Η Μεγάλη Εβδομάδα και το Άγιο Πάσχα στη Μάνη

του Μιχάλη Ιωάν. Κουρεβέση

Ημέρες πένθους για τα πάθη του Χριστού ήταν και είναι είναι οι μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας.Την Μ. Εβδομάδα οι πιστοί νήστευαν και απέφευγαν να κάνουν πολλές δουλειές. Ευτυχώς η νηστεία συναντάται και σήμερα σε ολόκληρη τη Μάνη και μάλιστα στους νεότερους υπάρχει και μία ιδιαίτερη πνευματικότητα.

Το ασβέστωμα των σπιτιών φρόντιζαν να γίνει πριν την εβδομάδα των παθών. Το βάψιμο των αυγών με φλούδες από κρεμμύδι ή με μπογιές τα νεότερα χρόνια και το φτιάξιμο των τσουρεκιών καθιερώθηκε να γίνεται τη Μ. Πέμτη από τις νοικοκυρές των χωριών.

Αυτές τις συνήθειες οι Μανιάτες τις μετέφεραν και στον Πειραιά όταν έφθαναν, από τα τέλη του 19ου αιώνα αναζητώντας στο μεγάλο Λιμάνι μια καλύτερη εργασιακή μοίρα. Μέχρι το 1980 έβλεπες στα Μανιάτικα τη Μεγάλη Δευτέρα να είναι όλα τα σπίτια, οι αυλές και τα πεζοδρόμια ασπρισμένα. Το ίδιο όμως συνέβαινε και σε άλλες γειτονιές του Πειραιά, που δεν κυριαρχούσε το μανιάτικο στοιχείο, όπως Κοκκινιά, Δραπετσώνα, Κερατσίνι που κυριαρχούσε το προσφυγικό Μικρασιατικό στοιχείο, στα Καμίνια επίσης που κυριαρχούσε το κυκλαδίτικο στοιχείο και κυρίως οι Σαντορινιοί κ.λπ. Αυτό μας δίνει το δικαίωμα να κατανοήσουμε πως σε ολόκληρη την Ελλάδα υπήρχε από τα πολύ παλαιά χριστιανικά χρόνια να ασπρίζονται και να καλλωπίζονται τα σπίτια από την «κουφή» ή «βουβή» εβδομάδα, δηλαδή μια εβδομάδα πριν τη Μεγάλη.

Το βάψιμο των αυγών γινόταν κυρίως τη Μ. Πέμπτη καθώς επίσης και τα κουλούρια και τα τσουρέκια. Στη Μάνη το ψήσιμο γινόταν στους ιδιόκτητου φούρνους που είχαν σχεδόν όλα τα σπίτια. Σήμερα δυστυχώς ελάχιστοι τέτοιοι φούρνοι υπάρχουν σε καλή κατάσταση. Στον Πειραιά, από Μανιάτες και μη το βάψιμο των αυγών γινόταν κυρίως τη Μ. Πέμτη και τα κουλούρια με τα τσουρέκια άρχιζαν από τη Μ. Τρίτη, Μ. Τετάρτη και ολοκληρωνόντουσαν τη Μ. Πέμπτη. Το ψήσιμο γινόταν στους φούρνους της γειτονιάς με λαμαρίνες που έπαιρναν δανεικές οι νοικοκυρές από τους φούρνους. Τις μετέφεραν τα μεγαλύτερα παιδιά κι οι μανάδες. Σε όλους τους δρόμους του Πειραιά έβλεπες να πηγαινοέρχονται αυτές οι μαύρες μεγάλες λαμαρίνες με ψημένα ή άψητα κουλουράκια που μοσχοβολούσαν…

Στα χωριά της Μάνης μυροβολούσε η ανθοφορία της άγριας χλωρίδας η οποία ερχόταν με την πελαγίσια αύρα να συναντήσουν την ευωδία της ζύμης και του ψησίματος των πασχαλινών αρτοπαρασκευασμάτων δημιουργώντας κάτι το μοναδικό. Πόσο το νοσταλγούμε εμείς οι παλαιότεροι και πόσο ένοχοι πρέπει να αισθανόμαστε γιατί δεν φροντίσαμε να το ζήσετε κ’ εσείς οι νεότεροι…

Τα βράδια ο κόσμος πήγαινε στην Εκκλησία όπου παρακολουθούσε τις Ακολουθίες του Νυμφίου, του Νιπτήρος, των Παθών, του Επιταφίου και τέλος τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου στη Θεία Λειτουργία της Αναστάσεως και το απόγευμα τελείωνε η Λαμπρή με τον Εσπερινό της Αγάπης. Σε κάποια χωριά η περιφορά του Επιταφίου γινόταν και γίνεται σε όλο το χωριό σε άλλα ο Επιτάφιος περιφέρεται γύρω από τον Ιερό Ναό τρεις φορές.

Στη Μάνη δεν έχουμε παραδοθεί και ούτε θυμόμαστε οι μεγαλύτεροι πως υπήρχε το έθιμο του σουβλιστού αρνιού. Το αρνί ή το κατσίκι ψηνόντουσαν, με πατάτες κυρίως, στο φούρνο. Αυτό αποτελούσε το κυρίως πασχαλινό φαγητό και την επόμενη ημέρα, (Δευτέρα του Πάσχα), το έθιμο ήθελε μοσχάρι ή χοιρινό κοκκινιστό με χοντρά μακαρόνια και μυζήθρα.

Το μανιάτικο γλυκό της Λαμπρής ήταν οι γαλακόπιτες και το μπουρέκι. Οι γαλακόπιτες είναι πίτες που τις γεμίζουν με την κρέμα του μπουρεκιού. Το μπουρέκι είναι γαλακτομπούρεκο αλλά που δεν είναι καλυμμένο με φύλλο. Όσοι έχουν τις παραδοσιακές συνταγές αυτών των γλυκισμάτων και τα παρασκευάζουν απολαμβάνουν μοναδικά σε γεύση γλυκίσματα 100% μανιάτικα.

Τα τελευταία 30-40 χρόνια έχει επικρατήσει και στη Μάνη να ψήνουν οι Μανιάτες στη σούβλα αρνί ή κατσίκι και παράλληλα να φτιάχνουν κοκορέτσι, κοντοσούβλι και άλλα. Σήμερα στη Μάνη, αλλά και εκτός Μάνης οι Μανιάτες δεν ψήνουν στη σούβλα μόνο όταν έχουν πένθος, αφού το ρουμελιώτικο και ηπειρώτικο έθιμο της σούβλας έχει επικυριαρχήσει παντού.