Η καρποφορία της γης

«Υπέρ ευκρασίας αέρων, ευφορίας των καρπών της γης, και καιρών ειρηνικών, του Κυρίου δεηθώμεν.»

(Για την ευκρασία των αέρων, για την καρποφορία της γης και για καλούς καιρούς, ας παρακαλέσουμε τον Κύριο).

Οι άνθρωποι είμαστε δεμένοι με τη γη. Η γη για μας είναι «και μήτηρ και τροφός»· η μητέρα, που μας γεννάει και μας τρέφει. Αυτός ο λόγος, που θα μπορούσε ίσως να παρεξηγηθεί, είναι λόγος, καθώς είδαμε, του αγίου Χρυσοστόμου, και μας δείχνει την αληθινή σχέση, που συνδέει τον άνθρωπο με τη γη. Ο άγιος Πατέρας της Εκκλησίας συμπληρώνει, για να μας πει πως η γη, που μας γεννάει και μας τρέφει, αυτή είναι και ο τάφος μας, όταν θα πεθάνουμε· «αύτη γαρ ημίν και…τάφος εστίν». Το ίδιο έλεγαν και οι αρχαίοι Αθηναίοι για τη γη της Αττικής, πως αυτή ήταν η «τεκούσα και θρέψασα και υπο­δεξαμένη». Εμείς, ερμηνεύοντας τη δέηση της Θείας Λειτουργίας «Υπέρ ευκρασίας αέρων.,.», θα μιλήσουμε σήμερα για την καρποφορία της γης, από την οποία εξαρτάται η υλική συντήρηση και ζωή του ανθρώπου.

Στη θεία Λειτουργία η Εκκλησία εμφανίζεται μπροστά στο Θεό με την αληθινή υπόσταση του ανθρώπου και με τις πραγματικές του ανάγκες. Η Εκκλησία ξέρει πολύ καλά τί είναι ο άνθρωπος· πως τον έπλασε ο Θεός από σώμα υλικό και από ψυχή λογική· πως είναι μια σφιχτοδεμένη σύνθεση του υλικού και του πνευματικού κόσμου· πως, για να ζήσει, έχει ανάγκες τό ίδιο σωματικές και ψυχικές. Το υλικό σώμα, που έπλασε από χώμα ο Θεός, είναι ο μισός άνθρωπος· και η ψυχή, από το θείο φύσημα μέσα στο σώμα, είναι ο άλλος μισός. Ούτε μόνο το σώμα ούτε μόνη η ψυχή είναι ο άνθρωπος, αλλά και τα δυο μαζί· το καθένα με την αξία του και το καθένα με τις δικές του ανάγκες.

Εδώ τώρα μας ενδιαφέρουν οι σωματικές ανάγκες του ανθρώπου, η διατροφή του και η συντήρησή του. Αυτές τις ανάγκες η Εκκλησία δεν τις αγνοεί και δεν αδιαφορεί γι’ αυτές. Γι’ αυτό και δέεται στη θεία Λειτουργία, για να δώσει ο Θεός ό,τι χρειάζεται για να καρποφορήσει η γη. Οι καλοί καιροί, ο ήλιος και η βροχή είναι η δωρεά του Θεού για τον επιούσιο άρτο, που κάθε μέρα στην προσευχή του ζητάει ο πιστός. Και δεν είναι μόνο για τον άνθρωπο η δέηση αυτή, αλλά και για όλα όσα ζουν επάνω στο πρόσωπο της γης· ο Θεός ανοίγει το χέρι του και «εμπιπλά παν ζώον ευδοκίας». Ό,τι ζει επάνω στη γη περιμένει την ευδοκία του Θεού· να βγει ο ήλιος, να βρέξει ο ουρανός, να φυσήξει ο αέρας, να καρποφορήσει η γη.

Αυτή η ευκρασία αέρων, η εναλλαγή των εποχών, το συνταίριασμα των καιρών, η βροχή και ο ήλιος, αυτή κάνει τη γη να διαφέρει από τα άλλα άστρα κι αύτη συντηρεί τη φυσική ζωή επάνω στον πλανήτη. Μέσα στη λεγόμενη ατμόσφαιρα της γης γίνεται αενάως ένα θαύμα, που είναι το θαύμα της φυσικής ζωής. Ο ψαλμός, χωρίς να κάνει επιστήμη, βλέπει με καθαρό μάτι αυτό το θαύμα και δοξάζει τον Δημιουργό, με αυτά τα λόγια, που τα ακούμε σε κάθε ακολουθία του Εσπερινού· «Ποτίζων όρη εκ των υπερώ­ων αυτού· από καρπόν των έργων σου χορτασθήσεται η γη. Ο εξανατέλλων χόρτον τοις κτήνεσι και χλόην τη δουλεία των ανθρώπων, του εξαγαγείν άρτον εκ της γης». (Δοξασμένο το όνομά σου Κύριε! Ποτίζεις τα βουνά από τα σύννεφα και χορταίνεις τη γη με ήλιο και βροχή και αέρα, για να καρποφορήσει· να δώσει χορτάρι και χλόη για τα ζώα, που δουλεύουν στον άνθρωπο, για να βγάλει από τη γη το ψωμί του.)

Μεγάλο κακό και συμφορά είναι η ανομβρία, δηλαδή ή αναβροχιά. Στο Μεγάλο Ευχολόγιο της Εκκλησίας υπάρχει ειδική ακολουθία· ένας ικετήριος Κανόνας και εννέα Ευχές, σε καιρό ανομβρίας. Σ’ αυτές τις Ευχές, με πολύ ζωντανό τρόπο, περιγράφεται η εικόνα της διψασμένης γης και ο κίνδυνος, που απειλεί τους ανθρώπους και τα ζώα.

Καιροί ειρηνικοί δεν είναι οι ειρηνικές τάχα περιστάσεις, αλλά οι επωφελείς και οι κατάλληλοι καιροί για την καρποφορία της γης. Γιατί δεν φτάνει βέβαια να βρέξει ο ουρανός, μα είναι ανάγκη να βρέξει όταν πρέπει, και η βροχή να είναι ευεργετική. Οι καταιγίδες και οι πλημμύρες και οι καύσωνες και οι παγετοί δεν είναι οι ειρηνικοί καιροί, που θέλει για να βλαστήσει και να καρποφορήσει η γη. Υπάρχει μια δημιουργική συνεργασία ανάμεσα στον ήλιο και τον πλανήτη μας, ανάμεσα στα στοιχεία της ατμόσφαιρας και τη γη, που εξασφαλίζει τους όρους της φυσικής ζωής. Βάση αυτής της συνεργασίας είναι το νερό, το ξεχωριστό αυτό προνόμιο της γης. Ο ήλιος έξω από τη γη και το νερό επάνω στη γη δίνουν τη ζωή επάνω στον πλανήτη. Η γη δέχεται τις ζωογόνες δυνάμεις του ουρανού, το φως και τη θερμότητα του ήλιου· τη βροχή και τη δροσιά, που ανεβαίνει από τη θάλασσα στα σύννεφα και πάλι κατεβαίνει για να ποτίσει το χώμα· να φυτρώσουν οι σπόροι, να αναπτυχθούν τα φυτά, να ωριμάσουν οι καρποί, τα τραφούν και να ζήσουν οι άνθρωποι και τα ζώα.

Σκοπός μας βέβαια δεν είναι να διδάξουμε σήμερα φυσιογνωσία. Είναι όμως ανάγκη να πούμε τόσα, ίσα μόνο χρειάζονται για να καταλάβουμε τη σημασία που έχει για τη φυσική μας ζωή η δέηση της θείας Λειτουργίας «Υπέρ ευ­κρασίας αέρων…». Φοβούμαστε όμως πως το μεγάλο πλήθος τώρα των ανθρώπων, όσοι άφησαν τα χωράφια και συγκεντρώθηκαν στις πόλεις κι όσοι παράτησαν τη γεωργία και μαζεύτηκαν στα βιομηχανικά κέντρα, φοβούμαστε λοιπόν πως δεν καταλαβαίνουν πια τι θα πει ευκρασία αέρων, ευφορία των καρπών της γης και καιροί ειρηνικοί. Οι τωρινοί άνθρωποι, που στοιβάχτηκαν στις τσιμεντένιες πολυκατοικίες των πόλεων και δεν βλέπουν ήλιο και δεν πατούν χώμα, μιλάνε και μαλώνουν για κάποιους χώρους μέσα στην πόλη, που τους ονομάζουν «πνεύμονες». Ανησυχούν για τη ρύπανση του περιβάλλοντος και για κάποιο νέφος, που σκεπάζει τις πολυκατοικημένες περιοχές και κάνει τον ουρανό, καθώς λέει η θεία Γραφή, «Υπέρ κεφάλας αυτών χαλκούν και την γην υποκάτω αυτών σιδηράν». Μια περίφημη ομιλία του αγίου Βασιλείου επιγράφεται «Επί λιμώ και αυχμώ», ομιλία δηλαδή που έγινε σε καιρό πείνας και ξηρασίας. Στην αρχή λοιπόν αυτής της ομιλίας ο άγιος πατέρας της Εκκλησίας, βλέποντας κλειστές τις πηγές της ζωής, λέει τα έξης·  «Βλέπουμε, αδελφοί, τον ουρανό κλειστό, γυμνό και ανέφελο. Και η γη κατάξερη, που δεν είναι να την δεις από την ασχήμια της, είναι στείρα και άγονη για την γεωργία. Είδα τα χωράφια κι έκλαψα την ακαρπία τους». Αυτά μόνο όσοι ξέρουν πως βγαίνει το ψωμί από τη γη τα καταλαβαίνουν.

Ο άνθρωπος, που ζει έξω από τις μεγάλες πόλεις και τα βιομηχανικά κέντρα αισθάνεται το Θεό πολύ πιο κοντά του. Τον βλέπει μέσα στα έργα του· την ημέρα, τη νύχτα, τη βροχή, τον ήλιο, τη βλάστηση και την καρποφορία τη γης. Η ζωή του και ο κόπος του είναι μια συνεργασία με τα φυσικά φαινόμενα, πίσω από τα οποία είναι η πατρική πρόνοια του Θεού. Η επιστήμη λέει για φυσικούς νόμους, σύμφωνα με τους οποίους γίνονται όσα γίνονται στην υλική κτίση. Μα είναι αλήθεια πως πίσω από τους λεγόμενους φυσικούς νόμους είναι ο Λόγος του Θεού, «δι’ ου τα πάντα εγένετο» και εξακολουθούν να γίνονται. Δεν είναι αυταπάτη ούτε πλάνη, άλλα θεία πραγματικότητα και βέβαιη ελπίδα, όταν η σύναξη της Εκκλησίας δέεται και ζητά από τον Κύριο να λειτουργήσουν ευεργετικά οι φυσικοί νόμοι, για την καρποφορία της γης. «Υπέρ ευκρασίας αέρων, ευφορίας των καρπών της γης και καιρών ειρηνικών…». Αμήν.

(+Διονυσίου, Μητροπ. Σερβίων και Κοζάνης, «Η Θεία Λειτουργία», εκδ. Αποστ. Διακονίας)

πηγή