Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας, Η Παγκόσμια Ύψωση του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου)

Η Παγκόσμια Ύψωση του Τιμίου Σταυρού

1. Η ἁγία μας Ἐκκλησία ἑορτάζει μιά μεγάλη ἑορτή, για τήν ὁποία μᾶς προετοίμασε ἀπό καιρό. Τό ὅτι εἶναι μεγάλη ἡ ἑορτή αὐτή φαίνεται ὄχι μόνον ἀπό τά μεγάλα της προεόρτια, ἀλλά καί ἀπό τά ἑξῆς δύο:

Πρῶτον, τήν ἡμέρα αὐτή, αὔριο δηλαδή, εἶναι ἀπόλυτος νηστεία, δηλαδή οὔτε λάδι. Τό Εὐαγγέλιο πού θά ἀκούσουμε αὔριο μᾶς μεταθέτει στά γεγονότα τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς. Εἶναι σάν μεγάλη Παρασκευή ἡ ἑορτή τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ἀπόλυτη νηστεία, ξαναλέγω, σ᾿ αὐτήν.

Δεύτερον, στίς 14 Σεπτεμβρίου ἔχουμε τήν ἑορτή ἑνός μεγάλου Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας μας, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Αὐτή τήν ἡμέρα κοιμήθηκε ὁ ἅγιος αὐτός Πατέρας καί χρυσός πραγματικά στόν θεολογικό του λόγο καί μάρτυρας τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τούς διωγμούς του. Ἀλλά, γιά να μή σκεπάσει ἡ ἑορτή τοῦ Χρυσοστόμου τήν ἑορτή τοῦ Σταυροῦ, μετατέθηκε ἡ ἑορτή αὐτή στίς 13 Νοεμβρίου.

Εἶναι λοιπόν μεγάλη ἡ ἑορτή τοῦ Σταυροῦ καί ὄχι μόνο μεγάλη, ἀλλά καί παλαιά ἑορτή, ἀφοῦ σώζονται ὁμιλίες παλαιῶν Πατέρων γιά τήν ἑορτή αὐτή. Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, για παράδειγμα, ἔχει ὁμιλία στήν Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.

2. Θά σᾶς πῶ, ἀδελφοί μου χριστιανοί, μέ λίγα λόγια τό ἱστορικό τῆς ἑορτῆς. Ὁ Ἅγιος Κωνσταντῖνος ἔστειλε τήν μητέρα του Ἑλένη στά Ἰεροσόλυμα γιά νά προσκυνήσει τόν ζωοποιό Τάφο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀλλά καί γιά νά ἐρευνήσει μέ σπουδή νά βρεῖ τόν Τίμιο Σταυρό Του. Εἶχε ἐντυπωσιαστεῖ πολύ ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος μέ τόν Τίμιο Σταυρό, γιατί αὐτό ἦταν τό σημεῖο, μέ τό ὁποῖο τόν κάλεσε ὁ Θεός στήν πίστη. Ὅπως ξέρουμε, ὅταν ὁ βασιλεύς Κωνσταντῖνος βάδιζε ἐναντίον τοῦ Μαξεντίου, γιά ἐνίσχυσή του στόν πόλεμο, μέρα μεσημέρι εἶδε θέαμα στόν οὐρανό. Εἶδε νά σημειώνεται μέ ἀστέρια ὁ Σταυρός καί γύρω ἀπό τόν Σταυρό να σημειώνονται, πάλι μέ ἀστέρια τά γράμματα «Ἐν τούτῳ νίκα». Καί ὁ βασιλιάς θαμπωθείς καί ἐντυπωσιασθείς ἀπό τό θέαμα πρόσταξε νά τοῦ κατασκευάσουν λάβαρο μέ Σταυρό ὅμοιο μέ ἐκεῖνον πού τοῦ παρουσιάστηκε στόν οὐρανό, γιά νά πηγαίνει μπροστά ἀπό τό στράτευμά του. Στόν ἀγώνα του ἐκεῖνον ὁ βασιλιάς Κωνσταντῖνος κέρδισε μεγάλη νίκη κατά τοῦ ἐχθροῦ του. Ἀπό τό θαῦμα δέ αὐτό κατενόησε τήν δύναμη τοῦ Σταυροῦ καί ἐννόησε ὅτι ὁ σταυρωθείς σ᾿ αὐτόν Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ἀληθινός Θεός. Ἔτσι λοιπόν ἔστειλε τήν μητέρα του Ἑλένη στά Ἰεροσόλυμα, γιά νά ἐρευνήσει καί νά βρεῖ τόν Τίμιο Σταυρό.

3. Ἡ ἁγία Ἑλένη μετά ἀπό ἔρευνα βρῆκε πραγματικά τόν Τίμιο Σταυρό τοῦ σταυρωθέντος Χριστοῦ. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι βρῆκε τρεῖς σταυρούς. Ἦταν καί οἱ δύο σταυροί τῶν δύο ληστῶν πού σταυρώθηκαν μαζί μέ τόν Χριστό. Καί ἡ βασιλομήτωρ βρισκόταν σε ἀπορία ποιός ἀπό τούς τρεῖς εἶναι ὁ Σταυρός τοῦ Κυρίου. Ἀλλά ἔγινε θαῦμα. Μέ τόν πραγματικό Σταυρό τοῦ Χριστοῦ ἄγγιξαν τό πεθαμένο σῶμα μιᾶς χήρας γυναίκας καί ἡ γυναίκα ἀναστήθηκε· ἐνῶ δέν συνέβη αὐτό, ὅταν τό νεκρό σῶμα τῆς γυναίκας τό ἄγγιξαν οἱ δύο ἄλλοι σταυροί.

Βρέθηκε λοιπόν ὁ Σταυρός τοῦ Χριστοῦ στά Ἰεροσόλυμα καί ἡ ἁγία Ἑλένη μαζί μέ ὅλη τήν σύγκλητο τῶν ἀρχόντων Τόν προσκύνησαν μέ πολλή εὐλάβεια καί πίστη. Ἔπειτα παρέδωσαν τόν εὑρεθέντα Σταυρό τοῦ Κυρίου στόν Πατριάρχη Μακάριο. Ὁ Πατριάρχης ἤθελε ὅλοι οἱ χριστιανοί νά δοῦν τόν Τίμιο Σταυρό καί νά τούς εὐλογήσει μ᾿ Αὐτόν. Βρῆκε μία τέτοια μέρα, πού ἦταν πλῆθος χριστιανῶν στά Ἰεροσόλυμα, καί τότε ἀνέβηκε στον ἄμβωνα τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ καί σήκωσε ψηλά μέ τά δυό του χέρια τόν Τίμιο Σταυρό, γιά νά τόν δοῦν οἱ κάτω εὑρισκόμενοι χριστιανοί καί τούς εὐλόγησε μ᾿ Αὐτόν. Καί ὅταν, ἀδελφοί μου, ὁ λαός εἶδε γιά πρώτη φορά ὑψούμενο τόν Τίμιο Σταυρό φώναζε μέσα ἀπό τήν καρδιά του τό «Κύριε ἐλέησον». Ἀπό τότε καθορίστηκε ἀπό την Ἐκκλησία μας ἡ ἑορτή τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ γιά τήν δόξα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ πού σταυρώθηκε σ᾿ Αὐτόν.

4. Πότε ἔγινε ἡ εὕρεσις τοῦ Τιμίου Σταυροῦ γιά τήν ὁποία σᾶς μίλησα, ἀδελφοί μου χριστιανοί; Ἔγινε στίς 6 Μαρτίου. Ἀλλά, γιατί δέν τήν ἑορτάζουμε τήν 6η Μαρτίου ὡς εὕρεση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ; Ὁ μήνας Μάρτιος, χριστιανοί μου, πέφτει τήν Τεσσαρακοστή, ἀλλά τήν Τεσσαρακοστή δέν ἐπιτρέπεται Θεία Λειτουργία παρά μόνο τήν Κυριακή ἤ καί τό Σάββατο. Ἔτσι λοιπόν ἡ Ἐκκλησία μας, ἀντί γιά τήν 6η Μαρτίου καθόρισε τήν Γ/ Κυριακή τῶν Νηστειῶν νά προσκυνοῦμε τόν Τίμιο Σταυρό καί τήν Κυριακή αὐτή τήν λέμε Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως.

Ἀλλά πῶς φτάσαμε καί ἑορτάζουμε τήν Ὕψωση στίς 14 Σεπτεμβρίου; Ἡ ἁγιολογική ἔρευνα ἔχει ἀποδείξει ὅτι, ἐνῶ ἡ εὕρεση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἔγινε πραγματικά στίς 6 Μαρτίου, ἡ Ὕψωσή Του ὅμως ἀπό τόν Πατριάρχη, γιά νά Τόν δεῖ ὁ λαός, ὅπως σᾶς εἶπα παραπάνω, ἔγινε στίς 14 Σεπτεμβρίου. Γιατί τότε συγκεντρώνονταν στά Ἰεροσόλυμα πολλοί χριστιανοί ἀπ᾿ ὅλη τήν ὑφήλιο, γιά τήν μεγάλη ἑορτή τῶν Ἐγκαινίων τοῦ Ἱ. Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἑορτή αὐτή τῶν Ἐγκαινίων γινόταν στίς 13 Σεπτεμβρίου· καί τήν δεύτερη ἡμέρα τῆς ἑορτῆς, δηλαδή τήν 14η Σεπτεμβρίου, ἔκανε ὁ Πατριάρχης τήν Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, πού εἶχε ὅμως εὑρεθεῖ, ὅπως εἴπαμε, ἀπό τήν ἁγία Ἑλένη τήν 6η Μαρτίου. Ἐπειδή δέ ἡ Ὕψωση τοῦ Σταυροῦ ἔγινε σέ χριστιανούς συγκεντρωμένους ἀπό διάφορα μέρη τοῦ κόσμου, γι᾿ αὐτό καί τήν ἑορτή τήν λέμε Παγκόσμια Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ἔκτοτε καθορίστηκε ἡ 14η Σεπτεμβρίου ὡς ἡμέρα Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.

Χριστιανοί μου, νά τιμοῦμε τόν Τίμιο Σταυρό καί νά σταυρώνουμε μ᾿ αὐτόν τό σῶμα μας, τό σπίτι μας καί ὅλα τά πράγματά μας, πού βάζουμε σ᾿ αὐτό. Καί ἰδιαίτερα νά μάθετε τά μικρά σας παιδιά, προτοῦ νά κοιμηθοῦν τό βράδυ νά σταυρώνουν μέ τά τρία δάκτυλα ἑνωμένα τρεῖς φορές τό μαξιλάρι τους λέγοντας: «Εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, Ἀμήν». Αὐτήν τήν ὡραία πράξη καί συνήθεια νά τήν κάνετε καί σεῖς οἱ μεγάλοι.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας