ΚΥΡΙΑΚΗ Α΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Ορθοδοξίας)- Ιω.1, 44-52 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΡΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΙΣΤΗ

     Σήμερα είναι η Κυριακή της ορθοδοξίας.

            Τι νόημα και σημασία μπορεί να έχει μια τέτοια Κυριακή στην εποχή της εκκοσμίκευσης που ζούμε, της εξορίας του Θεού, σε μια εποχή που οι άνθρωποι κατευθύνονται από τα ένστικτα, τη δύναμη της ανάγκης  παρά από τη βούληση του Θεού;

Κι’ όμως έχει και νόημα και σημασία.

            Γιατί μπορεί ο σύγχρονος άνθρωπος να ζει εκκοσμικευμένα, μπορεί να μην έχει καμία ή μικρή ανάμνηση της υπερβατικής αναφοράς του, όμως η ψυχολογική και θρησκειολογική ανάλυση των ημερών μας φανερώνει το εξής: Πολλές από τις συμπεριφορές της εκκοσμικευμένης Δύσης υπακούνε σε παλιές θρησκευτικές συνήθειες. Δηλ. και ο δυτικός εξευρωπαϊσμένος άνθρωπος ζει σε μια σταθερή αναφορά προς τον χαμένο παράδεισο και τούτο γιατί τα βασικό κίνητρο της δράσης του ανθρώπου είναι η πνευματική του αποκατάσταση.

            Αυτή η θεμελιώδης ροπή προς τον παράδεισο  παθιάζει τον άνθρωπο ή τον εμπνέει, όπως δείχνει η καθημερινότητα, πως οι νοσταλγοί των οιονδήποτε παραδείσων γίνονται δημιουργοί μεγάλων έργων του πνεύματος, αλλά και σφαγείς. Αλήθεια, πόσα εκατομμύρια άνθρωποι και ζώα δεν έχασαν τη ζωή τους στα θυσιαστήρια  των ειδωλολατρών και των θρησκειών; Αλλά και πόσα εκατομμύρια υπάρξεων δεν έχασαν τη ζωή τους από τη μάχαιρα των ιδεολόγων οραματιστών επίγειων παραδείσων;

            Στην εποχή μας η ιδέα της προόδου και μάλιστα η ιδέα της άνευ ηθικής οικονομικής προόδου μετατράπηκε σε αιμοδιψή θεότητα, που θέλει αιματηρές θυσίες και πολλά θύματα.

            Ας μη νομίσει κανείς πως παραπονιόμαστε επειδή η ιδέα  της προόδου είναι αθεϊστική, ανορθόδοξη και αντιχριστιανική. Δεν πρόκειται γι’ αυτό. Το θέμα είναι πως περνώντας μέσα από τις θρησκευτικές δομές της συνείδησης η ιδέα της προόδου σήμερα έχει καταντήσει απάνθρωπη. Γι’ αυτό και κάποιοι ολοένα και μιλάνε για κάποιο ανθρώπινο πρόσωπο που πρέπει ν’ ανακαλύψουμε ή για κάποια ποιότητα ζωής που πρέπει να ψάξουμε.

            Το πρώτο είναι: πρόοδος με ανθρώπινο πρόσωπο.

            Αν έτσι έχουν τα πράγματα η σημερινή γιορτή της ορθοδοξίας αποκτά μεγάλη σημασία. Μας ανεβάζει εκεί που μπορούμε να δούμε τις ψηλές πνευματικές κορυφές του παρελθόντος, για να ατενίσουμε το μέλλον με αισιοδοξία.

Βέβαια άλλο είναι να μιλάς για την Κυριακή της Ορθοδοξίας και άλλο να ζεις την εκκλησιαστική σύναξη. Συνεπώς όσα θα ακολουθήσουν ας θεωρηθούν ως ένας μικρός πρόλογος της σημερινής μεγάλης εορτής.

            Ο πρώτο πράγμα που βλέπουμε σ’ αυτή την ευαγγελική  εικόνα είναι ότι οι άνθρωποι αναγνωρίζουν τον Χριστό ως Υιό του Θεού. Ο Ναθαναήλ του λέγει: « συ ει ο Υιός του Θεού», ενώ νωρίτερα ο Φίλιππος  είχε βεβαιώσει τον Ναθαναήλ : « ον έγραψε Μωσής εν τω Νόμω και οι προφήται ευρήκαμεν Ιησούν τον υιόν Ιωσήφ τον από Ναζαρέτ».

            Εδώ πρόκειται για αποκάλυψη του πυρήνα  της ορθοδοξίας δηλ. της Εκκλησίας, του Χριστιανισμού. Πρόκειται για τη συνύπαρξη στο πρόσωπο του Χριστού της θείας και ανθρώπινης φύσεως. Στο πρόσωπο του Χριστού διακηρύσσει η Εκκλησία την ένωση θείου και ανθρώπινου, κτιστού και ακτίστου, αδιαιρέτως, ασυγχύτως, ατρέπτως και αχωρίστως. Γι’ αυτό η παρουσία του Χριστού είχε λυτρωτικές  συνέπειες για τους ανθρώπους. Διότι ένας Χριστός που θα φαινόταν άνθρωπος χωρίς να είναι δεν μας ενδιαφέρει καθόλου. Η ανθρωπότητα βασανίστηκε και βασανίζεται από θεούς που παριστάνουν τους ανθρώπους και από ανθρώπους που παριστάνουν τους θεούς, ιδιαίτερα οι δεύτεροι.

            Η Εκκλησία ζει με την αίσθηση, ότι ακούει πάντα από το στόμα του Χριστού: « εγώ ειμί Κύριος ο Θεός σου, ουκ έσονται θεοί έτεροι πλην εμού». Έτσι απορρίπτεται κάθε  ψευτοθεός και ψευτομεσσίας που θέλει να κυριαρχήσει στη ζωή των ανθρώπων. Μπορεί οι άνθρωποι να μην ανακατεύονται στην κοινή θνητή ζωή τους και να την αφήνουν στα χέρια των ψευτοθεών, ο Θεός όμως  ανακατεύεται, και αυτό το βλέπουμε στο σημερινό ευαγγέλιο και τις εικόνες.

            Ο Χριστός ήρθε στον κόσμο όχι για να επιβάλλει εξουσιαστικά τη σωτηρία, αλλά για να αγκαλιάσει τα  ανθρώπινα Γι’ αυτό και η ορθοδοξία εκφράζεται στο μυστήριο της Θ. Λειτουργίας.

            Η ορθοδοξία μπορεί να μοιάζει με τις θρησκείες σε πολλά σημεία, όμως διαφέρει ριζικά και ουσιαστικά στην αποδοχή του Χριστού ως Υιού του Θεού και υιού του ανθρώπου, ως Θεανθρώπου. Εδώ ακριβώς θεμελιώνεται και η τιμητική χρήση και προσκύνηση των αγίων εικόνων. Εφόσον ο Υιός του Θεού έγινε και υιός του ανθρώπου μπορούμε νάχουμε και την εικόνα Του. Ανεικονικός χριστιανισμός , άσαρκος Χριστός και άσαρκος Χριστός ίσον πράγμα αδιάφορο. « Ο Λόγος  σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν». Εδώ βρίσκεται η θεμελίωση της τιμητικής προσκύνησης των αγίων εικόνων.

            Ας μη νομίσει κανείς, ότι πρόκειται για άλλοθι φυγής από τον κόσμο και τα προβλήματα του ή ενός απαράδεκτου συμβιβασμού με την αδικία, τη φθορά και τον θάνατο. Κάθε άλλο. Τη σημερινή ευαγγελική εικόνα  της ορθοδοξίας τη συνθέτει η κίνηση του ηγέτη και των αποστόλων μέσα στους καθημερινούς δρόμους των καθημερινών προβλημάτων  και καταστάσεων. Η κινητικότητα του  Χριστού και των αποστόλων είναι σύμβολο αναγέννησης των ανθρώπων. Οι άνθρωποι ακολουθούν την πορεία τους. Θα είναι πορεία φόβου και τρόμου; Πορεία του μυθικού Συσσίφου, ανάβαση και συνεχής επιστροφή στην αφετηρία; Ή μήπως θα είναι ζωή του μυθικού Προμηθέα; Τίποτε απ’ όλα αυτά. Ο Χριστός παρεμβαίνει στην πορεία των ανθρώπων και την καθιστά πορεία εξόδου από κάθε στασιμότητα και ανελευθερία, φθορά και διαφθορά.

            Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Φιλίππου και του Ναθαναήλ .Ο Χριστός τους βρίσκει σε κατάσταση προφητικής αναμονής του Μεσσία. Και λέμε προφητική, γιατί οι προφήτες έκαναν το εξής: αφού διαπίστωναν τη κατάσταση έδειχναν τα  αδιέξοδα κάθε εποχής λέγοντας: Προσέξτε, γιατί θάρθει καιρός που ο Θεός θα παρέμβει δυναμικά στον κόσμο, για να επικρατήσει ελευθερία, αγάπη και δικαιοσύνη. Συνεπώς όλοι ν’ αναλάβετε τις ευθύνες σας. « Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός». Σ’ αυτή την προφητική  εγρήγορση βρήκε ο Χριστός τον Φίλιππο και τον Ναθαναήλ. Παρενέβη και άνοιξε δρόμους καινούργιας ζωής.

            Σ’ όλα αυτά μένει ακόμη ένα στοιχείο της ορθόδοξης εικόνας στο σημερινό ευαγγέλιο.

            Η παρέμβαση του Χριστού της Εκκλησίας στη ζωή των δύο ανθρώπων δεν σημαίνει στάση στα δεδομένα. Αντίθετα έδωσε το σύνθημα καινούργιας εκκίνησης της πορείας προς ένα καλύτερο αύριο. Τους είπε ο Χριστός: « μείζων τούτων όψει». Η έννοια των λόγων αυτών είναι καταφανής. Δεν υπάρχει περίπτωση στασιμότητας. Ο Ναθαναήλ είπε: « βλέποντας αυτά πίστεψες;» Καλά έκανε. Υπάρχουν όμως και άλλα πολλά που πρέπει να γίνουν για να ζήσεις. Και ο Ναθαναήλ σαν να βλέπει τα πράγματα της ζωής διαφορετικά. Αναθεωρεί τις αστοχίες του. Τέμνει την καθημερινότητα και γράφει την ιστορία του ξανά από την αρχή χάρη στην ικανότητα του να     αναγεννάται εν Χριστώ.   

            Η υπόθεση της εικόνας της ορθοδοξίας πάει βαθύτερα. Καθώς βλέπουμε τον Φίλιππο και τον Ναθαναήλ, τους αποστόλους της ορθοδοξίας να προσεγγίζουν τον Ιησού μέσω του συνανθρώπου και της αγάπης, συζητάνε, προβληματίζονται, αμφιβάλλουν, ενεργούν, θέτουν ερωτήματα, κινούνται από την πίστη εξ ακοής στην πίστη εξ επαφής.

            Αυτή η αδελφική συνέργεια είναι η προϋπόθεση εισαγωγής και παραμονής του στο χώρο της ορθοδοξίας. Όχι ο ατομικός ευσεβισμός τους- να σώσει εμένα ο Θεός-αλλά η ορθόδοξη κοινωνικότητα τους- να πορευτούμε ο καθένας και όλοι μαζί ως σώμα προς μια καινούργια ζωή. Διότι το να σωθώ εγώ μόνο και μετά βλέπουμε για τους άλλους και τα άλλα, κατά το « κοίτα την ψυχή σου και μη σε νοιάζει τι γίνεται παρακάτω» ,συνιστά μεν ευσέβεια, αλλά μη ορθόδοξη συμπεριφορά δε. Έτσι εξηγείται γιατί οι σχέσεις με τους ευσεβιστές υπήρχαν πάντοτε προβληματικές.

            Ο χριστιανός, αν είναι σωστός, πορεύεται ως πολύτιμο και μοναδικό μέλος του σώματος της ανθρωπότητας και όχι ως άτομο. Γεννιέται ως άτομο και καλείται να υπερβεί την ατομικότητα του, να την ανεβάσει με αγάπη. Να βρει ο κάθε Φίλιππος τον κάθε Ναθαναήλ και μαζί να πορευτούν στον καινούργιο κόσμο της βασιλείας του Θεού. Και στο ερώτημα πως μπορεί να συμβεί αυτό, ως πρώτη απάντηση μπορεί να δοθεί ο σημερινός ευαγγελικός λόγος: « έρχου και ίδε». Έλα να δεις τι είναι η αληθινή εκκλησιαστική ζωή,

            Άξιον παρατηρήσεως είναι, ότι οι δύο αυτοί άνθρωποι, ο Φίλιππος και ο Ναθαναήλ δεν είναι έντιμοι ή ανέντιμοι, καθαροί ή μη καθαροί. Δεν ανήκουν σε κάποια διακεκριμένη κατηγορία. Δεν είναι ελίτ. Είναι απλοί άνθρωποι. Δεν πιστευτούν ότι είναι αφ’ εαυτού τους αγαθοί, αλλά πιστεύουν, ότι μπορούν να γίνουν καλύτεροι, ενσυνείδητοι, οχήματα, αποδέκτες, της θείας χάριτος. Γι’ αυτό αναζητούν όχι την κάθαρση, αλλά «ον έγραψε Μωσής εν τω Νόμω και οι προφήτες. Ιησούν, τον Υιόν Ιωσήφ εκ Ναζαρέτ». Αυτόν αναζητούν, και Αυτόν βρίσκουν.

            Σήμερα γιορτάζουμε την γιορτή της Ορθοδοξίας ανεβασμένοι στην αρχή της δεύτερης δεκαετίας της τρίτης χιλιετίας μ. Χ. Έτσι προ του αγνώστου που πρόκειται να έλθει πορευόμαστε κάτω από το φως του ευαγγελίου του θεανθρώπου Ιησού Χριστού, όχι τρομαγμένοι, αλλά αισιόδοξοι και δημιουργικοί. Αφού κάθε στιγμή της ζωής μας είναι ένα πέρασμα. Αλλά ας είναι πέρασμα προς την Ανάσταση. Ένα προανάκρουσμα του Πάσχα που έρχεται.

Καλή Κυριακή