Οι Αποκριές στη Μάνη

Του Ντίνου Παπαδογεωργή, δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Ο Φάρος της Λακωνίας», α.φ. 521, 19.02.1988 Αρχίζουν εβδομήντα ημέρες πριν το Πάσχα και τελειώνουν την Καθαρή Δευτέρα, οπότε αρχίζει η Μ. Σαρακοστή. Περικλείουν τις εβδομάδες του Τριωδίου, την Κρεατινή και την Τυρινή. Οι γιορταστικές εκδηλώσεις δεν γίνονται με αμφιέσεις και με τα άλλα που ξέρουμε σήμερα και τα οποία είναι ειδωλολατρικά κατάλοιπα. Οι Ρωμαίοι που θαύμαζαν τις ειδωλολατρικές ελληνικές γιορτές, συνέχισαν αυτό τον τρόπο γιορτασμού των αποκριών, ο οποίος δεν άλλαξε επί του Χριστιανισμού, παρ’ ότι έγιναν αργότερα και αυτοί Χριστιανοί, αλλά ξαπλωθήκανε στη δυτική Ευρώπη. Κατά τη Δευτέρα του Τριωδίου μια ομάδα ανδρών ειδικών στη σφαγή των χοίρων περιέρχονται όλα τα σπίτια του χωριού και σφάζει τους χοίρους μόνο, ενώ την υπόλοιπη εργασία για την οριστική τακτοποίηση των κρεάτων αναλαμβάνει η οικογένεια, η οποία από πείρα τα καταφέρνει μια χαρά. Αν ο χοίρος είναι μικρής ηλικίας θα τον «λεχιάσουν», δηλαδή θα του κάνουν αποτρίχωση με καυτό νερό, εάν δε μεγάλος τότε θα τον γδάρουν, θα αλατίσουν καλά το δέρμα του και θα το χρησιμοποιήσουν για την κατασκευή τσαρουχιών, τα οποία είναι πολύ ανθεκτικά, ιδεώδη μπορεί να πει κανείς στο πετρώδες και ανώμαλο έδαφος της Μάνης. Τα εντόσθια, το κεφάλι και τα χονδρά κόκαλα που δεν κάνουν για σύγκλινα, καταναλώνονται στις τρεις αυτές εβδομάδες, γιατί μόλις φθάσει η Καθαρή Δευτέρα κι αρχίσει έτσι η Μ. Σαρακοστή, αρχίζει η μεγάλη νηστεία που θα κρατήσει μέχρι το Πάσχα, πενήντα μέρες δηλαδή. Το υπόλοιπο κρέας θα αλατιστεί καλά για δέκα ημέρες και την Πέμπτη της Κρεατινής εβδομάδας, την Τσικνοπέμπτη θα καπνιστεί. Κατασκευάζουν την κρεμάλα, όπως τη λένε, που μοιάζει με την κρεβατίνα της κληματαριάς και εκεί κρεμούν το κρέας που είναι κομμένο σε στενόμακρες λουρίδες, στις «βασκές». Κάτω από το κρέας καίνε σιγά-σιγά διάφορους μυρωδάτους θάμνους κυρίως φασκομηλιά, κι έτσι προσδίδουν στα σύγκλινα ένα εξαιρετικό άρωμα και αποσμίζουν τελείως αυτό από την ειδική γεύση του χοιρινού κρέατος. Αφού λοιπόν βράσουμε το κρέας και το κάνουμε σύγκλινα θα το βάλουμε σε μικρά κιούπια για να έχωμε τα άρτεμα όλης της χρονιάς ή την αρτεσία αν θέλετε, δηλαδή τη διατηρημένη τροφή, την παστωμένη. Την πρώτη ημέρα της σφαγής του οικιακού χοίρου κάθε οικογένεια θα παρασκευάσει τον Μέλανα Ζωμό, λιγάκι εκσυγχρονισμένο και θα φάει το γνωστό σήμερα με το όνομα «συκοτοπασπαλά», «χιουροπασπαλά» ή «γουρουνοπασπαλά». Σ’ όλες αυτές τις 21 ημέρες θα γίνει φαγοπότι, οινοποσία και μοιρολόγια αντί τραγούδια δίνοντας έτσι μια πιο Δωρική υφή στο γλέντι, μια και στη Μάνη η τοπική ποίηση και το τραγούδι ήταν το μοιρολόι και για τις χαρές και για τις λύπες. Η εκτροφή των χοίρων σε κάθε οικογένεια, ένας-δυό ή τρεις σε κάθε μια, και σε περισσότερο αριθμό στους τσιφλικάδες, επί της προελληνικής εποχής, επί Πελασγών, Λελέγων, Μυνιών και Κάρων. Αλλά και κατά τους Αχαιούς όπως αναφέρει ο Όμηρος, που ο Οδυσσέας είχε ειδικό χοιροβοσκό, τον Εύμαιο και τους Δωριείς, που υποχρέωναν τους είλωτες να εκτρέφουν πολλούς χοίρους και να τους παραδίδουν για την διατροφή του Σπαρτιάτικου Στρατού, με απαραίτητη και τότε την παρασκευή του Μέλανος Ζωμού. Οι Λάκωνες μόλις έγιναν Χριστιανοί, προσήρμωσαν τις αποκριές στα Χριστιανικά μέτρα κι έγιναν κι αυτές κινητές μια και συνακολουθούν το Πάσχα. Δεν φεύγουν όμως ποτέ από το βαρύ χειμώνα που είναι απαραίτητος και προσφέρεται καταπληκτικά για την παρασκευή -όλων όσων προαναφέραμε- προϊόντων του χοιρινού κρέατος. Και μετά τις ημέρες της αποκριάς, η μεγάλη νηστεία. Μετά την ημέρα η νύχτα που περνώντας θα φέρει την ανατολή δηλαδή το Πάσχα και θα δώσει χρώμα, στη νηστεία και στο ίδιο, πράγματα που λείπουν σήμερα, με την εισβολή του εξωπαραδοσιακού πολιτισμού.

πηγή