Μὴ δῶτε τὸ ἅγιον τοῖς κυσίν· μηδὲ βάλητε τοὺς μαργαρίτας ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν χοίρων, μήποτε καταπατήσωσιν αὐτοὺς ἐν τοῖς ποσὶν αὐτῶν, καὶ στραφέντες ῥήξωσιν ὑμᾶς.

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Οι Μεγάλοι Έλληνες. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Οι Μεγάλοι Έλληνες. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τρίτη, Φεβρουαρίου 28, 2017

«Πρᾶμα τζιβαϊρικόν...»



«Πρᾶμα τζιβαϊρικόν...»
   Ὅταν ὁ Παλαιολόγος τῶν θρύλων ἔπεφτε στὴ ματωμένη Πύλη τοῦ Ρωμανοῦ, ἅρπαξαν τὶς δικέφαλες σημαῖες οἱ δοξασμένοι τῶν χίλιων τόσων χρόνων ἀετοὶ καὶ τὶς κυμάτισαν στ᾿ ἄπαρτα κάστρα τῶν βουνῶν. Ἔτσι ὅπως τὸ δήλωσε στὸν Ἅμιλτον τὸ «τρελιοντάρι» τοῦ Μωριᾶ:
   «Μίαν φοράν, ὅταν ἐπήραμεν τὸ Ναύπλιον, ἦλθε ὁ Ἅμιλτον νὰ μὲ ἰδεῖ· μοῦ εἶπε ὅτι: ‘‘πρέπει οἱ Ἕλληνες νὰ ζητήσουν συμβιβασμόν, καὶ ἡ Ἀγγλία νὰ μεσιτεύσει’’. Ἐγὼ τοῦ ἀποκρίθηκα, ὅτι: ‘‘Αὐτὸ δὲν γίνεται ποτέ, ἐλευθερία ἢ θάνατος! Ἐμεῖς, Καπετὰν Ἅμιλτον, ποτὲ συμβιβασμὸν δὲν ἐκάμαμεν μὲ τοὺς Τούρκους. Ἄλλους ἔκοψε, ἄλλους ἐσκλάβωσε μὲ τὸ σπαθί καὶ ἄλλοι, καθὼς ἡμεῖς, ἐζούσαμεν ἐλεύθεροι ἀπὸ γενεὰ εἰς γενεά. Ὁ βασιλεύς μας ἐσκοτώθη, καμμία συνθήκη δὲν ἔκαμε, ἡ φρουρά του εἶχε παντοτινὸ πόλεμο μὲ τοὺς Τούρκους καὶ δύο φρούρια ἦτον πάντοτε ἀνυπότακτα’’. Μὲ εἶπε: ‘‘Ποία εἶναι ἡ βασιλικὴ φρουρά του, ποῖα εἶναι τὰ φρούρια;’’. ‘‘Ἡ φρουρὰ τοῦ βασιλέως μας εἶναι οἱ λεγόμενοι Κλέφται, τὰ φρούρια, ἡ Μάνη καὶ τὸ Σούλι καὶ τὰ βουνά’’. Ἔτσι δὲν μὲ ὁμίλησε πλέον».
   Ἡ Μάνη, τὸ Σούλι καὶ τὰ βουνά... καὶ ἡ φρουρὰ ἀκοίμητη κρατοῦσε ἀναμμένη τὴ φλόγα στὶς καρδιές. Καὶ φύλαγε. Τί φύλαγε; Φύλαγε τὰ πατρογονικὰ ἀσημικά, τοὺς θησαυροὺς στὰ πατρικὰ κελλάρια· νὰ μὴν τοὺς κλέψουν οἱ ληστές. Φύλαγε τὴν Ὀρθόδοξη πίστη, τὴν πίστη τῶν Ἀποστόλων, τὴν πίστη τῶν Μαρτύρων, τῶν Πατέρων, τῶν μεγάλων καὶ Οἰκουμενικῶν Συνόδων· θησαυρὸ ἀτίμητο! 
   Αὐτὸ τὸν ἀτίμητο θησαυρὸ φύλαξαν τὰ λιοντάρια τῆς Φρουρᾶς στὰ μαῦρα χρόνια τῆς σκλαβιᾶς, γι᾿ αὐτὸ τὸν Μάρτη τοῦ ᾿21 ἔσμιξαν τὸ καμένο μπαρούτι μὲ τὰ μύρα τῆς ἄνοιξης κι ἔγραψαν μὲ τὸ ἴδιο τους τὸ αἷμα τὸ Σύνταγμα τῆς ἀναστημένης Πατρίδας: «Εἰς τὸ ὄνομα τῆς Ἁγίας καὶ Ὁμοουσίου καὶ Ἀδιαιρέτου Τριάδος». Καὶ βεβαίωσαν ὅτι ζωὴ αὐτοῦ τοῦ τόπου εἶναι ἡ Ἀνατολικὴ Ὀρθόδοξη Χριστιανικὴ Πίστη.
   Ἤξεραν! Διότι ἀκριβῶς μόλις κατακτήθηκε τὸ πρῶτο Σύνταγμα, οἱ ἐπίβουλοι τῆς πίστεώς τους πάσχισαν νὰ ἀποσπάσουν τὶς σάρκες τῆς Ἑλλάδας ἀπὸ τὰ ὀστά της, ἀποβάλλοντας ἀπὸ τὸ Σύνταγμά της τὴν πίστη τῶν Πατέρων. Ὁ Μακρυγιάννης καταγράφει μὲ πόνο τὴν προσπάθειά τους νὰ καταργήσουν τὰ ἄρθρα 1 καὶ 2 τοῦ Συντάγματος τοῦ 1843: «Ἐνέργησαν πρῶτα μὲ τὸ κεφάλαιον τῆς θρησκείας – ἐκόπηκαν ὅλοι οἱ ὀπαδοὶ τῶν ξένων· τοῦ κάκου κοπιάσαν. Ὕστερα ἀπὸ μεγάλες συζήτησες λέγει ὁ Μεταξᾶς νὰ τὸ βάλωμεν εἰς τὴν ψηφοφορία. Τότε οἱ εὐλογημένοι πλη­ρεξούσιοι εἶπαν παμψηφεί. Καὶ φαρμακώθηκαν ὅλοι».
   «Οἱ εὐλογημένοι πληρεξούσιοι εἶπαν παμψηφεί»!
   Παμψηφεί! Γιὰ νὰ γνωρίζουν οἱ 194 ἄκαπνοι νάνοι βουλευτὲς τοῦ περασμένου Δεκεμβρίου ὅτι δὲν ἔχουν δικαίωμα νὰ προδίδουν καὶ νὰ καταπατοῦν τὸ αἷμα τῶν θεμελιωτῶν τοῦ μαρτυρικοῦ τούτου τόπου, νομοθετώντας ἀντίχριστους νόμους καὶ «νομιμοποιώντας» ντροπιαστικὲς διαστροφές, σὲ ἐκτέλεση ἐντολῶν τῶν ἁρπάγων ἀόρατων κυβερνητῶν τοῦ κόσμου.
   Καὶ γιὰ νὰ συνειδητοποιήσουμε καὶ ἐμεῖς ὅλοι καὶ μάλιστα οἱ ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας τὸ χρέος μας. Διότι στὶς ἡμέρες μας τὰ πατρογονικὰ ἀσημικὰ τῆς Πίστεως, ποὺ μὲ μαρτύρια, θυσίες καὶ αἵματα φύλαξαν καὶ μᾶς παρέδωσαν δυὸ χιλιάδων χρόνων γενιές, οἱ προβατόσχημοι λύκοι τῆς τάχα ἀγαπητικῆς θεολογίας μᾶς πιέζουν φορτικὰ νὰ τὰ ἐκθέσουμε στὸ μεγάλο πανθρησκειακὸ παζάρι, γιὰ νὰ τὰ ἁρπάξουν ὅσο-ὅσο. Ὅπως ἔκαναν καὶ τότε στὰ 1843. Ἂς ἀκούσουμε πάλι τὸν Μακρυγιάννη νὰ περιγράφει τὴ συνάντησή του μὲ τὸν Γάλλο περιηγητὴ Μαλέρμπ:
   «– Μοῦ λέγει, ἕνα θὰ σᾶς βλάψη ἐσᾶς, τὸ κεφάλαιον τῆς θρησκείας, ὁποὺ εἶναι αὐτείνη ἡ ἰδέα σ᾿ ἐσᾶς πολύ τυπωμένη. 
   –Διὰ τοῦτο εἶπα κ’ ἐγὼ ὅτι εὐκαριστοῦμεν τοὺς ξένους προστάτες μας, ὅτι εἴδαμεν τὴν διάθεσίν τους εἰς αὐτὸ τὸ κεφάλαιον· Ὅμως... τοῦ κάκου κοπιάζει ἡ Εὐρώπη... ὅσο νὰ καταστρέψη τὴν ἀρετή, δὲν σῴνεται· ὅτι χωρὶς ἀρετὴ καὶ θρησκεία δὲν σκηματίζεται κοινωνία, οὔτε βασίλειον. Καὶ πρᾶμα τζιβαϊρικὸν πολυτίμητο, ὁποὺ τὸ βαστήξαμεν εἰς τὴν τυραγνία τοῦ Τούρκου, δὲν τὸ δίνομεν τώρα, οὔτε τὸ καταφρονοῦμεν οἱ Ἕλληνες».
   Γι᾿ αὐτὸ εἶναι χρέος μας ἱερὸ καὶ ἐπιταγὴ αὐστηρὴ τῆς ἱστορίας μας, τῶν ἁ­γίων Πατέρων μας καὶ τῶν θεοφρόνων ἡρώων τοῦ ʼ21 τούτη τὴν Πίστη, τὸν «τζιβαϊρικὸ» καὶ «πολυτίμητο» θησαυρό, νὰ τὴν κρατήσουμε κρυστάλλινη, ἀμώμητη, ἀκίβδηλη, ἀμόλυντη ἀπὸ τὸ πανθρησκειακὸ δηλητήριο, ποὺ διαρκῶς προπαγανδίζεται σήμερα μὲ τόσους ὕπουλους τρόπους.
   Νὰ τὴν κρατήσουμε! Γιὰ νὰ μᾶς κρατήσει ὄρθιους στοὺς δίσεκτους καιροὺς καὶ στὰ ὀργισμένα χρόνια ποὺ ἔχουμε μπροστά μας. Γιὰ νὰ λάμψει κάποια στιγμὴ ἀπὸ τὸ ἕνα μέχρι τὸ ἄλλο ἄκρο τῆς γῆς. Γιὰ νὰ ζήσει ὁ κόσμος ὅλος μιὰ ἀληθινὴ Ἐπανάσταση, ἕναν Εὐαγγελισμὸ ἄπειρης χαρᾶς, μιὰ νέα ἀσυλλήπτων διαστάσεων Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας!

Δευτέρα, Φεβρουαρίου 27, 2017

27 Φεβρουαρίου 1943. Ὀ θάνατος τοῦ ποιητοῦ…

27 Φεβρουαρίου 1943. Ὀ θάνατος τοῦ ποιητοῦ...

Ὁ Κωστὴς Παλαμᾶς ἦτο ποιητὴς κι ὄχι πολιτικὸς ἤ στρατιωτικός.
Τὰ πεδία τῶν μαχῶν δὲν τὸν ἐγνώρισαν, ἄν καὶ πόλεμοι συνέβησαν πολλοὶ κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ζωῆς του.
Ἦταν λόγιος καὶ δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ ἀσχοληθοῦμε μαζύ του σήμερα, παρ’ ὅ,τι ὁ ποιητικός του λόγος, ἀκόμη καὶ σήμερα, παραμένει ζωντανὸς καὶ προκαλεῖ ῥίγη συγκινήσεως.
27 Φεβρουαρίου 1943. Ὀ θάνατος τοῦ ποιητοῦ...2
Ἡ οἰκογένειά του, οἰκογένεια νομικῶν, λογίων καὶ Φαναριωτῶνδὲν ἦταν ἀπὸ ἐκεῖνες ποὺ ἔγινε γνωστὴ γιὰ τὴν ἔμπρακτη προσφορά της στὸ ἔθνος. (Κι ἄς μὴν μᾶς τὸ ἔχουν πεῖ…!!!)
Παρ’ ὅλα αὐτά,  λόγῳ τοῦ ἐξαιρετικοῦ γεγονότος, ὀφείλουμε νὰ ἀφιερώσουμε λίγες γραμμές.
Διότι δὲν ἦταν ἡ ζωή του, ἀλλὰ ὁ θάνατός του ποὺ σήκωσε τὸ Ἔθνος στὰ πόδια του, ἀποδεικνύοντας, γιὰ ἀκόμη μίαν φορά, πὼς ναί, γνωρίζουμε μέσα μας τὸ πότε καὶ γιατὶ πρέπει νὰ σηκωθοῦμε.
Ὁ Κωστὴς Παλαμᾶς γεννήθηκε στὴν Πάτρα στὶς 13 Ἰουνίου τοῦ 1859, ἔχοντας οἰκογενειακὲς ῥίζες ἀπὸ τὴν οἰκογένεια Παλαμᾶ, ποὺ ἔζησε στὸ Μεσολόγγι καὶ στὸ Φανάρι, καὶ πέθανε στὴν Ἀθήνα, στὶς 27 Φεβρουαρίου τοῦ 1943, μετὰ ἀπὸ μεγάλη περιπέτεια τῆς ὑγείας του καὶ ἐπὶ γερμανικῆς κατοχῆς τῶν Ἀθηνῶν. Ὁ υἱός του, Λέανδρος Παλαμᾶς, δὲν ἤθελε νὰ δοθῇ ἐθνο-πατριωτικὴ εἰκόνα στὴν κηδεία, διότι δὲν ἤθελε νὰ στοχοποιηθῇ ὁ ἴδιος ἀπὸ τοὺς Ἰταλούς, ποὺ κατὰ τὰ λεγόμενά του, δὲν θὰ τοῦ ἔδιδαν διαβατήριον.
«Ὁ Λέανδρος, ἕνας ἀσυνεννόητος ἐγωιστής, ἕνας ἀπὸ τοὺς ἀντιπαθεστέρους ἰδιοτρόπους, ποὺ μπορεῖ νὰ φαντασθῇ κάποιος, ἦλθε νὰ δῇ τὸν πατέρα του στὶς τρεῖς τὸ ἀπόγευμα, δώδεκα ὧρες ἀφοῦ ἔκλεισε τὰ μάτια του.»
(Ὁ Λέανδρος Παλαμᾶς ἔγινε μεγάλος καὶ τρανὸς τραπεζίτης τῆς  Ἐθνικῆς Τραπέζης.)
Θὰ περνοῦσε ἔτσι, σὰν ἕνα ἀδιάφορον γεγονός, ὁ θάνατος τοῦ ποιητοῦ, ἀλλὰ τὴν ἐπομένη, 28 Φεβρουαρίου τοῦ 1943, στὴν κηδεία του, ἕνας λαὸς σηκώθηκε στὸ πόδι γιὰ νὰ τὸν ἀποχαιρετήσῃ.
Ὁ Ἄγγελος Σικελιανός, μὲ τὸ καταπληκτικό του ποιήμα: «Παλαμᾶς», ξεσήκωσε τὰ πλήθη:
Ἠχῆστε οἱ σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,
δονῆστε σύγκορμη τὴν χώρα πέρα ὡς πέρα…
Βογκῆστε τύμπανα πολέμου… Οἱ φοβερὲς
σημαῖες, ξεδιπλωθεῖτε στὸν ἀέρα!
***
Σ᾿ αὐτὸ τὸ φέρετρο ἀκουμπᾶ ἡ Ἑλλάδα ! Ἕνα βουνὸ
μὲ δάφνες ἂν ὑψώσουμε ὡς τὸ Πήλιο κι ὡς τὴν Ὄσσα,
κι ἂν τὸ πυργώσουμε ὡς τὸν ἕβδομο οὐρανό,
ποιόν κλεῖ, τί κι ἂν τό πῇ ἡ δικιά μου γλῶσσα;
***
Μὰ ἐσὺ Λαέ, ποὺ τὴν φτωχή σου τὴν μιλιά,
Ἥρωας τὴν πῆρε καὶ τὴν ὕψωσε ὡς τ᾿ ἀστέρια,
μεράσου τώρα τὴν θεϊκὴ φεγγοβολιὰ
τῆς τέλειας δόξας του, ἀνασήκωσ᾿ τον στὰ χέρια
***
γιγάντιο φλάμπουρο κι ἀπάνω ἀπὸ ἐμᾶς
ποὺ τὸν ὑμνοῦμε μὲ καρδιὰ ἁναμμένη,
πὲς μ᾿ ἕνα μόνον ἀνασασμόν: «Ὁ Παλαμᾶς!»,
ν᾿ ἀντιβογκήσῃ τ᾿ ὄνομάτου ἡ οἰκουμένη!
***
Ἠχῆστε οἱ σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,
δονῆστε σύγκορμη τὴν χώρα πέρα ὡς πέρα…
Βογκῆστε τύμπανα πολέμου… Οἱ φοβερὲς
σημαῖες, ξεδιπλωθεῖτε στὸν ἀέρα!
***
Σ᾿ αὐτὸ τὸ φέρετρο ἀκουμπᾶ ἡ Ἑλλάδα! Ἕνας λαός,
σηκώνοντας τὰ μάτια του τὴν βλέπει…
κι ἀκέριος φλέγεται ὡς μὲ τ᾿ ἄδυτο ὁ Ναός,
κι ἀπὸ ψηλὰ νεφέλη Δόξας τόνε σκέπει.
***
Τί πάνωθέ μας, ὅπου ὁ ἄρρητος παλμὸς
τῆς αἰωνιότητος, ἀστράφτει αὐτὴν τὴν ὥρα
Ὀρφέας, Ἡράκλειτος, Αἰσχύλος, Σολωμὸς
τὴν ἅγια δέχονται ψυχὴ τὴν τροπαιοφόρα,
***
ποὺ ἀφοῦ τὸ ἔργο της θεμέλιωσε βαθειὰ
στὴ γῆν αὐτὴν μὲ μίαν ἰσόθεη Σκέψη,
τὸν τρισμακάριο τώρα πάει ψηλὰ τὸν Ἴακχο
μὲ τοὺς ἀθανάτους θεοὺς γιὰ νὰ χορέψῃ.
***
Ἠχῆστε οἱ σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,
δονῆστε σύγκορμη τὴν χώρα πέρα ὡς πέρα…
Βόγκα Παιάνα! Οἱ σημαῖες οἱ φοβερὲς
τῆς Λευτεριᾶς ξεδιπλωθεῖτε στὸν ἀέρα!
Ἡ κηδεία του, μέσα σὲ μία καταθλιπτικὴ κατοχή, ἔγινε ἀφορμὴ γιὰ νὰ ἐκφρασθῇ ὁ καταπιεσμένος Ἀθηναῖος καὶ νὰ δείξῃ, ὑποσυνειδήτως, τὴν «δύναμίν» του στὸν κατακτητή.
27 Φεβρουαρίου 1943. Ὀ θάνατος τοῦ ποιητοῦ...3
Ξαφνικά, μέσα στὴν καταθλιπτικὴ ἀτμόσφαιρα τῆς κηδείας, ὁ Ἐθνικὸς Ὕμνος ὑψώθη ἐπάνω ἀπὸ τὸν νεκρὸ καὶ ἀπὸ τοὺς Γερμανούς. Μία παλλαϊκὴ ἀντίδρασις ποὺ κατεδείκνυε τὸ ποιὸς ἦταν ποιός.
Ἡ κηδεία Παλαμᾶ ἔγινε δημοσίᾳ δαπάνῃ καὶ χαρακτηρίζεται σὰν ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα γεγονότα αὐθορμήτου ἀντιδράσεως στὴν κατοχική μας ἱστορία.

Σημείωσις

Παρόμοιο περιστατικό, «τυχαίας κι αὐθορμήτου ἐξεγέρσεως» ἐπαρουσιάσθη μετὰ τὶς 30 Ἀπριλίου τοῦ 1941, στὴν ὑποστολὴ τῆς σημαίας, ὅταν ἡ σάλπιγξ ἤχησε, κάποιοι ἀγωνιστὲς τοῦ Μετώπου τῆς Ἠπείρου ποὺ εὑρέθησαν ἐκεῖ τυχαίως, ἐστάθησαν προσχοχὴ καὶ τὸ παριστάμενον πλῆθος σιώπησε. Ἡ ἀντίδρασις τῶν Γερμανῶν ἦταν τέτοια, ποὺ ἀπὸ τὴν ἐπομένη πλῆθος κόσμου συνέῤῥεε στὸ Σύνταγμα, ἀκριβῶς τὴν στιγμὴ τῆς ὑποστολῆς τῆς σημαίας, μὲ ἀποτέλεσμα οἱ Γερμανοὶ στὶς 25 Ἰουλίου τοῦ 1941 νὰ ἀπαγορεύσουν τὴν …σάλπιγγα, ἀλλὰ μὴ ἀποτολμῶντες νὰ ἀπηγορεύσουν τὴν προσέλευσιν τοῦ κόσμου!!!
Παρ΄ ὅλα αὐτά, γιὰ μῆνες, κάθε βράδυ, τὴν ἴδια ὥρα, ἕνα πλῆθος συνέῤῥεε στὸ Σύνταγμα γιὰ νὰ τιμήσῃ τὴν ὑποστολὴ τῆς σημαίας, γεγονὸς ποὺ ἀνεστάτωσε τοὺς Γερμανοὺς σφοδρῶς.

Πληροφορίες ἀπό:
Κωστῆς Παλαμᾶς
«Ἱστορία τῆς Κατοχῆς», Δημοσθένους Κούκουνα.
Πληροφορίες γιὰ τὸν Λέανδρο Παλαμᾶ ἐδῶ.

Σάββατο, Φεβρουαρίου 18, 2017

Ο βαθύπλουτος Ελληνας που ζούσε σαν ασκητής και τα έδωσε όλα στην πατρίδα του


Πάνω στην ταφόπλακα του Καπλάνη μέσα στο κοιμητήριο ρωσικού μοναστηριού της Μόσχας, κάποιος χάραξε μια επιτύμβια επιγραφή.

Παρά την τραχιά γλώσσα και τους προχειρογραμμένους δεκαπεντασύλλαβους, ένα από τα δίστιχα παρέχει μια καλή εικόνα για το ποιος ήταν ο Καπλάνης: «Όλην του την κατάσταση έθυσε μ’ ευκαρδίαν / για φωτισμό Πατρίδος του και για φιλοπτωχίαν».

Ο ελληνικός λαός το έλεγε βέβαια καλύτερα και πιο απλά: «όλα για τους άλλους, τίποτα για τον εαυτό του».

Όλα αυτά για ένα ορφανό από ξεχασμένο χωριό των Ιωαννίνων που τόσο αλύπητα το είχε χτυπήσει η μοίρα που όλοι το φώναζαν «Πικροζώη». Ο Ζώης όμως μεγάλωσε και έγινε πλούσιος στο εξωτερικό, στο Βουκουρέστι και τη Μόσχα, αν και δεν ξέχασε ποτέ την πατρίδα του που στέναζε κάτω από τον τούρκικο ζυγό.

Κι έτσι χάρισε πρόθυμα τους κόπους μιας ζωής για να αλλάξει λίγο το πρόσωπο της Ελλάδας, σε μια εποχή μάλιστα (πριν από την απελευθέρωση) που ο όρος «εθνικός ευεργέτης» ήταν ακόμα άγνωστος.
Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα που πρέπει να ειπωθεί για τον «ερημίτη της Μόσχας», όπως τον φώναζαν πια για τον ασκητικό του βίο, μιας και κάθε δεκάρα που είχε βγάλει έπρεπε τώρα να πάει στην Ελλάδα. Ό,τι έκανε, δεν το έκανε για οικονομικά παιχνίδια ή ακόμα και την υστεροφημία του, καθώς όπως θα δούμε τέτοια θέματα δεν τον απασχόλησαν ποτέ.

Ήταν ο άδολος πατριωτισμός του και η αγνή αγάπη του για την Ελλάδα και την ιδιαίτερη πατρίδα του, τα Γιάννενα, που τον ώθησαν να δώσει τα πάντα για την εκπαίδευση των Ελληνόπουλων και τον φωτισμό του γένους. Ορφανός από παιδί και «ιδεολόγος άγαμος» αργότερα, σαν το πρότυπό του τους Ζωσιμάδες, ο Καπλάνης μετατράπηκε σε αυθεντικό σύμβολο εθνεγερσίας για τους υπόδουλους Ηπειρώτες και όχι μόνο, μιας και ο ίδιος καταφρονούσε τον πλούτο και ζούσε σαν ασκητής!

Υπόδειγμα εθνικής προσφοράς, τόσο το όνομα όσο και οι ευεργεσίες του έμειναν θρυλικά στα χρόνια που ακολούθησαν, καθώς προέρχονταν όλα από τον «Πικροζώη» που τόσο τον είχε καταραστεί η ζωή στα μικράτα του. Ήταν προφανώς αυτές οι κακουχίες του βίου του, σε συνδυασμό με τον πλουτισμό του μετά κόπων και βασάνων, που του δημιούργησαν συναισθήματα βαθιάς και ανιδιοτελούς προσφοράς τόσο στο ελληνικό έθνος όσο όμως και σε κάθε συνάνθρωπο.

Ο Καπλάνης ανήκει στην κατηγορία των πρωτοπόρων εθνικών ευεργετών, μιας και έδρασε και πέθανε πριν από την Επανάσταση του 1821. Ήταν μάλιστα ο πρώτος που του απονεμήθηκε επισήμως ο χαρακτηρισμός του «εθνικού ευεργέτη» και για τον Καπλάνη ήταν απόλυτα ταιριαστό, καθώς τόσο η επιχειρηματική ηθική του όσο και η φιλανθρωπική του πορεία δύσκολα θα βρουν όμοιό τους στο διηνεκές. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που πλούτισε κυριολεκτικά με τον σταυρό στο χέρι και δώριζε τεράστια ποσά μόνο για το καλό του τόπου και του ανθρώπου.

Η Καπλάνειος Σχολή στα Γιάννενα παραμένει το μεγαλύτερό του έργο, αν και η δράση του δεν εξαντλείται μόνο στην ιδιαίτερη πατρίδα του, αγγίζοντας πολλές ακόμα ελληνικές πόλεις, ακόμα και τη Ρωσία.

Όταν το 2007 καθιερώθηκε από την πολιτεία να γίνει η 30ή Σεπτεμβρίου η Ημέρα Μνήμης των Εθνικών Ευεργετών, όλοι θυμήθηκαν αβίαστα τον Ζωή Καπλάνη, που οι παλιότεροι τον μνημόνευαν ακόμα από τα αναγνωστικά του Δημοτικού…

Πρώτα χρόνια

kaplanjisissesef1
Ο Ζώης Καπλάνης γεννιέται το 1736 στο Γραμμένο της Ηπείρου, με τη μοίρα να του δείχνει από νωρίς το σκληρό της πρόσωπο: στα τέσσερα ορφανεύει από μητέρα και σύντομα θα βρεθεί στα χέρια της μητριάς, μιας και ο ξαναπαντρεμένος πατέρας χάθηκε κι αυτός. Πριν φύγει βέβαια από τον κόσμο, ο μορφωμένος Κωνσταντίνος Καπλάνης μαθαίνει στον γιο του λίγα γράμματα.

Ο Ζώης έχει τώρα να συντηρήσει και τον εαυτό του και τη μητριά, χωρίς γρόσι στην τσέπη. Κι έτσι καθημερινά φορτώνει το γαϊδουράκι με καυσόξυλα και κατεβαίνει στην αγορά των Ιωαννίνων, πουλώντας την πραμάτεια του. Παρά τη φτώχεια και την εξαθλίωση, ο μικρός είναι πραγματικός οικονόμος και δεν χαλά δεκάρα. Οι συγχωριανοί τον φωνάζουν «Πικροζώη» για την αθλιότητα στην οποία είναι βουτηγμένος.
kaplanjisissesef8
Στα δεκατέσσερα κατεβαίνει μόνιμα στα Γιάννενα, περιμαζεύοντάς τον κάτι συγγενείς του. Ο ίδιος θυμόταν πάντα τη μέρα που εγκατέλειψε το Γραμμένο, ζητώντας αργότερα στη διαθήκη του να τελείται το μνημόσυνό του τη μέρα της φυγής από το χωριό.

Σχολείο αν πήγε στα Γιάννενα δεν ξέρουμε, δεν αποκλείεται πάντως να φοίτησε για μερικά χρόνια σε νυχτερινή σχολή και να έλαβε την τυπική εκπαίδευση του καιρού του. Το 1754 θα πιάσει δουλειά στον γνωστό γουνέμπορο Παναγιώτη Χατζηνίκο και σύντομα θα επιδείξει το εμπορικό του δαιμόνιο.
Το 18χρονο παιδί για όλες τις δουλειές του γιαννιώτη μεγαλέμπορου εξελίσσεται γρήγορα και ο Χατζηνίκος διαπιστώνει πως έχει στα χέρια του σωστό θησαυρό. Γρήγορα τον απαλλάσσει από τη χειρωνακτική δουλειά, ώστε να γίνει άσος στη γουναρική αλλά και να έχει χρόνο για μελέτη και περαιτέρω εκπαίδευση…

Ο «Πικροζώης» πλουτίζει

kaplanjisissesef2
Ο Χατζηνίκος θα τον προβιβάσει κάποια στιγμή από βοηθό σε συνέταιρό του, αλλάζοντας καθοριστικά την τύχη του. Τον παίρνει μαζί του στο Βουκουρέστι, όπου διατηρεί μεγάλο γουναράδικο, αφού είναι το δεξί του χέρι και έχει ήδη κερδίσει την εμπιστοσύνη του μεγαλέμπορου.
Ο Καπλάνης οργώνει τα πανηγύρια στην Ελλάδα ως πωλητής του γουναράδικου και αποκτά πολύτιμη εμπειρία. Ταυτοχρόνως, έρχεται και σε επαφή με τη γενικευμένη εξαθλίωση του πληθυσμού και καταλαβαίνει πως δεν είναι μόνο αυτός «πικρός», αλλά όλοι οι υπόδουλοι ραγιάδες.

Συνεργάτης πια του Χατζηνίκου, ο Καπλάνης αναχωρεί το 1768 για τη Νίζνα της Ουκρανίας (τμήμα τότε της Ρωσικής Αυτοκρατορίας), όπου υπήρχε ισχυρή ηπειρώτικη παροικία, την οποία κάνει βάση των δραστηριοτήτων του. Εκεί θα περάσει τα υπόλοιπα τρία χρόνια περιοδεύοντας εκτεταμένα στη ρωσική επικράτεια αλλά και την Κεντρική Ευρώπη και οργώνοντας τις εμποροπανηγύρεις.

Οι δουλειές πήγαιναν ιδιαιτέρως καλά και ο Ζώης μετακομίζει το 1771 στη Μόσχα, το μεγαλύτερο κέντρο εμπορίας γούνας εκείνη την εποχή. Σύντομα αποφασίζει να εγκατασταθεί μόνιμα στη Ρωσία, γι’ αυτό και επιστρέφει στο Βουκουρέστι για να λύσει την εμπορική σχέση με τον μέντορά του, τακτοποιώντας όλους τους κοινούς λογαριασμούς και μένοντας πάντα καλοί φίλοι.

Παρά το γεγονός ότι στη Μόσχα οι προσωπικές πια δουλειές του πάνε από το καλό στο καλύτερο, ο Καπλάνης ζει ασκητικά! Διαμένει σε ένα κελί του γραικικού μοναστηρίου του Αγίου Νικολάου, μετόχι της Μονής Ιβήρων, και διάγει λιτότατο βίο. Μετρημένος και ολιγοδάπανος, μαζεύει κάθε δεκάρα, καθώς μέχρι τότε έχει αποφασίσει τι θέλει να κάνει με τα λεφτά που του εξασφαλίζουν το εμπορικό του δαιμόνιο και η παροιμιώδης τιμιότητά του.
kaplanjisissesef7
Δουλευταράς και πανέξυπνος, δεν θα του πάρει πολύ να γίνει ένας από τους πιο πετυχημένους μεγαλέμπορους γουναρικών της Ευρώπης. Συγκεντρώνει αμύθητη για την εποχή περιουσία, καθώς ο εμπορικός κόσμος της Γηραιάς Ηπείρου εκτιμά την αξιοπιστία και την ευθύτητά του και τον εμπιστεύεται πια με τα μάτια κλειστά.

Τα πλούτη δεν τον ξεστρατίζουν όμως, μοιάζοντας ανίσχυρα να τον δελεάσουν να ζήσει μέσα στην πολυτέλεια και την τρυφή. Αντιθέτως, πιάνει φιλίες με τον συμπατριώτη του Ζώη Ζωσιμά, καθώς μοιράζονταν το ίδιο πάθος για την ανιδιοτελή προσφορά στον συνάνθρωπο. Ο επίσης εθνικός ευεργέτης Ζωσιμάς θα τον μυήσει στα «μυστικά» της προσφοράς, αλλά και σε ένα μοντέλο λιτού ασκητικού βίου αλλιώτικο από τα άλλα.

Όπως και το πρότυπό του, οι έξι αδερφοί Ζωσιμάδες, ο Καπλάνης μένει άγαμος ώστε να αφοσιωθεί απερίσπαστος «στο πρώτον και θείο έργον, το οποίον είναι διά παντός το καλόν της πατρίδος», όπως έλεγε. Και όπως έκανε φυσικά πράξη σε όλη του τη ζωή.

Ο Καπλάνης παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του στη Μόσχα, πάντα στο ίδιο μοναστικό κελί, ζώντας μια απλή και ήρεμη ζωή. Ήρεμη εξωτερικά, μιας και μέσα του βασανιζόταν διαχρονικά από τη σκέψη της πατρίδας του να στενάζει κάτω από τον οθωμανικό ζυγό. Πριν στραφεί με ορμή στο φιλανθρωπικό έργο στην Ελλάδα, θα δοκιμάσει τις δυνάμεις του στην ανιδιοτελή προσφορά στην πόλη όπου ζούσε, έχοντας ωστόσο ακόμα και στο πρώιμο αυτό στάδιο των ευεργεσιών τη σκέψη στην υπόδουλη Ελλάδα.

Ο μακρύς δρόμος της ευεργεσίας

kaplanjisissesef3
Ό,τι έκανε ο Καπλάνης, το έκανε με μια απροσχημάτιστη απλότητα και ανιδιοτέλεια που πιστοποιήθηκε από τόσους και τόσους που έλαβαν το ζεστό άγγιγμά του. Ήταν φυσικότατο γι’ αυτόν να βοηθά οικονομικά τους φτωχούς ομογενείς και ιδιαίτερα τους συντοπίτες του, ήδη από τις πρώτες ημέρες της εγκατάστασής του στη Μόσχα.

Η ηθική αυτή επιταγή θα γενικευτεί λίγο αργότερα και θα περιλαμβάνει πια όλους τους ανθρώπους, αν και ο νόστος για τα πατρώα εδάφη θα τον κάνει να στραφεί σύντομα στην Ελλάδα. Η πρώτη του φανερή δωρεά είχε εξάλλου ελληνικό άρωμα: καταθέτει ένα τεράστιο ποσό στο Αυτοκρατορικό Ορφανοτροφείο της Μόσχας το 1797, 10.000 ρούβλια, και παραγγέλνει οι τόκοι του ποσού να κατευθύνονται κάθε χρόνο στο νοσοκομείο των Ιωαννίνων.
kaplanjisissesef5
Την επόμενη χρονιά, ανέλαβε τη λειτουργία και τη συντήρηση των διδακτηρίων της Μαρουτσαίας Σχολής στα Γιάννενα, την οποία εφοδίασε με βιβλία και επιστημονικά όργανα. Τον ίδιο χρόνο, σηκώνει νέο κτίριο στη σχολή, πιο μεγάλο και με σημαντική βιβλιοθήκη, το οποίο θα πάρει αργότερα το όνομά του και θα γίνει το έργο της ζωής του. Ταυτόχρονα, θέτει την Καπλάνειο Σχολή στην κηδεμονία της Εκκλησίας, κατοχυρώνοντάς την με πατριαρχικό σιγίλιο. Τοποθετεί σχολάρχη τον επιφανή και προοδευτικό δάσκαλο Αθανάσιο Ψαλίδα, καθιερώνει πρωτοποριακό για την εποχή πρόγραμμα σπουδών και καταφέρνει να μετατρέψει το σχολείο του σε ένα από τα λίκνα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, αλλά και λαμπρό κέντρο εθνεγερσίας για τον υπόδουλο ελληνισμό. Η σχολή κάηκε το 1821, ξαναχτίστηκε ωστόσο το 1926 και λειτουργεί μέχρι και σήμερα ως σχολικό συγκρότημα.

Ο Καπλάνης δεν σταμάτησε όμως εδώ, αφού στην πραγματικότητα τώρα ξεκινούσε. Ανάμεσα στις πολυπληθείς δωρεές του συγκαταλέγονται η ενίσχυση της Ελληνικής Σχολής της Πάτμου και της Αθωνιάδας Σχολής του Αγίου Όρους, η αποστολή χρημάτων στον Πανάγιο Τάφο και στο Σιναίο Όρος στην Ιερουσαλήμ, η προίκιση άπορων κοριτσιών των Ιωαννίνων, η βελτίωση των συνθηκών στις φυλακές της ηπειρώτικης πρωτεύουσας και η ενίσχυση του Νοσοκομείου της Νίζνας.
kaplanjisissesef4
Ταυτοχρόνως, καταθέτει εφάπαξ οικονομική βοήθεια στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, συντηρώντας παράλληλα πλήθος εκκλησιών και μοναστηριών στην Ελλάδα. Όταν δεν ασχολείται με τις επιχειρήσεις του, περνά τον καιρό του σχεδιάζοντας προσεκτικά την επόμενη αγαθοεργία του, κι αυτό θα γίνει το μοτίβο της λιτής ζωής του στην τελευταία δεκαετία του.

Τέσσερις μήνες μάλιστα πριν από τον θάνατό του, αισθανόμενος τις δυνάμεις να τον εγκαταλείπουν από τη μακροχρόνια ασθένεια που τον ταλαιπωρεί, αποφασίζει να συντάξει τη διαθήκη του. Μέσω των εικοσιπέντε άρθρων τής με ημερομηνία 15 Αυγούστου 1806 διαθήκης του, παραχωρεί μερικές ακόμα χιλιάδες ρούβλια για την κοινωνική μέριμνα, την εκπαίδευση και τη φροντίδα των Ελλήνων.

Ορίζει μάλιστα ρητά να κατατίθενται «αιωνίως» -καθώς λέει- χρηματικά ποσά για να προικίζονται τα άπορα κορίτσια των Ιωαννίνων αλλά και να επιβιώνουν οι άποροι και οι κατατρεγμένοι Ηπειρώτες. Τα 188.000 ρούβλια που διέθεσε συνολικά ήταν ένα πραγματικά τεραστίων διαστάσεων ποσό. Είπαν μετά πως ξόδεψε τους κόπους μιας ολόκληρης ζωής για την πατρίδα. Και το σχολείο του βέβαια, το μεγάλο του μέλημα, στο οποίο και κατευθύνθηκε το 73% της περιουσίας του.
kaplanjisissesef6
Η Καπλάνειος Σχολή του «Γλυκοζώη», όπως τον αποκαλούσαν τώρα για τη δυναμική φιλανθρωπική του δράση, ήταν το έργο της ζωής του. Πέρα από τη λειτουργία της και την οικονομική ενίσχυση των φτωχών μαθητών, ο Καπλάνης προέβλεψε ακόμα και τη μισθοδοσία τριών καθηγητών ξένων γλωσσών!

Τον ενδιέφερε να εξασφαλίσει τη διάρκεια και τον αντίκτυπο της Σχολής για τον φωτισμό του ελληνικού γένους, γι’ αυτό και τοποθέτησε διευθυντή τον λόγιο Ψαλιδά, κορυφαίο εκπρόσωπο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ο οποίος με την προοδευτικότητα, την ελευθεροφροσύνη και τον παιδαγωγικό του ζήλο εγκαινίασε μια νέα εποχή άνθησης της παιδείας στον τόπο μας. Ο Ψαλίδας διηύθυνε την Καπλάνειο επί 15 ολόκληρα χρόνια και την κατέστησε το ανώτερο εκπαιδευτήριο του ελλαδικού χώρου, θέτοντας τις βάσεις για την αναγέννηση του έθνους.

Ο Ζώης Καπλάνης έφυγε από τον κόσμο στις 20 Δεκεμβρίου 1806 και ενταφιάστηκε σε μοναστήρι του Ντονσκόι. Τρία χρόνια μετά τον θάνατό του, εκδόθηκε στη Μόσχα η ρωσική βιογραφία του, αφού άφησε και εκεί σοβαρό φιλανθρωπικό έργο. Τα «Σπάνια έργα ευποιίας του Ζώη Καπλάνη» μεταφράστηκαν αργότερα στα ελληνικά.

Ο μεγάλος Ηπειρώτης ήταν ο πρώτος που έλαβε επισήμως τον τίτλο του εθνικού ευεργέτη και γράφτηκε με χρυσά γράμματα στον μακρύ κατάλογο των μεγάλων ανθρωπιστών και πατριωτών που άλλαξαν το πρόσωπο του τόπου μας…

 

  Ἕκαστον μέλος τῆς ἁγίας σου σαρκός ἀτιμίαν δι' ἡμᾶς ὑπέμεινε τὰς ἀκάνθας ἡ κεφαλή ἡ ὄψις τὰ ἐμπτύσματα αἱ σιαγόνες τὰ ῥαπίσματα τὸ στό...