Κυριακή ΛΒ΄ Επιστολών, Αποστ. Ανάγνωσμα: Α΄ Τιμ. 4, 9 -15 (22-1-2012) Ιερά Μητρόπολις Κωνσταντίας και Αμμοχώστου

Ρένου Κωνσταντίνου, Θεολόγου – Καθηγητή Μ.Ε

Ο λόγος του Θεού

Ανέκαθεν το κήρυγμα του θείου λόγου, καθώς και η διδαχή γενικότερα, αποτέλεσαν σημαντικό στοιχείο της αποστολής της Εκκλησίας. Οι σημερινοί ιεραπόστολοι και κήρυκες του λόγου του Θεού ακολουθούν το παράδειγμα του ιδίου του Χριστού. «Και περιήγε», γράφει ο ευαγγελιστής Ματθαίος, «όλην την Γαλιλαίαν ο Ιησούς διδάσκων εν ταις συναγωγαίς αυτών και κηρύσσων το ευαγγέλιο της βασιλείας...» (Μτθ. 4, 23).  Μετά την ένδοξη του Ανάσταση ο Κύριος ανέθεσε στους Μαθητές και Αποστόλους του το έργο της διδαχής και του κηρύγματος του ευαγγελίου σε όλη την οικουμένη. Έτσι εξηγείται λοιπόν η φροντίδα των Αποστόλων για το έργο της διδαχής και τη διαφύλαξη της παρακαταθήκης της πίστεως.

Ιδιαίτερη φροντίδα για το έργο αυτό επέδειξε ο θείος απόστολος Παύλος ο πρωτοκορυφαίος. Δεν είναι τυχαίο το ότι ονομάστηκε «απόστολος των εθνών», αφού μετέδωσε το θείο λόγο και κήρυξε το μήνυμα του ευαγγελίου στα έθνη, περιοδέυοντας σε όλη τη γνωστή τότε οικουμένη. Από τις επιστολές του οι λεγόμενες ποιμαντικές είναι εκείνες στις οποίες ο Απόστολος αναφέρεται διεξοδικότερα στην ευθύνη των εργατών της Εκκλησίας σε σχέση με την άσκηση του διδακτικού και ποιμαντικού τους έργου. Αυτό παρατηρούμε και στο 4ο κεφάλαιο της Α' προς Τιμόθεον επιστολής του. Συγκεκριμένα ο απόστολος Παύλος στο σημείο αυτό και δη από το στίχο 6 και μέχρι το τέλος του κεφαλαίου,  υποδεικνύει τους κανόνες εκείνους που οφείλει να τηρεί ο μαθητής του Τιμόθεος, ο οποίος είναι και ο παραλήπτης της επιστολής, κατά την άσκηση του ποιμαντικού και διδακτικού του έργου στην Έφεσο. Η περικοπή μας αφορά του στίχους 9 ως 15 του 4ου κεφαλαίου. Τα όσα αναφέρει στο χωρίο αυτό ο απόστολος Παύλος έχουν διαχρονική αξία και αφορούν τους εργάτες του ευαγγελίου και σήμερα.

Στο στίχο 9 ο θείος Παύλος τονίζει ότι η αλήθεια που μας παραδίδεται με το κήρυγμα της Εκκλησίας, είναι αλήθεια απόλυτης αξιοπιστίας και αιωνίου κύρους. Είναι λόγος αληθινός και γι’ αυτό και είναι «άξιος πάσης αποδοχής» εκ μέρους των ανθρώπων. Είναι ο λόγος που ζωοποιεί και γαλουχεί τους πιστούς. Είναι «το ύδωρ το ζων», που χαρίζει τη ζωή σε όσους τον αποδεχτούν και τον εφαρμόσουν στη ζωή τους. Χρειάζεται βέβαια καθαρότητα καρδίας και απλότητα νου. Διότι, αν αυτά δεν υπάρχουν, τότε ο άνθρωπος παραμένει αδιάφορος και ψυχρός ή ακόμη και εχθρικός απέναντι στον λόγο του Θεού.

Ο κόπος της χριστιανικής ζωής στηρίζεται πάνω στην ελπίδα και τη βεβαιότητα που εκείνη μας παρέχει. Η ελπίδα στην αξιοπιστία του θείου λόγου που εγγυάται ο Θεός, δίνει τη δυνατότητα και τη χαρά στον άνθρωπο να κοπιάζει και να υπομένει κάθε είδους δοκι¬μασία, πόνου και θλίψης για χάρη της αλήθειας και της αρετής. Εδώ ο Παύλος αναφέρεται στις δοκιμασίες της αποστολικής ζωής και έργου. Ωστόσο αυτά αφορούν και τον κάθε πιστό χριστιανό σήμερα. Η ελπίδα στην αιώνια ζωή του μέλλοντος αιώνος, που εγγυάται ο «ζων» Θεός, μας κάνει να κοπιάζουμε και να υπομένουμε ονειδισμούς και περιφρονήσεις χάριν του Χρίστου (στίχος 10). Είναι γεγονός ότι ιδιαίτερα στις μέρες μας, η χριστιανική ζωή είναι αιτία ονειδισμού και διωγμών από αντίθεους ανθρώπους.

Στον ίδιο στίχο ο Απόστολος των εθνών τονίζει ότι ο Θεός, στον οποίο στηρίζεται ή ελπίδα των χριστιανών, δεν είναι μόνο «ζων», αλλά και «σωτήρ πάντων ανθρώπων, μάλιστα πιστών». Ο Θεός θέλει τη σωτηρία όλων των ανθρώπων. Είναι «σωτήρ πάντων ανθρώπων». Η ενσάρκωση του Λόγου, το Θείο Πάθος και γενικότερα το σχέδιο της Θείας Οικονομίας, στόχο έχουν τη σωτηρία των ανθρώπων. Ωστόσο δεν σώζονται όλοι οι άνθρωποι. Σώζονται όσοι θα το θελήσουν και θα το επιδιώξουν. Αυτό ασφαλώς εννοεί ο Παύλος με τη διευκρινιστική προσθήκη που κάνει «μάλιστα πιστών». Η σωτηρία είναι η κλήση που ο Θεός απευθύνει καθολικά σε όλους τούς ανθρώπους. Όμως τελικά θα σωθούν εκείνοι πού θα δεχτούν αυτή την κλήση.

Στο στίχο 11 ο απόστολος Παύλος απευθύνει στον Τιμόθεο μια διπλή σύσταση: «παράγγελλε ταύτα και δίδασκε». Ο Ζιγαβηνός ερμηνεύοντας το σημείο αυτό, αναφέρει: «παράγγελλε μεν τοις εν γνώσει αμαρτάνουσι, δίδασκε δε τους εν αγνοία σφαλλομένους».

Όταν έγραφε την επιστολή του ο Παύλος ο Τιμόθεος ήταν τριανταπέντε ετών περίπου. Γι’ αυτό και στον επόμενο στίχο ο απόστολος Παύλος συνιστά κανείς να μην τον καταφρονεί εξαιτίας του νεαρού της ηλικίας του. Η σύσταση αυτή αφορά κυρίως τους χριστιανούς της Εφέσου. Ας μην λησμονούμε πως η επιστολή αυτή θα διαβαζόταν και από τους χριστιανούς της Εφέσου. Θέλει έτσι ο Παύλος να επιβάλει τον σεβασμό προς το πρόσωπο του μαθητή του εκ μέρους όλων των πιστών. Δεν αποκλείεται από την άλλη, να στοχεύει ο Παύλος στο να καταστήσει ακόμη προσεκτικότερο τον Τιμόθεο στον τρόπο συμπεριφοράς του απέναντι στους Εφεσίους, πράγμα που όχι μόνο καταφρόνηση δεν θα προκαλούσε, αλλά αντίθετα θα επέσυρε και τον θαυμασμό.

Ο νεότατος στην ηλικία Τιμόθεος, φέροντας στους ώμους του το βάρος του επισκοπικού λειτουργήματος και την ευθύνη της διαποιμάνσεως της Εκκλησίας της Εφέσου, όφειλε να γίνει «τύπος των πιστών» (στίχος 12β). Τύπος σημαίνει αξιομίμητο υπόδειγμα, «αρχέτυπον του βίου» και «εικών», οπως εξηγεί ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Ο Παύλος δεν περιορίζεται σε μια γενική σύσταση, αλλά προσδιορίζει στη συνέχεια σε τι ακριβώς ο Τιμόθεος όφειλε να αναδειχθεί «τύπος των πιστών». «Εν λόγω» σημαίνει κατά τη δημόσια διδασκαλία, τη διδαχή και το κήρυγμα του ευαγγελίου. «Εν αναστροφή»: εννοεί εδώ τον  τρόπο ζωής και συμπεριφοράς, το βίο και την πολιτεία του. «Εν αγάπη»: Αν η προς αλλήλους αγάπη είναι το θεμελιώδες γνώρισμα όλων των χριστιανών, πολύ περισσότερο είναι των εκκλησιαστικών ποιμένων και διδασκάλων. Η έκφραση «εν πνεύματι» σημαίνει όπως εξηγεί ο Οικουμένιος, «εν τη πνευματική καταστάσει». Ο Παύλος προσθέτει, τέλος, άλλα δύο στοιχεία: «εν πίστει» και «εν αγνεία». Ο Τιμόθεος έπρεπε ν’ αναδειχθεί «τύπος των πιστών» με την ορθή και αδίστακτη πίστη του και με την αγνότητα και την καθαρότητα της ψυχής και του σώματος του.

Γράφοντας την επιστολή του ο Παύλος φαίνεται πως έχει κατά νου να επισκεφθεί και πάλι την Έφεσο. Αυτό συμπεραίνουμε με βάση τα όσα αναφέρει στην αρχή του στίχου 13: «Εως έρχομαι …». Μέχρι λοιπόν να επισκεφθεί ξανά την Έφεσο, ο Απόστολος των εθνών συνιστά στον Τιμόθεο: «πρόσεχε τη αναγνώσει, τη παρακλήσει, τη διδασκαλία». Η έννοια της «προσοχής» στην ανάγνωση είναι η επιμέλεια πού όφειλε να επιδεικνύει ο Τιμόθεος στο έργο της ανάγνωσης και της ορθής ερμηνείας των Γραφών στις συνάξεις των χριστιανών της Έφέσου. Επιμέλεια και προσοχή όφειλε να επιδεικνύει ο Τιμόθεος και στο έργο της «παρακλήσεως» και της «διδασκαλίας». Με τη διδασκαλία ο ποιμήν διδάσκει γενικά όλους τους πιστούς. Με την παράκληση προσπαθεί να παρηγορήσει τους θλιμμένους.

Το «χάρισμα» που έλαβε ο Τιμόθεος ήταν η ανάδειξη του σε επίσκοπο και διδάσκαλο των χριστιανών της Εφέσου. Τα είχε λάβει, διευκρινίζει ο Απόστολος, πρώτο «δια προφητείας» και δεύτερο «με τα επιθέσεως των χειρών του πρεσβυτερίου» (στίχος 14). Το «δια προφητείας» σημαίνει πως η ανάδειξη του Τιμοθέου σ’ αύτη τη διακονία υποδείχθηκε άνωθεν «κελεύσαντος, τούτο του θείου Πνεύματος», όπως ερμηνεύει ο Ζιγαβηνός. Έγινε δηλαδή με υπόδειξη του Παναγίου και τελεταρχικού Πνεύματος. Παράλληλα όμως χειροτονήθηκε, δέχτηκε την επίθεση των χειρών του Πρεσβυτερίου, δηλαδή των Αποστόλων.

Τέλος, στο στίχο 15, ο θείος Παύλος παραγγέλλει στο μαθητή του Τιμόθεος να μελετά όλα όσα του έγραφε προηγουμένως. Οι υποθήκες του να αποτελούν το κύριο έργο και τη διαρκή ενασχόληση του. Αν αυτό το έκανε ο Τιμόθεος τότε και η προκοπή του θα γινόταν φανερή σε όλους.

Τα μηνύματα του σημερινού αποστολικού αναγνώσματος ασφαλώς έχουν διαχρονική αξία και σημασία. Αφορούν τους ποιμένες της Εκκλησίας και σήμερα, αλλά και τον πιστό λαό. Θα σταθούμε εδώ στην προτροπή του Παύλου «πρόσεχε τη αναγνώσει, τη παρακλήσει, τη διδασκαλία». Το πρώτο (ανάγνωση της Γραφής) αφορά γενικά όλους τους πιστούς, όλους όσους ανήκουν στην ποίμνη του Χριστού. Τα άλλα δύο (παράκληση και διδασκαλία) αφορούν κυρίως τους εργάτες του λόγου του Θεού και τους ποιμένες.

«Πρόσεχε τη αναγνώσει»: το παράγγελμα αυτό πρέπει να αντηχεί στα αυτιά κάθε πιστού. Είναι πάντοτε επίκαιρο και αναφέρεται στο καίριας σημασία ζήτημα της σχέσεώς μας με τον αιώνιο λόγο του Θεού, την Αγία Γραφή. Η Αγία Γραφή είναι ο λόγος του Θεού που ζωοποιεί και χαριτώνει. Επιπλέον η Αγία Γραφή αγιάζει την καρδιά, φωτίζει το νου και ενισχύει τη θέληση μας για αγώνα πνευματικό. Η Αγία Γραφή αποτελεί  συνάμα την αποκάλυψη του Θεού σ’ εμάς τους ανθρώπους. Χάρη σ’ αυτή την αποκάλυψη εμείς οι άνθρωποι γνωρίζουμε την αλήθεια της ζωής και τους κόσμου.  «Πρόσεχε τη αναγνώσει», σημαίνει ακόμη να μην ξεχνάμε, να μην παραλείπουμε τη μελέτη της Αγίας Γραφής. Αποτελεί χρέος μας. Ας γίνει, λοιπόν, η καθημερινή τροφή της ψυχής μας, πηγή φωτισμού, χαράς και παρηγοριάς. Με προσοχή, σημαίνει επιπλέον με προσευχή. Αν ό,τι κάνουμε στη ζωή μας, οφείλουμε να το ξεκινάμε με προσευχή, πολύ περισσότερο με προσευχή θα πρέπει ν’ αρχίζουμε τη μελέτη του λόγου του Θεού. «Πρόσεχε», τέλος, «τη αναγνώσει» σημαίνει να μελετούμε την Άγια Γραφή ακολουθώντας την ερμηνεία της Εκκλησίας, καθοδηγούμενοι από τους Θεοφόρους Πατέρες μας.

«Πρόσεχε … τη παρακλήσει, τη διδασκαλία»: Αυτά αφορούν περισσότερο τους ποιμένες και διδασκάλους της Εκκλησίας, όπως αναφέραμε πιο πάνω. Η παράκληση, η παρηγοριά και η στήριξη των πιστών, αποτελούν βασικό έργο των ποιμένων, δηλαδή του ιερού κλήρου: διακόνων, πρεσβυτέρων και επισκόπων της Εκκλησίας. Ιδιαίτερα σε καιρούς δοκιμασίας και θλίψεως, που η πρόνοια του Θεού επιτρέπει, οι ποιμένες οφείλουν να παρηγορούν το λαό και να γίνονται παραδείγματα υπομονής, επιμονής και εμμονής στην αληθινή πίστη. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί τέλος, στη διδασκαλία του θείου λόγου. Οι κληρικοί, αλλά και οι κήρυκες του ευαγγελίου είναι επιφορτισμένοι με το έργο της διδασκαλίας του λόγου της Γραφής. Αποτελεί καθήκον και χρέος γι’ αυτούς η μετάδοση των αληθειών της πίστης και η σπορά του λόγου του Θεού στις καρδιές των ανθρώπων, ώστε αυτός φυτρώνοντας, να αποδώσει «καρπόν εκατονταπλασίονα», κατά το λόγο της Γραφής (Λκ. 8, 8).