλλα μέλη της «επιτροπής παράδοσης» προϋπα­ντούν τους κατακτητές.

Αν πιστέψουμε τον πρώτο δωσίλογο πρωθυπουργό, «οι αρχές» αυτές ήταν μερικοί «πατριώται» οι οποίοι «όλως αυτοβούλως κατέβαλον αξιόλογον προσπάθειαν, όπως προλάβουν την εξάρθρωσιν της κρατικής μηχανής και όπως περιφρουρούντες τα όσια και ιερά εξυπηρετήσουν τον λαόν εις τα ειρηνικά έργα...».
Αυτά τα γράφει ο Γ. Τσολάκογλου στ' απομνημονεύματά του για ν' δείξει, μαζί με άλλα, ότι ο σχηματισμός της προδοτικής κυβέρνησής του ήταν «πατριωτικό αίτημα»! Προσθέτει ότι η κυβέρνηση, φεύγοντας από την Αθήνα, φρόντισε να λειτουργεί ο κρατικός μηχανισμός μέσω των διευθυντών, των υπουργικών γραμματέων κ.ά.
Διαφορετική εξήγηση προκύπτει από το ημερολόγιο του Αρχιεπισκόπου Χρύσανθου: «24 Απριλίου 1941. Ερχονται εις επίσκεψίν μου ο Νομάρχης Αττικοβοιωτίας κ. Πεζόπουλος και ο Δήμαρχος κ. Πλυτάς κατ' εντολήν τού Υφυπουργού Ασφαλείας κ. Μανιαδάκη, δια να μοι είπουν ότι μετά των ανωτέρω δύο και τού Φρουράρχου Αθηνών Στρατηγού Καβράκου θα παραδώσωμεν την πόλιν εις τους Γερμανούς. Απήντησα ότι εις το έργον τούτο ουδεμίαν θέσιν έχει ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Νομίζω, μάλι­στα, ότι και σεις οι άλλοι είσθε πολλοί, και ότι θα έφθανεν εις κατώτερος αξιω­ματι­κός...».

Πριν ακόμη υπογραφεί η παράδοση, ναζί μοτο­σικλετιστές έχουν φθάσει στην Ακρόπολη και υψώνουν τον αγκυλωτό σταυρό.

Ο Χρύσανθος αρνήθηκε τη συμμετοχή του με μια μνημειώδη φράση («έργον του Αρχιεπισκό­που είναι όχι να υποδουλώνη αλλά να ελευθερώνη»). Η μαρτυρία του, πάντως, επιβεβαιώνει ότι η «επιτροπή» ήταν μια ακόμη «εθνική υπηρεσία» ενός στυλοβάτη του δικτατορικού μεταξικού καθεστώτος. Προφανώς σε συνεννόηση και με την κυβέρνηση ο Μανιαδάκης (πολυ-υπουργός και στην κυβέρνηση Τσουδερού) είχε μείνει τελευταίος και με τη συνδρομή Καβράκου προστάτευε την Αθήνα από τα «ταραχοποιά στοιχεία» για να την παραδώσει ήσυχη στους κατακτητές.
ΧΡ. ΚΑΒΡΑΚΟΣ
Με δολοφονική και προδοτική δράση
Ο στρατηγός Χρήστος Καβράκος (Τρίκαλα 1882-Αθήνα 1944), που παρέδωσε χαμογελαστός τα «κλειδιά» της Αθήνας στον Γερμανό αντισυνταγματάρχη Φον Σέιμπεν, προσωποποιεί τους αντιδημοκρατικούς και στρατοκρατικούς κύκλους του μεσοπολέμου. Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του από τη σχολή μονίμων υπαξιωματικών και ανεβαίνοντας την ιεραρχία διακρίθηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους και τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Τιμήθηκε μ' αρκετά μετάλλια. Στους ειρηνικούς καιρούς η πορεία του στιγματίζεται από τη δολοφονία 7 και τον τραυματισμό 25 άοπλων διαδηλωτών. Πρωτοστατεί στην κατάπνιξη της αγροτικής - λαϊκής εξέγερσης των Τρικάλων στις 2 Φεβρουαρίου 1925 (γνωστή και ως τρικαλινό Κιλελέρ). Ως διοικητής του 5ου Συντάγματος εκεί όχι μόνο την κατέστειλε μ' αγριότητα, αλλά φέρεται και ο ίδιος να πυροβολεί «πρώτος στο ψαχνό». Στο σύνταγμα αυτό, που έχει μετατραπεί σε μονάδα «απείθαρχων» στρατιωτών θα παραμείνει για μια δεκαετία (1924-1933). Προφανώς σε κάποιου είδους δυσμένεια.
Η νέα άνοδός του στην ιεραρχία συμπίπτει με την «άνθηση» των φασιστικών αντιλήψεων. Η αναρρίχηση του Μεταξά τον βρίσκει επιτελικό αξιωματικό και η κήρυξη της δικτατορίας υπαρχηγό του ΓΕΣ. Γίνεται φρούραρχος Αθηνών (1936) και διοικητής μεραρχίας. Σύμφωνα με τους ανωτέρους του, στον ελληνογερμανικό πόλεμο «ελαχίστην υπηρεσίαν προσέφερε» και «αντεκατεστάθη διατεθείς εις το εσωτερικόν». Ετσι, βρέθηκε, ως υποστράτηγος, στρατιωτικός διοικητής της Αθήνας (1941), αναλαμβάνοντας την προδοτική παράδοση.
Στην κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου διατήρησε για μικρό χρονικό διάστημα το αξίωμα και αποστρατεύτηκε λίγο αργότερα λόγω ορίου ηλικίας ως αντιστράτηγος. Εκείνο το διάστημα αναφέρεται μεταξύ των υπεύθυνων για τη συγκέντρωση των σιτηρών. Δεν είναι δηλαδή άμοιρος και για το θανατικό του χειμώνα του 1941-42. Στα Δεκεμβριανά του 1944 συνελήφθη από την Πολιτοφυλακή του ΕΛΑΣ και εκτελέστηκε για δωσιλογισμό. Επί δικτατορίας (1973) τ' όνομά του δόθηκε σε στρατόπεδο των Τρικάλων, όπως και σε δρόμο της πόλης. Ως σήμερα και παρά τις αντιδράσεις των δημοκρατικών Τρικαλινών τιμάται ως στρατιωτική φυσιογνωμία ένας άνθρωπος με δράση «δολοφονική στα γεγονότα του 1925 και προδοτική τον Απρίλη του 1941», όπως κρίνει ο Μ. Γλέζος.
Ο δήμαρχος-κατοχικός διοικητής
Ο Αμβρόσιος Πλυτάς, όπως και όλα τα μέλη της «επιτροπής», ήταν επιφανή στελέχη του δικτατορικού μεταξικού καθεστώτος. Είχε διαδεχθεί στη δημαρχία τον γερμανόφιλο Κ. Κοτζιά, όταν ο τελευταίος χρίστηκε υπουργός (1936). Πριν απομακρυνθεί από τον Τσολάκογλου (Ιούνιος 1941), ως διορισμένος από τους ναζί διοικητής πρωτεύουσας, επέβαλε τις πρώτες απαγορεύσεις. Καλούσε σε πλήρη υποταγή και τους Αθηναίους «όπως επιδείξωσι τάξιν, αξιοπρέπειαν και ευγένειαν»! Αργότερα θα διαφοροποιηθεί, αλλά ούτε αυτός όπως οι άλλοι πέρασαν στην Ιστορία ότι διέπραξαν κάτι προδοτικό.
Ανθρωποι του μεταξικού καθεστώτος
Ο δήμαρχος Πειραιά, Μιχ. Μανούσκος, ήταν μια «θρυλική» φυσιογνωμία της πόλης. Από τους ιδρυτές και πρώτος πρόεδρος του Ολυμπιακού. Δέχτηκε, όμως, να διοριστεί δήμαρχος το 1938 και να υπηρετήσει το μεταξικό καθεστώς. Παραιτήθηκε λίγο μετά την παράδοση, αλλά έμεινε με το «στίγμα». Οπως έμεινε και ο πρώην στρατιωτικός και γνωστό μέλος της αστικής κοινωνίας Κ. Πεζόπουλος, ο οποίος όμως θα ξαναγίνει νομάρχης (στην Αχαΐα το 1946) και αργότερα θα «κοσμεί» το Κοινοβούλιο, όπως και άλλοι «συνεργασθέντες» με τους κατακτητές για το? καλό της πατρίδας.
Τ. Κατσιμάρδος
πηγή