Ποια είναι τα Λειτουργικά Σκεύη;

Για την τέλεση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας και των άλλων Μυστηρίων ή Ιεροπραξιών απαιτείται ή χρήση διαφόρων σκευών, αποκλειστικά για το σκοπό αυτό. Αυτά είναι:

α. Το Άγιο Ποτήριο

Ποτήρι χρυσό ή αργυρό με υψηλή βάση, στο όποιο ρίχνεται ο οίνος και το ύδωρ την ώρα πού τελείται ή Άγία Προσκομιδή. Στη Θεία Λειτουργία άγιαζόμενα μετατρέπονται σε Αίμα Χρίστου. Μέσα στο Άγιο Ποτήριο τίθεται και το Σώμα του Χρίστου, μετά τον καθαγιασμό απ’ οπού μεταλαμβάνουν οι πιστοί.

Εικονίζει το Ποτήριο εκείνο στο όποιο ο Κύριος Ιερούργησε και παράδωσε στους Αποστόλους το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας (Λουκ. κβ’, 20).

β. Ό Δίσκος ή το Άγιο Δισκάριο

Μικρός, αβαθής, στρογγυλός δίσκος, χρυσός ή αργυρός, στον όποιο τοποθετείται, την ώρα πού τελείται ή Προσκομιδή, ο Αμνός και αγιάζεται στον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων. Ομοίως πάνω σ’ αυτόν τοποθετούνται οι μερίδες της Παναγίας, των Αγίων (των εννέα Ταγμάτων), των ζώντων και τεθνεώτων.

Συμβολίζει τη φάτνη της Βηθλεέμ, τη νεκρική κλίνη και τη γη.

γ. Ή Λαβίδα

Ό αρχαίος τρόπος μεταλήψεως των πιστών ήταν αυτός πού τηρείται σήμερα από τους Λειτουργούς πρώτα το Σώμα του Χρίστου από το Δίσκο και μετά το Αίμα από το Ποτήριο. Ή λέξη λαβίδα δήλωνε τότε μεταφορικά τη «λαβίδα» των ιερατικών δακτύλων και χεριών, με τα όποια το Άγιο Σώμα εισαγόταν στα στόματα των πιστών.

Το κοχλιάριο (κουταλάκι) χρησιμοποιήθηκε αργότερα τοπικά και γενικεύθηκε το 10ο αιώνα, αλλάζοντας τον τρόπο Μεταλήψεως. Ή ονομασία όμως της λαβίδας έμεινε στο κουταλάκι.

Συμβολίζει τη λαβίδα των Σεραφείμ πού είδε στο δράμα του ο Ησαΐας.

δ. Ό Αστερίσκος

Σταυροειδές έλασμα το όποιο συγκρατεί το κάλυμμα πάνω από το Δισκάριο, όταν ο Λειτουργός μετά το πέρας της Ακολουθίας της Αγίας Προσκομιδής «καλύπτει» τα προετοιμασθέντα Δώρα.

Συμβολίζει το στερέωμα του ουρανού και τον αστέρα των Μάγων.

ε. Τα Καλύμματα

Δύο ισομεγέθη καλύμματα σε σχήμα σταυρού με τα όποια καλύπτονται ο Δίσκος και το Ποτήριο κατά την Άγία Προσκομιδή.

Συμβολίζουν τα σπάργανα του Θείου Βρέφους, όταν το Δισκάριο εικονίζει τη Φάτνη και τα νεκρικά όθόνια του Χρίστου, όταν το Δισκάριο γίνεται νεκρική κλίνη.

στ. Ό Αήρ

Κάλυμμα ορθογώνιο μεγαλύτερο από τα προηγούμενα, με το όποιο καλύπτονται τα Τίμια Δώρα στην Ιερά Πρόθεση και αργότερα, μετά την απόθεση τους, στην Άγία Τράπεζα. Αυτό το κάλυμμα στην μεγάλη Είσοδο ο Ιερέας ή ο Διάκονος, όταν υπάρχει, το φέρει στην πλάτη του.

Συμβολίζει ο,τι και τα καλύμματα.

ζ. Ή Λόγχη

Μαχαίρι σε σχήμα λόγχης. Μ’ αυτό κόπτεται ο άρτος και εξάγεται ο Αμνός και οι μερίδες στην Προσκομιδή.

Συμβολίζει τη λόγχη του στρατιώτη με την οποία έλόγχισε την πλευρά του Χρίστου επάνω στο Σταυρό.

η. Το Ζέον

Μικρό δοχείο πού χρησιμοποιείται για τη μεταφορά θερμού (ζέοντος) ύδατος και έκχυση του μέσα στο Άγιο Ποτήριο πριν από τη Θεία Κοινωνία. Με αυτό τον τρόπο εξαίρεται ή ζέση του Αγίου Πνεύματος και παρακινούμαστε με τέτοια θερμότητα πίστεως να προσερχόμαστε στη Θεία Μετάληψη.

Συμβολίζει το ζεστό αίμα πού έρρευσε από την πλευρά του Χρίστου μετά τη λόγχευσή Του.

θ. Ή Μούσα

Είναι σπόγγος «πεπλατυσμένος» χρησιμοποιείται στη συστολή, δηλ. στην άπόμαξη (καθάρισμα) του Δίσκου και του Αντιμηνσίου. Φυλάσσεται μέσα στο Αντιμήνσιο.

ι. Ό Σπόγγος

Σφαιρικό σφουγγάρι πού τοποθετείται μέσα στο Άγιο Ποτήριο 2* – για να απορροφά την υγρασία του – μετά την κατάλυση από τον Ιερέα των υπολειμμάτων της Θείας Κοινωνίας μετά τη Μετάληψη των πιστών.

Συμβολίζει το σπόγγο με τον όποιο στο Γολγοθά έπότισαν τον Κύριο οξος.

ία. Τα Μάκτρα

Κόκκινα μανδήλια πού χρησιμοποιούνται στη Θεία Μετάληψη Κλήρου και Λάου. Μ’ αυτά σπογγίζουμε το στόμα μας. Όταν τα κρατάμε σωστά (με τα δύο χέρια μας, κάτω από το πηγούνι μας), προφυλάσσουν την τυχόν πτώση Μαργαριτών στο δάπεδο από απροσεξία ή από στιγμιαία αδεξιότητα.

ιβ. Ό Κωδωνίσκος

Μικρό καμπανάκι το όποιο κτυπά ο Ιερέας κάποια στιγμή του Όρθρου κατά τη διάρκεια της Προσκομιδής, σαν συνθηματικό ενάρξεως, ώστε, ο μεν Λαός να μνημονεύει νοερά τα ονόματα των ζώντων και κεκοιμημένων του, ο δε Λειτουργός να εξάγει μερίδες στο Άγιο Δισκάριο για όλους αυτούς πού «κατά διάνοιαν» έχει.

ιγ. Το Αρτοφόριο

Είναι ένα κατάλληλο ειδικό μεταλλικό συνήθως κουτί πού χρησιμοποιείται για τη φύλαξη της Θείας Κοινωνίας. Περιέχει Άγιο Άρτο εμβαπτισμένο στο τίμιο Αίμα του Κυρίου (δηλ. το Σώμα και το Αίμα Του).

Εξάγεται τη Μεγάλη Πέμπτη και αποξηραίνεται για να διατηρείται. Κατά τη χρήση υγραίνεται για να μαλακώσει με κοινό οίνο. Χρησιμοποιείται σε έκτακτες ανάγκες, εκτός Θείας Λειτουργίας, κατά τη διάρκεια του έτους και κοινωνούν οι Ιερείς τους ασθενείς και άτομα πού δεν μπορούν να μεταβούν στο Ναό.

Αρτοφόριο λέγεται και το πρόσθετο κυτίο στο όποιο διαφυλάσσεται ο Αμνός του Κυρίου, (το Σώμα και το Αίμα Του), από την Κυριακή μέχρι την ημέρα πού θα χρησιμοποιηθεί στην προηγιασμένη Θεία Λειτουργία.

ιδ. Ό Τίμιος Σταυρός

Ανάλογα με τη λειτουργική του χρήση έχουμε:

(1) Το Σταυρό των λιτανειών,

(2) Το Σταυρό του αγιασμού,

(3) Το Σταυρό ευλογίας της Αγίας Τραπέζης,

(4) Τον «Εσταυρωμένο» του Ιερού, πού εξάγεται τη Μεγάλη Πέμπτη για προσκύνηση στο μέσον του Ναού.

ιέ. Ό Επιτάφιος

Είναι κατάλληλο ύφασμα με κεντημένο ή ζωγραφισμένο τον Χριστό νεκρό, όπως ήταν μετά την αποκαθήλωση. Αργότερα στον Επιτάφιο προστέθηκαν, γύρω από τον Χριστό ή Παναγία, ο Ιωσήφ και ο Νικόδημος, ο Ιωάννης, Μυροφόρες και Άγγελοι, σε «επιτάφιο θρήνο».

Αυτό τον Επιτάφιο προσκυνούμε και περιφέρουμε τη Μεγ. Παρασκευή στρωμένο πάνω σ’ ένα διασκευασμένο τραπέζιο το λεγόμενο Κουβούκλιο, πού συμβολίζει το λίθο, πάνω στον όποιο το Σώμα του Χρίστου δέχτηκε τις μεταθανάτιες περιποιήσεις.

ιστ. Τα Θυμιατήρια

Είναι κινητά πύραυνα, (κατάλληλα μεταλλικά σκεύη), πού δέχονται τα κάρβουνα και το θυμίαμα, με τα όποια θυμιώνται ή Άγία Τράπεζα, οι Άγιες εικόνες και ο Λαός, όπως και όταν το Τυπικό καθορίζει στις διάφορες Ακολου­θίες. Εξαρτώνται από αλυσίδες με ή χωρίς κωδωνίσκους και ή βάση τους είναι με ή χωρίς κάλυμμα.

Στις Ακολουθίες των Μεγάλων Ωρών και σε ορισμένες άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται απλούστερα Θυμιατήρια χειρός, τα «κατζία» σαν ένα είδος κυμβάλου πού συνοδεύει την ψαλμωδία (ιδίως μετά από ανάλογη εκπαίδευση).

Με το θυμίαμα πού προσφέρουμε την ώρα της προσευχής υποβοηθείται ή ανάταση της ψυχής προς τα υψηλά «άνω σχώμεν τάς καρδίας». Όπως το θυμίαμα θερμαινόμε­νο στον άνθρακα ανέρχεται προς τα άνω εύωδιάζοντας το περιβάλλον, έτσι και ή ψυχή του πιστού με θερμή πίστη πρέπει να πτερουγίζει προς τα άνω μυροβλύζουσα, άπαγγιστρωμένη από τις υλικές μέριμνες.

Ή βάση του θυμιατηρίου υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χρίστου, ή φωτιά τη θεότητα Του και ο ευώδης καπνός μας «πληροφορεί» την προπορευόμενη εύωδία του Αγίου Πνεύματος.

ιζ. Τα Έξαπτέρυγα

Είναι μεταλλικοί δίσκοι με ανάγλυφες, άμφιπρόσωπες παραστάσεις εξαπτέρυγων Σεραφείμ, τοποθετημένοι σε κοντάρι. Χρησιμοποιούνται στη μικρή και μεγάλη Είσοδο και στις λιτανείες. Σήμερα εξυπηρετούν διακοσμητικό και συμβολικό σκοπό. Παλαιότερα κατασκευάζονταν από υμένες ή πτερά ζώων και τα χρησιμοποιούσαν οι Διάκονοι σαν ριπίδια (βεντάλιες) για να εκδιώκουν τα έντομα κυρίως πά­νω από το Άγιο Ποτήριο. Σήμερα ή κίνηση αυτή συμβολικά γίνεται με τον Αέρα διπλωμένο, όταν ο Λειτουργός εκφωνεί: «Στώμεν καλώς…».

ιη. Τα Λάβαρα

Είναι είδος ιερών σημαιών με άμφιπρόσωπες παραστάσεις Αγίων, κεντητές ή ζωγραφιστές, πού χρησιμοποιούνται στις λιτανείες.

ιθ. Τα κηροπήγια

Είναι μεταλλικές βάσεις για στήριξη λαμπάδων πού α­νάβονται για φωτισμό ή για ένδειξη ευλάβειας δύο συνήθως στην Άγία Τράπεζα και μία στην Προσκομιδή. Συνθετότερα κηροπήγια είναι και αυτά στα όποια οι πιστοί ανάβουν τα κεριά τους στα προσκυνητάρια.

κ. Τα Σήμαντρα και οι Κώδωνες

Είναι οι καμπάνες με τις όποιες καλούνται οι πιστοί στους Ί. Ναούς με ανάλογη σήμανση για Θ. Λειτουργία, για λιτανεία, για εκφορά νεκρών κ.λπ.

Στίς Ιερές Μονές υπάρχουν και σήμαντρα, κόπανοι και «τάλαντα», με τα όποια οι Μοναχοί, ανάλογα με το τυπικό κάθε Μονής, ειδοποιούνται λεπτομερώς για την προετοιμασία ή την πρόοδο των Ακολουθιών.

πηγή

Θεία Μετάληψη: Τί είναι και γιατί μεταλαβαίνουμε;

Η θεία Μετάληψη ή θεία Κοινωνία (=ενότητα) ή θεία Ευχαριστία είναι το κέντρο της Εκκλησίας. Χωρίς αυτήν δεν υπάρχει χριστιανισμός. Η επίγεια Εκκλησία είναι οι χριστιανοί ενωμένοι γύρω από το κοινό Ποτήρι της θείας Μετάληψης.

Η θεία Μετάληψη είναι το «φάρμακο της αθανασίας και αντίδοτο κατά του θανάτου», όπως το ονομάζει ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος γύρω στο 110 μ.Χ., που η Εκκλησία εξαρχής θεωρεί ότι είναι το ίδιο το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, στο οποίο έχει μεταβληθεί μυστηριωδώς το ψωμί και το κρασί.

Βλέποντας παραμορφωμένα την εκκλησιαστική ζωή, αντιμετωπίζουμε τη θεία Μετάληψη ως ένα προσωπικό μας γεγονός («πάω να μεταλάβω», χωρίς να νιώθω δεσμό με τους άλλους που μεταλαβαίνουν συγχρόνως) και μάλιστα ως εξαίρεση στην καθημερινότητά μας, ενώ, στην πραγματικότητα, σε κάθε λειτουργία θα έπρεπε να μεταλαβαίνουμε όλοι όσοι είμαστε στο ναό, εκτός φυσικά αν ο πνευματικός μας μάς έχει ζητήσει να απέχουμε για κάποιο συγκεκριμένο λόγο.

Αυτό θα σήμαινε ότι κάθε μέρα θα προσέχουμε να μην αμαρτάνουμε, όχι όμως κι ότι θα νηστεύουμε κάθε μέρα. Αν κοινωνούσαμε ταχτικά, θα αρκούσε να νηστεύουμε όταν είναι μέρες νηστείας, δηλαδή τις σαρακοστές, τις Τετάρτες και τις Παρασκευές (με εξαιρέσεις) και τις άλλες νηστίσιμες εορτές, όπως η ημέρα του Τιμίου Σταυρού, 14 Σεπτεμβρίου, ή η επέτειος της αποτομής της κεφαλής του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, 29 Αυγούστου.

Η θεία λειτουργία γίνεται αποκλειστικά και μόνο για να κοινωνήσουν οι παρευρισκόμενοι και λειτουργία ονομάζεται μόνο εκείνη η εκκλησιαστική τελετή, στην οποία τελείται η θεία Μετάληψη. Δεν είναι λειτουργία ο εσπερινός, ο γάμος, η βάφτιση, η κηδεία, το ευχέλαιο, οι Χαιρετισμοί κ.τ.λ. Όλα αυτά λέγονται «ακολουθίες». Λειτουργία λέγεται μία ακολουθία, αυτή που γίνεται κάθε Κυριακή και γιορτή και περιλαμβάνει τη θεία Μετάληψη. Υπάρχει και η θεία λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων, που γίνεται τις καθημερινές της μεγάλης Σαρακοστής (πριν το Πάσχα), με θεία Μετάληψη που έχει καθαγιαστεί την προηγούμενη Κυριακή.

Αυτό που τρώμε, όταν μεταλαβαίνουμε, είναι το αληθινό Σώμα και το αληθινό Αίμα του Χριστού, και όχι απλό ψωμί και κρασί που μόνο «συμβολίζουν» το Σώμα και το Αίμα Του. Ο Ίδιος το λέει στο κατά Ιωάννην ευαγγέλιο, 6, 48-59: «Εγώ είμαι ο άρτος της ζωής… Ο άρτος που θα δώσω εγώ είναι η σάρκα μου, την οποία θα δώσω υπέρ της ζωής του κόσμου. Αλήθεια σας λέω, αν δε φάτε τη σάρκα και δεν πιείτε το αίμα του Υιού του ανθρώπου, δεν έχετε ζωή μέσα σας. Όποιος τρώει τη σάρκα μου και πίνει το αίμα μου έχει ζωή αιώνια και εγώ θα τον αναστήσω την έσχατη ημέρα. Γιατί η σάρκα μου είναι στ’ αλήθεια τροφή και το αίμα μου στ’ αλήθεια ποτό. Όποιος τρώει τη σάρκα μου και πίνει το αίμα μου μένει μέσα μου κι εγώ μέσα του…».

Φυσικά ο Ίδιος ο Ιησούς παρέδωσε τη θεία Μετάληψη στους ανθρώπους κατά το μυστικό δείπνο (που λέγεται «μυστικός», επειδή περιελάμβανε το «μυστήριο» της θείας Μετάληψης κι όχι επειδή… ήταν κρυμμένοι), όπως φαίνεται στα Ματθ. 26, 26-29, Μάρκ. 14, 22-24, Λουκ. 22, 17-20, και Α΄ προς Κορινθίους 11, 23-30.

Στους πρώτους χριστιανούς, η θεία Μετάληψη λεγόταν «κλάσις του άρτου» (κόψιμο του ψωμιού) και γινόταν τουλάχιστον κάθε Κυριακή, δηλαδή τη «Μία των σαββάτων», ημέρα της ανάστασης του Χριστού (βλ. Πράξεις των αποστόλων, 20, 7).

Γιατί όμως μεταλαβαίνουμε; Πώς η θεία Μετάληψη μας βοηθάει να πλησιάσουμε το Θεό; Ας προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε την απάντηση.

Ο άνθρωπος ενώνεται περισσότερο μ’ αυτό που τρώει παρά με οτιδήποτε άλλο. Τρώγοντας λοιπόν το Σώμα και πίνοντας το Αίμα του Χριστού, ενώνεται με Αυτόν. Γίνεται έτσι «μικρός Χριστός». Δε γίνεται βέβαια άγιος αυτόματα και μαγικά. Όμως η ένωση αυτή με το Θεό (δηλαδή με το Χριστό) ενισχύει τον άνθρωπο, για να μπορεί να αντέξει το μεγάλο μαρτύριο της αγάπης. Χωρίς τη θεία Μετάληψη, Κύριε, δε μπορώ να εκπληρώσω την εντολή Σου «αγαπάτε αλλήλους» και μάλιστα «αγαπάτε τους εχθρούς σας» (Λουκ. 6, 27-36). Συνήθως λέμε: «Τους εχθρούς μου θέλω να τους μισώ. Άλλωστε, αν αγαπώ χωρίς όρια, οι περισσότεροι θα με εκμεταλλευτούν, θα με προδώσουν, θα με συντρίψουν! Και, γεμάτος πόνο, ή θα εξοντωθώ ή θα βάλω φρένο στην αγάπη μου και θα πάψω να προσπαθώ να τηρώ την εντολή Σου. Θ’ αγαπώ μόνο αυτούς που μ’ αγαπούν και τους άλλους απλά θα τους «συμπαθώ» μέσα σε περιορισμένα όρια».

Έχω όμως το Σώμα και το Αίμα Σου, που με θωρακίζει και με κάνει ν’ αντέχω και να συνεχίζω μαζί Σου. Αν θέλω. Αν είμαι πωρωμένος και δε θέλω ν’ αγαπήσω, και κάθε μέρα να μεταλαβαίνω, θα είμαι (μη γένοιτο) μακριά Σου…

Αν και οι προεκτάσεις της θείας Μετάληψης είναι πάρα πολλές, ας αναφέρουμε μερικές όσο το δυνατόν απλούστερα.

Καθώς ο άνθρωπος μεταλαβαίνει, συμβαίνει μια πολλαπλή ένωσή του με όλο το υπόλοιπο σύμπαν. Στη θεία Μετάληψη θεωρούμε ότι συνοψίζεται και μεταμορφώνεται όλη η κτίση. Αποτελεί σύνοψη, πρώτον, ολόκληρου του υλικού κόσμου, που εκπροσωπείται μέσω των δύο βασικών τροφών –που εκφράζουν τη σχέση αυτού του κόσμου με τον άνθρωπο, γιατί μια καθοριστική έκφανση αυτής της σχέσης είναι η τροφή, όπως αναφέρει και ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν (ο άνθρωπος ζει επειδή τρώει, δηλαδή βάζει μέσα του τον κόσμο και ενώνεται μ’ αυτόν). Δεύτερον, αποτελεί σύνοψη όλης της ανθρωπότητας, με την υπερφυσική παρουσία του Χριστού, που δεν είναι απλώς άνθρωπος, αλλά νέος Αδάμ γι’ αυτό στο πρόσωπό Του περιλαμβάνονται δυνάμει όλοι οι άνθρωποι, από την αρχή μέχρι το τέλος της ιστορίας. Τρίτον, όλης της Θεότητας, γιατί ο Χριστός, ως Θεός, είναι πάντα ενωμένος με τα άλλα δύο Πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Τέταρτον, της σταύρωσης και της ανάστασης του Χριστού, γιατί το Σώμα Του κόπηκε και το Αίμα Του χύθηκε, καταργώντας τις θυσίες των παλιών θρησκειών και εγκαινιάζοντας το μόνο αληθινό τρόπο λατρείας, τη μόνη θυσία: την αυτοθυσία.

Έτσι, θεωρούμε ότι ο χριστιανός που μεταλαβαίνει επιτελεί την ύψιστη ένωση με όλη την ανθρωπότητα, με όλη τη δημιουργία και με το Θεό, αλλά και συμμετέχει με μυστικό τρόπο στη σταύρωση και την ανάσταση του Χριστού. Και φυσικά ενώνεται ιδιαίτερα με εκείνους που κοινωνούν την ίδια μέρα, γιατί όλοι κοινωνούμε από το «κοινό Ποτήριο».

Υπόψιν ότι, κατά την αγία προσκομιδή (στην πρόθεση), την ουσιαστική έναρξη της θείας λειτουργίας, ο ιερέας βγάζει από το πρόσφορο μερίδες για το Χριστό (τον «Αμνό» = αρνάκι), την Παναγία, τους αγγέλους, τους αγίους και κάθε ζωντανό και νεκρό, τα ονόματα των οποίων του έχουμε δώσει (σε χαρτάκια) να μνημονεύσει. Όλα αυτά τοποθετούνται σ’ ένα μικρό δίσκο (το «δισκάριο») και στη συνέχεια μπαίνουν στο άγιο Ποτήριο και γίνονται η θεία Μετάληψη. Όταν λοιπόν έρθει η ώρα να μεταλάβεις, μέσα στο Ποτήρι –το κοινό Ποτήρι, το Ποτήρι της αγάπης που μας ενώνει– βρίσκεται σε μικρογραφία όλο το σύμπαν.

Ας σημειώσουμε τέλος ότι το πρόσφορο, το ψωμί της θείας Μετάληψης, είναι ένα, γιατί συμβολίζει την ενότητά μας, και στρογγυλό, γιατί συμβολίζει τον κόσμο. Όσο απομένει και δε γίνεται Σώμα Χριστού, καθώς και τα επιπλέον πρόσφορα, κόβεται και μοιράζεται σ’ εκείνους που δεν κοινωνούν «αντί Δώρου». Είναι το «αντίδωρο». Βέβαια εμείς παίρνουμε αντίδωρο ακόμη κι όταν κοινωνούμε, όμως ο αρχικός προορισμός του αντίδωρου ήταν για εκείνους που δεν κοινωνούσαν.

Του Θεολόγου Θ.Ι.Ρηγινιώτη, Νοέμβριος 2012, Φως Ιλαρόν φ.2

Πηγή: Ορθόδοξες Απαντήσεις

πηγή

Ερωτοαπαντήσεις σε λειτουργικά και τελετουργικα θέματα - Ιερές Ακολουθίες-Ειδικές ευχές

1. Πόσες φορές μπορεί να τελεσθεί το Ευχέλαιο; Όσο πιο πολλά Ευχέλαια τελούνται τόσο πιο καλά;
2. Τι είναι το Αντίδωρον;
3. Πολλοί εκ των πιστών, κληρικοί και λαϊκοί, ερωτούν εάν οι ευχές του Ευχολογίου της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας είναι όλες σωστές ή όχι, και ποιό είναι το κριτήριο της ενσωμάτωσης αυτών στο Ευχολόγιον;
4. Λειτουργικές επισημάνσεις για το «Ευχολόγιον»
5. Πῶς πρέπει νὰ διαβάζει ὁ ἱερέας τὶς λεγόμενες Περιστατικὲς Εὐχὲς τοῦ Εὐχολογίου; Ποιά ὀφείλει να εἶναι ἡ ἱερατική του ἔνδυση;
6. Ἀκολουθία τοῦ Μικροῦ Ἁγιασμοῦ
7. Εὐχὲς τῶν Ἐξορκισμῶν ἐπὶ πασχόντων ὑπὸ Δαιμόνων καὶ ἐπὶ πᾶσαν ἀσθένειαν
8. Ἀκολουθία τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου τοῦ Εὐχελαίου
9. Ἡ ἀκολουθία τῆς Θείας Μεταλήψεως καὶ Εὐχαριστίας
10. Ἡ ἀκολουθία εἰς Ἱερέα ἐνυπνιασθέντα
11. Υπάρχει σχέση μεταξύ της Μαγείας και των εξορκισμών;
12. H ζώνη των αμφίων των ιερέων
13. Μπορεί να τελεσθεί σήμερα ένα Ευχέλαιο κατ' ανάγκη σε περίπτωση ετοιμοθάνατου; Και με ποιό τρόπο αφού η ακολουθία του ευχελαίου είναι εκτενής;
14. Πώς μπορεί να τελεσθεί το Ευχέλαιο κατά την ακολουθία του εσπερινού ή του όρθρου στο ναό; Αποτελεί ιδιαίτερη ακολουθία;
15. Πότε δεν μπορεί να τελεσθεί το μυστήριο του Ευχελαίου;
16. Τι σημαίνει το φτύσιμο για την αποτροπή της βασκανίας;
17. Επιτρέπεται να διαβάζεται η ευχή της βασκανίας σε παιδιά αβάπτιστα;
18. Τι είναι οι γητευτές;
19. Τι είναι οι Φυλακτήριοι;
20. Ποια η σημασία των φυλακτών;
21. Μερικοί στο ποτηροκάνδηλο του Ευχελαίου χρησιμοποιούν εκτός του ελαίου και οίνο. Που στηρίζεται αυτή η πρακτική;
22. Πόσες θρυαλίδες (= κανδηλήθρες) τοποθετούνται μέσα στο ποτηροκάνδηλο του Ευχελαίου;
23. Πως γίνεται η Θεία Κοινωνία των ασθενών κατ’οίκον;

πηγή

Για ποιο λόγο και πώς φτιάχνουμε φανουρόπιτα;

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ακούσει τη μητέρα μας ή τη γιαγιά μας να λέει: 

«Άγιε μου Φανούριε, φανέρωσέ μου αυτό και εγώ θα σου φτιάξω μια Φανουρόπιτα». 

Και αύριο, παραμονή της εορτής του Αγίου, το τάμα πρέπει να εκπληρωθεί.

Η παράδοση για την Φανουρόπιτα λέει ότι η Μητέρα του Αγίου Φανουρίου ήταν αμαρτωλή. Ήταν λέγεται σκληρή, άπονη και αυστηρή με τους φτωχούς και τους συμπεριφερόταν σχεδόν απάνθρωπα. Μάλιστα για τον αμετανόητο χαρακτήρα της πήγε στην κόλαση. Προσπάθησε να τη σώσει ο γιος της, αλλά η κακία της δεν τον άφησε. Ο αρχάγγελος Μιχαήλ μαζί με τον άγιο Φανούριο την τράβηξαν με την βοήθεια κρεμμυδόφυλου (που κάποτε είχε δώσει με το ζόρι σε ένα ζητιάνο) και όταν πιάστηκαν τρεις γυναίκες μαζί της. Αυτή η άπονη της έσπρωξε μέσα στην κόλαση. Έτσι είπε ο αρχάγγελος στον Άγιο Φανούριο ή μητέρα σου διέπραξε μεγάλη κακία. Δεν μπορώ να την βοηθήσω.
Ο Άγιος Φανούριος παρακάλεσε με δάκρυα πόνου να μην φτιάχνουν τίποτα γι’αυτόν, αλλά μόνο για την ψυχή της μάνα του και η προσευχή του λέγεται ότι εισακούστηκε στον Θεό.
Αυτός είναι ο λόγος που οι νοικοκυρές φτιάχνουν την ημέρα αυτή φανουρόπιτες και αφού τις πάνε στην εκκλησία και ευλογηθούν τις μοιράζουν στη γειτονιά και στο εκκλησίασμα, με τη σύσταση να ευχηθούν να συχωρεθεί η μάνα του Αγίου «Ο Θεός σχωρέστ’ τη μάνα του Αγίου Φανουρίου».
Βέβαια, ζητούν οι πιστοί να τους φανερώσει ο Άγιος χαμένα αντικείμενα ή να τους φέρει κάτι που επιθυμούν, ή ακόμη έναν καλό γαμπρό στα ανύπαντρα κορίτσια.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για τη Φανουρόπιτα είναι συνήθως 7 ή 9 , καθώς οι αριθμοί 7 και 9 συμβολίζουν τα μυστήρια της εκκλησίας, τις μέρες δημιουργίας, αλλά και τα τάγματα τον αγγέλων. Πάντα όταν την φτιάχνουν οι νοικοκυρές φροντίζουν να υπάρχει αναμμένο κερί και θυμίαμα.
Στις 27 Αυγούστου έκαστου έτους η Εκκλησία, τιμά τον Άγιο Φανούριο. Οι Εκκλησίες γεμίζουν με τη μυρωδιά από τις Φανουρόπιτες που φτιάχνουν οι νοικοκυρές.

Συνταγή για Φανουρόπιτα με 9 υλικά:
1 πακέτο αλεύρι που φουσκώνει μόνο του
1 κούπα νερό
1 κούπα ζάχαρη
1/2 κούπα λάδι
2 κουταλάκια του γλυκού μπέικιν πάουντερ
1 πορτοκάλι (χρειαζόμαστε το χυμό και το ξύσμα του)
2 χούφτες καρύδια ή αμύγδαλα (τριμμένα στο μούλτι)
1 φακελάκι ξανθές σταφίδες
2 κουταλάκια του γλυκού κανέλα
Εκτέλεση
Σε ένα μπολ ανακατέψτε όλα τα στέρεα υλικά μαζί
Σε ένα μεγαλύτερο ανακατέψτε όλα τα υγρά υλικά μαζί.
Έπειτα σιγά-σιγά ρίξτε τα στέρεα υλικά στα υγρά και ανακατέψτε τα καλά μέχρι να έχετε μια ομοιόμορφη και ομοιογενή ζύμη.
Βάλτε τη σε λαδωμένο ταψάκι που θα έχετε πασπαλίσει με λίγο αλεύρι και ψήστε τη στους 180 βαθμούς για 1 ώρα περίπου.
Αφού είναι έτοιμη πασπαλίστε τη με λίγη άχνη και κανέλα.

Το είδαμε εδώ

Ειδωλολατρικές επιδράσεις στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας

Ακούστε το επόμενο κείμενο, όπως αυτό «δημοσιεύθηκε» σε 2 τεύχη (136-ο, Ιουλίου – Αυγούστου και 137-ο Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου του 2012), του ηχητικού περιοδικού μας, Ορθόδοξη Πορεία.

Ειδωλολατρικές επιδράσεις στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας.
Μέρος Α.mp3 
Μέρός Β.mp3

Είναι αλήθεια ότι η Εκκλησία δέχτηκε ειδωλολατρικές συνήθειες και εορτές στο τυπικό της; ρωτούν πολλοί. Λένε, για παράδειγμα, ότι το έθιμο της μνημόνευσης των κεκοιμημένων κατά το Ψυχοσάββατο που προηγείται της Πεντηκοστής, καθώς και η γονυκλισία τη μέρα αυτή είναι κατάλοιπα ειδωλολατρικά, όπως οι τριήμερες ειδωλολατρικές νεκρικές εορτές των λεγομένων Λεμουρίων. Δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι πολλές παραδόσεις των ειδωλολατρών παρέμειναν και ενσωματώθηκαν στην αληθινή λατρεία των Χριστιανών. Θα πρέπει όμως εξαρχής να τονιστεί ότι αυτό έγινε μόνο όταν προσέδωσε η Εκκλησία διαφορετικό, αληθινό νόημα και περιεχόμενο στη διεφθαρμένη ειδωλική λατρεία. Κράτησε τον τύπο, το εξωτερικό μέρος με το οποίο ήταν εξοικειωμένοι οι ειδωλολάτρες πριν γνωρίσουν τον αληθινό Θεό και απορρίψουν τη λατρεία των ειδώλων. Η Εκκλησία έκανε αυτή τη συγκατάβαση αναγνωρίζοντας τη δυσκολία που είχαν αυτοί να αποχωριστούν προηγούμενες μακροχρόνιες συνήθειες.
Έτσι έχουμε τα κάλαντα, με διαφορετικό σήμερα περιεχόμενο .
Ή τα ρύζια που συνηθίζεται να ρίχνουν στην ακολουθία του γάμου .
Ή την τιμή των νεκρών. Οι ειδωλολάτρες τιμούσαν τους νεκρούς τους και έκαναν γεύματα την 3η, 9η και 30η μέρα καθώς και κάθε χρόνο στην επέτειο. Οι χριστιανοί αντίστοιχα τελούσαν μνημόσυνα την 3η, 9η και 40η μέρα από τον θάνατο του νεκρού και την επέτειο του θανάτου του στη συμπλήρωση ενός χρόνου γιατί θεωρούσαν την ημέρα αυτή ως γενέθλιο για τη νέα ζωή .
Άλλοτε οι συνήθειες των ειδωλολατρών δεν έβλαπταν το ορθό φρόνημα της Εκκλησίας και διατηρήθηκαν, έχοντας δευτερεύον ή συμβολικό νόημα. Όπως λ.χ. το λούσιμο του νεκρού, ή το ντύσιμό του με καθαρά ρούχα αντί των συνηθισμένων καθημερινών που φορούσε ο κεκοιμημένος.
Ακόμη και η ‘μακαρία’, το γεύμα που προσφέρεται από τους συγγενείς για την ψυχή του κεκοιμημένου έχει παλαιές ρίζες. Συναντάται στον Όμηρο αλλά και στους Ρωμαίους, τους Βαβυλωνίους και άλλους λαούς που συνέτρωγαν κοντά στους τάφους πιστεύοντας πως και ο νεκρός συμμετέχει στην ευωχία. Οι δε Αιγύπτιοι αλλά και άλλοι λαοί όπως οι Ιάπωνες, άφηναν τροφές στους τάφους «με την ιδέαν ότι θα έλθει η ψυχή, έστω και υπό την μορφήν κόρακος, δια να τας φάγη». Κάτι που και σήμερα γίνεται από ορισμένους χριστιανούς χωρίς απαραίτητα παρόμοια ερμηνευτική.
Συχνά θάβονταν μαζί με το νεκρό και αντικείμενα που σχετίζονταν με τη ζωή του. Αλλά και στους χριστιανούς παρέμεινε η συνήθεια. Ο αγ. Αμβρόσιος αναφέρει ότι στον τάφο του αγ. μάρτυρα Αγρικόλα που μαρτύρησε το 303 βρέθηκαν τα καρφιά του μαρτυρίου του. Ο αγ. Χρυσόστομος λέει ότι ο αγ. Βαβύλας που μαρτύρησε το 250 τάφηκε μαζί με τις αλυσίδες του. Μ’ αυτό τον τρόπο έδειχναν ότι οι χριστιανοί, παρατηρεί ο άγιος, ότι «αυτά που θεωρούνταν επονείδιστα, αυτά ήταν σεβαστά και λαμπρά όταν γινόταν για τον Χριστό».
Βέβαια, ο ίδιος άγιος θα επικρίνει την αρχαία τάση που μιμούνταν οι χριστιανοί της εποχής του, να συνθάπτουν με το νεκρό πολύτιμα αντικείμενα και κοσμήματα, που γίνονταν αιτία τυμβωρυχίας που …ξεγύμνωνε τελικά τον «επιμελώς ταφέντα» νεκρό. Πόσος πλούτος καταχωνιαζόταν με το σώμα του αποθανόντος φαίνεται και από τον τάφο της αυτοκράτειρας Μαρίας συζύγου του Ονωρίου, στον οποίο βρέθηκαν πολύτιμα φορέματα και κοσμήματα αξίας 36 λίτρων καθαρού χρυσού.
Άλλο παράδειγμα είναι η προσευχή προς ανατολάς. Ο Κλήμης Αλεξανδρείας αναφέρει ότι «τα αρχαία ιερά έβλεπαν στη δύση, ώστε όσοι στέκονταν απέναντι στα αγάλματα να διδάσκονται να στρέφονται προς την ανατολή».
Ακόμη και στην Παλαιά Διαθήκη, όπου ο λαός ήταν επιρρεπής στην προσκύνηση χρυσών αγαλμάτων, είχε δοθεί εντολή από τον Θεό τα χερουβείμ της Κιβωτού να έχουν πρόσωπα …μόσχου! Οι Ισραηλίτες από τον καιρό που ήταν σκλάβοι στον Φαραώ είχαν επηρεασθεί από την ειδωλολατρική πρακτική των Αιγυπτίων που προσκυνούσαν τον μόσχο και η συνήθεια αυτή δεν ήταν δυνατό να ξεριζωθεί δια μιας, χωρίς κάποιο μεταβατικό στάδιο. Ο λαός αυτός που δεν είχε την υπομονή να περιμένει τον Μωυσή να κατέβει από το όρος και έβρισκε ευκαιρία κάθε τόσο να στήνει χρυσά μοσχάρια, γιατί ήθελε χειροπιαστή λατρεία, δεν ήταν δυνατό να κάνει αίφνης στροφή 180ο. Μάθαιναν λοιπόν από τα Χερουβείμ, ότι αν ο μόσχος προσκυνάει την Κιβωτό, κακώς οι Αιγύπτιοι προσκυνούν τον μόσχο σαν θεό.
Μία και η αυτή συνήθεια, σε ειδωλολάτρες και χριστιανούς. Με διαμετρικά αντίθετο ωστόσο αποτέλεσμα.
Ακόμη είχαν κυρίαρχες από το πρόσφατο παγανιστικό παρελθόν τους δοξασίες διάφορες για τον Άδη, σαν μια τεράστια σκοτεινή φυλακή κρυμμένη κάτω στα τρίσβαθα της γης ή κάποιες υπόγειες σκοτεινές σήραγγες, σκοτεινούς και ταρταρώδεις χώρους στους οποίους για να φτάσει κανείς έπρεπε να περάσει μεγάλους ποταμούς. Για να περάσουν οι ψυχές των νεκρών όφειλαν να προσφύγουν στις υπηρεσίες του Χάροντα και να πληρώσουν σ’ αυτόν κόμιστρα για να τους βγάλει απέναντι με τη βάρκα του. Άλλες παρεμφερείς αντιλήψεις προϋπέθεταν ένα θεό τιμωρό, ή έναν διάλογο της ψυχής με τα εναέρια τελώνια, ή τις αντιμισθίες και τιμωρίες που μια θεότητα γεμάτη φθόνο και εκδικητικότητα επιβάλλει στο ανθρώπινο γένος. Ο Άδης, που ήταν θεός της μυθολογίας, είχε βοηθούς δικαστές για τις ψυχές των νεκρών. Οι αποφάσεις του δικαστηρίου ήταν τελεσίδικες. Οι μεν εκλεκτοί οδηγούνταν στα Ηλύσια πεδία ενώ οι κακοί στον Τάρταρο.
Η Εκκλησία με ήπιους τρόπους ζητά να μας αποσπάσει από παλαιά έθη και να μας οδηγήσει σταδιακά στο φως της αληθινής και εν πνεύματι λατρείας και στο αληθινό φρόνημα που μόνο αυτό σώζει.
Ο ίδιος ο Χριστός μας δέχθηκε συγκαταβατικά όρους των ειδωλολατρών. Το ίδιο το ευαγγέλιο μιλάει για τον «σεληνιαζόμενο» που θεραπεύτηκε. Υπήρχε «πλανεμένη αντίληψη» στους ανθρώπους, λέει ο άγιος Χρυσόστομος, ότι οι φάσεις της σελήνης κάνουν δαιμονισμένους τους ανθρώπους, ενώ «ο ίδιος ο δαίμων διέπραττε αυτή την κακουργία για να διαστρέψει το δημιούργημα» του Θεού. Καθώς εξηγεί ο Μ. Φώτιος, ο ευαγγελιστής χρησιμοποιεί «γνώριμες και συνηθισμένες στο πλήθος λέξεις» και τον «συνήθη στο πλήθος τρόπο», ώστε αυτοί που «λάτρευαν τον ήλιο και τη σελήνη», βλέποντας τα θαύματα του Κυρίου να απαλλαγούν «από την αρχαία ασεβή πλάνη τους».
Κάτι αντίστοιχο συνέβαινε και με τις εικόνες. Λέει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στον γ΄ λόγο του περί των αγίων Εικόνων ότι και οι ειδωλολάτρες χρησιμοποιούν εικόνες. Με διαφορετικό όμως τρόπο: τις θεοποιούν. «Δεν πρέπει λοιπόν, εξαιτίας της καταχρήσεως των εθνικών, να καταργήσουμε και τη δική μας προσκύνηση που γίνεται με ευσέβεια».
Προσθέτει στη συνέχεια και ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο ο άγιος: «Εξορκίζουν οι μάγοι και οι γόητες, λέει, εξορκίζει και η Εκκλησία τους κατηχουμένους, αλλ’ εκείνοι βέβαια επικαλούμενοι δαίμονες, ενώ η Εκκλησία το Θεό εναντίον των δαιμόνων. Οι ειδωλολάτρες αφιερώνουν τις εικόνες στους δαίμονες και τις αποκαλούν θεούς, ενώ εμείς τις αφιερώνουμε στον αληθινό Θεό, που σαρκώθηκε, και στους δούλους και φίλους του Θεού, τους αγίους, που απομακρύνουν τα στίφη των δαιμόνων».
Ένα σύγχρονο παράδειγμα είναι επίσης η ανάρτηση μαντηλιών (τζάτζαλα) από τα δένδρα. Άνθρωποι που ζητούν θεραπεία από κάποια ασθένεια αναρτούν κουρέλια, μαντήλια ή κλωστές στα κλαδιά δέντρων και θάμνων (συχνά δένοντας κόμπο), κοντά σε νερά, σε αγιάσματα και ιαματικές πηγές. Τα τμήματα αυτών των υφασμάτων είχαν αγγίξει προηγουμένως στο σώμα του ασθενούς και πίστευαν ότι προσδένοντάς τα στο δέντρο θα απαλλάσσονταν με αυτό τον τρόπο από την ασθένεια. Άλλοτε γίνεται είτε για κάποιο τάμα ή για να αποκτήσουν παιδιά οι στείρες γυναίκες. Κάθε άλλο παρά μόνο στην Ελλάδα συμβαίνει αυτό. Συναντάται και σε πολλές δυτικές χώρες (Σκωτία, Ουαλία, Ιρλανδία, Γαλλία, Βέλγιο) στη Γεωργία, την Αρμενία καθώς και σε όλες τις βαλκανικές χώρες, αλλά και το Θιβέτ («προς τιμήν των θεοτήτων των βουνών και των υδάτων» ), την Ινδία, τα Ιμαλάϊα, την Ιαπωνία. Επίσης τα τζάτζαλα συνηθίζονται και σε ισλαμικές χώρες όπως το Ιράκ και το Αβγανιστάν, η Τυνησία και το Μαρόκο στη Β. Αφρική. Ακόμα και στην Μέκκα, υπάρχει ένα δέντρο στο οποίο κρεμούν ρούχα ή και όπλα. Στο Μουσείο της Λιέγης, Βέλγιο (Musee de la vie Wallone) εκτίθεται ένα ολόκληρο, τεράστιο δέντρο με «κρεμασμένα ράκη υφασμάτων, κουρέλια και υπολείμματα ρούχων», ακόμα και ρούχα ολόκληρα. Υπήρχε παλιά δοξασία ότι στις ιερές αυτές τοποθεσίες κατοικούσε η θεότητα των αγρών και των δασών η οποία προστάτευε από αρρώστιες ή κεραυνούς. Τα ράκη αυτά «πρέπει να μένουν άθικτα επάνω στα δέντρα, γιατί είναι ποτισμένα με την ασθένεια, η οποία μπορεί να μεταβιβαστεί στον απρόσεκτο ή περίεργο επισκέπτη». Το δέντρο επίσης δεν έπρεπε να πειραχτεί, ούτε να ανέβει άνθρωπος ή να κοιμηθεί στη σκιά του ή να γευτεί τον καρπό του, εκτός από τον άρρωστο που δοκίμαζε τον καρπό για να ιαθεί. Στη Λέσβο υπάρχουν δυο ναοί –με τα αντίστοιχα δέντρα- με την ονομασία «Άγιος Θεράπων Τζατζαλιάρης» και «Αϊ Γιάννης ο Τζατζαλιάρης».
Στον Βίο του αγίου Αρσενίου του Καππαδόκη αναφέρεται ότι στα Φάρασα ήταν ένα δένδρο το οποίο «περισσότερο από φύλλα, είχε κλωστές και κουρελάκια δεμένα στα κλωνάρια του από τους πονεμένους ανθρώπους. Όταν δηλαδή αρρώσταιναν οι άνθρωποι που έμενα εκεί στα κτήματα, επειδή δεν ήταν εύκολο να πάνε στον Χατζεφέντη [τον άγιο Αρσένιο], στα Φάρασα, γιατί ήταν ιδιόκτητο και το κλείδωναν για να μην το βεβηλώσουν οι Τούρκοι, πήγαιναν και προσεύχονταν έξω από το Εκκλησάκι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ∙ έκοβαν μία κλωστή από το ρούχο που ακουμπούσε στο πονεμένο μέρος του σώματος ή ένα κουρελάκι, και το έδεναν στο δένδρο και έλεγαν ‘Άγιε, πάρε μου τον πόνο, εσύ είσαι Άγιος και μπορείς’. Και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ αμέσως θεράπευε τους πονεμένους πιστούς». Κάποτε ένας άθεος νέος είχε έρθει στα Φάρασα και κορόιδευε τους Φαρασιώτες ως καθυστερημένους. Μια μέρα βάλθηκε να κόψει το δέντρο ενώ οι άλλοι τον εμπόδιζαν. Ο άγιος όταν το έμαθε «πολύ λυπήθηκε για το κακό που έκανε στις ψυχές των πιστών» και τον έδιωξε από το χωριό.
Στην αρχαία ειδωλολατρική Ελλάδα επίσης, «συνηθιζόταν το ίδιο ακριβώς έθιμο της αναρτήσεως υφασμάτων και ρακών από τα ενδύματα ασθενών επάνω σε ξόανα ή ιερά αγάλματα, όπως και σήμερα συμβαίνει σε εικόνες ή προσκυνητάρια το ίδιο έθιμο».
Κάποτε το παραπάνω έθιμο συνδυάζεται με το ‘τρυποπέρασμα’ (ο ασθενής περνάει από το στένωμα ενός βράχου, ενός διάτρητου λίθου, το άνοιγμα μιας σπηλιάς ή μιας κουφάλας δέντρου ή τις θυρίδες ναών με σκοπό να απαλλαγεί από την αρρώστια) μια συνήθεια παγκόσμια και πανάρχαια. Στη Νάξο περνούσαν τα καχεκτικά παιδιά τους για να παχύνουν. Η συνήθεια αυτή δε συναντάται μόνο «σε βράχους ή πέρασμα ανάμεσα σε κίονες, αλλά ακόμα και πέρασμα από θωράκιο εικονοστασίου, όπως στην περίπτωση της Αγίας Ζώνης στο Σιδηρόκαστρο, δηλαδή μέσα στην εκκλησία και μάλιστα μετά την ανάγνωση ειδικής ευχής από τον ιερέα. Η Εκκλησία παρατηρούμε ότι ανέχεται την πανάρχαιη αυτή συνήθεια και κατά κάποιο τρόπο τη συντηρεί». Πρόκειται για «μαγικά υπολείμματα» τα οποία συχνά επιβιώνουν από την «αμάθεια μερικών κληρικών» αλλά και το «παραδοσιακό φρόνημα του ελληνικού λαού» και βέβαια λόγω των αναγκών θεραπείας ιδιαίτερα «ασθενικών παιδιών, για την υγεία των οποίων τα πάντα κάνει η κάθε οικογένεια».
Ας έρθουμε στην αστρολογία. Οι Μάγοι οδηγήθηκαν στο μυστήριο της θείας Οικονομίας με ένα άστρο. Ρωτάει για λογαριασμό μας ο άγιος Χρυσόστομος προσφέροντας συγχρόνως και την απάντηση:
«Γιατί προσείλκυσε [ο Θεός τους Μάγους] με θέαμα αυτού του είδους; Αλλά πώς έπρεπε; Να τους στείλει προφήτες; Ήταν μάγοι και δεν παραδέχονταν τους προφήτες. Να τους μιλήσει από τον ουρανό; Δεν θα έδιναν σημασία. Να αποστείλει άγγελο; Και αυτόν θα τον περιφρονούσαν. Γι’ αυτό δεν χρησιμοποίησε ο Θεός τίποτε από αυτά και με πολλή συγκατάβαση τους προσκάλεσε με μέσο, με το οποίο είχαν εξοικείωση, και τους έδειξε ένα μεγάλο και εντελώς διαφορετικό αστέρι, για να τους προξενήσει μεγάλη εντύπωση και με το μέγεθός του και με το κάλλος του και με τον τρόπο της κινήσεώς του. Αυτά μιμήθηκε και ο Παύλος και μίλησε προς τους Έλληνες από ένα βωμό και άντλησε επιχειρήματα από ποιητές. Επειδή δηλαδή κάθε άνθρωπος αγαπά εκείνα, με τα οποία έχει εξοικειωθεί, τα χρησιμοποιούν, και ο Θεός και οι άνθρωποι που απέστειλε, προς σωτηρίαν της οικουμένης».
Είναι ενδιαφέροντα και αυτά που λέει στη συνέχεια ο Χρυσορρήμων, επεκτείνοντας το παράδειγμα:
«Μη νομίσεις λοιπόν ότι θα έκρινε ταπεινωτικό να καλέσει [τους μάγους] με αστέρι. Διότι τότε θίγεις όλους τους Ιουδαϊκούς θεσμούς, τις θυσίες, τους καθαρμούς, την πρωτομηνιά, την κιβωτό, ακόμη και τον ναό τον ίδιο. Διότι αυτά έχουν την αρχή τους στην ειδωλολατρική θρησκεία. Ο Θεός όμως, για να σώσει τους παραπλανημένους, δέχθηκε να χρησιμοποιηθούν σαν θεραπευτικά μέσα, αφού τα μετέβαλε λίγο, εκείνα με τα οποία λάτρευαν τα είδωλα οι ειδωλολάτρες, για να τους απομακρύνει σταδιακά από τις συνήθειές τους και να τους οδηγήσει στην υψηλή πίστη. Αυτό λοιπόν έκανε και στην περίπτωση των μάγων. Συγκατέβη να τους καλέσει με τη θέα ενός άστρου, για να τους οδηγήσει κατόπιν υψηλότερα. Και αφού τους κατεύθυνε και τους οδήγησε και τους έφερε μπροστά στη φάτνη, δεν συνεννοείται πλέον μαζί τους μέσω του άστρου, αλλά με άγγελο, και έτσι βελτιώθηκαν σιγά σιγά».
Καθώς εύστοχα το διατυπώνει κάποιος σύγχρονός μας:
«Οι ομοιότητες με τα αρχαία προχριστιανικά έθιμα είναι τέτοιες, που δεν μπορεί κανείς εύκολα να αρνηθεί τη στενή σχέση που υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτά και στις σημερινές εκδηλώσεις προς τιμήν των νεκρών, που γίνονται κατά το τριήμερο των εορτών της Πεντηκοστής. Και δεν είναι μόνο τα λαϊκά αυτά έθιμα. Το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής είναι εντεταγμένο στο εορτολόγιό μας ως ημέρα κοινών δεήσεων υπέρ των κεκοιμημένων. Αλλά και η ίδια η ακολουθία της Γονυκλισίας κατά τον εσπερινό της Πεντηκοστής δεν είναι αμέτοχη από νεκρώσιμο χαρακτήρα… Είναι γνωστό, πως και οι αρχαίοι γονάτιζαν για να τιμήσουν τους νεκρούς και για να προσευχηθούν γι’ αυτούς στις χθόνιες θεότητες.
»Ο Χριστιανισμός κατά τη διάδοσή του εφάρμοσε μία πολύ σοφή τακτική. Αντικαθιστούσε ιουδαϊκές ή ειδωλολατρικές εορτές με χριστιανικές, δίνοντας σ’ αυτές νέο νόημα. Έτσι εκτός από το Πάσχα και την Πεντηκοστή των Εβραίων, που τις εκχριστιάνισε, αντικατέστησε και τις εορτές των γενεθλίων του ανικήτου ηλίου με τις εορτές της Γεννήσεως και της Επιφανείας του Ηλίου της Δικαιοσύνης, του Χριστού. Το θέμα της σχέσεως των Λεμουρίων με το τριήμερο της Πεντηκοστής, με το οποίο χρονικά περίπου συμπίπτει, δεν έχει μελετηθεί. Αλλά και αν ακόμα διαπιστωθεί κάποια σχέση, αυτό δεν θα είναι στοιχείο κατηγορίας για τη χριστιανική λατρεία. Κατά τις παραδοσιακές ημέρες λατρείας των νεκρών οι χριστιανοί μπορούσαν άριστα να προσεύχονται υπέρ των κεκοιμημένων πιστών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υιοθέτησαν ειδωλολατρικές συνήθειες και μόλυναν έτσι την καθαρή τους λατρεία. Αρκεί να διαβάσει κανείς τη θαυμάσια ακολουθία του Ψυχοσαββάτου και τις αριστουργηματικές και θεολογικότατες νεκρώσιμες ευχές της γονυκλισίας της Πεντηκοστής, για να αισθανθεί την άβυσσο που χωρίζει τη λογική λατρεία των χριστιανών από την εθνική λατρεία των νεκρών.
»Όσο για τα διάφορα λαϊκά νεκρικά έθιμα, που συνεχίζουν εν πολλοίς αρχαία προχριστιανικά, και πάλι αυτά έμειναν στο περιθώριο της χριστιανικής λατρείας χωρίς να θίξουν τον πνευματικό της χαρακτήρα. Οι άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο και όποια θρησκεία κι αν έχουν, εκφράζουν με παρόμοιους τρόπους τη λατρεία τους προς το Θεό και την τιμή τους στους νεκρούς. Εκείνο που έχει σημασία είναι το νόημα, που δίνει η κάθε μια θρησκεία σ’ όλους αυτούς τους τύπους και στον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει την πανανθρώπινη αυτή γλώσσα των συμβόλων».
Κι άλλος ένας σύγχρονος, ο καθηγητής Κ. Καλοκύρης, διευκρινίζει καταθέτοντας περισσότερα παραδείγματα:
«…Με αυτές τις αφομοιώσεις που είναι εντελώς εξωτερικές και δεν βλάπτουν την ουσίαν και το εντελώς Νέο του δόγματος, τα πλήθη που εκχριστιανίζονταν, τόσο των εβραίων όσον και των ειδωλολατρών, διευκολύνονταν στην αποδοχή της νέας τους θρησκείας. Κι αυτό, γιατί έβλεπαν ομοιότητες με τις παλαιές πίστεις τους και ικανοποιούνταν με τις σχετικές επεξηγήσεις που τους έδιδε η Εκκλησία, διαφωτίζοντάς τους δηλαδή, στο νέο περιεχόμενο που έπαιρναν… Για να διευκολύνει δηλαδή η Εκκλησία την υιοθέτηση της διδασκαλίας της δεν έκοψε ‘με το μαχαίρι’ (κατά το λεγόμενο) ό, τι συνέδεε τις φυλές αυτές με το παρελθόν αλλά, γνωρίζοντας κάλλιστα τη δύναμη της από αιώνων συνηθείας, προχώρησε προοδευτικώς, ήτοι επέτρεψε την διατήρηση εθίμων τους και λατρευτικών εκδηλώσεών τους (φυσικά εκείνων που δεν είχαν τη δύναμη να αλλοιώσουν τον χαρακτήρα της) δίνοντας σε αυτά το δικό της νόημα. Έτσι, ωριμάζοντας αυτές οι φυλές μέσα στο εύκαρπο χριστιανικό κλίμα, καταλάβαιναν, σιγά –σιγά τη διαφορά των δύο κόσμων. Ότι από το σκότος ήλθαν στο φως. Ας θυμηθούμε τα τραγούδια, τους χορούς, τις δοξασίες, τις δεισιδαιμονίες κ.λπ. πρωτογόνων, λεγομένων, φυλών, – πράγματα που μετέτρεψε η Εκκλησία σε ιερούς χορούς, σε τριαδικούς ύμνους, σε έλλογη ερμηνεία των φυσικών φαινομένων, σε αφοσίωση στο Θεό ως αγαθό πατέρα… Τέλος την λατρεία των πνευμάτων (προγόνων, της φύσεως κ.τ.τ.) που η Εκκλησία αντικατέστησε με την λατρεία του Αγίου Πνεύματος, της τιμής των αγίων, και όσα παρόμοια.
»Μην εκπλήσσονται λοιπόν μερικοί όταν ακούουν ότι πρόδρομες μορφές, (στοιχεία, κ.λπ.) π.χ. του Επιταφίου και της περιφοράς του, βεβαιώνονται, όπως είπαμε, στις εορτές των Παναθηναίων, του Αδώνιδος, κ.ά… Επίσης οι νυχτερινές ‘εγκατακοιμήσεις’ στα τελεστήρια αρχαίων ναών (π.χ. του Ασκληπιού) έγιναν τύπος των σχετικών παννυχίδων και διανυκτερεύσεων πολλών χριστιανών σε Εκκλησίες, κατά την παραμονή ιδιαίτερης εορτής, -και τόσα άλλα σχετικά».
Κλείνοντας την απάντησή μας θα πρέπει να επισημάνουμε και το εξής. Η οικονομία έχει όρους που τη διέπουν. Όταν δεν συντρέχουν απαραίτητοι λόγοι τότε η πράξη επανέρχεται στον κανονικό της ρου. Οι αλλότριες συνήθειες τότε δεν έχουν λόγο υπάρξεως και αποκόπτονται σύρριζα.
Η διαδεδομένη συνήθεια λ.χ. να πηδούν πάνω από φωτιές έχει απαγορευτεί.
«Προστάζουμε να καταργηθούν από τώρα και στο εξής οι φωτιές που ανάβονται από κάποιους μπροστά από τα εργαστήριά τους ή τα σπίτια τους την πρώτη μέρα κάθε μήνα, τις οποίες κάποιοι επιχειρούν και να πηδούν, σύμφωνα με κάποια παλιά συνήθεια. Όποιος λοιπόν κάνει κάτι τέτοιο, αν είναι κληρικός, να καθαιρείται, κι αν είναι λαϊκός, να αφορίζεται».
Οι μητέρες παλαιά βάζανε με το δάχτυλο ακαθαρσία στο μέτωπο των παιδιών «για να διώχνει το κακό μάτι». Η αντίδραση του αγ. Χρυσοστόμου είναι χαρακτηριστική: «Δεν ντρέπεσθε, πείτε μου, δεν θα καταλάβετε ποτέ τις παγίδες τις διαβολικές;… Άξια για γέλια είναι αυτά και κωμωδία σατανική, όχι μόνο ξευτελιστική αλλά και που οδηγεί στην γέεννα αυτούς που εξαπατά… Το να διατηρεί κανείς αυτή τη ντροπή, αυτό είναι άξιο πολλών θρήνων».
Ο Μ. Βασίλειος αναφέρεται στα πανηγύρια και το εμπόριο έξω από τους ναούς, πράγμα που γινόταν κατά μίμηση ειδωλολατρικών εορτών. Αντί να προσεύχονται, λέει, να προσκυνούν και να κλαίνε ζητώντας το έλεος του Θεού για τις αμαρτίες τους και να τον ευχαριστούν για τις ευεργεσίες του μεταβάλλουν τον ιερό τόπο σε αγορά και κοινό εμπορικό σταθμό. Αλλ’ εμείς, προσθέτει ο άγιος, «δεν πρέπει να ακολουθούμε τις διεφθαρμένες προλήψεις των πολλών, και να επικυρώνουμε με τη συμμετοχή μας αυτά τα άτοπα».
Μιλώντας γενικότερα για τις προσληφθείσες αλλότριες συνήθειες ο ίδιος άγιος συνιστά να τις «ξεμάθουμε».
Στην κάτω Ιταλία, ο άγιος Λουκάς ο Σικελιώτης έγραφε στη Διαθήκη του: «σαράντα πέντε χρόνια έχω αποκάμει και ο λαιμός μου βράχνιασε, για να βγάλω από τη μέση τις συνήθειες των ειδωλολατρών και των αγαρηνών».
Ο άγιος Χρυσόστομος, πιο οξύς και πιο απαιτητικός στην εκρίζωση παλαιών συνηθειών, μιλάει εφ’ όλης της ύλης:
«Ξέρω ότι φαίνομαι βαρύς σε μερικούς και φορτικός, όταν σας τα λέω αυτά θέλοντας να κόψω τις παλαιές συνήθειες. Αλλά δεν με νοιάζει γι’ αυτό! Δεν ζητώ να γίνω αρεστός, αλλά την ωφέλειά σας θέλω… Μη μου λέτε, έτσι μάθαμε. Όταν πρόκειται για παράβαση, άφησε στην άκρη τη συνήθεια. Κι αν μεν είναι κακό αυτό που γίνεται, και παλαιά συνήθεια να είναι, κατάργησέ την∙ αν όμως δεν είναι κακό, και συνήθεια να μην είναι, φέρτην και εφάρμοσέ την».
Η Εκκλησία δια των ιερών Κανόνων της έχει απαγορέψει στους χριστιανούς να καταφεύγουν σε μάντεις και αστρολόγους, σ’ αυτούς που λένε την τύχη και την μοίρα και άλλες «φλυαρίες που παραπλανούν» και είναι έργα του Διαβόλου. Ομοίως και τους βοσκούς που βάζουν κάποιο «κοκκαλάκι εις τα ποδάρια των προβάτων, ή τράγων, δια να αυξάνουν, και να πληθύνη το ποίμνιόν τους». Είναι αναρίθμητες οι δεισιδαιμονίες και οι προλήψεις που κατείχαν τους αρχαίους, πολλά από τα οποία κληρονομήθηκαν και συνεχίζονταν να γίνονται πιστευτά μετά τη μεταστροφή των ειδωλολατρών στον αληθινό Θεό. Έτσι χειρομαντείες, νεκρομαντείες, όνειρα, το πέταγμα ενός πουλιού, το φτάρνισμα, το κακό συναπάντημα, κ.ο.κ. ήταν για τους αρχαίους τρόποι με τους οποίους πίστευαν ότι μιλούσε στον άνθρωπο ο θεός.
Η Εκκλησία δια των αγίων της συνιστά ωστόσο να αποφεύγεται η προσκόλληση σε παγανιστικές πρακτικές ακόμα και αν αυτές εμφανίζονται με χριστιανικό ένδυμα και, όπως αναφέρεται στο Πηδάλιο, «ανακατώνουν, μαζί με τις επικλήσεις των δαιμόνων, και Ψαλμούς του Δαβίδ, τα ονόματα των Αγίων, και αυτής της κυρίας Θεοτόκου, για τους οποίους λέει ο θείος Χρυσόστομος, ότι κι αν επονομάζουν το όνομα της αγίας Τριάδος, ή το όνομα των Αγίων, ή κάνουν το σημείο του Σταυρού, πρέπει οι Χριστιανοί να τους αποφεύγουν και να τους αποστρέφονται. Κι αλλού, στους Ανδριάντας, λέει∙ ‘Δεν ντρέπεσαι, Χριστιανέ, να φέρνεις στο σπίτι σου γριές μεθυσμένες και έξω από τα λογικά τους, αλλά λες ότι οι γριές αυτές άλλο δεν λένε παρά το όνομα του Θεού; Μα ακριβώς γι’ αυτό πρέπει να τις αποστρέφεσαι, γιατί ενώ είναι χριστιανές οι γριές αυτές, κακομεταχειρίζονται το όνομα του Χριστού, και πράττουν τα έργα των Ελλήνων∙ διότι και οι δαίμονες έλεγαν μεν το όνομα του Χριστού, αλλά δεν έπαυαν να είναι δαίμονες, κακοί∙ γι’ αυτό και ο Χριστός τους έκλεισε το στόμα και τους έδιωξε’».

Από το περιοδικό ΚΙΒΩΤΟΣ, τεύχος 25, καλοκαίρι 2011, σελίδες 13 -20.

το είδαμε εδώ

Ἀναφορὰ σὲ θέματα τῆς Θείας Λειτουργίας

Ἡ Ἐκκλησία, σὰν ζωντανὸς ὀργανισμός, ἔχει τὴ δύναμη νὰ κρατάη ἐπάνω της ὅσα εἶναι γιὰ νὰ ζήσουν καὶ νὰ ἀφήνη ὅσα ἀπὸ μόνα τους εἶναι πιὰ νεκρά. Αὐτὸ ποὺ λέμε παράδοση δὲν εἶναι ἕνα νεκρὸ φορτίο, ποὺ πρέπει ἡ Ἐκκλησία νὰ τὸ σηκώνη ἐπάνω της, ἀλλὰ εἶναι μιὰ ζωντανὴ συνέχεια καὶ μιὰ δυναμικὴ πορεία πρὸς τὰ ἐμπρός. Ὅσα λοιπὸν εἶναι νὰ πεθάνουν θὰ πεθάνουν κι ἂς μὴ φοβούμαστε• ὁ Χριστὸς καὶ ἡ Ἐκκλησία δὲν πεθαίνουν. Πρέπει νὰ εἴμαστε σὲ θέση, κάθε φορά, νὰ ξεχωρίζουμε τὸ οὐσιῶδες ἀπὸ τὸ ἐπουσιῶδες, χωρὶς νὰ φοβούμαστε ὅτι θίγεται τάχα ἡ πίστη, ὅταν πρέπει νὰ βάλωμε κάποια πράγματα στὴ θέση τους. Χρειάζεται βέβαια σύνεση, ποὺ ποτὲ δὲν πρέπει νὰ μᾶς λείπη.

Ἡ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ θεία λατρεία. Ὅσο κι ἂν αὐτὸ στὸν καιρό μας, ποὺ εἶναι καιρὸς πρακτικῆς καὶ κοινωνικῆς δραστηριότητας, δὲν ἀκούεται καλά, ὅμως εἶναι μία βασικὴ ἐκκλησιαστικὴ ἀλήθεια. Ἂν μποροῦμε νὰ μιλᾶμε γιὰ ἐποχὲς παρακμῆς τῆς Ἐκκλησίας, αὐτὲς εἶναι οἱ ἐποχὲς παρακμῆς τῆς θείας λατρείας.

Ἀλλὰ τὸ ζήτημα εἶναι τί πρέπει νὰ θεωροῦμε γιὰ ἀκμὴ ἤ γιὰ παρακμὴ στὴ θεία λατρεία. Μποροῦμε νὰ ποῦμε γενικὰ ὅτι ἀκμὴ τῆς ὀρθόδοξης λατρείας δὲν εἶναι πάντως ὁ ὑλικὸς πλοῦτος καὶ ἡ βασιλικὴ μεγαλοπρέπεια. Αὐτὸ πρέπει νὰ θεωρηθῆ πὼς εἶναι βέβαιη παρακμὴ τῆς θείας λατρείας καὶ παρεκτροπὴ ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Εὐαγγελίου. Οὔτε τὰ χρυσὰ σκεύη οὔτε τὰ πολυτελῆ ἄμφια οὔτε οἱ λαμπροὶ φωτισμοὶ οὔτε οἱ πολυφωνικοὶ χοροὶ εἶναι ἡ ζωντανὴ καὶ ἀκμαία ὀρθόδοξη λατρεία.

Ἀλλὰ οὔτε καὶ τὸ ἄλλο ἄκρο. Γιατί πολλοὶ ἀπὸ ἀντίδραση πέφτουν στὸ ἄλλο ἄκρο ἤ ἀκόμα καὶ ἀρνιοῦνται τὴν ἀξία τῆς θείας λατρείας, καὶ φτάνουν νὰ ποῦν πὼς Ἐκκλησία εἶναι ἕνα στεγνὸ προτεσταντικοῦ τύπου κήρυγμα καὶ μία κοινωνικὴ μόνο δραστηριότητα. Γι’ αὐτὸ δὲν ἀγαποῦν τὶς ἱερὲς Ἀκολουθίες, δὲν συγκινοῦνται στὴ λειτουργικὴ σύναξη, δὲν ξέρουν καὶ δὲν θέλουν νὰ λειτουργήσουν. Μιλᾶμε γιὰ ὡρισμένους κληρικούς, ποὺ θέλουν νὰ εἶναι μᾶλλον προϊστάμενοι καὶ διοικητὲς στὴν Ἐκκλησία παρὰ ἱερεῖς καὶ λειτουργοί. Τίποτε περισσότερο καὶ καλύτερο δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι κανεὶς στὴν Ἐκκλησία παρὰ ἱερέας καὶ λειτουργός• ὅλα τὰ ἄλλα ὑστέρα σ’ ἕναν καλὸ καὶ ἀληθινὸ ἱερέα ἔρχονται μόνα τους. Αὐτὸ δυστυχῶς πολλοὶ δὲν τὸ καταλαβαίνομε, γι’ αὐτὸ καὶ μᾶς δέρνει ἡ πολυπραγμοσύνη καὶ γι’ αὐτὸ συμβαίνει πολλὴ ἀκαταστασία στὴν Ἐκκλησία.

* * *

Ἀλλά, μᾶς ἐνδιαφέρει τώρα ἡ στάση μας καὶ ἡ συμπεριφορὰ μας μέσα στὴ θεία Λειτουργία. Καὶ θέλομε νὰ ποῦμε γιὰ ἕνα μέτρο, ποὺ πρέπει νὰ μᾶς κρατάη ὅταν λειτουργοῦμε, εἴτε πρὸς τὸ ἕνα εἴτε πρὸς τὸ ἄλλο ἄκρο. Εἶναι λοιπὸν μεγάλη ἁμαρτία, ὅταν οἱ λειτουργοί, οἱ ἱερεῖς δηλαδὴ καὶ οἱ ψάλτες, ξεχνιοῦνται ἤ καὶ θέλουν νὰ δίνουν τὴν ἐντύπωση, μὲ τὸν τρόπο ποὺ ψάλλουν καὶ κινοῦνται, πὼς ἡ Ἐκκλησία εἶναι θέατρο. Ἔχει βέβαια μία δραματικὴ κίνηση ἡ τελετὴ τῆς θείας Λειτουργίας, ἔτσι καθὼς εἶναι ὁ ναὸς μὲ τὸ εἰκονοστάσι καὶ μὲ τὸ ἅγιο βῆμα ψηλότερα, μὲ τὴν ἱερὴ μουσικὴ καὶ μὲ τὸν διάλογο, ποὺ διαρκῶς γίνεται μὲ τὸν ἱερέα καὶ τὸ λαό. Στοὺς μεγάλους μάλιστα ναοὺς τῶν πόλεων, ὅπου ὑπάρχουν καὶ διάκονοι, αὐτὴ ἡ κίνηση γίνεται ζωηρότερη. Ἀλλὰ ποτὲ ἡ θεία Λειτουργία δὲν πρέπει νὰ ξεπέφτη σὲ θεατρικὴ παράσταση.

Ὅταν ὁ λόγος ἦταν γιὰ τοὺς ὕμνους τῆς Ἐκκλησίας, εἴπαμε τότε ὅσα μπορέσαμε, μὰ βλέπομε πὼς πρέπει τώρα κάτι ἀκόμα νὰ προσθέσουμε. Ἡ ψαλμωδία, καθὼς εἴπαμε δὲν εἶναι σκοπός, στὴν Ἐκκλησία, δηλαδὴ δὲν ψάλλομε γιὰ νὰ ψάλλωμε. Αὐτὸ δὲν πρέπει νὰ τὸ ξεχνᾶμε καὶ μάλιστα οἱ ψάλτες, ποὺ πολλὲς φορὲς θαρροῦν πὼς ἡ ἱερὴ σύναξη γίνεται, γιὰ νὰ τοὺς δοθῆ ἡ εὐκαιρία νὰ δείξουν τὴν τέχνη τους καὶ τὴ φωνή τους. Ξέρομε ἐδῶ πόση ζημιὰ γίνεται στὴν προσευχὴ καὶ τὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μ’ ἐκεῖνο τὸ περίφημο «Δύναμις» τοῦ «Ἅγιος ὁ Θεός...». Καὶ φαίνεται πὼς αὐτὸ γινότανε πάντα καὶ στὴ θεία Λειτουργία καὶ στὶς ἄλλες ἀκολουθίες, ἀλλιῶς δὲν θὰ ἀναγκαζότανε ἡ ἕκτη οἰκουμενικὴ Σύνοδος νὰ ἐκδώση τὸν ἑβδομηνταπέντε κανόνα. Ἀλλὰ ἡ Σύνοδος δὲν ὥρισε μόνο πῶς καὶ τί νὰ μὴν ψάλλουν οἱ ψάλτες, ἀλλὰ στὴ συνέχεια τοῦ κανόνα εἶπε καὶ πῶς πρέπει νὰ ψάλλουν «ἀλλὰ μετὰ πολλῆς προσοχῆς καὶ κατανύξεως τὰς τοιαύτας ψαλμωδίας προσάγειν τῷ τῶν κρυπτῶν ἐφόρῳ Θεῷ...». Ἡ ψαλμωδία δὲν εἶναι καλλιτεχνικὴ ἐπίδειξη, ἀλλὰ ἐκκλησιαστικὴ διακονία. Καὶ ὁ Θεὸς δὲν ἀκούει τὶς κραυγὲς στὸ «ἀθάνατος», ἀλλὰ τί ψάλλει ὁ καθένας μέσα του• «ἄδοντες καὶ ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ», γράφει ὁ Ἀπόστολος.

Ἀλλὰ εἶναι καὶ τὸ ἄλλο ἄκρο, ἡ ἀντίληψη ἐκείνων, ποὺ δὲν ξέρουν τί εἶναι ἡ θεία λατρεία καὶ δὲν τὴν ἐκτιμοῦν. Αὐτοὶ δὲν θέλησαν καὶ δὲν φιλοτιμήθηκαν νὰ μάθουν πῶς πρέπει νὰ κινοῦνται μέσα στὴν Ἐκκλησία σὰν λειτουργοὶ καὶ πῶς πρέπει νὰ ἀνοίγουν τὸ στόμα τους γιὰ νὰ διαβάσουν καὶ νὰ ψάλλουν. Ἡ Ἐκκλησία δὲν θέλει καλλιτέχνες καὶ τραγουδιστές, ἀλλὰ ἀνθρώπους μὲ ἱερατικὴ καὶ λειτουργικὴ συνείδηση, ποὺ νὰ θέλουν καὶ νὰ ξέρουν νὰ μεταχειρισθοῦν τὴν ὅποια φωνὴ τοὺς ἔδωκε ὁ Θεός. Ἀλλὰ καὶ δὲν εἶναι κατάλληλοι γιὰ τὴν ἱερουργία καὶ δὲν κάνουν ὅσοι δὲν ἀγαποῦν τὴν εὐπρέπεια τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ. Καὶ εὐπρέπεια δὲν εἶναι μόνο τὸ συγύρισμα τοῦ χώρου, ἀλλὰ καὶ ἡ καλὴ διεξαγωγὴ τῆς θείας λατρείας. Κάποιοι, θέλοντας πολὺ σωστὰ νὰ ἀποφύγουν τὰ τραγούδια, ξεπέφτουν στὸ ἄλλο ἄκρο καὶ κάνουν σύνθημά τους τὴν ἀπειροκαλία.

Ἀκοῦνε, γιὰ παράδειγμα, νὰ γίνεται λόγος γιὰ ἀναγνώσματα, καὶ ἐπιμένουν νὰ διαβάζουν τὸν Ἀπόστολο καὶ τὸ Εὐαγγέλιο σὰν τὰ κοινὰ κείμενα καὶ σὰν τὴν ἐφημερίδα. Μὰ ἡ Ἐκκλησία ἔχει ἕναν δικό της τρόπο ποὺ διαβάζει τὸν Ἀπόστολο καὶ τὸ Εὐαγγέλιο, τὶς εὐχὲς καὶ κάθε ἀνάγνωσμα. Εἶναι τὸ λεγόμενο «ὕφος», ἤ, ὅπως εἴπαμε στὰ προηγούμενα, ἡ ἐμμελὴς ἀπαγγελία, κάτι ποὺ ἔρχεται ἀπὸ πολὺ μακρυά, κι ὅπως λένε οἱ εἰδικοί, εἶναι ὁ τρόπος τῆς ἀπαγγελίας τοῦ χοροῦ στὴν ἀρχαία Ἑλληνικὴ τραγωδία. Πολλοὶ ξένοι φιλόλογοι ἔρχονται στὴ θεία Λειτουργία, γιὰ νὰ ἀκούσουν μιὰ καλὴ ἐμμελῆ ἀπαγγελία.

Τι λέει η Αγία Γραφή για το Άγιο Πνεύμα και πως μεταδίδεται στους πιστούς;

Για το Άγιο Πνεύμα έχουμε την πρώτη αναφορά στο πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, στη Γένεση: «Πνεύμα Θεού επεφέρετο επάνω της αβύσσου» (Γεν. 1,2). Το Άγιο Πνεύμα συμμετείχε στη δημιουργία του σύμπαντος. Ο Πατήρ με τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα δημιούργησε τον κόσμο.

Το Άγιο Πνεύμα δρούσε στην Παλαιά Διαθήκη και φώτιζε τους προφήτες (Μαρκ. 12,36, Πραξ. 1,16. 28,25 και Β΄ Πέτρ. 1,21). Γι’ αυτό και στο «Πιστεύω» γράφει «το λαλήσαν διά των προφητών».

Η παρουσία Του γίνεται ιδιαίτερη στην Καινή Διαθήκη.

Ο άγγελος είπε στο Ζαχαρία, τον πατέρα του Προδρόμου, ότι θα γεννήσει υιό, ο οποίος θα χαριτωθεί από την κοιλιά της μητέρας του με το Άγιο Πνεύμα (Λουκά 1,15).

Στον Ευαγγελισμό της Παναγίας ο άγγελος Γαβριήλ της είπε: «Άγιο Πνεύμα θα έλθει σε σένα» (Λουκά 1,35).

Η Ελισάβετ, όταν πήγε η Παναγία να τη δει, γέμισε από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και δοξολόγησε την Παναγία (Λουκά 1,41-42).

Το ίδιο και ο Ζαχαρίας πληρώθηκε με το Άγιο Πνεύμα (Λουκά 1,67).

Και ο Συμεών είχε Άγιο Πνεύμα (Λουκά 2,25).

Ο Πρόδρομος έλεγε ότι ο Μεσσίας θα βαπτίζει με το Άγιο Πνεύμα (Λουκά 3,16 και Ιωάν. 1,33).

Στη Βάπτιση του Χριστού κατέβηκε το Άγιο Πνεύμα πάνω στο Χριστό σαν περιστέρι (Λουκά 3,22). Ο Χριστός γεμάτος από το Άγιο Πνεύμα μετά τη Βάπτιση πήγε στην έρημο (Λουκά 4,1). Ο Χριστός μίλησε για τη βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος (Ματθ. 12,31).

Ο απόστολος Πέτρος ενώπιον του δικαστηρίου των Ιουδαίων φωτίσθηκε από το Άγιο Πνεύμα (Πραξ. 4,8).

Κι ο πρωτομάρτυρας Στέφανος, καθώς μιλούσε στο δικαστήριο ήταν γεμάτος με το Άγιο Πνεύμα (Πραξ. 7,55).

Ο Χριστός, καθώς προετοιμάζει τους μαθητές Του για την έξοδο απ’ τη ζωή αυτή, τους υπόσχεται ότι ο Πατέρας Του θα στείλει άλλον Παράκλητο, το Άγιο Πνεύμα (Ιωάν. 14,16-26). Ο Χριστός, όπως στη δημιουργία φύσησε μέσα στον Αδάμ πνοή ζωής έτσι και μετά την Ανάστασή Του φύσησε στους μαθητές Του και είπε «λάβετε Πνεύμα Άγιο» (Ιωάν. 20,22). Πριν την Ανάληψή Του έδωσε στους μαθητές εντολές με τη συνεργία του Αγίου Πνεύματος (Πράξ. 1,2). Η τελευταία  εντολή του Χριστού προς τους μαθητές Του ήταν να βαπτίζουν τους εισερχομένους στην Εκκλησία «εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28,19). Στην Πεντηκοστή γέμισαν οι μαθητές με Άγιο Πνεύμα (Πράξ. 2,4).

Στην Παλαιά Διαθήκη έχουμε τη γη της επαγγελίας, στην Καινή Διαθήκη έχουμε την επαγγελία του Αγίου Πνεύματος (Πράξ. 2,33 και 39).

Η μετάδοση στους νεοφώτιστους του Αγίου Πνεύματος στα πρώτα χρόνια της Εκκλησίας γινόταν με επίθεση των χειρών (Πράξ. 8,17 κ’ 9,17 κ’ 19,6). Αργότερα χρησιμοποιήθηκε το αγιασμένο έλαιο, δηλ. το μύρο.

Το Άγιο Πνεύμα φώτισε τους αποστόλους στην Αποστολική Σύνοδο(Πράξ. 15,28) και σε όλες τις Οικουμενικές Συνόδους τους Πατέρες της Εκκλησίας.

Από το βιβλίο «Νεανικές Αναζητήσεις - Α’ Τόμος: Ζητήματα πίστεως» (σελ.63-64), Αρχ. Μαξίμου Παναγιώτου, Ιερά Μονή Παναγίας Παραμυθίας Ρόδου

'

το είδαμε εδώ