 |
Η Βάπτισις, Νέα Μονή Χίου (από εδώ ) |
Η περίοδος του εορταστικού δωδεκαημέρου τελειώνει με το μεγάλο γεγονός των Θεοφανείων. Μία από τις αρχαιότερες εορτές είναι αυτή στις 6 Ιανουαρίου, κατά την οποία η Εκκλησία μας πανηγυρίζει το γεγονός ότι για πρώτη φορά στον ιστορικό χρόνο έχουμε τόσο ξεκάθαρη φανέρωση του Τριαδικού Θεού. Ο Πατήρ ως φωνή μέσα από τη νεφέλη, ο Υιός μέσα στον Ιορδάνη ποταμό και το άγιο Πνεύμα με μορφή περιστεριού είναι η τρανταχτή απόδειξη ότι περάσαμε από τη σκιά του νόμου και των προτυπώσεων της Παλαιάς Διαθήκης στη θεία αποκάλυψη της χάρης και του φωτός. Γι’ αυτό και η γιορτή αυτή λέγεται Φώτα. Από τότε «τα άνω τοις κάτω συνεορτάζει, και τα κάτω τοις άνω συνομιλεί», σύμφωνα με ευχή της ακολουθίας του Μεγάλου Αγιασμού. Δεν είναι τυχαίο ότι η σημερινή ημέρα της μίξης ουρανού και γης και του αγιασμού της κτίσης είχε επιλεγεί από την Εκκλησία ως μία από τις τρεις του έτους που γίνονταν Βαπτίσεις.
Το ζητούμενο και σε αυτή τη γιορτή, όπως και σε τόσες άλλες, είναι το πώς και εάν η θεολογία της Εκκλησίας γίνεται αντιληπτή και πιστευτή από την καρδιά και το νου του μέσου πιστού. Η αλήθεια είναι ότι συχνά η λαϊκή θρησκευτικότητα και η χειροπιαστή έκφραση του βιώματος των μελών της Εκκλησίας είναι στοιχεία εκπληκτικής καθαρότητας και συμβαδίζουν άψογα με την ορθόδοξη, πατερική και θεολογική διδασκαλία της Εκκλησίας. Είναι όμως άλλες φορές που το κράμα δεισιδαιμονιών, λαθεμένων δοξασιών και αντιθεολογικών στερεοτύπων πνίγουν την ορθόδοξη πίστη και τη μετατρέπουν σε επικίνδυνη, μαγική θρησκοληψία και πελατειακή σχέση κλήρου και λαού. Οι ευθύνες πολλές και κυρίως βαραίνουν αυτούς που θα έπρεπε να διδάσκουν, να εξηγούν και να διαφωτίζουν.
Αντινομίες τέτοιου τύπου επιχειρούν κάθε χρόνο να σκιάζουν και την ολόφωτη γιορτή των Θεοφανείων. Στα στενά πλαίσια ενός άρθρου θα σταχυολογήσω και θα εκθέσω ορισμένες από αυτές προς προβληματισμό και διόρθωση όλων μας.
α) Όπως όλες οι ακολουθίες και τα μυστήρια της Εκκλησίας έχουν αγιαστική χάρη, η οποία εισέρχεται στη ζωή μας διά της πόρτας της πίστης, το ίδιο συμβαίνει και με τον Αγιασμό. Δεν είναι το μαγικό φίλτρο που σπεύδουμε ποδοπατώντας, ποιος θα το πρωτοβάλει στο μπουκάλι του. Η αταξία και η ασέβεια δείχνει πως μυρουδιά δεν έχουμε πάρει από όσα ακούστηκαν στην ακολουθία. Εάν κάποιος δεν πιστεύει στην αγιαστική δύναμη του νερού, η χάρη αυτή παραμένει ανενεργή για τον ίδιο.
β) Ο Αγιασμός δεν υποκαθιστά σε καμία περίπτωση τη Θεία Κοινωνία, που είναι η πραγματική μεταβολή του άρτου και οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού.
γ) Η κατασκευή ματζουνίων, μαγικών φίλτρων και άλλων δεισιδαιμονικών επινοήσεων με πρώτη ύλη τον Αγιασμό είναι ειδωλολατρική ανοησία και αντιχριστιανική πρακτική και αντίκειται στη χρήση του «πρός πάσαν ωφέλειαν επιτήδειον».
δ) Το ίδιο συμβαίνει και με την λανθασμένη νοοτροπία ορισμένων να κόβουν την ιατρικώς ενδεδειγμένη θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή τους. Η χρήση του αγιασμού «εις υγείαν ψυχής καί σώματος» και ως «νοσημάτων αλεξιτήριον» δεν περιλαμβάνει την άρνηση των υπηρεσιών της ιατρικής επιστήμης, όπως δεν περιλαμβάνει και την άρνηση του μυστηρίου της εξομολόγησης.
ε) Η θεολογικώς απαράδεκτη και ποιμαντικώς επικίνδυνη πρακτική να συνοδεύεται ο αγιασμός των σπιτιών, των χωραφιών και των καταστημάτων από βαθιές τσέπες και κουτιά με σχισμή στο πάνω μέρος πρέπει να σταματήσει. Και οι κληρικοί και οι λαϊκοί οφείλουμε άμεσα να αλλάξουμε νοοτροπία. Είναι εμπαιγμός και πέφτουμε στο μέγιστο ατόπημα της σιμωνίας (διάθεση αγοραπωλησίας της θείας χάρης), στοιχεία που καταδικάζονται από τους Πατέρες και απαγορεύονται αυστηρά από τους ιερούς κανόνες της Εκκλησίας. Οι φράσεις «για το καλό» ή «για να πιάσει» που συνοδεύουν τον οβολό δείχνουν τη δυσπιστία μας στη δύναμη του Θεού και την αλλοίωση της χριστιανικής μας ιδιότητας. Ας συγκεντρωθούμε φέτος στη μεγάλη ευλογία του αγιασμού που έρχεται στη ζωή μας και όχι σε υπολογισμούς για το πόσα εισέπραξε ο κομιστής του στο τέλος της περιοδείας.
Καλό φωτισμό μας. Άντε να ανοίξουμε κανένα παραθυρόφυλλο της ψυχής μας να μπει μέσα το αληθινό Φώς, ο Χριστός, εάν μας ενδιαφέρει πραγματικά ο αγιασμός του κόσμου.
Παναγιώτης Ασημακόπουλος
Θεολόγος καθηγητής
