Περιγραφή της εικόνας 'Η Έγερσις του Λαζάρου' (Γκότσης Χρήστος)

Ἡ παράσταση μᾶς μεταφέρει ἔξω ἀπό τήν πόλη, σέ βράχους. Σ' ἕναν ἀπό
αὐτούς, ὅπως συνήθιζαν οἱ Ἰουδαῖοι, ἦταν λαξευμένο τό μνῆμα τοῦ
Λαζάρου. Δεσπόζει κι ἐδῶ ἡ μορφή τοῦ Χριστοῦ. Βλέπουμε τή θλίψη του,
ἀλλά μαντεύουμε καί τή θεότητά του. Τήν τελευταία προδίδουν, πρῶτο, ἡ
μεγαλοπρεπής στάση του καί, δεύτερο, τό γεγονός ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι (τούς
βλέπουμε στή δεξιά ὁμάδα τῶν προσώπων) κοιτάζουν τό Χριστό καί ὄχι τό
Λάζαρο. Τό ἕνα χέρι τοῦ Κυρίου κρατάει εἰλητό καί τό ἄλλο μέ
ἐκφραστική κίνηση ἐκτείνεται πρός τό Λάζαρο. Μέ τό πρόσταγμα τοῦ ὁ
Λάζαρος ἀνασταίνεται. Ἕνας νέος ἀφαιρεῖ τίς ταινίες κι ἕνας ἄλλος
σηκώνει τήν πλάκα τοῦ τάφου. Ἐντυπωσιακές οἱ ἀδελφές του Λαζάρου.
Προσκυνοῦν τόν Κύριο ἔχοντας στά πρόσωπα τούς χαραγμένη τήν ἄφατη
λύπη τους. Ὡραία παρατηρήθηκε, πώς «ὅλοι οἱ εἰκονιζόμενοι ἀποτελοῦν, ἁπλά καί μόνο, διαφορετικές ἀποχρώσεις καί ψυχολογικές διαβαθμίσεις
τοῦ ἴδιου συναισθήματος, τῆς ἴδιας ψυχολογικῆς κατάστασης — τῆς
βαθειᾶς εὐλάβειας μπροστά στό γεγονός: ἀπό τήν ἤρεμη κίνηση τῶν
Ἀποστόλων ὡς τό γεμάτο αὐταπάρνηση ὀδυρμό τῆς Μαρίας» (Εἰκόνες τῆς
κρητικῆς τέχνης... σ. 364).
Ἔτσι ἡ εἰκόνα μας ἐκτός ἀπό τό θεϊκό της στοιχεῖο ἔχει καί τό ἀνθρώπινο.
Ἄλλες εἰκόνες, ὅπως τῆς Ἀναλήψεως, τῆς Ἀναστάσεως κ.α. ἔχουν
κρυμμένο τό μυστήριό τους καί φανερό τό συμβολικό τους χαρακτήρα.
Ἐδῶ τά πράγματα εἶναι κατανοητά καί φανερά. Ὁ Οὐσπένσκη πού λέει
αὐτά, συνοψίζει' «Ἡ εἰκόνα μεταδίδει τήν ἐξωτερική, φυσική πλευρά τοῦ
θαύματος, κάνοντὰς την προσιτή στήν ἀνθρώπινη ἀντίληψη καί ἔρευνα,
ὅπως ὅταν τελέστηκε τό θαῦμα καί ὅπως ἀκριβῶς ἀναφέρεται στά
Εὐαγγέλια».
Ἡ παράσταση συγκινεῖ μέ τά πρόσωπα τῶν Ἑβραίων πού ἔτρεξαν νά
παρηγορήσουν τίς πονεμένες ἀδελφές του Λαζάρου. Γίνονται αὐτόπτες
μάρτυρες τοῦ θαύματος καί πολλοί «θεασάμενοι ἅ ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς,
ἐπίστευσαν εἰς αὐτόν».
Ἡ εἰκόνα τῆς Ἔγερσης τοῦ Λαζάρου μᾶς προτρέπει νά θυμηθοῦμε τά
βαρυσήμαντα λόγια του Κυρίου' «Ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καί ἡ ζωή. Ὁ
πιστεύων εἰς ἐμέ, καν ἀποθάνη, ζήσεται' καί πᾶς ὁ ζῶν καί πιστεύων εἰς
ἐμέ οὐ μή ἀποθάνη εἰς τόν αἰώνα» (Ἴω. 11, 25-26).

(ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ – Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ
 ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ)
Πηγή

25 διάσημοι πίνακες με θέμα τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, περιγράφεται στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον 

Κεφ.1: 26-38: ως ακολούθως:

"Εν δε τώ μηνί τώ έκτω απεστάλη ο άγγελος Γαβριήλ από τού Θεού εις 

πόλιν της Γαλιλαίας, ή όνομα Ναζαρέτ προς παρθένον μεμνηστευμένην ανδρί, '

ώ όνομα Ιωσήφ, εξ οίκου Δαυίδ, και το όνομα της παρθένου Μαριάμ.  

Και εισελθών ο άγγελος προς αυτήν είπε Χαίρε, κεχαριτωμένη ο Κύριος 

μετά σού ευλογημένη σύ εν γυναιξίν. η δε ιδούσα διεταράχθη επί τώ λόγω

 αυτού, και διελογίζετο ποταπός είη ο ασπασμός ούτος. 

Και είπεν ο άγγελος αυτή Μή φοβού, Μαριάμ εύρες γάρ χάριν παρά τώ Θεώ.

 και ιδού συλλήψη εν γαστρί και τέξη υιόν, και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν. 

ούτος έσται μέγας και υιός υψίστου κληθήσεται, και δώσει αυτώ Κύριος ο 

Θεός τον θρόνον Δαυίδ τού πατρός αυτού, και βασιλεύσει επί τον οίκον 

Ιακώβ εις τους αιώνας, και της βασιλείας αυτού ουκ έσται τέλος.

είπε δε Μαριάμ προς τον άγγελον

Πώς έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω; και αποκριθείς ο άγγελος 

είπεν αυτή Πνεύμα άγιον επελεύσεται επί σε και δύναμις υψίστου 

επισκιάσει σοι διό και το γεννώμενον άγιον κληθήσεται υιός Θεού.

 και ιδού Ελισάβετ η συγγενής σου και αυτή συνεληφυία υιόν εν γήρει

 αυτής, και ούτος μην έκτος εστίν αυτή τή καλουμένη στείρα ότι ουκ 

αδυνατήσει παρά τώ Θεώ πάν ρήμα.

Είπεν δε Μαριάμ, Ιδού η δούλη Κυρίου γένοιτό μοι κατά το ρήμά σου. 

και απήλθεν απ' αυτής ο άγγελος".

Δείτε παρακάτω πίνακες  με θέμα τον Ευαγγελισμός της Θεοτόκου.

 

πηγή

Η Γέννηση του Χριστού: Τοιχογραφία στην εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, στο χωριό Νικητάρι. 14ος αιώνας

Η εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου βρίκεσται κτισμένη σε δασώδη περιοχή στους πρόποδες της οροσειράς του Τροόδους σε μικρή απόσταση νότια του χωριού Νικητάρι. Ανήκε στη Μονή των Φορβίων που πρέπει να βρισκόταν σε λειτουργία τουλάχιστο έως τον 17ο αιώνα.

Η εκκλησία είναι κατάγραφη σώζοντας τοιχογραφίες διάφορων εποχών. Κτήτορας της εκκλησίας είναι σύμφωνα με επιγραφή γύρω στο 1100 ο Νικηφόρος Μάγιστρος, αξιωματούχος της βυζαντινής διοίκησης, που εικονίζεται να προσφέρει το ομοίωμα της εκκλησίας στην Παναγία, ενώ μια άλλη επιγραφή αναφέρει πως στον Νικηφόρο οφείλεται επίσης η δαπάνη τοιχογράφησης της εκκλησίας στα 1105-1106. Η παράσταση της Γέννησης του Χριστού χρονολογείαται  στο τρίτο τέταρτο του 14ου αιώνα.

Ο βοσκός παίζει αυλό ενώ έχει δίπλα του σκουμπισμένο στα βράχια το «ωκυπόδιον» (κυπριακός ποιμενικός ράβδος) που έχει μετάλλινο άγκιστρο και ξύλινο στέλεχος. Περασμένο σ’ αυτό φαίνεται το υφαντό ταγάρι.

Η Μαία με υφαντό περίτεχνο καφαλόδεσμο κάθεται σε ξυλόγλυπτο «σκαμνίον» και κόκκινο μαξιλάρι. Η κολυμβήθρα φαίνεται να είναι χάλκινη με ψηλό πόδι και σφυρήλατο διάκοσμο.

Άγγελοι δεόμενοι υμνούν τον γεννηθέντα Θεό.

«Και εσπαργάνωσεν αυτόν και ανέκλινεν αυτόν εν τη φάτνη» (Λουκάς 2,7).

http://noctoc-noctoc.blogspot.gr/αντιγραφή

Η Μνηστεία της αγίας Αικατερίνης. Μια αξιόλογη εικόνα του Γ. Κλότζα (16ος αιώνας)

πηγή

24ΝΟΕ

Άρτα, ναός Αγίας Σοφίας. Σήμερα φυλάσσεται στο ναό του Αγίου Δημητρίου.

Διαστάσεις:0,86 x 0,78 x 0,018μ.

Γεώργιος Κλόντζας-Β΄μισό του 16^ου αιώνα

Η εικόνα σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση, με λιγοστές φθορές περιμετρικά.

Στο κέντρο της παράστασης εικονίζεται η Παναγία ένθρονη, Βρεφοκρατούσα. Με το δεξί της χέρι κρατάει τον Χριστό και με το αριστερό ακουμπάει προστατευτικά τον ώμο της αγίας Αικατερίνης. Φοράει κοκκινωπό κροσσωτό μαφόριο με χρυσή παρυφή και γαλάζιο χειριδωτό χιτώνα που κοσμείται με πολυτελή πόρπη. Η μορφή της είναι ευγενική και αποπνέει ηρεμία και πνευματικότητα. Έχει λεπτά χαρακτηριστικά που πλάθονται με ομαλές χρωματικές μεταβάσεις και πολλά λευκά φώτα γύρω από τα μάτια, στο μέτωπο, στο πιγούνι και στο λαιμό. Ο Χριστός στρέφεται προς τα δεξιά, ευλογεί και προσφέρει ένα δαχτυλίδι στη νεαρή αγία. Είναι ενδεδυμένος γκριζόλευκο χιτώνα και πορτοκαλόχρωμο ιμάτιο με πυκνές χρυσοκοντυλιές, που αναδιπλώνεται δημιουργώντας απόπτυγμα. Τα παιδικά χαρακτηριστικά του πλάθονται με ανοιχτά χρώματα και έχουν σοβαρή έκφραση.

Δεξιά της Παναγίας εικονίζεται γονατιστή η αγία Αικατερίνη, με κλαδί φοίνικα στο αριστερό της χέρι. Φοράει πολυτελή ενδύματα με διάλιθες ταινίες και χρυσό στέμμα. Το πρόσωπό της αποδίδεται με πλαστικότητα και πλαισιώνεται από μακριά κοκκινόξανθα μαλλιά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η προοπτική απεικόνιση του τροχού στο πλάι της αγίας, που παραπέμπει στο μαρτύριό της.

Δύο ζεύγη αγγέλων πλαισιώνουν την Παναγία. Ο πρώτος από αριστερά εικονίζεται ολόσωμος να κρατάει ένα κλαδί φοίνικα και ο άγγελος στη δεξιά πλευρά στέφει την αγία Αικατερίνη με ένα δεύτερο στέμμα. Και οι τέσσερις άγγελοι έχουν ωραία νεανικά χαρακτηριστικά, πλούσια σγουρά μαλλιά, δεμένα με τη χαρακτηριστική ταινία, και πολυτελή ενδύματα. Τα φωτοστέφανά τους, όπως και αυτό της Παναγίας, δηλώνονται με διπλούς εγχάρακτους κύκλους. Τα φτερά τους φέρουν πυκνές χρυσοκοντυλιές.

Στο πάνω μέρος της εικόνας υπάρχει η επιγραφή: ΧΑΙΡΕ ΤΟ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ ΠΟΛΥΘΡΥΛΛΗΤΟΝ ΘΑΥΜΑ.Κάτω από την αγία Αικατερίνη διαβάζουμε την επιγραφή: ΑΙΚ(Α)ΤΕΡΙΝΑ ΣΟΦΗ Κ ΠΑΡΘΕ(ΝΟΣ ΕΚ Δ)ΕΞ(Ι)ΦΟΥΣ Κ ΜΑΡΤΥΣ(…).

Η υπογραφή του ζωγράφου σώζεται στο πράσινο έδαφος, στο κάτω δεξιό άκρο της εικόνας: ΧΕΙΡ (ΓΕΩ)ΡΓΙΟΥ ΚΛΟΤΖΑ.

Η παράσταση της εικόνας μας αποτελεί συνδυασμό του εικονογραφικού θέματος της «Βασίλισσας των Αγγέλων» και του επεισοδίου της Μνηστείας της αγίας Αικατερίνης, το οποίο συμβολίζει τον πνευματικό δεσμό Χριστού – Εκκλησίας. Το θέμα ήταν εξαιρετικά διαδεδομένο στη δυτική τέχνη, ενώ αντίθετα, στην εικονογραφία της ορθόδοξης Ανατολής δεν φαίνεται να είχε ιδιαίτερη απήχηση, καθώς ήταν περισσότερο αγαπητός ο γνωστός τύπος της ένθρονης αγίας. Ανάμεσα στα ελάχιστα γνωστά παραδείγματα «δυτικού τύπου» είναι μια εικόνα από το νησάκι  Κάλαμος της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, καθώς και μια χαλκογραφία του 18^ου αιώνα στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.

Η ένταξη ενός κατεξοχήν δυτικού θέματος σ’ ένα αυστηρό σχήμα της βυζαντινής παράδοσης θα πρέπει να συνδεθεί με την προσωπικότητα του αγιογράφου. Ο Γεώργιος Κλόντζας υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Κρητικούς αγιογράφους του 16^ου αιώνα και καλός γνώστης της δυτικής ζωγραφικής της εποχής του. Η εικόνα μας αποτελεί ένα από τα δεκατέσσερα ενυπόγραφα έργα του και κατέχει ιδιαίτερη θέση ανάμεσά τους, καθώς διαφοροποιείται από τις πολυπρόσωπες μικρογραφικές συνθέσεις που χαρακτηρίζουν τα περισσότερα από αυτά. Η απομάκρυνση του ζωγράφου από τη βυζαντινή παράδοση και οι επιδράσεις από τον σύγχρονο ιταλικό μανιερισμό, η πρωτοτυπία των εικονογραφικών θεμάτων και η πλούσια χρωματική παλέτα αποτελούν ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του χρωστήρα του, ενώ οι καταβολές του μπορούν να αναζητηθούν σε όψιμα παλαιολόγεια έργα.

Στην εικόνα μας παρατηρείται ακόμη, άψογη σχεδίαση των μορφών, μικρογραφική δεινότητα στην απόδοση των λεπτομερειών, συμμετρία και μνημειακότητα. Παρουσιάζει  ομοιότητες με άλλη εικόνα του ίδιου αγιογράφου, με θέμα την ένθρονη Πλατυτέρα, η οποία βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Ζακύνθου.

Είναι άγνωστο πώς βρέθηκε η εξαιρετική αυτή εικόνα στην Άρτα. Μία πιθανή υπόθεση είναι να φιλοτεχνήθηκε στην Κρήτη και να μεταφέρθηκε εκεί μέσω Επτανήσων. Σήμερα φυλάσσεται στο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Δημητρίου της Άρτας, αλλά η αρχική της θέση ήταν στο ναό της Αγίας Σοφίας.

Βιβλιογραφία

Παπαδάκη, «Εικόνα του Γεωργίου Κλόντζα», σ.147-162.-ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ.

Ο Ευαγγελιστής Λουκάς ως Θεομητορικός Αγιογράφος και οι εικόνες του.

πηγή

18ΟΚΤ

-πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου

Σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Λουκάς ήταν ο πρώτος ζωγράφος της Παναγίας.

Ο Λουκάς δεν ήταν Ιουδαίος, αλλά εθνικός, σύμφωνα δε με την παράδοση καταγόταν από την Αντιόχεια της Συρίας,Υπήρξε ένας από τους στενότερους και προσφιλέστερους συνεργούς του Αποστόλου Παύλου. Ο Μουσειολόγος και ερευνητής Μιχ. Δουλγερίδης σε σχετικό άρθρο του σημειώνει τα εξής:

«Από την εισαγωγή του Ευαγγελίου του μπορούμε να προβούμε σε ορισμένες εκτιμήσεις….. Είναι εύλογο ο «κράτιστος Θεόφιλος» για τον οποίο ο Λουκάς έγραψε το Ευαγγέλιο και στην συνέχεια και τις Πράξεις των Αποστόλων, κατά παραγγελία να έλαβε την υποχρέωση να στείλει και δύο πορτραίτα εικόνων των ηρώων της πίστης που γράφει, της Παναγίας και του Ιησού. Για να έχει και οπτική εικόνα το πώς ήταν η Παναγία και ο Ιησούς που ευαγγελίζεται στο κείμενό του, ή ακόμα να έχει ως σύμβολο πίστης. Κατά  μια άλλη εκδοχή, να αναθέσει την εικονογράφηση σε κάποιον επαγγελματία ζωγράφο που πολύ πιθανόν να είχε δει ή ακούσει περιγραφές για την Παναγία και τον Ιησού ή πάλι να περιέγραψε τα χαρακτηριστικά αυτός  ο ίδιος ο Λουκάς και να παρίστατο την στιγμή της εκτέλεσης της ζωγραφικής για την πιστή απόδοση της μορφής και των χαρακτηριστικών της Παναγίας και του Ιησού.Υπάρχει και η άλλη άποψη ότι ο Λουκάς αναφέρεται στα θεολογικά κείμενα ως ιατρός στο επάγγελμα και πουθενά ότι είχε ζωγραφικές ικανότητες. Πολλοί πιστεύουν ότι πιθανόν εξ αιτίας της γλαφυρότητας που παρουσίασε και περιέγραψε μέσα στο Ευαγγέλιό του την μορφή και την ζωή της Παναγίας, επειδή πράγματι είναι ο μόνος από τους τέσσερις ευαγγελιστές για τον οποίο έχουμε τις σημαντικότερες πληροφορίες για την Παναγία, που κυριολεκτικά την περιγράφει τόσο έντονα και δηλώνει ότι είναι γνώστης πολλών πληροφοριών για την μορφή της, είναι σαν να ζωγραφίζει την φυσιογνωμία της. Είναι μια άποψη που υποστηρίζεται από μεγάλη μερίδα θεολόγων και μελετητών και η οποία έχει μια επιστημονική θέση».

Γραπτές μαρτυρίες που έρχονται να στηρίξουν την άποψη αυτή είναι περίπου πέντε αιώνες αργότερα από την εποχή που έζησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Η πρώτη καταγεγραμμένη πληροφορία που υπάρχει σε κείμενο είναι του  Θεοδώρου Αναγνώστου ο οποίος στο έργο του «Εκλογαί εκ της Εκκλησιαστικής Ιστορίας Α΄, μας πληροφορεί ότι: «…η Ευδοκία Πουλχερία την εικόνα της Θεομήτορος, ην ο απόστολος Λουκάς καθιστόρησεν, εξ Ιεροσολύμων απέστειλε….».Σύμφωνα με αυτή την πληροφορία η Ευδοκία, η σύζυγος του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β, ενώ βρισκόταν στους Αγίους Τόπους, πιθανόν για προσκύνημα, αγόρασε την εικόνα της Θεομήτορος και την έστειλε στην Κωνσταντινούπολη, ως δώρο προς την αυτοκράτειρα Πουλχερία, την σύζυγο του αυτοκράτορα Μαρκιανού. Μαρτυρίες για την ύπαρξη της εικόνας της Παναγίας από τον Απόστολο Λουκά μας παρέχει και ο Αρχιεπίσκοπος Ανδρέας της Κρήτης, ο οποίος στο έργο του «Περί της των αγίων εικόνων προσκυνήσεως»¨γράφει: «..Τρίτον υπόδειγμα Λουκάν τον Απόστολον και Ευαγγελιστήν άπαντες οι τότε ειρήκασιν οικείαις ζωγραφήσαι χερσί αυτόν τε τον Σαρκωθέντα Χριστόν και την αυτού Άχραντον Μητέρα και τούτων τας εικόνας έχειν εις την Ρώμην εις οικίαν εύκλειαν. Και εν Ιεροσολύμοις δ΄επ΄ακριβείας κείσθαι ταύτας φασίν». Επίσης στην Συνοδική επιστολή (836μ.Χ) των Αγιοτάτων Πατριαρχών Χριστοφόρου Αλεξανδρείας, Ιώβ Αντιοχείας και Βασιλείου Ιεροσολύμων προς Θεόφιλον αυτοκράτορα Κων/πόλεως αναφέρεται η εξής διήγηση. Όταν η Παναγία είδε το «Πορτραίτο της» με τον Ιησού στην αγκαλιά της, τόσο ευχαριστήθηκε που ευλόγησε τον ίδιο τον Ευαγγελιστή –ζωγράφο καθώς και την εικόνα στην οποία απεικονίστηκε και του είπε: «Η Χάρις μου μετ΄αυτής έσται».

Το 10^ο αιώνα για τον Ευαγγελιστή Λουκά ως ζωγράφο αναφέρεται και ο Συμεών ο Μεταφραστής. Αυτός χαρακτηρίζει τις εικόνες του Ευαγγελιστή Λουκά «φιλίας  θερμοτάτης τεκμήριον» μετά της Θεοτόκου. Ο καθηγητής Μάρκος Σιώτης σημειώνει τα εξής: «Ο χαρακτηρισμός αυτός σημαίνει ότι η μακραίωνη παράδοση της αρχαίας Εκκλησίας αναγνώριζε την μετά της Θεοτόκου σύναψη στενών προσωπικών σχέσεων σεβασμού, τιμής και αγάπης του Ευαγγελιστή Λουκά με την Θεοτόκο …..Οι στενές προσωπικές σχέσεις του Ευαγγελιστή Λουκά με την Θεοτόκο αναπτύχθηκαν κατά την συνεχή και πάνω από δύο χρόνια παραμονή του Ευαγγελιστή στην Παλαιστίνη, όταν ο διδάσκαλος και συνεργάτης του Απ.Παύλος ήταν φυλακισμένος στην Καισάρεια της Παλαιστίνης (58-60)  μ.Χ .Κατά το διάστημα αυτό ο Ευαγγελιστής  είχε την δυνατότητα να κινείται συχνότερα μεταξύ Καισαρείας και Ιεροσολύμων.

Μία άλλη μαρτυρία είναι και αυτή του Νικηφόρου Κάλλιστου ο οποίος στην Εκκλησιαστική του Ιστορία ΙΕ΄,14 γράφει: «ενώ την σταλείσαν εξ Αντιοχείας εικόνα του Λόγου Μητρός ανετίθει, ην ο Λουκάς, ο Θείος Απόστολος χερσί καθιστόρει, ζώσης έτι και τον τύπον ορώσης και την χάριν τη μορφή ενιείσης».Η αυτοκράτειρα Πουλχερία δώρισε την εικόνα του Ευαγγελιστή Λουκά στην ιδρυθείσα από αυτήν Μονή των Οδηγών, από την οποία έλαβε και η εικόνα αυτή του Αποστόλου Λουκά το όνομα ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ και θεωρείται προστάτης της Κων/πόλεως.

Ο Ι.Δαμασκηνός σε επιστολή του προς τον αυτοκράτορα Θεόφιλο γράφει τα εξής. «Βλέπε μοι και τον Ευαγγελιστήν και Απόστολον Λουκάν, ουχί της Παναχράντου και Αειπαρθένου Μαρίας την τιμίαν εικόνα ανιστόρησε και προς Θεόφιλον έπεμψε;». Και πάλι : «Και γαρ ο θεσπέσιος Απόστολος και Ευαγγελιστής Λουκάς τον θείον και σεβάσμιον χαρακτήρα της πανάγνου Θεομήτορος Μαρίας έτι εν σαρκί αυτής ζώσης εν Ιερουσαλήμ και τας διατριβάς ποιουμένης εν τη αγία Σιών, ζωγραφικαίς μίξεσι την της πανάγνου στήλην εν πίναξι διεχάραξεν, ως εν κατόπτρω τη μετέπειτα γενεά καταλελοιπως».(P.G τομ .95 σελ.321 και 349 .Ι.Δαμασκηνού .Λόγος αποδεικτικός περί των Αγίων και Σεπτών Εικονων)

ΟΙ εικονογραφικές μαρτυρίες για τον Ευαγγελιστή Λουκά ως Θεομητορικό Αγιογράφο.

Η παλιότερη απεικόνιση του Ευαγγελιστού Λουκά να ζωγραφίζει την Παναγία προέρχεται από εικονογραφημένο Ευαγγέλιο που υπάρχει στην βιβλιοθήκη του Harvard (Cambridge Mass cod.gr.25,φ.52ν ).Το χειρόγραφο είναι του 11^ου αιώνα ,αλλά οι μικρογραφίες του 12^ου.Παρόμοιες απεικονίσεις υπάρχουν:

-Σε Ευαγγέλιο της Μονής Αγ.Αικατερίνης Σινά (13^ος αιώνας) καθώς και σε φορητή εικόνα.(1788)

-Σε τετραευαγγέλιο του 15^ου αιώνα στο Βατικανό

-Σε φορητή Κρητική εικόνα του 15^ου που βρίσκεται στο Μουσείο εικόνων Recklinghaysen στη Γερμανία

-Σε φορητή εικόνα του του 14^ου αιώνα στην Μονή Χρυσαλινιώτισσας στην Κύπρο

-Σε φορητή εικόνα του 1560/1567 στο Μουσείο Μπενάκη.

-Σε αγιογραφία στην Μονή Φιλανθρωπινών στο Νησί των Ιωαννίνων.(1542)

-Σε φορητή εικόνα του 16^ου αιώνα της Εθνικής Πινακοθήκης –Συλλογή Αλ.Σούτσου.

-Σε φορητή εικόνα του 17^ου αιώνα στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών –Συλλογή Λοβέρδου.

-Σε αγιογραφίες στο Ναό του Αγίου Νικολάου Βίτσας (1618/9) ,στον ναό του Αγ.Μηνά (1619/20) στο Μονοδένδρι καθώς και στο ναό των Ταξιαρχών στο Καπέσοβο της Ηπείρου.

-Στη Μονή Χιλανδαρίου σε αγιογραφία (1683/4) στον ναό του Αγ.Ιωάννου του Προδρόμου.

–Σε αγιογραφία (1735) στην Μονή Φανερωμένης Σαλαμίνας.

-Σε φορητές εικόνες στο Βυζαντινό Μουσείο Βενετίας –στο Παλαιο Μουσείο Ζακύνθου,στο Μοσείο Μπενάκη και στο ναό της Παναγίας Δεξιάς στη Θεσσαλονίκη κ.α.

Αξιομνημόνευτη είναι η αγιογραφία που υπάρχει στην Μονή Κύκκου στην Κύπρο όπου εικονίζεται ο Ευαγγελιστής Λουκάς να προσφέρει στην Παναγία την εικόνα που έφτιαξε,στον τύπο της Κυκκώτισσας

-

ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΠΟΥ ΑΠΟΔΙΔΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗ ΛΟΥΚΑ.

Η ευσεβής παράδοση κάνει λόγο για 70 ή 72 εικόνες με αποστολική προέλευση ,αριθμός που είναι περισσότερο συμβολικός και αντιστοιχεί στον ευρύτερο κύκλο των Αποστόλων κατά την Ανάληψη. Τρείς είναι οι εικονογραφικοί  Θεομητορικοί τύποι που θεωρούνται ότι προέρχονται από τον Ευαγγελιστή Λουκά.

Α.Η Παναγία η Οδηγήτρια,

Β.Η Κυκκώτισα ή Ελεούσα.

Γ.Η Παναγία η Αγιοσορίτισσα.

Ο Φώτης Κόντογλου στο΄έργο του «Έκφρασις» γράφει τα εξής: «Εις τον χρωστήρα του Αγίου Ευαγγελιστού Λουκά απεδόθησαν έκπαλαι ολίγαι άγιαι εικόνες τηξς Θεοτόκου ως η Πορταίτισσα εν τη  Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους ,η της Μονής του Σουμελά εν Τραπεζούντι ,η της Μονής του Προυσσού εν Ακαρνανία ,και τινες άλλαι».(Τόμος Α σελ.4160-έκδοση 1960).

Στον Ευαγγελιστή Λουκά αποδίδονται ακόμα και εικόνες της Παναγίας του Μαχαιρά, της Παναγίας της Χρυσορροιάτισσας στην Κύπρο καθώς και ορισμένες που βρίσκονται στην Ρώμη.

Εικόνες της Παναγίας που βρίσκονται στην Ρώμη και αποδίδονται στον Ευαγγελιστή Λουκά.

Στην Ρώμη θεωρούνται ότι υπάρχουν οκτώ εικόνες που ακολουθούν Αποστολική παράδοση και αυτές είναι:

-Η Παναγία δεομένη από de Monastiro Rossario.

-H εικλονα Santa Maria Nova ,που συνδέεται με την αχειροποίητη εικόνα της Παναγίας της Λυδδας.

-Η εικόνα Santa Maria ad Martures που βρίσκεται στο Πάνθεον της Ρώμης,

-Η εικόνα Salus Populi Romani που βρίσκεται στην Βασιλική της Santa Maria Maggiore.

-Η Παναγία η Παρηγορίτισσα που βρίσκεται στο ναό της Αγίας Μαρίας της Νέας .

-Η Παναγία Συνήγορος που βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην Ρώμη.

-Η Παναγία του Αγίου Λουκά στην Μπολώνια.

-Η Παναγία η Παρηγορίτισσα του Τορίνου.

Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ.

Θεωρείται η πρώτη απεικόνιδση της Παναγίας.Η ονομασία ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ δόθηκε στην εικόνα από την Μονή των Οδηγών στην Κων/πολη όπου φυλαγόταν.Η μονή κατασκευάστηκε από τον Μιχαήλ τον Γ΄στην περιοχή των Μαγγάνων,κοντά στην Αγία Σοφία δίπλα στην ιαματική πηγή ,όπου οδηγήθηκαν από την Παναγία δύο τυφλοί και με θαυματουργικό τρόπο ανέβλεψαν.

Η εικόνα αποτέλεσε το παλλάδιο της πρωτεύουσας και έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από τους αυτοκράτορες όλων των δυναστειών και κυρίως των Κομνηνών(1059-1185) και των Παλαιολόγων.Τα ίχνη της όμως χάνονται το 1453 με την άλωση της Πόλης από τους Τούρκους.Διασώθηκαν όμως πολλά αντίγραφα της εικόνας γιάυτό είναι γνωστός ο εικονογραφικός αυτός τύπος της εικόνας.

Η Παναγία η Οδηγήτρια απεικονίζεται ολόσωμη η σε προτομή ,μετωπική,να κρατά στο αριστερό χέρι τον Χριστό-Εμμανουήλ και με το δεξί χέρι ,μπροστά στο στήθος να δείχνει προς αυτόν.

Η επωνυμία Οδηγήτρια έχει και συμβολική σημασία ,καθώς η η κίνηση του χεριοπυ της Παναγίας,που δείχνει τον Χριστό,μας  οδηγεί ,μας δείχνει τον δρόμο της σωτηρίας.Παράλληλα είναι και μία χειρονομία ΜΕΣΙΤΕΙΑΣ και ΔΕΗΣΗΣ.Ο Χριστός ευλογεί με το δεξί χέρι και με το αριστερό κρατάει κλειστό ειλητάριο. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εικόνας είναι η απόσταση ανάμεσα στην Παναγία και στον Χριστό.Τα βλέμματά τους δεν συναντιώνται αλλά ούτε και τα πρόσωπά τους εφάπτονται.

…………………………………………………………

(Απόσπασμα από σχετική εργασία)

Η Οσία Ειρήνη Χρυσοβαλάντου στην Ορθόδοξη Αγιογραφία.

πηγή

27ΙΟΥΛ

Η θαυματουργός εικόνα της Οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου στην Αστόρια.

Στην ορθόδοξη αγιογραφία, η αγία απεικονίζεται με το ένδυμα της ηγουμένης, να κρατάει στο δεξί χέρι της τα τρία θεόσταλτα μήλα. Ο άγγελος, ο οποίος την βοηθούσε στο δύσκολο έργο της σωτηρίας των ψυχών, στέκεται μπροστά της κρατώντας ειλητάριο με τμήμα του χαιρετισμού που της απηύθυνε («Χαίρε δούλη του Υψίστου, Ειρήνη…»). Ειλητάριο κρατεί και η αγία στο αριστερό της χέρι, το οποίο αναγράφει παραινέσεις της οσίας (συνήθως, διαβάζεται η φράση: «Φως μοναχών, άγγελοι˙ φως κοσμικών, μοναχοί…»). Δίπλα στην αγία, αγιογραφείται το κυπαρίσσι που λύγιζε, όταν εκείνη προσευχόταν με δεμένο το λευκό πανί στην κορυφή του, ενώ στο βάθος φαίνεται η μονή του Χρυσοβαλάντου. Συχνά,  απεικονίζεται η καλόγρια που είδε την αγία να αιωρείται προσευχόμενη.