Σταυρός -Τύποι καί προφητεῖες

Πολλοί οἱ τύποι τοῦ σταυροῦ, καί σέ μία μελέτη δύσκολα κατορθώνει κανείς νά τούς συμπεριλάβει ὅλους. Ὅσο μελετᾶ κανείς, τόσο περισσότερους ἀνακαλύπτει. ῾Ο ἀριθμός τους δέν εἶναι ὁρισμένος, ὅπως δέν εἶναι ὁρισμένος καί ὁ ἀριθμός τῶν σημείων πού ἀναφέρονται στήν ἁγία Γραφή. Διότι, ἄν κανείς ἐπιχειρήσει νά τά μετρήσει ἀρχίζοντας ἀπό τίς θεραπεῖες καί τίς ἀναστάσεις, θά φθάσει νά μετρήσει καί τά «τάδε λέγει Κύριος…», καί τά «ἦσαν προσκαρτεροῦντες τῇ διδαχῇ… καί τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου» (Πρξ 2,42), διότι καί κάθε ἀποκάλυψη θείων λόγων εἶναι σημεῖο καί κάθε τέλεση τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας εἶναι σημεῖο. Στόν πνευματικό μας περίπατο μέσα στήν Παλαιά Διαθήκη βλέπουμε τό σταυρό τοῦ Κυρίου νά ἐμφανίζεται μυστηριωδῶς καί κατά ποικίλους τρόπους στούς ἄνδρες καί στό λαό, πού ἐπί χιλιάδες χρόνια ἦταν οἱ φορεῖς τῶν ὑποσχέσεων τοῦ Θεοῦ. Τόν βλέπουμε νά ἐμφανίζεται
► στόν ᾿Αδάμ ὡς «ξύλον τῆς ζωῆς» (Γέ 2,9· 3,22-24) καί ὡς πρωτευαγγέλιο (3,15),
► στόν ᾿Αβραάμ ὡς φυτό σαβέκ (Γέ 22,13),
► στόν ᾿Ιακώβ ὡς ράβδος (Γέ 47,31) καί σχῆμα εὐλογίας (48,13-20),
► στόν Μωυσῆ στήν ᾿Ερυθρά θάλασσα καί στήν ἔρημο ὡς ράβδος (῎Εξ 14,16), ὡς ξύλο πού γλυκαίνει τά νερά (῎Εξ 15,22-27), ὡς ξύλο πού ἀνοίγει πηγή νεροῦ στό βράχο (῎Εξ 17,1-7· ᾿Αρ 20,11), ὡς ξύλο ὅπου ὑψώνεται ὁ χάλκινος ὄφις (᾿Αρ 21,8-9), ὡς σχῆμα προσευχῆς (῎Εξ 17,8-16),
► στόν ᾿Ααρών ὡς ράβδος πού βλάστησε (᾿Αρ 17,16-27),
► στό λαό ὡς παράταξη (᾿Αρ 2-3),
► στόν Δαβίδ ὡς βακτηρία καί ράβδος σιδηρᾶ (Ψα 2,9· 22,4· 44,7· 73,2· 109,2), ὡς ἄφεση (Ψα 102, 11-12), ὡς ὑποπόδιο (Ψα 98,5· 131,7), ὡς σημεῖο (Ψα 59,5-6· 85,17),
► στούς προφῆτες ὡς «ἀξίνη» (Δ´ Βα 6,1-7), ὡς θανατηφόρο βότανο (᾿Ιε 11,19), ὡς γράμμα ταῦ (Τ) (᾿Ιζ 9,4).

Ἐπιπλέον:
• Τύπος τοῦ σταυροῦ ἦταν ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε, διότι ἦταν ἀπό ξύλο, ὅπως ὁ σταυρός, κι ἔγινε μέσο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπινου γένους (Γέ 6-8).• Τύπο τοῦ σταυροῦ διέγραψε ἡ διάσωση τοῦ Μωυσῆ ἀπό τήν ἐντολή τοῦ παιδοκτόνου τυράννου (῎Εξ 2,1-10).• Τύπο τοῦ σταυροῦ ὑποδήλωσε καί ὁ ᾿Ιησοῦς τοῦ Ναυῆ, ὅταν ὕψωσε τά χέρια στόν οὐρανό καί ζήτησε ἀπό τόν Θεό τήν παράταση τῆς ἡμέρας, μέ ἀποτέλεσμα νά καθηλώσει τόν ἥλιο καί τή σελήνη στίς θέσεις τους (᾿Ιη 10,12-13). Τότε παρατάθηκε τό φῶς καί ἐξολοθρεύθηκαν οἱ ἐχθροί τοῦ Θεοῦ· κατά τή σταύρωση τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ σκοτίσθηκε τό φῶς, γιά νά ἐξουδετερωθοῦν οἱ νοητοί ἐχθροί τοῦ Θεοῦ μέ τήν κατάβαση τοῦ Κυρίου στόν ἅδη.• Τύπος τοῦ σταυροῦ ἦταν τά δύο ξύλα πού ἀναζητοῦσε ἡ πτωχή χήρα ἀπό τά Σαρεπτά τῆς Σιδωνίας, ἡ ὁποία κατά τόν καιρό τῆς πείνας φιλοξένησε στό σπίτι της τόν προφήτη ᾿Ηλία (Γ´ Βα 17,12-15).• Τύπος τοῦ σταυροῦ ἦταν ὁ ᾿Ηλίας μέ τό πύρινο ἅρμα, ὅταν ἀνέβαινε στόν οὐρανό (Δ´ Βα 2,11).• Καί ὁ προφήτης ᾿Ιωνᾶς, ὅταν μέσα στό κῆτος ἀνέπεμπε ἱκεσία πρός τόν Θεό, τό σταυρό προδιέγραφε (᾿Ιν 2). Δέν λέγει βέβαια ἡ Γραφή, ἄν ὕψωσε τά χέρια του, ἀλλά ἔτσι τόν φαντάζεται ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση. Αὐτό ψάλλει καί ὁ μελωδός Κοσμᾶς·«Νοτίου θηρός ἐν σπλάγχνοις παλάμας ᾿Ιωνᾶς σταυροειδῶς διεκπετάσας τό σωτήριον πάθος προδιετύπου σαφῶς».• Σταυρός σχηματιζόταν καί ὅταν, καθώς λέγει ἡ παράδοση, οἱ δήμιοι πριόνιζαν τόν προφήτη ᾿Ησαΐα.
• Σταυρό σχημάτιζαν οἱ φλόγες μέ τούς τρεῖς παῖδες στήν κάμινο (Δα 3). Πάντοτε ἐμφανιζόταν ὁ τύπος τοῦ σταυροῦ σέ περιστάσεις δύσκολες, σέ καιρούς θλίψεως ἔκτακτης ἤ συνηθισμένης. Πάντοτε ἔδινε πνοή ἐλπίδος, τῆς ὁποίας ἡ δύναμη καί τό μέγεθος δέν ἐξηγοῦνται, ἄν ἐκληφθοῦν ὡς προερχόμενα μόνον ἀπό τά ὁρατά γεγονότα. ῾Η θλίψη, ὁ κίνδυνος, ἡ ταλαιπωρία μπῆκαν στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου μετά τή διατάραξη τῶν σχέσεών του μέ τόν Θεό. ῾Ο τύπος τοῦ σταυροῦ, πού σώζει ἀπό τή δύσκολη θέση τούς ἀφοσιωμένους δούλους τοῦ Θεοῦ, δέν ἦταν ἁπλῶς μία σωτήρια ἐπέμβασή του, ἀλλά μία ἐπέμβασή του πού ἐκφράζει πνεῦμα συμφιλίωσης. ῏Ηταν ἐπανάληψη τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἔρχεται ἡ ἡμέρα τῆς ἀποκαταστάσεως τῶν σχέσεών μας· φθάνει ὁ καιρός τῆς καταλλαγῆς τοῦ παραστρατημένου ἀνθρώπου μέ τόν οὐράνιο Πατέρα. ῾Η καταλλαγή ἔμελλε νά γίνει μέ τό σταυρό, καί τά προοίμια τῆς καταλλαγῆς βεβαιώνονταν ἀπό τούς τύπους του. «῾Ο τοῦ Χριστοῦ σταυρός», λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, «προανεκηρύττετο καί προετυποῦτο μυστικῶς ἐκ γενεῶν ἀρχαίων, καί οὐδείς ποτε κατηλλάγη τῷ Θεῷ χωρίς τῆς τοῦ σταυροῦ δυνάμεως»2. ῾Η δωρεά, πού δόθηκε ὁριστικά μέ τό σταυρό, δινόταν ἐν μέρει ὡς πρόγευση καί ὡς ἐγγύηση τῆς μεγάλης ἐπαγγελίας. Βέβαια, στήν Παλαιά Διαθήκη δέν προτυπώνεται, μόνον ὁ σταυρός. ῞Ολα τά πρόσωπα, τά γεγονότα καί οἱ καταστάσεις τῆς Καινῆς Διαθήκης ἔχουν στήν Παλαιά Διαθήκη τόν τύπο τους· κυρίως ὅμως ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστός καί ἔπειτα ἡ ἁγία του ᾿Εκκλησία, ὁ ζωηφόρος σταυρός, ἡ κυρίαΘεοτόκος Μαρία, ὁ τίμιος ᾿Ιωάννης ὁ Πρόδρομος, οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι, τά ἱερά μυστήρια.
• Τύπος τοῦ Χριστοῦ ἐπισημότερος ὅλων τῶν ἄλλων εἶναι ὁ ᾿Αδάμ ὡς ἀρχηγός τῆς ἀνθρώπινης γενιᾶς. Γι’ αὐτό καί ὁ Κύριος ἀποκαλεῖται νέος ᾿Αδάμ, δεύτερος ᾿Αδάμ καί πνευματικός ᾿Αδάμ. ῎Επειτα, τύποι τοῦ Χριστοῦ εἶναι·
• ῾Ο δίκαιος ῎Αβελ ὡς θῦμα φθόνου.
• ῾Ο Νῶε ὡς σωτήρας τοῦ γένους.
• ῾Ο ᾿Αβραάμ ὡς πατριάρχης.
• ῾Ο ᾿Ισαάκ ὡς υἱός ἀγαπητός πού ὁδηγήθηκε στή θυσία.
• ῾Ο ᾿Ιακώβ ὡς γενάρχης.
• ῾Ο πάγκαλος ᾿Ιωσήφ ὡς ἄκακος καί πουλημένος μέ χρήματα.
•῾Ο Μωυσῆς ὡς νομοθέτης τοῦ παλιοῦ νόμου.
•῾Ο ᾿Ααρών ὡς ἀρχιερέας τῆς παλιᾶς ἱεροσύνης.
•῾Ο Δαβίδ ὡς βασιλιάς τῆς παλιᾶς βασιλείας τοῦ ᾿Ισραήλ. Οἱ τρεῖς τελευταῖοι τύποι προτυπώνουν ὁ καθένας τους ἕνα ἀπό τά τρία ἀξιώματα τοῦ Κυρίου.
• ᾿Επιπλέον, τύπος τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ ὡς πρός τήν καινούργια ἱεροσύνη εἶναι ὁ Μελχισεδέκ· γι’ αὐτό ὁ Κύριος λέγεται «ἱερεύς κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ» (Ψα 109,4· ῾Εβ 5,6). ᾿Αναρίθμητοι εἶναι οἱ τύποι τοῦ Χριστοῦ. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει (Α´ Κο 10,1-4) ἀνάμεσα σ’ αὐτούς ὄχι μόνο πρόσωπα ἀλλά καί
• τήν πέτρα πού ἀκολουθοῦσε τούς ᾿Ισραηλίτες στήν ἔρημο καί
• τό νερό, πού ἀνέβλυζε ἀπό ἐκείνη τήν πέτρα καί
• τό μάννα. Τύποι τῆς ᾿Εκκλησίας εἶναι·
♦ὁ παράδεισος,
♦ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε,
♦ὁ λαός τοῦ ᾿Ισραήλ,
♦ἡ νύμφη τοῦ ῎Ασματος τῶν ἀσμάτων,
♦τό μικρό κατάλοιπο τῶν ἐκλεκτῶν τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖοι ἔμειναν μακριά ἀπό τή γενική ἀποστασία, ἀφοσιωμένοι πάντοτε σ’ Αὐτόν. Τύποι τῆς Θεοτόκου Μαρίας εἶναι·
♦ ἡ προμήτωρ Εὔα,
♦ ἡ ἄφλεκτη βάτος πού εἶδε ὁ Μωυσῆς,
♦ ὁ πόκος τοῦ Γεδεών,
♦ ἡ ἀδιάβατη πύλη τοῦ ᾿Ιεζεκιήλ, κ.ἄ. Οἱ τύποι κυριαρχοῦν στήν Παλαιά Διαθήκη. ῾Ο σκοπός τους προφανής. ῾Η Παλαιά Διαθήκη ὁλόκληρη εἶναι μία προειδοποίηση καί ὑπόσχεση ὅτι ἔρχεται, ἔρχεται ὁ Λυτρωτής τῆς πεσμένης ἀνθρωπότητος. ῾Η ἀγγελία αὐτή δίνεται, ὅπως εἴδαμε, γιά πρώτη φορά κατά τή θλιβερή ὥρα τῆς πτώσεως τῶν προπατόρων μας. Στή συνέχεια ἐπαναλαμβάνεται μέχρι τή γέννηση τοῦ Σωτήρα, καί δίδεται εἴτε μέ μυστικούς τύπους εἴτε μέ ἐκτενέστερες προφητεῖες. Κατά τά πανάρχαια χρόνια τῶν γεναρχῶν τῆς ἀνθρωπότητος καί τῶν πατριαρχῶν τοῦ ᾿Ισραήλ δίνεται ἡ ἀγγελία τῆς ἐλεύσεως τοῦ Σωτήρα περισσότερο μέ τύπους καί λιγότερο μέ λόγια. ῞Οσο οἱ καιροί περνοῦν καί πλησιάζει τό πλήρωμα τοῦ χρόνου, πληθύνονται οἱ προφητεῖες καί ὑποχωροῦν οἱ τύποι. Αὐξάνεται ἡ ἐναγώνια προσμονή τοῦ Μεσσία, ὡριμάζει ὁ πόθος τῆς ἀπολυτρώσεως. Κατά τό μέτρο τῆς προσδοκίας δίνεται ὁ πλοῦτος καί ἡ λεπτομέρεια τοῦ μεγάλου ἀγγέλματος. Στήν προφητική ἐποχή οἱ προφητεῖες γίνονται ὁλόκληρα κηρύγματα καί περιγραφές, ἐνῶ οἱ τύποι σπανίζουν. ῾Ο τύπος, λοιπόν, δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μία σιωπηρή καί ἀμυδρή προφητεία· εἶναι τό λυκαυγές τῆς προφητείας. ᾿Από τή σκοπιά αὐτή πρέπει νά βλέπουμε καί τούς τύπους τοῦ σταυροῦ, πού προανήγγειλαν
• τό σχῆμα του,
• τό βαθύτερο νόημά του καί
• τό εἶδος τῆς περιστάσεως, κατά τήν ὁποία ἐπρόκειτο νά ἐμφανισθεῖ. ῾Ο ἐσταυρωμένος καί ἀναστημένος Κύριός μας νά δώσει, ὥστε ὁ σταυρός νά εἶναι γιά μᾶς τό κύριο γνώρισμα τῆς ζωῆς μέχρι τήν ὥρα τοῦ θανάτου μας.

Στέργιος Ν. Σάκκος