Το Εικοσιένα ως προσωπικό πρόβλημα (Κ. Ε. Τσιρόπουλου)

 

Η εθνική επέτειος είναι ώρα συλλογικής μνήμης ενός λαού, με τη δύναμη της αναπόλησης προσήλωση σε ένα ιστορικό σταθμό απ’ όπου, ως Έθνος, μπορεί να ξαναντικρύσει τον εαυτό του και το μέλλον του. Γιατί την έννοια του Έθνους, της ιστορικής προσωπικότητας ενός λαού, προϋποθέτει τέτοιος πάνδημος εορτασμός.
Το Εικοσιένα μας λύτρωσε από την υιοθεσία του Βυζαντίου και τον μακρότατο βραχνά της δουλείας, όπως το Βυζάντιο μας είχε λυτρώσει από την υιοθεσία της αρχαιότητας. Μας έκανε πάλι άξιους να αισθανθούμε, ύστερα από αιματηρή πορεία τεσσάρων αιώνων μέσα στο ασφυκτικό σκότος της ιστορίας, αυτό που αποτελεί την αθάνατη αρετή των Ελλήνων: την αειθαλή εφηβεία μας, όταν γεμάτοι από ελπίδα και με νιάτα καινούργια, νιώθουμε έτοιμοι να ξαναϋφάνουμε την ιστορία μας, ξαναζωντανεύοντας την ελευθερία με τον δυναμικό και ενστικτώδη τρόπο που τη ζήσαμε τόσους αιώνες.
Αλλά αν το Εικοσιένα ήταν μνήμη μονάχα, θα αρκούσε σήμερα να αποθέσουμε κλωνάρι δάφνης στους νεκρούς που, με δυνάμεις ανθρώπινες, το ύψωσαν στα ουράνια και ζύγιασαν στο ζυγό της ίδιας τους της ύπαρξης την ελευθερία με το θάνατο. Δεν είναι μόνο μνήμη. Οι ήρωες του Έθνους θα μένανε αμάρτυροι και αδικαίωτοι αν το δικό τους έργο δεν γινόταν προσωπικό μας πρόβλημα σήμερα. Γιατί έτσι φρονώ πως η ιστορία γονιμοποιεί το παρόν: προσφέροντας παροτρύνσεις, διδάγματα, εμπνεύσεις συμπεριφοράς και κατορθώνοντας να σώζει, μέσα από τις καθημερινές, εγωιστικές θλάσεις της ζωής, την ενότητα και την εμπνοή του έθνους.
Σκόπιμα, δεν χαρακτήρισα το πρόβλημα του Εικοσιένα ατομικό αλλά προσωπικό. Γιατί θέλησα να υπογραμμίσω, με την ιερότητα και τη δραστική μνήμη των λέξεων, -ως το άτομο είναι γέννημα του Δυτικού πνεύματος, ενώ το πρόσωπο ως έννοια καμινεύτηκε από το ελληνικό πνεύμα, στο χώρο αυτό όπου ζούμε, για ν’ ακεραιώσει τον μεταφυσικό του χαρακτήρα μέσα στην Ορθόδοξη Χριστιανοσύνη. Για να νιώσουμε, οι Έλληνες, την Ελληνική ιστορία, συγκεκριμένα: το Εικοσιένα, έχουμε το καθήκον ν’ αναχθούμε στην περιωπή του προσώπου, δηλαδή του ελεύθερου ανθρώπου, με ζωηρή και δημιουργική μνήμη της πνευματικής μας φύσης και του πολιτιστικού μας χρέους στη ζωή αυτή. Και ως πρόσωπα να κοινωνήσουμε από το δικό του κρασί, για να δυναμώσουμε τη σημερινή μας ζωή. Όταν ο Μακρυγιάννης αρνείται το δικαίωμα να τον χτυπούν, γιατί δεν είναι ζώο αλλά άνθρωπος, αύτη την έννοια την ελληνική του προσώπου, που πάνω του άφησε το αχνάρι του ο Θεός, υποδηλώνει με τρόπο αυθόρμητο και ενστικτώδη.
Μπροστά σε μεγάλους τάφους σήμερα ορθοί, όλοι οι Έλληνες, στους τάφους που με ανθρώπινο υλικό -ας μη το ξεχνούμε- κατόρθωσαν να πράξουν το αντρικό κατόρθωμα της ελευθερίας, είναι ανάγκη να αναρωτηθούν πως, υιοθετημένοι από τους Πατέρες εκείνους του Νεοελληνικού Έθνους, είναι δυνατό να φανούν άξιοί τους, στα χρόνια αυτά τα δίσεχτα που τους δόθηκε να σηκώνουν στους ώμους την ιερή Κιβωτό του Ελληνισμού. Ως πρόσωπα, οι Έλληνες, ως ελεύθεροι κι αξιοπρεπείς άνθρωποι που αφουγκράζονται εντός τους να δουλεύει το μελίσσι της αθανασίας, οφείλουν να αναρωτηθούν πώς πρέπει να λειτουργήσουν μέσα στην ιστορία τους ώστε να μη προδώσουν τον εαυτό και την αποστολή τους. Αυτό το πρόβλημα θέτει στη συνείδηση των Ελλήνων το Εικοσιένα, πέρα από τον δίκαιο εορτασμό και την εθνική καύχηση. Το πρόβλημα αυτό δεν είναι μονάχα πρόβλημα συλλογικό. Άλλοι λαοί ίσως έμαθαν να αντικρίζουν τον άνθρωπο ως κλάσμα μάζας. Είναι πρόβλημα προσωπικό, γιατί αγγίζει την ίδια τους την ύπαρξη ως ελεύθερων και θεοειδών ανθρώπων -ύπαρξη που ζητεί το νόημα της ζωής με το φωτισμό της ιστορίας.
Και στο πρόβλημα αυτό, η λύση ως απόκριση, φρονώ πως είναι η ακόλουθη: να διασώσουμε την ελευθερία του ανθρώπου και την αξιοπρέπειά του και να δημιουργήσουμε από τον εαυτό μας πολιτισμό. Ο πολιτισμός, η πνευματική καλλιέργεια, δεν είναι ποτέ δημιούργημα σκλάβων αλλά ελεύθερων ανθρώπων, που με συνείδηση δημιουργική και ευθύνη, παίρνουν το θνητό υλικό της ζωής και εμπνέονται νέους συνδυασμούς και προηγμένες μορφές ευγένειας του ανθρώπου. Είπα: μορφές, για να υπαινιχτώ μια από τις αξεπέραστες αρετές του ελληνικού πνεύματος, την μορφοπλαστική του βούληση. Η ελευθερία δεν είναι άμορφη, ούτε η δημοκρατία. Πήραν από την Τουρκοκρατία μια άμορφη ζωή οι άντρες του Εικοσιένα, και μορφοποίησαν μια Πολιτεία που την ονειρεύτηκαν ελεύθερη, ιστορική συνεπώς, πηγή πολιτισμού και πάλι. Γιατί η μοίρα των Ελλήνων είναι να πλάθουν πολιτισμό, και όταν απιστούν στο ριζικό τους, η ιστορία τους παθαίνει θαρρείς ανακοπή, υποφέρει.
Η σημερινή κρίση του πολιτισμού σύντριψε τις μορφές βίου, τέχνης, συμπεριφοράς, ακόμη και το λόγο που είναι η υψίστη περηφάνια της ελευθερίας του συνειδητού ανθρώπου από τα πράγματα. Σύντριψε και το πρόσωπο του ανθρώπου, αυτή την αρχέγονη, τραγικά ιερή μορφή της δημιουργίας. Αλλά το Εικοσιένα είναι μορφοπλαστικό: έπλασε Πολιτεία, ήρωες, άγιους, άξιους καλλιτέχνες. Έπλασε ελευθερία και Δημοκρατία πάλι, με τ’ αναιώνια ελληνικά υλικά. Αν νιώθουμε το πρόβλημα που σήμερα ανοίγεται στη συνείδησή μας, έχουμε χρέος να ξαναπολεμήσουμε τη τρομαχτική αμορφία της ζωής αυτής, για να της δώσουμε ξανά μορφή στα μέτρα της ιερότητας του ανθρώπινου προσώπου. Η μάχη αυτή για τη μορφή -μάχη από αιώνων ελληνική- για να τελεσφορήσει προϋποθέτει ενότητα των Ελλήνων, υψηλό συμπνευματισμό.
Τη πνευματική αυτή ενότητα γεώργησε επί 400 χρόνια το Έθνος, ώστε κάτω από τον αποκαλυπτικό φωτισμό της Ορθόδοξης Εκκλησίας, να βεβαιώσει την αδελφοσύνη των Ελλήνων και να τους αναγάγει στην ενότητα του Γένους, της γενιάς, της μιας οικογένειας με βυθείς, μυστικούς και άθραυστους δεσμούς πολλαπλής συγγένειας. Σε ολάκερη την Ευρώπη κανένας λαός δεν πέτυχε τέτοια συγκλονιστική, ελευθερωτική αναγωγή.
Από τέτοια ενότητα ξεκινά ο άθλος ενός Έθνους για τον εξευγενισμό της ζωής και τη δημιουργία πολιτισμού. Και η ζωή ευγενίζεταί όταν μαζί με τον άνθρωπο, αποχτά στέρεο ηθικό σχήμα, μορφή, και όταν κερδίζει το νόημα που παρέχει η ελευθερία. Νόημα πανύψηλο, αφού για την ελευθερία αυτή σαρκώθηκε ο Θεός σε άνθρωπο -κατά τον Ευαγγελισμό της Παρθένου Μαρίας.
Πιστοί στο Εικοσιένα, πιστοί δηλαδή στον ίδιο μας τον εαυτό, με άγρυπνη τη συνείδηση της αδελφοσύνης, φρονώ ότι αποχτούμε το δικαίωμα, ξανακερδίζοντας την ιστορική μας αξιοπρέπεια, να πλησιάσουμε τους ιερούς τάφους και μέσα σε δάσος δάφνες που έθρεψε πρόθυμο αίμα, να ξανακούσουμε τη λαλιά της ελληνικής ελευθερίας και να στοχαστούμε πως θα ξαναγίνουμε άξιοι της Μεγάλης αυτής Γιορτής. Και πως, με αρετή και τόλμη, κατά τον Ποιητή, θα ξαναδώσουμε το πρωτείο της ζωής στην Ελευθερία.