ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΩΡΙΣΤΗΚΕ Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ

Κάθε πράξη και θαυματουργική ενέργεια του Χριστού είναι πολύ μεγάλη και θεία και θαυμαστή, αλλά το πιο θαυμαστό από όλα είναι ο τίμιος σταυρός του. Με κανένα άλλο μέσο δεν καταργήθηκε ο θάνατος, δεν λύθηκε η αμαρτία του προπάτορος, δεν λαφυραγωγήθηκε ο άδης, δεν δωρίστηκε η ανάσταση, δεν δόθηκε σε μας δύναμη να περιφρονούμε τα παρόντα και τον ίδιο τον θάνατο, δεν κατορθώθηκε η επάνοδος προς την αρχαία μακαριότητα, δεν ανοίχτηκαν αι πύλες του παραδείσου, δεν πήρε η φύσις μας τιμητική θέση δεξιά του Θεού, δεν γίναμε παιδιά του Θεού και κληρονόμοι, παρά μόνο με τον σταυρό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.

Γιατί όλα αυτά κατορθώθηκαν με τον σταυρό. “Όσοι γαρ εβαπτίσθημεν εις Χριστόν”, λέγει ο απόστολος, “εις τον θάνατον αυτού εβαπτίσθημεν”.Και όσοι βαπτισθήκαμε στον Χριστό, τον Χριστό φορέσαμε και ο Χριστός είναι δύναμη Θεού και σοφία.  

Να λοιπόν, ο θάνατος του Χριστού, δηλαδή ο σταυρός, μας περιέβαλε με την ενυπόστατη σοφία και δύναμη του Θεού. Δύναμη Θεού είναι ο λόγος, που προέρχεται από τον σταυρό, ή γιατί φανερώθηκε διά μέσου αυτού η δύναμη του Θεού, δηλαδή η νίκη κατά του θανάτου, ή γιατί, όπως τα τέσσερα άκρα του σταυρού κρατιούνται και συσφίγγονται με το μεσαίο κέντρο, έτσι ακριβώς με τη δύναμη του Θεού συνέχεται το ύψος και το βάθος, το μήκος και το πλάτος, δηλαδή ολόκληρη η ορατή και αόρατη κτίση.

Ο σταυρός μας δόθηκε σαν σημείο στο μέτωπο, με τον τρόπο που δόθηκε στον Ισραήλ η περιτομή, γιατί με τον σταυρό οι πιστοί ξεχωρίζουμε από τους άπιστους και γνωριζόμαστε. Αυτός είναι μεγάλη ασπίδα και όπλο και τρόπαιο κατά του Διαβόλου. Αυτός είναι σφραγίδα, για να μη μας προσβάλλει αυτός που σπέρνει τον όλεθρο, όπως λέγει η Γραφή. Αυτός είναι των πεσμένων η ανάσταση, των ορθίων το στήριγμα, των αρρώστων το ραβδί, αυτών που ποιμαίνονται η εξουσία, αυτών που επιστρέφουν η χειραγωγία, αυτών που προκόβουν η τελείωση, η σωτηρία ψυχής και σώματος, δύναμη που απομακρύνει όλα τα κακά, πρόξενος όλων των αγαθών, δύναμη που ξεριζώνει την αμαρτία, φυτό αναστάσεως, ξύλο αιώνιας ζωής.

Αυτό λοιπόν το τίμιο ξύλο, και αληθινά σεβάσμιο, όπου εκεί ο Χριστός προσέφερε τον εαυτό του ως θυσία για χάρη μας, επειδή αγιάστηκε με την επαφή τον αγίου σώματος και αίματος εύλογα πρέπει να το προσκυνούμε, όπως και τα καρφιά, την λόγχη, τα ενδύματα και τα ιερά του σκηνώματα, που είναι η φάτνη, το σπήλαιο, ο σωτήριος Γολγοθάς, ο ζωοποιός τάφος, η Σιών, των Εκκλησιών η ακρόπολη, και τα παρόμοια· όπως λέγει ο θεοπάτωρ Δαυίδ· “Εισελευσόμεθα εις τα σκηνώματα αυτού, προσκυνήσομεν εις τον τόπον, ο έστησαν οι πόδες αυτού”. Ότι εννοεί τον σταυρό φανερώνει και η ακόλουθη φράση “Ανάστηθι, Κύριε, εις την ανάπαυσίν σου”· γιατί τον σταυρό ακολουθεί η ανάσταση. Γιατί, αν το σπίτι και το κρεβάτι και τα ρούχα, που ανήκουν σε αγαπημένα πρόσωπα, είναι πράγματα ποθητά, πολύ περισσότερο όσα έχουν σχέση με τον Θεό και σωτήρα, με τα οποία και έχουμε σωθεί.

Απόσπασμα από το κεφάλαιο “Για τον σταυρό και συμπληρωματικά για την πίστη” από το βιβλίο του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού “Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως”, (εκδόσεις Π. Πουρνάρα). Η μετάφραση, η εισαγωγή και τα σχόλια είναι του αείμνηστου καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Νίκου Ματσούκα. 
πηγή

Μεταποίησης του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα του Χριστού

«Η ορθόδοξη παράδοση, κατά την κοινή γραμμή της διπλής μεθοδολογίας, δεν εξήγησε ποτέ τον τρόπο της μεταβολής ή της μεταποίησης του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα του Χριστού. Η επιστήμη, όπως είδαμε, ήταν για την περιγραφή των κτιστών πραγμάτων (σε τούτη την επιστήμη ανήκει και η θεολογική επιστήμη), ενώ η χαρισματική θεολογία γεύεται και βλέπει εμπειρικά τα μυστηριακά γεγονότα.

Το έργο της άκτιστης ενέργειας δεν εξετάζεται ως προς τον τρόπο τέλεσης επιστημονικά. Αρκεί μονάχα η γνώση του πράγματος ως μετοχή σ'αυτό. Και τούτη είναι η μοναδική οδός θεογνωσίας κατά την ορθόδοξη θεολογία. Η σχολαστική θεολογία εντούτοις, σύμφωνα με τη διαλεκτική, και όχι την αποδεικτική μέθοδο, όπως την ονόμαζε ο Γρηγόριος Παλαμάς, επιχείρησε έρευνα και του τρόπου μεταβολής του άρτου και του οίνου. Έτσι επινόησε τη λεγόμενη μετουσίωση (transubstantiatio).

Κατά την αριστοτελική φιλοσοφία τα πράγματα έχουν ύλη (ορατή) και είδος (αόρατο). Το τελευταίο είναι η αντικατάσταση της πλατωνικής ιδέας, αυτού του αρχετύπου, όπου κατά μέθεξη παίρνουν μορφή τα υλικά πράγματα. Εδώ στην αριστοτελική περίπτωση τη μορφή τη δίνει το είδος. Κατά τη μεταβολή λοιπόν, λένε οι σχολαστικοί, «μεταποιείται» το είδος, δηλαδή η αόρατη ουσία, ενώ η ύλη μένει ως έχει. Έτσι έχουμε κατά την ύλη ψωμί και κρασί, ενώ κατά την ουσία το σώμα και το αίμα του Χριστού. 

Η εξήγηση αυτή, όπως καταλαβαίνει κανείς εύκολα, ενώ είναι ευφυής και επιστημονικά ικανοποιητική, σήμερα δεν ισχύει, μια και η επιστήμη δεν έχει ως δικό της πόρισμα την αριστοτελική φιλοσοφία. Πρόκειται λοιπόν για μια ιστορική απλώς αναφορά σε τούτο τον όρο, και μόνο φιλολογικό ενδιαφέρον προξενεί. Απεναντίας η διπλή μεθοδολογία των ορθοδόξων πατέρων, με τον αντίστοιχο αποφατισμό, ξέφυγε τέτοιες παγίδες. Ρητά και κατηγορηματικά ο Ιωάννης Δαμασκηνός κάνοντας λόγο για τη μεταποίηση του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα Χριστού μας λέει πώς, αν ζητούμε και τον τρόπο της μεταβολής, μας αρκεί μονάχα η πληροφορία ότι γίνεται διαμέσου των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος. Είναι λοιπόν σύγχρονη με τα σημερινά δεδομένα η ορθόδοξη μεθοδολογία».

Δογματική και Συμβολική Θεολογία, Β' τόμος, σελ. 486-488, Νίκου Α. Ματσούκα
Σ'ευχαριστούμε «Μονοπάτια που διασταυρώνονται»
πηγή

Η Προς Εβραίους Επιστολή

        
        «Η Προς Εβραίους Επιστολή, η οποία αναλύει 
λεπτομερώς το αρχιερατικό 

έργο του Σωτήρα Χριστού, με αναφορά της στην ιουδαϊκή 
ιερωσύνη κάνει λόγο 

για την κατάργηση της με την εμφάνιση και τη λειτουργία
 της ιερωσύνης
 του Χριστού.

 Και τούτο δεν αποτελεί κάτι το αυθαίρετο και νεωτεριστικό.
 Προσωρινή ήταν η ισχύς

 της ιουδαϊκής ιερωσύνης, ώστε να μή μπορεί να συνεχίσει την 
ιστορία στη νέα φάση της.

 Και τούτο προβλέπεται και προλέγεται στην ιστορία 
της Π. Διαθήκης. 
Γιατί ο Μελχισεδέκ, 

ο βασιλιάς  Σαλήμ, ιερέας του Θεού του υψίστου, 
προτυπώνει τον
 ίδιο τον Χριστό. 

Είδαμε ότι ο τύπος δεν νοείται δίχως το ουσιαστικό αντίκρισμα. 
Επομένως η συνάντηση

 Αβραάμ και Μελχισεδέκ μετά τη νίκη του Αβραάμ εναντίον του
 βασιλιά Χοδολλογομόρ 

και τριών άλλων συμμάχων, έχει κατά την ερμηνεία του συγγραφέα 
της Προς Εβραίους

 Επιστολής το χαρακτήρα μιας Θεοφάνειας. Ο Αβραάμ ευλογείται 
από τον Μελχισεδέκ που 

είναι απάτωρ, αμήτωρ, αγενεαλόγητος (ο Χριστός είναι αμήτωρ 
ως προαιώνιος Λόγος και 

απάτωρ ως σαρκωμένος), και υποχρεώνεται να δώσει κατά τα 
κατοπινά ισχύοντα για τους

 ιερείς της φυλής του Λευϊ το δέκατο από τα λάφυρα του.
 Ο Μελχισεδέκ ως βασιλιάς Σαλήμ 

και ιερέας πρόσφερεψωμί και κρασί · μπροστά στον Αβραάμ, που 
είναι ο γενάρχης όλου του 

περιούσιου λαού και ακόμα των ιερέων της φυλής του Λευϊ, ο Μελχισεδέκ
 παρουσιάζεται ανώτερος

 βασιλιάς, ιερέας που ευλογεί, και παίρνει και το δέκατο από τα λάφυρα ·
 έτσι ευλόγησε όχι μονάχα 

τον Αβραάμ, αλλά και τους δυνάμει λευίτες ιερείς που θα έβγαιναν από τον
 Αβραάμ. Επομένως, 

λέγει ο συγγραφέας της Προς Εβραίους Επιστολής, ο Μελχισεδέκ είναι ανώτερος
 από τους ιουδαίους

 ιερείς, πάνω από την ιουδαϊκή ιερωσύνη. Αυτός είναι ο Λόγος, άσαρκος στην 
Π. Διαθήκη και

 σαρκωμένος στην περίοδο της Εκκλησίας, και κατά τη ρήση του ψαλμωδού, 
«κατά την τάξιν Μελχισεδέκ». 

        

        Ήδη στην παραπάνω Επιστολή γίνεται η σύνδεση της ιστορίας του 
Ισραήλ και της Εκκλησίας, 

του παλαιού ιερατικού αξιώματος και της Χριστιανικής ιερωσύνης.
 Η κατοπινή θεολογία των πατέρων

 θα αναπτύξει διεξοδικά τούτο το θέμα, όχι βεβαίως συστηματικά αλλά
 στα πλαίσια της Θεολογίας,

 Χριστολογίας και Εκκλησιολογίας. Στο πρόσωπο του Χριστού βλέπουν 
σε μια αξεδιάλυτη ενότητα τη

 χαρισματική εξουσία του βασιλιά, του προφήτη και του ιερέα. 
Έτσι ο σαρκωμένος Λόγος είναι ο ίδιος

 που σαρκώνει ιστορικά την αλήθεια, στη συνεχιζόμενη ιστορική κοίτη της Θείας 
Οικονομίας, ως βασιλιάς,

 προφήτης και αρχιερέας. Νέα συμφιλίωση Θεού και κτίσης πραγματώνεται με
 την ενανθρώπηση του Λόγου.

 Ο σαρκωμένος Λόγος, στη σχέση τούτης της στενής ιστορικής εγγύτητας πρός 
τον άνθρωπο, του χορηγεί τη 

ζωοποίηση και την αφθαρσία. Η παροχή τούτη, ύστερα από τη συμφιλιωτική 
πράξη της θυσίας, γίνεται 

από τον αρχιερέα Χριστό που συνάμα έχει ως βασιλιάς τη δύναμη να πραγματώσει
 το ανάλογο έργο και

 να διαπαιδαγωγήσει την ανθρωπότητα ως δάσκαλος. 
Ο τύπος λοιπόν της ιστορίας του Ισραήλ είναι 

το σκαρί, πάνω στο οποίο οικοδομείται η ιστορία της φανέρωσης του βασιλιά,
 προφήτη και αρχιερέα 

Χριστού. Κατά συνέπεια οι βασιλιάδες, οι προφήτες και οι ιερείς του Ισραήλ 
έχουν μια και μοναδική

 αναφορά που δεν είναι άλλη παρά μόνο ο αληθινός Χριστός. 
Τούτη την αναφορά άλλωστε έχει και 

ο Νόμος προς το πρόσωπο και το έργο του Χριστού. 
Όπως τα τρία αξιώματα ήταν το σκαρί της ιστορίας

 του Ισραήλ, έτσι και ο Νόμος αποτελούσε τον ζωντανό δείκτη της πορείας 
του, το σκαρί της ίδιας της 

σχέσης Θεού και λαού. Γι'αυτό ο Νόμος στο πρόσωπο και το έργο του Χριστού 
εκδηλώνεται και πάλι ως

 εκπλήρωση μιας ζωής, ως πράξη και αγαπητική σχέση. Τούτο επισημαίνει με
 άκρα επιμονή 

 η Ορθόδοξη Θεολογία, εξαίροντας τη βασική της αρχή ότι ο τύπος είναι
 συνδεδεμένος με την

 ουσία δυναμικά και εσχατολογικά.

        Έτσι ο Νόμος ως τύπος τείνει στην εκπλήρωση αλλά συνάμα είναι ο δείκτης μιας
 πορείας για την

 εκπλήρωση. Γι'αυτό η τήρηση του από τον περιούσιο λαό έχει άμεσες επιπτώσεις 
hic et nunc: γεύεται 

τα θεία αγαθά, υλικά και πνευματικά, και βλέπει ζωντανή την παρουσία του Θεού. 
Αυτό είναι το νόημα 

της ρήσης πως δεν γίνεται κατάλυση του Νόμου μα «πλήρωση». Το ότι δεν γίνεται 
κατάλυση του Νόμου, 

μια και στο Νόμο είναι οι τύποι, το μαρτυράει κατά τρόπο πειστικό το ενιαίο
 γίγνεσθαι της παλιάς και

 της νέας εποχής. Η παλιά εντάσσεται στη νέα, ολοκληρώνεται και δεν εξαφανίζεται. 

Δεν αποτελεί απλώς ένα μεταβατικό στάδιο και έπειτα τίποτα το περισσότερο.
 Γι'αυτό λέγεται ότι η 

κατάργηση του Νόμου είναι η ίδια η «πλήρωση» του. Στη νέα κατάσταση δεν
 υπάρχει η προηγούμενη 

με την ατέλεια της, αλλά και αυτή η νέα τείνει δυναμικά και εσχατολογικά σε
μια τελειότερη κατάσταση. 

Ωστόσο η προηγούμενη παλιά κατάσταση του Νόμου είναι ενταγμένη στη νέα,
 η καλύτερα είναι η ίδια

 που ολοκληρώθηκε. Έτσι τίποτα δεν χάνεται ούτε είναι επιτρεπτό ή νοητό να
 γυρίσει κανείς πίσω

 στην παλιά κατάσταση. Μια τέτοια οπισθοδρόμηση, κατά την Ορθόδοξη Θεολογία, 
σίγουρα αποτελεί αίρεση. 

        Ο τύπος λοιπόν, είναι όπως οι χριστοί βασιλιάδες, οι προφήτες και οι ιερείς 
του περιούσιου λαού, 

όπως και ο ίδιος ο Νόμος, δεν ήταν ούτε είναι κάτι το απόβλητο και δίχως σχέση 
προς τη νέα φάση του

 γίγνεσθαι. Μόνο σαν μένει ανεκπλήρωτος και στατικός, αποκόπτεται από το ενιαίο 
τούτο γίγνεσθαι και

 κατά συνέπεια απονεκρώνεται. Στην προκειμένη περίπτωση η αίρεση, που προέρχεται
 από την 

προσκόλληση στον τύπο, έχει χαρακτηριστικό γνώρισμα τη στατικότητα και 
τη δυσκαμψία. 

Η αλήθεια, που ξεκινάει από την αρχέγονη φυσική και ιστορική κοίτη, είναι εύκαμπτη, 
εξελικτική και

 μέσα σε πλαίσια ιστορικά και δυναμικά. Κάθε καθυστέρηση είναι όχι μόνο ύποπτη μα 
σίγουρα αιρετική

 απόκλιση. Βγαίνει έξω από το ενιαίο προχώρημα. Βεβαίως ο τύπος καθεαυτός  και 
στη συγκεκριμένη

 του αλλοτινή φάση δεν είναι κάτι το αποστεωμένο και εξωτερικό. 
Έχει σχέση με το δυναμικό προχώρημα. 

Γι'αυτό ο Επιφάνιος κατά ένα ενδιαφέροντα τρόπο, απευθυνόμενος στους 
αιρετικούς Εβιωνίτες  τους λέει

 πως η περιτομή, που είναι ο τύπος του Νόμου και στην οποία αυτοί εμμένουν, 
αυτή καθεαυτή δεν αποτελεί

 κριτήριο αληθείας και σωτηρίας. Και τούτο συμβαίνει γιατί μένει δίχως δυναμική 
εξέλιξη, όπως το απαιτεί 

άλλωστε ο ίδιος ο Νόμος. Τούτο δηλαδή αποδεικνύεται από το γεγονός ότι 
περιτομή έχουν και οι

 ειδωλολάτρες ιερείς των Αιγυπτίων, όπως και οι Σαρακηνοί, ακόμα και άλλοι.
 Κατά συνέπεια κανένα 

πλεονέκτημα δεν μπορεί να υπάρχει σε τούτο το γεγονός. Ωστόσο η περιτομή 
του Νόμου πλεονεκτεί, 

εφόσον διαφοροποιηθεί προς την κοινή συνήθεια των ειδωλολατρών. 

Και η διαφοροποίηση φυσικά δεν μπορεί να είναι άλλη από το γεγονός ότι 
καταρχήν προέρχεται από το

 Νόμο και στη συνέχεια ολοκληρώνεται στο Ευαγγέλιο, μέσα στο ίδιο ιστορικό 
και δυναμικό γίγνεσθαι. 

Έξω από αυτό σίγουρα μοιάζει με τον τύπο της περιτομής των άλλων λαών. 
Και ο λόγος είναι σαφής· δεν

 στηρίζεται στο Νόμο ούτε έχει σχέση προς το δυναμικό προχώρημα της ιστορίας
 της Θείας Οικονομίας, 

μέσα στο οποίο ο τύπος γίνεται ουσία. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει.

        

        Έτσι τα τρία αξιώματα του Χριστού είναι ο «πληρωμένος»  τύπος της ιστορίας του 
περιούσιου λαού. 

Η αναζήτηση της σωτηρίας και της ορθής σχέσης με τον Θεό είναι αίτημα και γεύση της
 ίδιας της ιστορίας

 του. Γι'αυτό, όταν η «πλήρωση» γίνεται πραγματικότητα στο πρόσωπο και το έργο του Χριστού,
 η Εκκλησία 

καλείται ο νέος Ισραήλ. Η τυπολογία λοιπόν, η οποία έχει βασική θέση  στην πατερική θεολογία
 και την 

εκκλησιαστική ιστοριογραφία, αναζητεί όχι μόνο να επισημάνει την ουσία της αλήθειας, 
αλλά και τις εξελικτικές 

φάσεις στην όλη διαδρομή της ιστορίας. Η τυπολογία δεν περιγράφει καμιά επανάληψη ιδίων 
γεγονότων ούτε

 δέχεται την κυκλική φορά των πραγμάτων. Τύπος και αλήθεια ανήκουν στη μία ενιαία και 
δυναμική πορεία προς

 την ολοκλήρωση της ιστορίας της Θείας Οικονομίας. Το βιβλικό και το εκκλησιαστικό σχήμα 
της ιστορίας ίσως για 

πρώτη φορά στην παγκόσμια διανόηση εισάγουν με την τυπολογία το νόημα της ιστορικής 
συνέχειας και εξέλιξης.

 Τα ιστορικά πράγματα κατευθύνονται σ'ένα σκοπό, σε μια ολοκλήρωση ή τελείωση. 
Στην προκειμένη περίπτωση ο Χριστός, 

με τα τρία αξιώματα, συμπυκνώνει όλο το πεντόσταγμα του ιστορικού νοήματος, 
και συνάμα ως βασιλιάς, 

προφήτης και αρχιερέας κάνει την ιστορία να έχει ένα απαρασάλευτο νέο κέντρο».

Δογματική και Συμβολική Θεολογία, Β' τόμος, σελ. 303-308

Νίκου Α. Ματσούκα 

πηγή