Ζούμε μέσα στον χώρο και τον χρόνο, όμως οι αλήθειες της πίστης μας υπερκαλύπτουν τον χρόνο και τον χώρο, γι’ αυτό είναι πάντα μοντέρνα η πίστη μας, έχει λύσεις για όλα τα θέματα που απασχολούσαν τον άνθρωπο του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Το σημερινό θέμα μας ξενίζει, γιατί στην εποχή που ζούμε νομίζουμε ότι μερικά πράγματα έχουν ξεπεραστεί, λέμε τι σχέση μπορεί να έχουν τα μεν με τα δε, είναι σαφώς και κάθετα διαχωρισμένα.
Τίθεται το ερώτημα: Οι άγιοι είναι μόνο αυτοί που έχουν αποχωρίσει από τον κόσμο, μόνο αυτοί έχουν την δυνατότητα; Δεν έχει κανείς την δυνατότητα ζώντας μέσα στον κόσμο να τελειοποιηθεί κατά το μέτρο της δωρεάς και της χάριτος; Η απάντηση είναι, ναι μπορούν από οποιαδήποτε θέση οι άνθρωποι να τελειοποιηθούν, να αγιοποιηθούν.
Η ορθόδοξη πνευματικότητα βιώνεται απ’ όλους τους ανθρώπους, επομένως δεν υπάρχουν ιδιαίτερες τάσεις, οι οποίες μπορούν ν’ ανταποκριθούν στο περιεχόμενό της.
Το κριτήριο είναι αν έχουν βαπτισθεί. Όσοι βαπτισθούν στο όνομα του Αγίου Τριαδικού Θεού, οφείλουν να εκτελούν τις εντολές του Ιησού Χριστού.
Δεν υπάρχουν εξαιρέσεις στην πορεία προς την θέωση, από το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωσιν.
Ο απόστολος Παύλος λέει «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε Χριστόν ενεδύσασθε». Οι πρώτοι Χριστιανοί ζούσαν έντονα την πνευματική ζωή, έφθαναν στον φωτισμό του νου και είχαν πάνω απ’ όλα αδιάλειπτο προσευχή. Ο απόστολος Παύλος κάνοντας λόγο για την παρθενία και τον γάμο λέει μεν ότι «ο άγαμος μεριμνά τα του Κυρίου, ο δε γαμήσας μεριμνά τα του κόσμου όσα αρέσει τη γυναικί» αλλά τονίζει συγχρόνως ότι ο χρόνος είναι συνεσταλμένος, ο περιορισμός του χρόνου είναι ένας οδηγός και αυτοί που έχουν γυναίκες να ζουν σαν να μην έχουν γυναίκες.
Έτσι και οι έγγαμοι ζούσαν ασκητικά και είχαν βιώματα της πνευματικής ζωής. Όλες τις επιστολές του στις οποίες κάνει λόγο για κάθαρση της καρδιάς, για φωτισμό της ψυχής, γι’ απόκτηση της νοεράς προσευχής, για αδιάλειπτη προσευχή, για κατά χάριν νουθεσία, για την εν πνεύματι ζωή, τις απέστειλε στις Εκκλησίες στις οποίες οι Χριστιανοί ήταν έγγαμοι και ζούσαν μέσα σε οικογένειες.
Αυτό δείχνει ότι οι πρώτες αποστολικές Εκκλησίες ζούσαν όπως ζουν σήμερα στις ιερές μονές οι μοναχοί.
Όταν όμως αργότερα μετά την κατάπαυση των διωγμών, ο Χριστιανισμός έγινε επίσημη πια θρησκεία του Κράτους, εισήλθε μέσα στην Εκκλησία η εκκοσμίκευση, χάθηκε αυτή η μοναχική ζωή.
Ακριβώς τότε αναδείχθηκε ο μοναχισμός σαν προσπάθεια βιώσεως της ουσίας της πνευματικής ζωής.
Γι’ αυτό οι πατέρες τονίζουν ότι ο μοναχισμός, είναι συνέχεια της αποστολικής εποχής και της ζωής της πρώτης Εκκλησίας και οι μοναχοί είναι οι «ευαγγελικώς ζώντες». Δηλαδή αυτοί που ζουν την μετάνοια στον έσχατο βαθμό και προσπαθούν να τηρήσουν επακριβώς τις εντολές του Χριστού.
Κάθε ορθόδοξος μοναχός που ζει σωστά, είναι απόστολος Χριστού, είναι μάρτυς, είναι προφήτης.
Η μοναχική ζωή είναι προφητική, αποστολική και μαρτυρική. Μία απάντηση σ’ αυτό που ρωτάνε πολλοί τι σημαίνει μοναχισμός και τι κάνουν οι μοναχοί.
Εάν θέλουμε να δούμε ποια είναι η ουσία της μοναχικής ζωής, μπορούμε να διαβάσουμε τους μακαρισμούς του Χριστού. Ο μοναχός αρχίζει με την βαθιά μετάνοια, το κλάμα που προσφέρει το έλεος του Θεού και την κάθαρση της καρδιάς. Δηλαδή δεν τα προσφέρουμε εμείς ο Θεός μας τα προσφέρει.
Μέσα στο Ευαγγέλιο και στις επιστολές του αποστόλου Παύλου υπάρχουν όλα τα στοιχεία που συγκροτούν τον γνήσιο και πατερικό μοναχισμό. Όλα αυτά τα στοιχεία μπορούμε να τα βρούμε στην ακολουθία της μοναχικής κουράς. Εκεί φαίνεται ότι κατά την διάρκεια της δοκιμασίας, ο υποψήφιος μοναχός βρίσκεται στην τάξη των κατηχουμένων, αφού κατά την διάρκειά της περνά μέσα από μεγάλη μετάνοια και από την κάθαρση της καρδιάς. Είναι η πρώτη αγάπη για την οποία κάνει λόγο ο ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη. Όταν ολοκληρώνεται η μετάνοια, γίνεται η μοναχική κουρά που λέγεται δεύτερο Βάπτιμα.
Η μοναχική κουρά λέγεται μυστήριο, διότι ο μοναχός βιώνει την φωτιστική ενέργεια του Θεού.
Άλλωστε το δεύτερο Βάπτισμα κατά τον Άγιο Συμεών τον νέο θεολόγο, είναι το Βάπτισμα του Πνεύματος, ο φωτισμός του νου, η απόκτηση της νοεράς προσευχής.
Το ότι κατά την μοναχική κουρά λέγεται «και των αμαρτιών σου καθαίρει και υιός φωτός γίνει» δείχνει ότι ο μοναχός προ της κουράς ζει την κάθαρση της καρδιάς. Και με την κουρά αποκτά τον φωτισμό του νου. Κάθαρση-φωτισμός-θέωση.
Εδώ φαίνεται η αποστολική ζωή και η πολιτεία των πρώτων Χριστιανών όπως περιγράφεται στις επιστολές και στις πράξεις των αποστόλων.
Η μοναχική ζωή είναι αποστολική και ευαγγελική πολιτεία, γιατί προηγείται η νέκρωση του παλαιού ανθρώπου και ο μοναχός γίνεται ναός του Αγίου Πνεύματος. Οι ευχές του ιερέως είναι πολύ χαρακτηριστικές πάνω στο θέμα αυτό: «Κατασκεύασον αυτόν όργανον εναρμόνιον, ψαλτήριον του Αγίου Πνεύματος, όπως εντεύθεν μετά προκοπής απεκδυσάμενος τον παλαιόν άνθρωπο τον φθειρόμενον κατά την φιλήδονον απάτην του πολυμόρφου όφεως, ενδύσηται τον νέον Αδάμ, τον κατά Θεόν κτισθέντα εν οσιότητι και δικαιοσύνη. Στερέωσον αυτόν πάντοτε τα στίγματα και τον Σταυρόν τον Ιησού βαστάζειν εν τω σώματι αυτού, δι’ ων αυτώ ο κόσμος εσταύρωται και αυτός τω κόσμω».
Και οι έγγαμοι Χριστιανοί καλούνται και αυτοί να ζήσουν στην προσωπική τους ζωή, το Ευαγγέλιο και τις εντολές του Ιησού Χριστού. Κανείς δεν εξαιρείται από αυτήν την υποχρέωση. Πάνω απ’ όλα η μετάνοια, η αποβολή της φιλαυτίας και η απόκτηση της φιλοθεϊας και της φιλανθρωπίας, πρέπει να βιώνονται απ΄ όλους.
Βέβαια, είναι κάπως διαφορετικές οι συνθήκες της ζωής, γι’ αυτό στον έγγαμο υπάρχει ανάλογη προσαρμογή. Πάντως ό,τι για τον μοναχό είναι το μοναστήρι, για τον έγγαμο είναι η οικογένεια. Εκεί καλείται να εφαρμόσει το θέλημα το Θεού, η οποία οικογένεια γνωρίζουμε ότι είναι ένας σταυρός. Δεν είναι βίος ανθόσπαρτος, αυτό είναι ι ευχή η οποία απέχει από την πραγματικότητα. Πολλές φορές σκεπτόμαστε τις ιεραποστολές στην Αφρική ή αλλού και λέμε ότι είναι κάτι το πολύ ωραίο και να μπορούσαμε να το κάνουμε και εμείς. Ας ξεκινήσουμε πρώτα από τα δικά μας, τα καθημερινά μας, και όταν κανείς τακτοποιήσει την καθημερινότητα τότε ας κοιτάξει και πιο μακριά.
Είναι μία θεωρητική και αφηρημένη σκέψη η οποία μπορεί να παρασύρει κάθε άνθρωπο, ενώ πραγματικά είναι πολύ συγκεκριμένος ο ρόλος του που πρέπει ν’ ασκηθεί ο έγγαμος μέσα στην οικογένεια.
Η Εκκλησία έβαλε όλη την διδασκαλία της στις ευχές του μυστηρίου του γάμου. Εκεί φαίνεται ότι οι σύζυγοι πρέπει να διάγουν εν σωφροσύνη και αγάπη και να πορεύονται κατά τις εντολές του Θεού.
Η ευχή του γάμου σε συνάρτηση με την ευχή της κουράς «Αυτός Δέσποτα Πανάγιε ευλόγησον τον γάμον τούτον και παράσχου τοις δούλοις σου τούτοις ζωήν ειρηνικήν, μακροημέρευσιν, τοις εις αλλήλους αγάπην εν τω συνδέσμω της ειρήνης, σπέρμα μακρόβιον, την επί τέκνοις χάριν, τον αμαράντινον της δόξης στέφανον. Αξίωσον αυτούς ιδείν τέκνα τέκνων, την κοίτην αυτών ανεπιβούλευτον διατήρησον και δος αυτοίς από της δρόσου του ουρανού άνωθεν και από της πιότητος της γης. Έμπλησον τους οίκους αυτών σίτου, ελαίου, οίνου και πάσης αγαθοσύνης ίνα μεταδιδώσι και τοις χρείαν έχουσι, δωρούμενος άμα και πάντα τα προς σωτηρίαν αιτήματα». Αυτή η ευχή δείχνει ότι και στην συζυγική ζωή πρέπει να εφαρμόζεται η σωφροσύνη, η αγάπη και η ελεημοσύνη. Άλλωστε ο απώτερος σκοπός και εδώ είναι η σωτηρία. Είναι χαρακτηριστικές οι ευχές στο τέλος του μυστηρίου, με τις οποίες εύχεται ο ιερέας να εργάζονται και οι δύο σύζυγοι τις εντολές του Θεού. «Μεγαλύνθητι νυμφίε ως ο Αβραάμ και ευλογήθητι ως ο Ισαάκ και πληθύνθητι ως ο Ιακώβ, πορευόμενος εν ειρήνη και εργαζόμενος εν δικαιοσύνη τας εντολάς του Θεού. Και συ νύμφη μεγαλύνθητι ως η Σάρα και εφράνθητι ως η Ρεβέκκα και πληθύνθητι ως η Ραχήλ, ευφρανομένη τω ιδίω ανδρί φυλάττουσα τους όρους του νόμου ότι ούτως ηυδόκησεν ο Θεός».
Η μνημόνευση ανδρών και γυναικών της Παλαιάς Διαθήκης που αξιώθηκαν θείες οπτασίες και η ευχή να διαφυλάξουν τις ευχές του Θεού, δείχνουν την ασκητική και σωτηριώδη σημασία του κατά Χριστόν γάμου.
Είναι σαφής διδασκαλία των αγίων πατέρων ότι ο τρόπος συλλήψεως, κυοφορίας και γεννήσεως του ανθρώπου, αποτελούν τους δερμάτινους χιτώνες που φόρεσε ο Αδάμ μετά την πτώση. Αλλά τελικά ευλογήθηκε αυτός ο τρόπος από τον Θεό.
Ο Άγιος Μάξιμος γράφει ότι ο γάμος όπως τον ορίζουμε εμείς σήμερα, είναι αποτέλεσμα της πτώσεως.
Ο Ιωάννης Χρυσόστομος διδάσκει ότι όλες οι ευαγγελικές εντολές, είναι κοινές για όλους τους ανθρώπους. «πάντα γαρ τα των γάμων κοινά εστί».
Ο Μέγας Βασίλειος παρατηρεί ότι όλοι οι άνθρωποι μοναχοί και έγγαμοι, καλούμεθα να τηρήσουμε τις εντολές του Χριστού. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς μιλώντας για την καρδιακή καθαρότητα, λέει ότι και οι έγγαμοι μπορούν να την επιμεληθούν, αλλά φυσικά με περισσότερη δυσκολία. Άλλωστε η ύπαρξη πολλών εγγάμων αγίων στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη που είχαν νοερά προσευχή όπως η προφήτις Άννα, δείχνει πως είναι δυνατόν όλα τα στοιχεία που συγκροτούν την ορθόδοξη πνευματικότητα, να τα βιώσουν και οι έγγαμοι.
Η προφήτης ΄Αννα μητέρα του προφήτου Σαμουήλ, είχε νοερά προσευχή μέσα στην καρδιά της και προσευχόταν νοερά και κατά την διάρκεια του μεγάλου της πόνου.
Έτσι κατά την ορθόδοξη πνευματικότητα οι άνθρωποι δεν χωρίζονται σε άγαμους και έγγαμους, σε μοναχούς και κοσμικούς. Αλλά σε ανθρώπους που έχουν το Άγιο Πνεύμα και σε ανθρώπους που δεν το έχουν.
Όλοι οι άνθρωποι είναι δυνατόν να εφαρμόσουν, κατόπιν πάντα καθοδηγήσεως από πνευματικό πατέρα, τις εντολές του Θεού και να βιώσουν την ορθόδοξη πνευματικότητα. Δεν υπάρχουν αριστοκράτες και μη, προνομιούχοι και μη στην ορθόδοξη παράδοση.
Υπήρξαν πολλοί έγγαμοι άγιοι και όμως μπόρεσαν σηκώνοντας από την μια μεριά το σταυρό του γάμου, συγχρόνως να τελειοποιηθούν.
Ο απόστολος Παύλος που είχε «σκώλοπα σατάν» και ζήτησε τρεις φορές από τον Θεό να τον απαλλάξει, ίσως είναι μία απάντηση σε κάθε σταύρωμα.
Η απάντηση του Κυρίου, και ίσως απάντηση σε κάθε άνθρωπο, ήταν «αρκεί σοι η χάρις μου η γαρ δύναμίς μου εν ασθενίαις τελειούται». Είναι προτιμότερο να ζητάμε την χάρη του Κυρίου στις δυσκολίες, του έγγαμου ή του άγαμου, του μοναχού ή του κοσμικού, για βοήθεια και αντιμετώπιση γιατί αυτές οι δυσκολίες είναι αυτές που σπρώχνουν τον άνθρωπο γρηγορότερα στην σωτηρία, κάτι που το αγνοεί ο πονηρός και ο Πανάγαθος Θεός με την πανσοφία του βοηθά με κάθε τρόπο τον άνθρωπο για την σωτηρία.
Όλο το σύμπαν, αυτό το δημιούργημα του Θεού, κουβαλάει επάνω του κάτι το μοναδικό, είναι ο άνθρωπος. Δεν έχει τίποτε άλλο αξία σ’ αυτό το σύμπαν παρά μόνο ότι πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη υπάρχει ο άνθρωπος. Έτσι καταλήγουμε στην άποψη ότι το σύμπαν είναι ανθρωποκεντρικό.
Το σύμπαν έχει φτιαχτεί για να εξυπηρετήσει τον άνθρωπο.
Πνευματικός άνθρωπος είναι εκείνος που μετέχει των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος, εκείνος που είναι ναός του Αγίου Πνεύματος. Δεν πρόκειται για μία αφηρημένη συναισθηματική ή διανοητική πνευματικότητα.
Ο κατ’ εξοχήν φορέας της ορθοδόξου πνευματικότητος είναι ο άγιος, ο οποίος αποκαλύπτεται με την διδαχή, με τα έργα του και τα λείψανά του.
Ο μη πνευματικός, ο στερημένος των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος, λέγεται ψυχικός ή σαρκικός άνθρωπος.
Οι πατέρες λένε ότι με την πάροδο του χρόνου ένα από τα δύο γίνεται στον άνθρωπο, ή σαρκοποιείται το πνεύμα ή πνευματικοποιείται η σάρκα.
Ουδέτερη κατάσταση δεν μπορεί να υπάρξει, αυτό είναι μία μεγάλη αλήθεια. Ο καλός γίνεται καλύτερος και ο κακός γίνεται χειρότερος, ο τσιγκούνης γίνεται χειρότερος, ο φιλεύσπλαχνος γίνεται πιο πολύ κ.ο.κ.
Αυτό ακριβώς δείχνει και την διαφορά μεταξύ της ορθοδόξου πνευματικότητος από άλλες πνευματικότητες.
Η ορθόδοξη πνευματικότητα διαφέρει σαφώς από πνευματικότητες δυτικού και ανατολικού τύπου.
Η διαφορά στο δόγμα, το οποίο δεν είναι κάτι το αφηρημένο και θεωρητικό, έχει πρακτικές συνέπειες και δείχνει την διαφορά στο ήθος. Η ουσία της ορθοδόξου πνευματικότητος βρίσκεται πάνω απ’ όλα στ’ ότι είναι θεραπευτική. Θεραπεύει την ασθένεια του ανθρώπου και από άτομο που γεννιέται ο καθένας, τον καθιστά πρόσωπο. Ο άνθρωπος από ανθρωποκεντρικός, γίνεται χριστοκεντρικός. Αυτό που θεραπεύεται πρωτίστως είναι η καρδιά, που είναι το κέντρο της υπάρξεως του ανθρώπου. Δεν πρόκειται για μία θεραπεία εξωτερική, αλλά εσωτερική.
Ο νους στην κατάσταση της ασθενείας, σκορπίζεται με την λογική και γι’ αυτό πρέπει πλέον να επιστρέψει στην καρδιά. Αυτή η ταύτιση του νου με την λογική, χαρακτηρίζει πάρα πολύ την δυτική σκέψη. Η επιστημονικοποίηση των πάντων είναι ένα χαρακτηριστικό. Γι΄ αυτό πρέπει να επιστρέψει ο νους στην καρδιά. Η ορθόδοξη Εκκλησία λέγεται νοσοκομείο, θεραπευτήριο, ιατρείο της ψυχής γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
Αυτή είναι η ρίζα του κακού. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πόσο λάθος είναι η δυτική σκέψη από αυτήν την επιστημονικοποίηση των πάντων, είναι ότι ο Μέγας Αντώνιος ήταν αγράμματος και όμως θεωρείτο ο πρύτανης της ερήμου. Αυτοί οι άνθρωποι είπαν τέτοιες αλήθειες που δεν μπορούν να τις προσεγγίσουν οι απλώς μορφωμένοι κοσμικά. Στην ορθόδοξη Εκκλησία όμως δεν τονίζεται μόνο η αναγκαιότητα της θεραπείας, αλλά συγχρόνως διαγράφεται και ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται. Επειδή ο άνθρωπος έχει ακάθαρτο νου και ακάθαρτη καρδιά, πρέπει να περάσει επιτυχώς από τα τρία στάδια της πνευματικής ζωής.
Δηλαδή την κάθαρση της καρδιάς, τον φωτισμό του νου και τελικά την θέωση.
Η ορθοδοξία δεν μοιάζει με την φιλοσοφία, αλλά με τις πρακτικές επιστήμες και κυρίως με την ιατρική. Διότι στην ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχουν βεβαιώσεις θεραπείας, αφού έχει να δείξει θεραπευτικά αποτελέσματα. Τα τρία αυτά στάδια της πνευματικής ζωής είναι στην πραγματικότητα, μέθεξη της καθαρκτικής, φωτιστικής και θεοποιού ενεργείας του Θεού, διότι επιτυγχάνεται με την θεία χάρη.
Αυτό το θεραπευτικό στοιχείο της Εκκλησίας μπορούμε να το δούμε πολύ καθαρά, στις περιπτώσεις των θαυμάτων. Άνθρωποι με ανίατες ασθένειες θεραπεύονται, όπως και από πνευματικές ασθένειες, εξορκισμοί κ.λπ. που γίνονται από ανθρώπους που έχουν την χάρη του Θεού η οποία ενεργεί για να γίνουν αυτές οι θεραπείες. Πραγματικά στην εποχή μας προσφέρουν μεγάλο έργο, διότι οι ασθένειες της εποχής μας είναι πνευματικής υφής, η κρίση για την οποία όλοι μιλάμε κυρίως εντοπίζεται στον πνευματικό τομέα, γι’ αυτό έχουμε τις εξάρσεις των αυτοκτονιών, της εγκληματικότητας, του σατανισμού.
Και εδώ έχει λόγο η Εκκλησία καθαρά θεραπευτικό. Η θεραπεία του ανθρώπου που είναι ο βασικός σκοπός της ορθοδόξου πνευματικότητος, γίνεται με τα μυστήρια της Εκκλησίας και την ασκητική ζωή. Σε όλη την εκκλησιαστική παράδοση φαίνεται ο συνδυασμός μεταξύ μυστηρίων και ασκήσεως.
Η άσκηση προηγείται των μυστηρίων και μετά από αυτά ακολουθεί και πάλι η ασκητική ζωή.
Η νηστεία είναι άσκηση, είναι μέσον δεν είναι σκοπός. Ο σκοπός είναι η συμμετοχή στα μυστήρια, εξομολόγηση, Θεία Κοινωνία κ.λπ. Η διάσπαση του συνδέσμου μυστηρίων και ασκήσεως οδηγεί ή σε μία επίπλαστη εξωτερική ηθικολογία ή στην πλήρη εκκοσμίκευση.
Απαιτείται συνδυασμός άσκησης και συμμετοχής στα μυστήρια. Μία άλλη αλήθεια είναι ότι στην ορθόδοξη πνευματικότητα δεν υπάρχει διάσταση και διάσπαση μεταξύ νηπτικής και κοινωνικής θεολογίας.
Οι άγιοι πατέρες δεν χωρίζονται στεγανά σε νηπτικούς και κοινωνικούς. Η σωστή κοινωνικότητα είναι συνέπεια της νηπτικότητας και η νήψη είναι η υπόσταση της κοινωνικής πραγματικότητας.
Η νήψη είναι η εγρήγορση η πνευματική.
Η κοινωνικότητα είναι στοιχείο της ορθοδόξου πνευματικότητος. Η νήψη ασκείται από το άτομο μεμονωμένα, ενώ οι κοινωνικότητα με άλλους ανθρώπους.
Υπήρξαν πολλοί άγιοι οι οποίοι εξελίχθηκαν πάρα πολύ, ήταν αρχικά νηπτικοί και τελικά κατέληξαν πάλι στην κοινωνία, βγήκαν πάλι στον κόσμο.
Παράδειγμα ο πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός, βγήκε πάλι στον κόσμο και προσέφερε και εθνικό έργο.
Αυτοί οι άνθρωποι δεν έμειναν αδιάφοροι για ό,τι συνέβαινε στον κόσμο, κάθε άλλο μάλιστα.
Η θεραπεία της ψυχής από τους λογισμούς, τα πάθη, την τυραννία του θανάτου, κάνουν τον άνθρωπο κοινωνικά και ψυχολογικά ισορροπημένο.
Είναι αυτό που λένε οι ψυχολόγοι ότι όλες οι αγωνίες της ζωής, στο βάθος είναι αγωνία θανάτου.
Όταν ο άνθρωπος λύσει το υπαρξιακό του πρόβλημα, από κει και πέρα έχει λύσει σ’ ένα σημαντικό ποσοστό όλα τα επί μέρους προβλήματα και τις αγωνίες.
Με τον τρόπο αυτό λύονται και όλα τα κοινωνικά, πολιτικά, οικολογικά και οικογενειακά προβλήματα.
Στην ορθόδοξη παράδοση δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ μοναχών και έγγαμων, ούτε η κάθε τάξη έχει διαφορετικές υποχρεώσεις.
Όλοι μπορούν και πρέπει να τηρούν τις εντολές του Χριστού στην ζωή τους. Απλώς, διαφέρει ο χώρος ασκήσεως και ο βαθμός, ενώ ο σκοπός είναι πάντα ίδιος, είναι η σωτηρία. Όλοι καλούμεθα να πορευθούμε από το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωση.
Η ορθόδοξη πνευματικότητα είναι χριστοκεντρική, διότι στον Χριστό έγινε η υποστατική ένωση της θείας και ανθρωπίνης φύσεως, ασυγχύτως, ατρέπτως, αχωρίστως και αδιαιρέτως. Ενώθηκαν δύο φύσεις και μάλιστα με αυτόν τον τρομερά συνεκτικό τρόπο.
Είναι κάτι το οποίο δεν έγινε και στους αγίους αγγέλους, με τις άγιες πνευματικές οντότητες.
Παραμένει πάντα διαφορετική η φύση των αγγέλων, από την θεία φύση. Στο πρόσωπο του Χριστού όμως έγινε αυτό το θαυμαστό, αυτή η ένωση η οποία παραμένει εις τον αιώνα, δεν είναι για κάποιο χρονικό διάστημα. Γι’ αυτό ο Χριστός είναι το μοναδικό φάρμακο για την θεραπεία και σωτηρία του ανθρώπου.
Επειδή όμως ο Χριστός δεν μπορεί να θεωρηθεί έξω από τα άλλα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και έξω από την Εκκλησία, η οποία δεν είναι θείο καθίδρυμα, δεν είναι ένα νομικό πρόσωπο, αλλά είναι το σώμα του Χριστού, γι’ αυτό το λόγο η ορθόδοξη πνευματικότητα είναι Τριαδοκεντρική και Εκκλησιοκεντρική.
Αυτά τα στοιχεία φαίνονται πολύ καθαρά αν μελετήσει κανείς λίγο το θέμα των αιρέσεων.
Βλέπετε ότι δέχονται πολλά από την πίστη μας, όχι όμως το Εκκλησιαστικό στοιχείο, είναι κάτι πάρα πολύ χαρακτηριστικό. Αυτήν την υποστατική ένωση δεν την αντέχει ο πονηρός. Αντέχει όλα τ’ άλλα, νηστεία, ομιλίες, αναλύσεις κ.λπ. η αίρεση όμως δεν αντέχει από κει και πέρα αυτήν την υποστατική ένωση, το Χριστοκεντρικό στοιχείο της ορθόδοξης πνευματικότητος, την ύπαρξη του σώματος του Χριστού μέσα στην Εκκλησία.
Μέσα στην ορθόδοξη Εκκλησία που είναι το πνευματικό θεραπευτήριο, διασώζεται η μέθοδος θεραπείας του ανθρώπου. Ακόμη και σήμερα στην ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχουν Χριστιανοί που ζουν την κάθαρση, τον φωτισμό και την θέωση. Εκεί βλέπουμε την προσφορά της ορθοδόξου Εκκλησίας και της ορθοδόξου πνευματικότητος.
Ο θεραπευμένος άνθρωπος λύνει ταυτόχρονα όλα τα υπαρξιακά και κοινωνικά του προβλήματα.
πηγή
Ο Κύριος «ανελήφθη εις τον ουρανόν και εκάθισεν εκ δεξιών του Θεού». Το γεγονός της Αναλήψεως του Κυρίου είναι το ορατό σημείο της συμφιλίωσης Θεού και ανθρώπου, αλλά και του δοξασμού της ανθρώπινης φύσης. 
