Το ζήτημα τής συμπροσευχής μετά των Ετεροδόξων κατά του Ι. Κανόνες - π. Αναστάσιος Γκοτσόπουλος

Το ζήτημα τής συμπροσευχής μετά των Ετεροδόξων κατά του Ι. Κανόνες

Δημοσιεύθηκε στο δελτίο ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ (τεύχ. 699/30.4.09, σ.σ. 11-33)  άρθρο του Καθηγητού  Βλασίου Φειδά  με τίτλο «το ζήτημα της συμπροσευχής μετά των ετεροδόξων κατά τους ιερούς Κανόνες»[1] (στο εξής: Φειδάς). Όπως αναφέρει ο συντάκτης, το άρθρο αυτό αποτελεί απάντηση–γνωμοδότηση σε ερώτημα που του απευθύνθηκε.

Η δημοσίευση τόσο μεγάλης εργασίας (σελ. 23) στο επίσημο δελτίο του Ορθοδόξου Κέντρου του Οικουμενικού Πατριαρχείου (Σαμπεζύ Γενεύης) και η προσωπικότητα και οι πολλές και κρίσιμες ιδιότητες του συντάκτου καταδεικνύουν τη σοβαρότητα του θέματος των συμπροσευχών με ετεροδόξους στη σύγχρονη διορθόδοξη και διαχριστιανική συνεργασία.

Στο άρθρο ο καθηγητής συμπεραίνει ότι όχι μόνο δεν απαγορεύεται η συμπροσευχή με τους ετεροδόξους στα πλαίσια της Οικουμενικής Κινήσεως, αλλά αντιθέτως οι Ι. Κανόνες  ενθαρρύνουν την κοινή προσευχή με τις άλλες ομολογίες, η δε κανονική απαγόρευση περιορίζεται αποκλειστικά στη Θ. Λειτουργία.

Η επιχειρηματολογία του κ. Φειδά εντοπίζεται κυρίως στα εξής σημεία:

1. στην «ακριβή γραμματική ερμηνεία» (Φειδάς, σ. 15) των Κανόνων,

2. στην «συνεπή αναφορά του πνεύματος αυτού εις τα συγκεκριμένα εκκλησιαστικά προβλήματα της συγκεκριμένης εποχής» και ειδικότερα «εις τας επικινδύνους δια την ενότητα της Εκκλησίας καταστάσεις του Δ΄ αιώνος» (Φειδάς, σ. 15),

3. οι Ρωμαιοκαθολικοί και οι Προτεστάντες δεν έχουν καταδικαστεί ως αιρετικοί και

4. οι συμπροσευχές είναι «αναπόφευκτος συνέπεια» της Οικουμενικής Κινήσεως.

Α.  Ποια η έννοια του «συνεύχεσθαι»;

Δεν είναι ακριβές ότι «οι κανόνες συνδέουν πάντοτε το “συνεύχεσθαι” προς πράξεις συλλειτουργίας η συνιερουργίας ορθοδόξων κληρικών μετά αιρετικών».

Ο Καθηγητής Φειδάς εξετάζοντας την «ακριβή γραμματική ερμηνεία» των Ιερών Κανόνων συμπεραίνει ότι «συνεπώς, είναι ευνόητον, ότι ο ΜΕ΄ και οι λοιποί σχετικοί Αποστολικοί κανόνες συνδέουν πάντοτε το “συνεύχεσθαι” προς πράξεις συλλειτουργίας η συνιερουργίας ορθοδόξων κληρικών μετά αιρετικών» (Φειδάς, σ. 19) και «συνεπώς, η αληθής έννοια των ανωτέρω κανόνων (που απαγορεύουν τη συμπροσευχή με αιρετικούς) αναφέρεται εις μόνην την εύλογον και αυτονόητον απαγόρευσιν της συλλειτουργίας ορθοδόξων κληρικών μετά των ετεροδόξων και όχι βεβαίως εις την συμμετοχήν αυτών εις πάσαν άλλην προσευχήν» (Φειδάς, σ. 20). Περιορίζει δηλαδή την  έννοια της συμπροσευχής αποκλειστικά και μόνο στη Θ. Λειτουργία  και όχι σε άλλη ακολουθία.

Είναι ασφαλώς προδήλως ανακριβή τα συμπεράσματα αυτά, διότι - όπως θα καταδειχθεί -  η έννοια του «συνεύχεσθαι» στους Ι. Κανόνες είναι πολύ ευρεία και περιλαμβάνει από την απλή προσευχή λαϊκών εκτός ναού, «εν οίκω η εν αγρώ», μέχρι και την ενώπιόν του θυσιαστηρίου τέλεση της Θ. Λειτουργίας από κληρικούς. Με κανένα τρόπο δεν είναι δυνατόν να περιορίζεται μόνο στη συμμετοχή κληρικών στη Θ. Λειτουργία:

1. Η έννοια του «συνεύχεσθαι»  στη θύραθεν και πατερική γραμματεία

Στην αρχαία ελληνική γραμματεία, κατά τον Ιω. Σταματάκο, «συνεύχομαι» σημαίνει  «εύχομαι (προσεύχομαι) από κοινού μετά τινός, ενώνω τας ευχάς μου με τας δικάς του»[2]. Στην Πατερική γραμματεία, σύμφωνα με τον G.W.H.Lampe[3] «συμπροσεύχομαι» σημαίνει “pray together, pray with”, ενώ το «συνεύχομαι» σημαίνει α) «pray with, pray together» (=προσεύχομαι μαζί) και  β) “wish one well” (=εύχομαι να είναι καλά).

Στην Καινή Διαθήκη απαντάται μόνο το ρήμα «εύχεσθαι»[4], όπου σε καμία περίπτωση δεν υπονοείται η τέλεση Θ. Λειτουργίας, αλλά  μόνο προσευχής η απλής ευχής. Παρόμοιες είναι και οι αναφορές στη μετάφραση των Ο΄ στην Π. Δ.

Κατά συνέπεια, δεν βρίσκει έρεισμα ούτε στην Άγ. Γραφή, ούτε στην πατερική η θύραθεν γραμματολογία η ερμηνεία ότι «συνεύχομαι» η «συμπροσεύχομαι» σημαίνει αποκλειστικά τη συμμετοχή όχι σε απλή κοινή προσευχή, αλλά στην τέλεση Θ. Ευχαριστίας.

Σχολιασμός στο άρθρο τού καθηγητού Βλ. Φειδά:

"Το ζήτημα τής συμπροσευχής μετά των Ετεροδόξων κατά του Ι. Κανόνες"

π. Αναστάσιος Γκοτσόπουλος

Εφημέριος Ι. Ν. Αγ. Νικολάου Πατρών.

ΠΗΓΗ / ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ