Κήρυγμα εις τα Άγια Θεοφάνεια-Το περιστέρι σύμβολο του Αγίου Πνεύματος +Μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος

«Καὶ εἶδε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον ὡσεὶ περιστερὰν καὶ ἐρχόμενον ἐπ᾽ αὐτόν» (Ματθ. 3,16)
ΣΗΜΕΡΑ, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἑορτή, μεγάλη ἑορτή· εἶνε ἡ ἑορτὴ τῶν Φώτων. Τὸ νεογέννητο Θεῖο Βρέφος, ποὺ 8 ἡμερῶν τὸ εἴ­δαμε νὰ περιτέμνεται, σήμερα τὸ βλέπουμε τέλειο ἄνδρα, σὲ ἡλικία 30 ἐτῶν, ὅταν ἐπρόκειτο ν’ ἀρ­­χίσῃ τὴ μοναδικὴ ἀποστολή του.
Γιὰ ὅποιον ἔχει ἔνστικτο πίστεως, ὅλα εἶνε θαυμαστά. Θαυμαστὸ τὸ ὅτι χέρι ἀν­θρώπου,τοῦ τιμίου Προδρόμου, ἄγγιξε τὴν κε­φα­λὴ τοῦ Δεσπότου. Θαυμαστὸ τὸ ὅτι ἄνοιξαν οἱ οὐρανοὶ καὶ ἀκούστηκε ἡ φωνὴ «Οὗτός ἐ­στιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπη­­τός, ἐν ᾧ εὐ­δό­κησα» (Ματθ. 3,17). Θαυμα­στὸ τὸ ὅτι, βλέπον­τας τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, «ὁ Ἰορδάνης ἐ­στράφη εἰς τὰ ὀ­πίσω» (Ψαλμ.113,3). Ὅλα αὐτὰ θαυμαστά. Ἀλλὰ πρὸ παντὸς θαυμαστὸ εἶνε τὸ ὅτι ἐφανερώθη τὸ μυστήριο τῆς ἁ­γί­ας Τρι­άδος, τὸ μυστήριο τῶν μυστηρί­ων! Νὰ θεολο­γήσουμε; Οὔτε ἐγὼ εἶμαι εἰς θέσιν οὔτε σεῖς· ἂν ἀρχίσω νὰ ὁμιλῶ ἔτσι, θὰ χασμουριέστε. Δὲν συγκινοῦν πλέον τὰ μεγάλα καὶ ὑψηλά.
Τὸ μυστήριο τῆς ἁγίας Τριάδος! Πῶς τὰ τρία εἶνε ἕνα; Πῶς ὁ ἕνας ἥλιος εἶνε τρισήλι­ος; Πῶς Πατήρ, Υἱὸς καὶ ἅγιον Πνεῦμα εἶνε ἕ­νας Θεός; Αὐτὸ προσκρούει στὴ λογικὴ τοῦ ἀνθρώπου, στὸ πεπερασμένο πνεῦ­μα του. Ὄ­χι μία κοινὴ διάνοια, ὅπως εἴμεθα οἱ περισσότεροι, ἀλλὰ καὶ μεγαλοφυΐα ἂν εἶ­νε κανείς, δὲν μπορεῖ νὰ συλλάβῃ τὸ μυστήριο· σὲ ἕνα ποτηράκι δὲν μπορεῖ νὰ χωρέσῃ ὁ ὠκεανός.
Μυστήρια ὅμως ἄλυτα εἶνε γεμᾶτο καὶ τὸ ὑ­λικὸ σύμπαν. Ποιός λ.χ. φανταζόταν, ὅτι ἕνα πετραδάκι, τὸ οὐράνιο, θὰ ἔχῃ μέσα του πυρηνι­κὴ ἐνέργεια; Τὸ δὲ πιὸ θαυμαστὸ εἶ­νε, ὅτι κρύ­βει μιὰ εἰκόνα τοῦ Τριαδικοῦ μυστηρίου· κατὰ τὴν σχάσι – διάσπασί του, βγάζει 3 φλόγες, ποὺ αὐξάνονται κατὰ γεωμετρι­κὴ πρόοδο. Δίνει μία εἰ­κόνα τῆς ἁγίας Τριάδος.
Ἀλλὰ ἐμεῖς, ἀδελφοί μου, δὲν θὰ θεολογή­σουμε ἐπάνω στὸ μυστήριο τῆς ἁγίας Τριάδος. Θὰ κατέλθουμε σὲ ἕνα χαμηλότερο ἐπίπεδο. Θὰ προσέξουμε ἐκεῖνο ποὺ λέει σήμερα τὸ εὐαγγέλιο· ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο κα­τῆλθε ἐπάνω στὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν «ὡσεὶ περιστερά» (Ματθ. 3,16), «ἐν εἴδει πε­ριστερᾶς» (ὑμνολ.) μὲ τὴ μορφὴ περιστεριοῦ. Τὸ περιστέρι λοιπόν, ποὺ τὸ βλέπου­με καὶ τὸ ξέρουμε, θὰ γίνῃ διδάσκαλός μας. Τί διδάσκει;
* * *
Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο δὲν εἶνε περιστέρι· νὰ συνεννοούμεθα. Ἂν τὸ ποῦμε αὐ­τό, εἶνε βλασφημία. Μόνο εἰδωλολάτρες παραδέχον­ται ὅτι θεοί, ἀνύπαρκτοι, ἐ­λάμ­βαναν σχῆμα ἱέρα­κος, ἀετοῦ κ.λπ.. Ὄχι τέ­τοιο πρᾶγμα. Τὸ περι­στέρι εἶνε σύμβολο, εἰκόνα τῆς ἁγίας Τριάδος.
Καὶ γιατί ἀπ’ ὅλα τὰ πουλιὰ ὁ Θεός, προκειμένου νὰ συμβολίσῃ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο, διά­λεξε τὸ περιστέρι; Διότι τὸ περιστέρι ἔχει ὡ­ρι­σμένες ἰδιότητες. Ποιές ἰδιότητες; Μία, δύο, τρεῖς, τέσσερις, καὶ τελειώνω.
1. Πρώτη ἰδιότης· εἶνε σύμβολο καθαρότητος. Κανένα ἄλλο πουλὶ δὲν εἶνε τόσο καθαρό. Ὑπάρχουν πουλιὰ βρωμερὰ καὶ ἀκάθαρτα, ὅ­πως εἶνε οἱ γῦπες. Ἂν πᾷς στὶς φωλιές τους, θὰ βρῇς ἀκαθαρσία. Δὲν ἀρέσκον­ται στὴν καθαριότητα. Θέ᾽ς νὰ ψοφή­σῃ ὁ γύπας; Πήγαινε στὴ φωλιά του καὶ ῥίξε τρεῖς – τέσσερις σταγό­νες ἄρωμα· θὰ δῇς ὅτι θὰ ψοφή­σῃ. Μέσ᾽ στὴ βρωμιὰ ζῇ. Ἐνῷ τὸ περιστέρι ζῇ στὴν καθαρι­ότητα. Ἂν ἔρθῃ καὶ βρῇ τὴ φωλιά του λερωμέ­νη, φεύγει. Ὅπου βρῇ νερὸ καθαρό, λούζεται, κάνει λουτρό. Προσέχει τὴ στολή του – τὴν τουαλέττα του, ἀστράφτει καὶ λάμπει. Ἀγαπάει τὸ καθαρὸ νερό, ὄχι τὴ λάσπη. Γι’ αὐτὸ εἶνε σύμβολο, εἰκόνα, παράδειγμα καθαρότη­τος, ὅπως πρέπει νὰ εἶνε καὶ ἡ ψυχή μας.
2. Εἶνε ἀκόμα σύμβολο πραότητος καὶ ἀνεξικακίας. Ἅμα τοῦ πάρῃς τοὺς νεοσσοὺς – τὰ πουλιά του, λυπᾶται βέβαια, εἶνε πολὺ στενο­χωρημένο, σὰ νὰ κλαίῃ, ἀλλὰ δὲν ἐκδικεῖται ὅ­πως ὁ ἀετὸς ἢ ἄλλα ὄρνεα. Λένε ὅτι τὸ περι­στέρι δὲν ἔχει χολή· εἶνε ἄχολο, πρᾷο ἤρεμο, ὅπως πρέπει νὰ εἶνε κι ὁ ἄνθρωπος, νὰ μὴν κρατάῃ στὴν καρδιά του μῖσος καὶ ἐκδίκησι.
3. Εἶνε ἀκόμη ὑπόδειγμα ἰσοβίου συζυγικῆς πίστεως, ὅπως ἐπίσης καὶ τὰ τρυγόνια. Ἀφ’ ὅ­του τὸ περιστέρι ζευγαρώσῃ μὲ ἕνα, δὲν πηγαίνει πλέον μὲ ἄλλο. Ἂν ὁ κυνηγὸς σκοτώσῃ τὸ ταίρι του, αὐτὸ στὸ ἑξῆς μένει ἔτσι. Ὦ περιστέρι, ἔλα νὰ ἐλέγξῃς τὴν ἀκόλαστον γενεά μας, ποὺ ἀκόμα δὲν πέθανε ὁ ἄντρας, δὲν ἔ­λυωσε στὸ μνῆμα, οὔτε κἂν σαράντισε, καὶ ἡ γυναίκα ζητάει νὰ βρῇ ἄλλον ἄντρα. Ποῦ πῆ­γαν τὰ λόγια τῆς ἀγάπης; ποῦ οἱ ὅρ­κοι, οἱ ὑ­πο­σχέσεις, τὰ γλυκοφιλήματα; Ὅλα ἦταν ψεύ­τικα. Ἕνα περιστέρι μᾶς ἐλέγχει καὶ μᾶς διδάσκει τὴν ἰσόβιο πιστότητα καὶ συζυγία. Ὑ­πάρχουν καὶ ποιήματα σχετικά. Καὶ μέσα στὸ θεόπνευστο ᾎσμα ᾀσμάτων, ἂν διαβάσετε, θὰ δῆτε ἡ νύμφη νὰ ὀνομάζεται περιστερά. Ἔλα, λέει ὁ νέος στὴν ἀγαπημένη του, «ἔλα, περιστερά μου» (βλ. ᾎσμ. 2,10). Σή­μερα δυστυ­χῶς καταντήσαμε στὸ σημεῖο, λεγόμενοι Χριστιανοὶ νὰ διαλύουν τὸ γάμο· ἀθλία κατάστασις, τὴν ὁποία ὁ ἄλλος τὴ λέει πρόοδο· πές την Σόδομα, πές την ἀκολασία, πές την διαφθορά, πές την ἀποκτήνωσιν.
4. Τὸ περιστέρι λοιπὸν συμβολίζει τὴν καθαρότητα, διδάσκει τὴν πραότητα καὶ ἀνεξικακία, μᾶς διδάσκει τὴν συζυγικὴ πιστότητα. Τὸ περιστέρι ἀκόμα ―τὸ πιὸ χαρακτηριστικό― εἶνε σύμβολο εἰρήνης. Γιατί; πῶς ἐπικράτησε σὲ ὅλο τὸν κόσμο τὸ περιστέρι νὰ εἶνε σύμβολο εἰρήνης; Ἐπικράτησε, διότι ὑ­πενθυμίζει μιὰ ἀρχαία ἱστορία ποὺ ὑπάρχει στὴν Παλαιὰ Διαθήκη (βλ. Γέν. κεφ. 6-8).
Ὅπως γνωρίζουμε, στὴν ἀρχὴ ἐπάνω στὸν πλανήτη μας ὑπῆρχε ἕνα μόνο ἀντρόγυνο, ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα. Ἀλλ’ ὅπως ἀπὸ ἕνα σπόρο γίνεται ἕνα δέντρο μὲ χιλιάδες καὶ ἑκατομμύρια φύλλα, ἔτσι κι ἀπὸ τὸ ἀντρόγυνο αὐτὸ προῆλθε ὅλο τὸ πολύκλαδο δένδρο τῆς ἀν­θρωπότητος. Μὲ τὴν αὔξησι τὸ ἀνθρώπινο γέ­νος ἐξέκλινε καὶ ἔπεσε σὲ ἀκολασία, καὶ ὁ Θε­ὸς ἀποφά­σι­σε νὰ καταστρέψῃ τὸν κόσμο. Ἀλλὰ ὁ φιλάνθρωπος, προειδοποίησε καὶ κάλεσε σὲ μετάνοια, μὲ κήρυκα τὸ Νῶε. Ὁ Νῶε ἄρχισε νὰ κατασκευάζῃ ἕνα πλοῖο, τὴν κιβωτό.
Ὁ κατακλυσμὸς δὲν εἶνε μῦθος αὐτό· τὸ βεβαιώνει καὶ ἡ ἀρ­χαιολογία, τὸ μαρτυ­ροῦν φυ­λὲς καὶ θρησκεύ­μα­τα. Ἡ κατασκευὴ τῆς κιβωτοῦ διήρκεσε 120 χρόνια. Καθ’ ὅλο αὐτὸ τὸ διάστημα ὁ Νῶε καλοῦσε ὅλους νὰ μετα­νο­ήσουν. Οἱ ἄν­θρωποι ὅμως δὲν τὸν ἄ­κου­γαν· τὸν κορόιδευ­αν. Βρὲ τὸν τρελλό, ἔ­λε­γαν, νὰ φτειάχνῃ πλοῖο στὴν ξηρά, ἐνῷ ἡ θάλασσα ἀπέχει τόσα χιλιόμετρα! βρὲ τὸν ἠ­λί­θιο!… Μή­πως καὶ σήμερα οἱ ἄνθρωποι ποὺ πιστεύουν δὲν θεωροῦν­ται ἠλίθιοι καὶ τρελλοί; Ἀλ­λὰ ὁ Νῶε ἤξερε τί ἐπρόκειτο νὰ συμβῇ. Γλεν­τοῦ­σαν λοιπὸν καὶ διασκέδαζαν, πάν­τρευαν καὶ παν­τρεύονταν, διέλυαν τοὺς γάμους καὶ ἄλ­λα­ζαν συζύγους, ἔκαναν ἐμπόρια καὶ ἔχτιζαν μέγαρα… Κάποτε ὅμως ὁ οὐρανὸς σκοτείνια­σε, γέμισε σύννεφα, ἄρχισε νὰ βροντᾷ καὶ ν’ ἀ­στράφτῃ. Ἄ­νοιξαν οἱ καταρράχτες τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἔ­βρε­χε συνεχῶς ἐπὶ 40 μέ­ρες. Τὰ νερὰ φούσκωσαν, πλημμύρισαν, κάλυψαν καὶ τὶς τελευταῖες κορυφές, καὶ ὅ­λοι πνίγηκαν. Σώθηκαν μόνο 8 ψυχές, ὁ Νῶε μὲ τὴν σύζυγό του, τοὺς τρεῖς υἱούς του μὲ τὶς συζύγους των, ὥστε ν’ ἀναβιώσῃ τὸ ἀν­θρώπινο γένος.
Ὅταν πλέον σταμάτησε ἡ βροχή, ὁ Νῶε ἄ­νοιξε τὴ θυρίδα τῆς κιβωτοῦ καὶ ἔστειλε τὸν κόρακα, ὁ ὁποῖος δὲν γύρισε· βρῆκε τροφὴ στὰ πτώματα. Στέλνει κατόπιν τὸ περιστέρι, τὸ ὁποῖο γύρισε ἀμέσως. Μετὰ ἀπὸ μέρες τὸ ξαναστέλνει, καὶ τότε γύρισε μὲ ἕνα κλαδὶ ἐ­λιᾶς στὸ ῥάμφος του. Ἀπὸ αὐτὸ κατάλαβε, ὅ­τι τὰ νερὰ ἔπεσαν. Δόξα σοι ὁ Θεός! Ἔκτοτε τὸ περιστέρι μὲ κλαδὶ ἐλιᾶς εἶνε τὸ παγκόσμιο σύμβολο τῆς εἰρήνης.
Ἀπὸ τότε πέρασαν χρόνια πολλά. Στὴ ζωὴ τοῦ κόσμου σημειώθηκε ἄλλος κατακλυσμός, ὄχι πλέον ὕδατος ἀλλὰ ἁμαρτίας καὶ πλάνης. Ὁ πρὸ Χριστοῦ κόσμος ἦταν πάλι στὸ χεῖλος τῆς καταστροφῆς. Ἀλλὰ νά, στὸν Ἰορδάνη κα­τὰ τὴν βάπτισι τοῦ Χριστοῦ φάνηκε ἡ περιστε­ρά. Παρουσιάστηκε ὅπως τότε τὸ οὐράνιο τόξο, ὡς μήνυμα ἐλπίδος καὶ εἰρήνης· διότι αὐτὸς ποὺ χαρίζει τὴν εἰρήνη εἶνε μόνο ὁ Χριστός· ὁ «ἄρχων τῆς εἰρήνης» (Ἠσ. 9,6), ὁ μόνος ἱκα­νὸς νὰ φέρῃ λύτρωσι στὸν ἀπελπισμένο κόσμο.
* * *
Αὐτὰ τὰ διδάγματα, ἀγαπητοί μου, μᾶς δίνει σήμερα τὸ περιστέρι, καὶ γι᾽ αὐτὸ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο παρουσιάστηκε ὡς περιστερά. Μᾶς δεί­χνει τὸ Χριστό, τὸν «ἄρχοντα τῆς εἰ­ρήνης».
Σήμερα, τὴν ἅγια αὐτὴ ἡμέρα ποὺ ὁ σταυ­ρὸς ἁγιάζει τὰ ὕδατα, ἂς παρακαλέσουμε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο νὰ ἔλθῃ στὶς οἰκογένειές μας, στὴν κοινωνία μας, στὴν πατρίδα μας, στὰ Βαλκάνια καὶ σὲ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα· γιὰ νὰ δοξάζουμε ὅλοι ὁμοθυμαδὸν Πατέρα Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα εἰς αἰῶνας αἰώνων· ἀμήν.
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
(Ομιλία του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου στον ιερό ναό του Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης 6-1-1986)