ἀληθὴς νηστεία

Ἰωὴλ Φραγκάκος (Μητροπολίτης Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας)

"Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι ἀπέχουσι τὸν μισθῶν αὐτῶν"

Ὅ,τι κερδίζουμε καὶ κατορθώνουμε στὴν ἀρετὴ καὶ στὴν ἠθική μας τελείωση, εἶναι θησαυρὸς ἀσύλητος καὶ μάλιστα προσωπικός, ἀναφαίρετος θησαυρός. Δὲν εἶναι τὰ "περὶ ἡμᾶς", ἀλλὰ "ἡμεῖς", οὐδὲ κἄν τὸ σῶμα καὶ οἱ αἰσθήσεις, ἀλλ’ ἡ ψυχή μας, ἡ πνευματικὴ ἐντὸς μας ἀξία, ἡ ὕπαρξή μας. Ἀφοῦ, λοιπόν, ὁ ἀγώνας ποὺ κάνουμε εἶναι γιὰ νὰ ζήσουμε πνευματικά, ὀφείλουμε νὰ τὸν κάνουμε σωστά. π.χ. λέγει ὁ Κύριος, γιὰ νὰ ὠφεληθοῦμε ἀπὸ τὴ νηστεία, νὰ τὴν κάνουμε μὲ σωστὸ τρόπο, γιατί ὅσοι νηστεύουν λάθος "ἀπέχουσιν τὸν μισθὸν αὐτῶν" (Ματθ. 6,16). Σήμερα πρὸ τῶν πυλῶν τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς θὰ θέλαμε νὰ δείξουμε κάποιες καταστάσεις ποὺ δὲν ἀφήνουν νὰ καρποφορήσει ἡ νηστεία καὶ μᾶς ἀφαιροῦν τὸν πνευματικὸ μισθό.


Προυποθέσεις τῆς νηστείας

Πρῶτα πρῶτα ὑπάρχει μία λανθασμένη ἀντίληψη γιὰ τὸ θεσμὸ τῆς νηστείας. Ἡ νηστεία δὲν εἶναι μόνο ἀποχὴ ἀπὸ ὁρισμένες τροφές, ἀλλ’ εἶναι καὶ ταπείνωση, μετάνοια καὶ ἐσωτερικὴ συντριβή. Ὄχι μόνον σωματικὴ κάθαρση μὲ λιτὴ δίαιτα, μὰ καὶ ἐσωτερικὸς πνευματικὸς ἀνακαινισμός. Βεβαίως ἡ πρώτη ἐντολὴ ποὺ ἔδωσε ὁ Θεὸς εἶναι ἐντολὴ νηστείας, ἀπὸ συγκεκριμένη τροφὴ καὶ ἡ παράβασή της ἔφερε τὴν ἔξωση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Παράδεισο. Ὁ Μωυσῆς, ὁ Κύριος, ὁ Παῦλος καὶ οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας νήστευαν. Ἡ νηστεία εἶναι τὸ μέσον κι ὄχι ὁ σκοπός. Ὁ σκοπὸς εἶναι ἡ ἐγκράτεια καὶ ἡ πνευματικὴ καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου κι ὄχι ἡ αὐτοδικαίωση. Πολλοὶ πιστεύουν πὼς εἶναι ἡ πρώτη ἀρετὴ κι ἄλλοι φρονοῦν πὼς εἶναι ἕνας παρεξηγημένος θεσμός, ποὺ εἶναι ἄχρηστος γιὰ τὴν ἐποχή μας. Πολλοὶ μάλιστα τὴν εἰρωνεύονται καὶ τὴν ἐμπαίζουν. Δὲν ἐξισώνεται ἡ νηστεία μὲ τὴ δίαιτα, ποὺ εἶναι δύο διαφορετικὲς καταστάσεις.

Ἡ νηστεία πρέπει νὰ γίνεται μὲ ἀγαθὴ διάθεση κι ἀπὸ ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ κι ὄχι γιὰ νὰ "φανῶμεν τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες" (ὅπ.π.). Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος γράφει πὼς ἐμεῖς πολλὲς φορὲς ξεπεράσαμε καὶ τοὺς ὑποκριτές. Γνωρίζω, λέγει ὁ ἅγιος, πολλοὺς ποὺ δὲ νηστεύουν, κι ἄλλους ποὺ ἐπιδεικνύονται μὲ τὴν ἄσκηση τῆς νηστείας. Ἐπίσης ξέρω κι ἀνθρώπους ποὺ ἐνῶ δὲ νηστεύουν "τὰ τῶν νηστευόντων προσωπεῖα περίκεινται", ντύνονται δηλ. τὶς μάσκες τῶν νηστευτῶν. Ὑπάρχουν κι ἄλλοι ἀκόμη πιὸ ἀσυνεπεῖς, ποὺ ἐνῶ δὲ νηστεύουν, διδάσκουν τοὺς ἄλλους γιὰ τὴ νηστεία. Ἡ ἀνθρωπαρέσκεια δὲν ἔχει θέση στὴ νηστεία. Κάνουμε νηστεία γιατί συμμετέχουμε στὰ παθήματα τοῦ Χριστοῦ. Ἀκόμη ἡ νηστεία μᾶς βοηθάει στὸν ἀγώνα ποὺ κάνουμε ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ διαβόλου. Ἡ δαιμονικὴ ἐνέργεια δὲν ἀποθρασύνεται στὸν καιρὸ τῆς νηστείας καὶ ἐπὶ πλέον "οἱ φύλακες τῆς ζωῆς ἡμῶν ἄγγελοι φιλοπονώτερον παραμένουσι τοῖς διὰ νηστείας τὴν ψυχὴν κεκαθαρμένοις", δηλ. οἱ φύλακες ἄγγελοί μας, λέγει ὁ Μ.Βασίλειος, μὲ καλύτερη διάθεση παραμένουν σὲ κείνους ποὺ καθαρίζουν τὴν ψυχή τους μὲ νηστεία. Ἀκόμη ὁ ἴδιος θὰ προσθέσει πὼς ἄγγελοι Θεοῦ καταγράφουν τοὺς νηστεύοντες "καθ’ ἑκάστην Ἐκκλησίαν". Μὲ τὴ νηστεία ἑλκυόυμε τὴ χάρη καὶ τὴν προστασία τοῦ Θεοῦ. Τὸ γένος τῶν δαιμόνων δὲ σταματᾶ νὰ πειράζει τοὺς ἀνθρώπους καὶ δὲν ἐκδιώκεται "εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ" (Ματθ. 17,21).


Ἀπαραίτητη ἡ νηστεία

Τώρα ποὺ ἀχίζει τὸ στάδιο τῆς νηστείας κι ὁ νοῦς μας εἶναι στραμμένος στὸ Πάσχα, καλούμαστε νὰ νηστεύσουμε σωματικὰ καὶ ψυχικά." Λύε πάντα σύνδεσμον ἀδικίας", γράφει ὁ Μ.Βασίλειος. Εἶναι ἡ νηστεία ἡ δεκάτη τοῦ χρόνου ποὺ ὀφείλουμε στὸ Θεό. Ἡ συστολὴ τοῦ ὕπνου, τῆς τροφῆς καὶ τῶν αἰσθήσεων συντρίβει τὴν καρδιὰ καὶ μᾶς κάνει νὰ πενθοῦμε γιὰ τὰ ἁμαρτήματά μας. Ἡ παράκληση τῶν πενθούντων εἶναι ἡ ζωντανὴ ἐπαφή μας μὲ τὸν Θεό. Τὶς ἡμέρες τῆς νηστείας πιθανῶς νὰ συναντήσουμε διάφορα ἐμπόδια, ὥστε νὰ μὴν πραγματοποιηθεῖ ἡ πνευματικὴ αὐτὴ ἄσκηση, ὅπως π.χ. ἀντεγκλήσεις μὲ τὸ περιβάλλον μας, μνησικακία ἀπὸ μέρους τῶν ἄλλων καὶ κακότητα. Μολύνονται οἱ ἡμέρες τῆς νηστείας μὲ τὰ πάθη μας. Ἂς μὴν πτοηθοῦμε. Ἂς ἀγαπήσουμε τὴ νηστεία καὶ τὴν ἐγκράτεια γιὰ νὰ ἔχουμε τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ περάσουμε μὲ εἰρήνη τὸ στάδιο τῆς Μ.