Μαρία Μαντουβάλου, Η σχέσις της παιδαγωγίας των φιλολογικών μαθημάτων και του ορθόδοξου χριστιανικού μαθήματος (1ον)

 

Η ΣΧΕΣΙΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΑΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Τῆς κ. Μαρίας Μαντουβάλου, Ἀν. Καθηγητρίας Φιλοσοφικῆς Σχολῆς Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

(1ον)

Τὸ θέμα, ποὺ θὰ προσπαθήσω νὰ ἀναπτύξω μοῦ δόθηκε ἀπὸ τὸ Δ.Σ τῆς Πανελλήνιας Ἕνωσης Θεολόγων καὶ τὸ ἀποδέχτηκα ἀμέσως, γιατί ἀποτελεῖ, νομίζω, ἡ ἔρευνά του καινοτομία, τόσο γιὰ τὴν ἐπιστήμη τῆς Θεολογίας, στὶς Θεολογικὲς Σχολὲς τῶν Πανεπιστημίων Ἀθηνῶν καὶ Θεσσαλονίκης ὅσο καὶ γιὰ τὸν ἄλλο φυσικὸ χῶρο αὐτοῦ τοῦ θέματος, ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι οἱ Φιλοσοφικές, λεγόμενες καὶ ἀνθρωπιστικὲς κατ΄ εὐφημισμόν, Σχολὲς ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν Πανεπιστημίων τῆς χώρας.

Τὸ θέμα αὐτὸ ἀναφέρεται, στὴν ἐκπαίδευση καὶ συγκεκριμένα στὰ γνωστικὰ ἀντικείμενα τῶν φιλολογικῶν καὶ θεολογικῶν μαθημάτων καθὼς καὶ στὶς μεταξύ τους σχέσεις, ὥστε νὰ ἀποτελοῦν πιθανὴ συμβολὴ στὴν παιδαγωγία τῶν ἐκπαιδευομένων.

Ἂν συνδυασθεῖ μάλιστα αὐτὸ τὸ θέμα μὲ τὸ γενικότερο τῆς διημερίδας, ποὺ εἶναι «Ἡ Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας – Ἀπάντηση στὴ σύγχρονη ἀποστασία τοῦ ἀνθρώπου»,καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ μελέτη καὶ ἔρευνα τῶν σχέσεων Φιλολογίας καὶ Θεολογίας δὲν θὰ περιοριστοῦν ἁπλὰ σὲ ἐπιστημονικὲς θεωρίες καὶ εἰκασίες, ἀλλὰ στὴν πιθανὴ δυνατότητα ἐφαρμογῆς στὴν ἐκπαιδευτικὴ πράξη αὐτῶν τῶν σχέσεων, προκειμένου νὰ ἐνισχυθεῖ ὁ σημερινὸς μαθητευόμενος νὰ περάσει κατὰ τὸ δυνατὸν ἀλώβητος τὴν σημερινὴ ἐποχὴ τῆς ἀποστασίας, τῆς ὑποκρισίας καὶ τῆς ὕπουλης ὑπονόμευσης ὅλων τῶν διαχρονικῶν, παραδοσιακῶν ἀξιῶν, μὲ πρωταγωνιστές, δυστυχῶς, αὐτῆς τῆς ἄνομης δραστηριότητας, μερικοὺς ἀπὸ τοὺς ἐκπροσώπους τῆς λεγόμενης πολιτικῆς, θρησκευτικῆς καὶ πνευματικῆς «ἡγεσίας».

Σ΄ αὐτὴ λοιπὸν τὴν τραγικὴ συγκυρία τῆς καταρράκωσης ὅλων τῶν θεσμῶν καὶ σὲ μεγάλο ποσοστὸ τῶν πανεπιστημιακῶν, ἐπιβάλλεται νὰ ἀναζητήσουμε τὰ στηρίγματα, ποὺ ἄλλωστε ποτὲ δὲν ἔλειψαν ἀπὸ τὸν ἀληθινὰ πνευματικὸ κόσμο τῆς Ἑλλάδας καὶ εἶναι στηρίγματα, ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς φιλολογίας καὶ ἔχουν σχέση μὲ τὴν Ἐπιστήμη τῆς Θεολογίας καὶ εἰδικότερα μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη. Στο σημεῖο αὐτό, μπαίνοντας στὸ θέμα μου, θὰ προσδιορίσω χρονικά τά ὅρια αὐτῶν τῶν σχέσεων, Φιλολογικῶν καὶ Ὀρθόδοξων γνωστικῶν ἀντικειμένων καὶ μαθημάτων, λέγοντας ὅτι ἀνάγονται στὴν περίοδο τὴν ὀνομαζόμενη τῆς Μεσαιωνικῆς καὶ Νεοελληνικῆς Φιλολογίας, μὲ ἀρχὴ ἀπὸ τὸν 10^ο αἰώνα καὶ διαχρονικὴ παρουσία μέχρι σήμερα.

Εἶναι γνωστὸ ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία, στὸ Βυζάντιο, τὴ Νέα Ρώμη, μὲ τὰ Μοναστήρια καὶ τὰ «Ἐκκλησιαστικῶν παρεμβάσεων» Σχολεῖα, λέω ἐπίτηδες «Ἐκκλησιαστικῶν παρεμβάσεων», γιατί ἡ σημερινὴ Ὑπουργὸς Παιδείας ἀναφέρθηκε μὲ ἀποστροφὴ καὶ βδελυγμία σὲ τέτοιου εἴδους παρεμβάσεις, σὲ πρόσφατη ὁμιλία της στὸ ἐξωτερικό, σχετικὰ μὲ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, στὸ Βυζάντιο λοιπόν, λέω, διασώθηκε ἡ κλασικὴ καὶ Ἑλληνιστικὴ Γραμματεία καὶ σὲ ὅλη τὴν Τουρκοκρατία ἱερωμένοι δάσκαλοι διαπαιδαγωγοῦσαν τοὺς μαθητές τους καὶ μὲ τὰ κλασικὰ κείμενα, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς Ἱερὲς Γραφές.

Ἀλλὰ καὶ στὸν Νεότερο Ἑλληνισμό, ἡ Φιλολογία, καὶ εἰδικότερα στὸν κλάδο τῆς Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας, ἔχει τὴν Βίβλο ὡς μόνιμη πηγὴ τροφοδότησής της καὶ τὸ Βυζάντιο ἀποτελεῖ γιὰ τὴν Νεοελληνικὴ Λογοτεχνία σημεῖο μόνιμης ἀναφορᾶς καὶ ἀναβάπτισης τῶν μεγαλύτερων ποιητῶν καὶ πεζογράφων ἀπὸ τὸν 10ο αἰώνα μέχρι σήμερα.

Θὰ φέρω ἐλάχιστα ἀπὸ τὰ ἄπειρα παραδείγματα, ποὺ ὑπάρχουν καὶ παράλληλα θὰ ἐπισημάνω τὴν ἀνάγκη νὰ δημιουργηθεῖ στὶς Θεολογικὲς Σχολὲς Ἀθήνας καὶ Θεσσαλονίκης, εἰδικὸς Τομέας, ποὺ νὰ ἀναφέρεται στὸ ἐπιστημονικὸ πεδίο ἔρευνας τῆς Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας, ἀπὸ τὸν 10ο αἰ. μέχρι σήμερα. Ἐννοῶ: Τὸ γνωστικὸ ἀντικείμενο τῆς θρησκευτικῆς Λογοτεχνίας καὶ Γραμματείας νὰ ἐνταχθεῖ στὰ τμήματα τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν, ὥστε νὰ ἐμπλουτίσει τὴ διδασκαλία τῶν Θρησκευτικῶν στὴν ἐκπαίδευση.

Ἡ πρότασή μου δὲν ἀφορᾶ στὶς Φιλοσοφικὲς Σχολές, τῶν ὁποίων θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι ἀντικείμενο ἔρευνας καὶ διδασκαλίας, γιατί αὐτὲς οἱ Σχολὲς λοιδοροῦν καὶ ἐξοστρακίζουν, κυρίως τὰ τμήματα Ἱστορίας καὶ Νεοελληνικῆς Φιλολογίας, χωρὶς νὰ ἐξαιροῦνται ὅλα τά ὑπόλοιπα, κάθε τι ποὺ ἀναφέρεται σὲ Ὀρθοδοξία καὶ Ἑλληνισμό, μὲ ἐλάχιστες ἐξαιρέσεις διδασκόντων, ποὺ ἀνατρέπουν τὸν κανόνα. Σ΄ αὐτὲς τὶς Σχολὲς πρυτανεύει ἡ Γαλλικὴ λεγόμενη Ἐπανάσταση, ὁ Δυτικὸς Διαφωτισμός, ἡ Θεωρία τῆς Λογοτεχνίας καὶ ὁ συγκρητισμός, ὡς Συγκριτικὴ Φιλολογία, ἐνῶ ταυτόχρονα χλευάζεται ὁ «Ὀρθόδοξος Φωτισμός», μολονότι, ὅπως θὰ δοῦ με, πλῆθος Λογοτεχνῶν διαθέτουν αὐτὸν τὸν Ὀρθόδοξο Φωτισμὸ καὶ μὲ αὐτὸν σφραγίζουν τὰ ἔργα τους.

Αὐτοὶ ὅμως οἱ λογοτέχνες ἔχουν περιπέσει στὴν ἀφάνεια ἀπὸ τοὺς λαγνοσιωνιστὲς τῶν τομέων Νεοελληνικῆς Φιλολογίας σὲ ὅλες τὶς Φιλοσοφικὲς Σχολὲς τῆς χώρας. Ὡστόσο οἱ φοιτητὲς μόλις ἀκούσουν λογοτεχνικὸ ἔργο, ποὺ ἀναφέρεται σὲ ὀρθόδοξα σύμβολα καὶ ἔχουν θρησκευτικὸ περιεχόμενο, ἐνθουσιάζονται σὲ τέτοιο βαθμό, ὥστε στὸ τέλος νὰ ζητοῦν καὶ αὐτόγραφα ἀπὸ τὸν διδάσκοντα.

Αὐτὸ συνέβη σὲ μένα, ὅταν μετὰ ἀπὸ πρόσκληση τῆς καθηγήτριας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κ. Νόννας Παπαδημητρίου, δίδαξα στοὺς φοιτητὲς τῆς Θεολογικῆς Νεοέλληνες Λογοτέχνες μὲ ὀρθόδοξη θεματική. Ὁ ἐνθουσιασμὸς τῶν φοιτητῶν ἦταν ἀπίστευτος γιὰ μένα καὶ τότε σκέφθηκα ὅτι οἱ Θεολογικὲς Σχολές, ὅπως εἶπα, πρέπει νὰ δημιουργήσουν Τομέα σχετικοῦ γνωστικοῦ ἀντικειμένου, ἀπ΄ ὅπου εἶναι βέβαιο ὅτι θὰ προκύψουν πλῆθος διατριβῶν καὶ οἱ φοιτητὲς τῆς Θεολογίας καὶ μετέπειτα θεολόγοι ἐκπαιδευτικοὶ θὰ διανθίζουν τὸ ὀρθόδοξο χριστιανικὸ μάθημά τους καὶ μὲ κορυφαίους Ἕλληνες Λογοτέχνες ὀρθόδοξης συνείδησης καὶ ταυτότητας.

Ἔτσι, μὲ τὴν προσθήκη Λογοτεχνῶν στὰ θεολογικὰ μαθήματα,θὰ μπορεῖ νομίζω ὁ καθένας νὰ συ φωνήσει μὲ πρόσφατο δημοσίευμα τοῦ Καθηγητῆ τῆς Νομικῆς Σχολῆς τοῦ Δημοκριτείου Παν. Θράκης καὶ Ὁμότιμου Καθηγητῆ τοῦ Παν. τοῦ Στρασβούργου, κ. Νικήτα Ἀλιπράντη, δημοσιευμένο στὶς 25 Φεβρ. 2011 στὸν «Ὀρθόδοξο Τύπο», στὸ ὁποῖο ἀναφέρονται οἱ «Νομικὲς Προϋποθέσεις τῆς ὑποχρεωτικότητας τοῦ λεγομένου Μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν» καὶ προτείνεται ἡ ἀναμόρφωση τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν στὰ πλαίσια «μιᾶς μακραίωνης ἑνιαίας Ἑλληνικῆς ἰδιοπροσωπίας, τῆς ὁποίας οὐσιῶδες συστατικὸ εἶναι ἡ χριστιανικὴ ὀρθόδοξη κληρονομιά, ὡς ἀντικειμενικὸ δεδομένο, ποὺ ἔχει σφυρηλατηθεῖ ἐδῶ καὶ αἰῶνες». Καὶ συνεχίζει ὁ ἴδιος: «ἀνήκει στὴν παιδαγωγικὴ ἀποστολὴ τῆς Πολιτείας καὶ εἶναι ὑποχρέωσή της νὰ διδάσκονται τὰ παιδιὰ (ὅπως καὶ οἱ φοιτητὲς θὰ προσθέσω ἐγὼ) αὐ τὴ τὴν ἑλληνικὴ πνευματικὴ κληρονομιά, ὅπως διδάσκονται τὴν Ἑλληνικὴ μυθολογία καὶ ἱστορία». Καὶ τελειώνοντας τὸ ἄρθρο του γράφει: «Θὰ εἶναι μάθημα χριστιανικῆς ὀρθόδοξης κληρονομιᾶς μὲ περιεχόμενο διασκευασμένο ἀνάλογα».

Σ΄αὐτὸ λοιπὸν τὸ προτεινόμενο ἀπὸ τὸν κ. Ἀλιπράντη μάθημα Χριστιανικῆς Ὀρθόδοξης κληρονομιᾶς μὲ διασκευασμένο περιεχόμενο, θέλω καὶ ἐγὼ νὰ προσθέσω ἕνα μέρος τῆς ὕλης, ὅπως ἐνδεικτικὰ μόνο θα σᾶς παρουσιάσω στὴ συνέχεια, ἀφοῦ ὅμως προηγουμένως ἐνισχύσω τὴν πρότασή μου καὶ μὲ ἕνα ἄλλοσύγχρονο μὲ τὸ προηγούμενο, δημοσίευμα ἀπὸ τὴν ἴδια ἐφημερίδα, προερχόμενο ἀπὸ τὴν Κοσμητεία τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Παν. Θεσσαλονίκης καὶ ἀπευθυνόμενο στὴν Ὑπουργὸ Παιδείας, ὑπογραφόμενο ἀπὸ τοὺς καθηγητὲς Μιχαὴλ Τρίτο, Δημήτριο Καϊμάκη καὶ Χρῆστο Οἰκονόμου καὶ ὅπου, μεταξύ τῶν ἄλλων, γράφουν:

«Οἱ Θεολογικὲς Σχολὲς στὰ προγράμματα σπουδῶν τους περιλαμβάνουν καὶ κοινωνιολογικὰ φιλοσοφικὰ καὶ παιδαγωγικὰ μαθήματα καὶ ὅπως καὶ ὅλα τά ἄλλα μαθήματα ἀνθρωπιστικῆς κατεύθυνσης, προσφέρει τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν γνώσεις, πληροφόρηση στὸ πλαίσιο τῆς γενικότερης παιδείας καὶ ὑπογραμμίζουν τέλος ὅτι «Γιὰ τὴν περαιτέρω βελτίωση τοῦ μαθήματος, ἀσφαλῶς μποροῦν νὰ ἀναζητηθοῦν διάφοροι τρόποι».

Ἐπιτρέψτε μου, λοιπόν, νὰ προσθέσω καὶ ἐγὼ κάτι σ΄ αὐτὴ τὴν ἀναζήτηση τῶν διαφορετικῶν τρόπων βελτίωσης τῶν Θρησκευτικῶν, στὰ πλαίσια τῶν Προγραμμάτων Σπουδῶν τῶν Θεολογικῶν Σπουδῶν καὶ ξεκινῶ ἀπὸ ἕνα δικό μου δημοσίευμα, ποὺ ἀναφέρεται στὰ «Μαρτυρολόγια καὶ τὴ Νεοελληνικὴ Φιλολογία»1 καὶ ὅπου ἐπισημαίνεται ὅτι οἱ Βίοι Ἁγίων-Νεομαρτύρων, ὁ Συναξαρι στὴς συγκεκριμένα, ἔχουν ἀξιοποιηθεῖ μὲ σπουδαῖο τρόπο καὶ ἀκρίβεια ἀπὸ κορυφαίους Νεοέλληνες πεζογράφους καὶ ποιητές, ὅπως π.χ ὁ Φώτης Κόντογλου, ποὺ ἀφιερώνει σαράντα περίπου σελίδες στὸν Νεομάρτυρα Ἅγιο Γεώργιο τὸν Χιοπολίτη, καὶ παραθέτει καὶ τὰ Μεγαλυνάρια καὶ τὰ κοντάκια πρὸς τιμὴν τοῦ Ἁγίου. Ὁ ἴδιος πεζογράφος γράφει καὶ ἄρθρο μὲ τίτλο: «Οἱ Νεομάρτυρες, ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας μας». Ὁ σπουδαῖος ποιητὴς καὶ πεζογράφος Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης 2 ἔγραψε πολλὰ Ὑμνογραφικὰ μεταξύ τῶν ὁποίων «Κανὼν παρακλητικὸς εἰς τὸν Ἅγιον Φανούριον τὸν Νεομάρτυρα» καὶ Ἀκολουθίες σὲ πολλοὺς ἄλλους Μάρτυρες καὶ Νεομάρτυρες.

Ὑποσημειώσεις:

1. Μαρία Μαντουβάλου «Ἑρμηνευτικὲς προσεγγίσεις τοῦ φαινομένου τῶν Νεομαρτύρων», Νεομάρτυρες Πελοποννήσου. Πρακτικὰ Ἱστορικοῦ Συμποσίου στὴ Μνήμη τοῦ Νεομάρτυρα Δημητρίου. Τρίπολη, 19-21 Σεπτεμβρίου 2003. Ὑπ.Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων. ΓΑΚ-Ἀρχεῖα Νομοῦ Ἀρκαδίας. Τρίπολη 2008, σσ 37-88 καὶ σὲ ἀνάτυπο. Τὸ κεφάλαιο. Μαρτυρολόγια καὶ Νεοελληνικὴ Φιλολογία στὶς σσ 73-88.

2. Βλ. Μ. Μαντουβάλου, ὅ.π., καὶ Β. Σκουβαρᾶ, Τὸ Ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη καὶ τοῦ Ἀλέξανδρου Μωραϊτίδη, μὲ ἀνέκδοτα φιλολογικὰ καὶ μουσικὰ κείμενα.

«Ορθόδοξος Τύπος»2/06/2011

Ηγέτες χωρίς αυτοσεβασμό

 

ΗΓΕΤΕΣ ΧΩΡΙΣ ΑΥΤΟΣΕΒΑΣΜΟ

ΑΠΙΣΤΕΥΤΟ φάνηκε και όμως αληθινό. Αντιμέτωπος με βαρύτατες κατηγορίες απόπειρας βιασμού, πού επισείουν ποινή κάθειρξης έως και 20 ετών, βρίσκεται ό επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και μέχρι χθες φαβορί για το χρίσμα τού Σοσιαλιστικού Κόμματος για τις προεδρικές εκλογές του 2012 στη Γαλλία, Ντομινίκ Στρός Καν, τού οποίου την προσωρινή κράτηση διέταξε δικαστής της Νέας Υόρκης...» Το θλιβερό αυτό γεγονός, πού συγκλόνισε τη διεθνή κοινή γνώμη, προκαλεί γενικότεροπροβληματισμό. Φέρνει στην επικαιρότητα άλλο παλαιότερο περιστατικό: «Μα είναι δυνατόν να γίνει υπουργός Άμυνας ένας πότης και κυνηγός ποδόγυρων, αναρωτήθηκε ή Επιτροπή Ένοπλων Δυνάμεων της Αμερικανικής Γερουσίας και απέρριψε κατά πλειοψηφία την υποψηφιότητα τού Τζων Τάουερ».

Μάλιστα. Τι πιο φυσικό να έχει μια ηγεσία, με αυτοσεβασμό και αξιοπρέπεια, άλλα και ό λαός απαιτήσεις από τους άρχοντες και κυβερνήτες, από αυτούς πού αναλαμβάνουν να καθορίσουν το μέλλον του, την επιβίωση του, την οικογένεια του; Πώς θα κυβερνήσουν τον λαό, όταν δεν μπορούν να κυβερνήσουν τον εαυτό τους, αλλά άγονται και φέρονται από τις αδυναμίες τους, από τα πάθη τους, από τις «ιδιαιτερότητές» τους; Οι δούλοι της ηθικής φθοράς, οι αιχμάλωτοι της αναισχυντίας, δεν είναι μόνο ακατάλληλοι για ηγετικές θέσεις. Είναι επικίνδυνοι. Μια τέτοια άμοραλιστική ηγεσία, πού κυβερνάται από τα ορμέμφυτα, από τις ενστικτώδεις ορμές, θα πονέσει ποτέ και θα κατανοήσει τον λαό πού υποφέρει, πού χάνει τη δουλειά του, πού περικόπτεται ό μισθός του, ή σύνταξη του, τα πιο στοιχειώδη δικαιώματα του; Ή θα προβληματισθεί αν διακυβεύονται ύψιστα εθνικά συμφέροντα; Ό χωρίς αιδώ δεν σέβεται τον Θεό, δεν υπολογίζει την οικογένεια του, πού την προσβάλλει με την απιστία του, πού ατιμάζει τον γάμο με την μοιχεία, πού γίνεται επίορκος με τις αθέμιτες σχέσεις και θα σεβασθεί τον λαό; Όταν ένας ξένος ρώτησε αρχαίο Σπαρτιάτη: «Πώς τιμωρεί ή νομοθεσία σας τη μοιχεία;» απάντησε: «Δεν υπάρχει τρόπος τιμωρίας, γιατί τέτοια περίπτωση δεν έχει παρουσιασθεί». Αυτά ισχύουν στους λαούς πού θέλουν να ζήσουν και να μεγαλουργήσουν.

«ΖΩΗ»2 Ιουνίου 2011

Κυκλοφορεί το φύλλον της 3.6.11 του «Ορθοδόξου Τύπου»

 

Μερικά ἀπό τά περιεχόμενά του:

◇ Συγκλονιστικαί ἀποκαλύψεις διά τήν τουρκοποίησιν τῆς Θράκης. Ὁ πλέον ἐπικίνδυνος ἰσλαμιστής τοῦ πλανήτου Γκιουλέν καί τό ἐξτρεμιστικόν κίνημά του βάζουν «μπότα» εἰς τήν περιοχήν Ντουράν.

◇ «Μεθοδεύουν λύσιν εἰς τό Κυπριακόν συμφώνως πρός τούς ὅρους τῆς Τουρκίας», ἐπεσήμανεν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου.

◇ Τεραστία ἡ προσφορά τοῦ τμήματος Κοινωνικῆς Θεολογίας εἰς τήν Ὀρθόδοξον Θεολογίαν, ἐπισημαίνει ὁ Σεβ. Ναυπάκτου εἰς ἐπιστολὴν του πρὸς τὸν πρόεδρον τοῦ τμήματος.

◇ Ὁ Σεβ. Θεσσαλονίκης «βλέπει» τήν Ἑλλάδα ὡς «πειραματόζωον» τῆς Παγκοσμιοποιήσεως.

◇ Ἡ Κυβέρνησις τῆς Ἀλβανίας μεθοδεύει τήν στατιστικήν γενοκτονίαν τῆς Ἐθνικῆς Ἑλληνικῆς Μειονότητος.

◇ Αἱ φρικταί καί βλάσφημοι ἀποφάσεις τῆς «πρώτης Βατικανικῆς Συνόδου» (κατά τό 1870).

◇ Σεβ.Μητροπολίτης Γόρτυνος κ. Ἰερεμίας: «Τό αἱρετικόν πνεῦμα τοῦ Παπισμοῦ ἔχει ἐπηρεάσει δυστυχῶς καί τούς κληρικούς μας».

◇ Δηλώσεις «φωτιά» τοῦ Σεβ. Κονίτσης ἐναντίον τῆς Κυβερνήσεως καί τῆς «Τρόϊκα».

◇ Τί ἀπήντησεν ὁ Σεβ. Φιλίππων εἰς δημοσίευμα διά τήν ἀνακίνησιν θέματος «Νέων Χωρῶν».

◇ Ἀπόφασις τοῦ Σ.τ.Ε ἐνδέχεται νά ἀναθεωρήση τό «Στάτους κβό» τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Νομικῶν Προσώπων.

Γεγονότα καί Σχόλια. Βιβλιοκρισίαι καί ἄλλη ἐνδιαφέρουσα ὕλη συμπληρώνουν τό φύλλον

Ανάληψη του Κυρίου

Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός μετά την λαμπροφόρο Ανάστασή Του από τους νεκρούς, δεν εγκατέλειψε αμέσως τον κόσμο, αλλά συνέχισε για σαράντα ημέρες να εμφανίζεται στους μαθητές Του (Πράξ.1,3). Αυτές οι μεταναστάσιμες εμφανίσεις Του προς αυτούς είχαν πολύ μεγάλη σημασία. Έπρεπε οι πρώην δύσπιστοι και φοβισμένοι μαθητές να βιώσουν το γεγονός της Αναστάσεως του Διδασκάλου τους και να αποβάλλουν κάθε δισταγμό και ψήγμα απιστίας για Εκείνον.

Την τεσσαρακοστή λοιπόν ημέρα, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Λουκά, ο Κύριος τους μαθητές του «εξήγαγε έξω έως τη Βηθανία», στο όρος των Έλαιών όπου συνήθως προσηύχετο. «Και αφού σήκωσε τα χέρια του, τους ευλόγησε». Λουκά( 24,50) και «ευλογώντας τους, εχωρίσθηκε απ' αυτούς και εφέρετο πρός τα πάνω, στον ουρανό» μέχρι που τον έχασαν από τα μάτια τους. Και μετά αφού Τον προσκύνησαν επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ με χαρά μεγάλη και έμεναν συνεχώς στο ναό υμνολογώντας και δοξολογώντας το Θεό.

Ο ευαγγελιστής Μάρκος, περιγράφοντας πιο λακωνικά το θαυμαστό και συνάμα συγκινητικό γεγονός, αναφέρει πως μετά από την ρητή αποστολή των μαθητών σε ολόκληρο τον κόσμο κηρύττοντας και βαπτίζοντας τα έθνη, «ανελήφθη εις τον ουρανόν και εκάθισεν εκ δεξιών του Θεού. Εκείνοι δε εξελθόντες εκήρυξαν πανταχού, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον βεβαιούντος δια των επακολουθούντων σημείων» (Μαρκ.16,19-20).

Αυτή η ευλογία είναι πια η αρχή της Πεντηκοστής. Ο Κύριος ανέρχεται για να μας στείλει το παράκλητο Πνεύμα, όπως λέγει το τροπάριο της εορτής: «Ανυψώθηκες στη δόξα, Χριστέ Θεέ μας, αφού χαροποίησες τους μαθητές σου με την επαγγελία του Αγίου Πνεύματος και βεβαιώθηκαν από την ευλογία σου».

Η Ανάληψη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού αποτελεί αναμφίβολα το θριαμβευτικό πέρας της επί γης παρουσίας Του και του απολυτρωτικού έργου Του. «Ανελήφθη εν δόξη» για να επιβεβαιώσει την θεία ιδιότητά Του στους παριστάμενους μαθητές Του. Για να τους στηρίξει περισσότερο στον τιτάνιο πραγματικά αγώνα, που Εκείνος τους ανάθεσε, δηλαδή τη συνέχιση του σωτηριώδους έργου Του για το ανθρώπινο γένος.

Ο Κύριος Ιησούς Χριστός ανήλθε στους ουρανούς, αλλά δεν εγκατέλειψε το ανθρώπινο γένος, για το οποίο έχυσε το τίμιο Αίμα Του. Μπορεί να κάθισε στα δεξιά του Θεού στους ένδοξους ουρανούς, όμως η παρουσία Του εκτείνεται ως τη γη και ως τα έσχατα της δημιουργίας. Άφησε στη γη την Εκκλησία Του, η οποία είναι το ίδιο το αναστημένο, αφθαρτοποιημένο και θεωμένο σώμα Του, για να είναι το μέσον της σωτηρίας όλων των ανθρωπίνων προσώπων, που θέλουν να σωθούν. Νοητή ψυχή του σώματός Του είναι ο Θεός Παράκλητος, «το Πνεύμα της αλήθείας» (Ιωάν. 15,26), ο Οποίος επεδήμησε κατά την αγία ημέρα της Πεντηκοστής σε αυτό, για να παραμείνει ως τη συντέλεια του κόσμου.

Η σωτηρία συντελείται με την οργανική συσσωμάτωση των πιστών στο θεανδρικό Σώμα του Χριστού. Αυτό εννοούσε, όταν υποσχόταν στους μαθητές Του: «ιδού εγώ μεθ'; υμών ειμί πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος» (Ματθ.28,20).

Απολυτίκιον 

Ήχος δ΄ 

«Ανελήφθης εν δόξη, Χριστέ ο Θεός ημών, χαροποιήσας τους Μαθητάς, τη επαγγελία του αγίου Πνεύματος, βεβαιωθέντων αυτών δια της ευλογίας, οτι σύ εί ο Υιός του Θεού,  ο λυτρωτής του κόσμου».

Η Ανάληψη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού

Η Ανάληψη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού

 Ο Κύριος «ανελήφθη εις τον ουρανόν και εκάθισεν εκ δεξιών του Θεού». Το γεγονός της Αναλήψεως του Κυρίου είναι το ορατό σημείο της συμφιλίωσης Θεού και ανθρώπου, αλλά και του δοξασμού της ανθρώπινης φύσης.

Η καταλλαγή αυτή και ο δοξασμός του ανθρώπου επιτεύχθηκε με την ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού -με την οποία ο Θεός ένωσε την ανθρώπινη φύση με τη θεία Του φύση  ασυγχύτως, ατρέπτως, αχωρίστως και αδιαιρέτως- το επι γης έργο Του, τα εκούσια Του Πάθη, την ένδοξη Ανάστασή Του.

Οι πολλαπλές εμφανίσεις του Θεανθρώπου,  μετά την Ανάστασή Του, σκοπό είχαν να πείσουν τους Μαθητές Του ότι, όντως, αναστήθηκε και να χαρίσει σε αυτούς την ειρήνη, τη χαρά και το φως της ανεσπέρου αυτής ημέρας. Στις Πράξεις των Αποστόλων (1:3), o αναστημένoς Ιησούς εμφανιζόταν στoυς Μαθητές Τoυ και τoυς «δίδασκε τα περί της Βασιλείας τoυ Θεoύ για σαράντα ημέρες».

Την Πέμπτη της έκτης εβδoμάδας από την Ανάστασή Τoυ, o Χριστός, αφoύ ευλόγησε τoυς μαθητές Τoυ, αναλήφθηκε στoυς Ουρανούς (Λoυκ. 24, 50-51), στην περιoχή της Βηθανίας, έτσι ώστε την ημέρα της Πεντηκοστής να επιστρέψει εν Αγίω Πνεύματι, για να συνεχίσει, ως Εκκλησία πλέον, το έργο της σωτηρίας των ανθρώπων. Η εν Αγίω Πνεύματι σωματική παρουσία του Κυρίου υπάρχει και θα υπάρχει συνεχώς, μέχρι τη συντέλεια του κόσμου, στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, όπου οι πιστοί μπορούν να ενωθούν μαζί Του. Ο Απ. Παύλος μας υπενθυμίζει με το λόγο του, ότι «έπειτα ημείς οι ζώντες οι περιλειπόμενοι άμα συν αυτοίς αρπαγησόμεθα εν νεφέλαις εις απάντησιν του Κυρίου εις αέρα, και ούτω πάντοτε συν Κυρίω εσόμεθα.» (Α΄ Θεσ. 4: 17).

Το γεγονός της Αναλήψεως αποτελεί ένα από τα βασικότερα δόγματα της Εκκλησίας μας και αναφέρεται στo Σύμβoλo της Πίστεως. Αμήν.

Δρ Ελένη Ρωσσίδου-Κουτσού, Φιλόλογος-Βυζαντινολόγος 

Ιωάννου του Χρυσοστόμου,

 Λόγος εις την Ανάληψη του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού

Κατά το γεγονός της Αναλήψεως, πραγματοποιήθηκε στην πράξη η συμφιλίωση του Θεού με το ανθρώπινο γένος. Διαλύθηκε η παλιά έχθρα, τελείωσε ο μακροχρόνιος πόλεμος. Κι αυτό συνέβαινε έως τώρα, όχι επειδή μισούσε ο Θεός τον άνθρωπο, αλλά επειδή ο άνθρωπος επιδείκνυε αδιαφορία και αχαριστία. Και τώρα, η αλλαγή δεν έγινε εξαιτίας των δικών μας κατορθωμάτων ή επειδή αλλάξαμε στάση και συμπεριφορά, αλλά λόγω της απροσμέτρητης αγάπης και του ενδιαφέροντος του Θεού…

Τώρα στην Ανάληψη, εμείς που δεν ήμασταν άξιοι να κατοικούμε στον παράδεισο, εμείς που στο τέλος καταντήσαμε να μην αξίζουμε να ζούμε εδώ στη γη, με αποτέλεσμα να γίνει ο κατακλυσμός και να χαθεί όλο το ανθρώπινο γένος εκτός της οικογένειας του Νώε, εμείς τώρα οι ανάξιοι ανεβαίνουμε στον ουρανό. Τα χερουβίμ, παλαιά, φυλάγανε τον παράδεισο για να μην μπούμε ξανά και τώρα εμείς τα υπερβαίνουμε. Η ανθρώπινη φύση, στο πρόσωπο του Χριστού, έτυχε τιμής που δεν έτυχε η φύση των αγγέλων. Ο Θεός έγινε άνθρωπος. Δεν έγινε άγγελος. Ενώθηκε μόνο με την ανθρώπινη φύση. Και οι άγγελοι δεν ζηλεύουν, αντίθετα χαίρονται, διότι χαρά των αγγέλων είναι η προκοπή μας και πόνος τους η εξαθλίωσή μας.

Για την αλλαγή αυτή οφείλουμε ευγνωμοσύνη στον Χριστό. Αυτός έγινε μεσίτης. Ούτε άγγελος, ούτε άνθρωπος, αλλά αυτός ο ίδιος. Ο Θεός ήταν οργισμένος με μας και εμείς τον μισούσαμε. Και μας συμφιλίωσε ο Υιός Του. Πώς μας συμφιλίωσε; Δεχόμενος την τιμωρία που έπρεπε να επιβάλει σε μας. «Εξηγόρασεν εκ της κατάρας του νόμου γενόμενος υπέρ ημών κατάρα» (Γαλ., 3: 13). Δέχτηκε την τιμωρία του ουρανού, δέχτηκε και τις προσβολές των ανθρώπων. «Οι ονειδισμοί των ονειδιζόντων σε επέπεσον επ’ εμέ» (Ψαλμ. 68:10) … Πολλές φορές μιλούμε για τη μεσιτεία της Παναγίας και των αγίων και ξεχνούμε ότι μεσίτης πάνω απ’ όλους τους αγίους είναι ο ίδιος Χριστός. Αυτός ως άνθρωπος συνεχώς μεσιτεύει για μας τους ελεεινούς αδελφούς Του. Όπως ακριβώς παίρνουμε κάτι από τη σοδειά μας και το προσφέρουμε στο Θεό για να τον ευχαριστήσουμε και να ευλογήσει όλη τη σοδειά μας, έτσι ακριβώς και ο Χριστός την ανθρώπινη φύση, που προσέλαβε στη μήτρα της παρθένου Μαρίας την κάνει προσφορά στον Θεό, για να ευλογηθεί όλο το ανθρώπινο γένος…

Ενώ πλαστήκαμε από τον Θεό «κατ’ εικόνα και ομοίωσή Του», ο άνθρωπος δεν πρόσεξε και ωμοιώθη τοις κτήνεσι. Το να γίνει, δε, κάποιος σαν τα ζώα είναι σαν να έγινε χειρότερος από αυτά. Το να σέρνεται ένα φίδι είναι φυσικό, το να σέρνεται, όμως, ένας αετός είναι η εσχάτη κατάπτωση … Μερικές φορές, ο άνθρωπος γίνεται χειρότερος των ζώων. Έτσι ο Ησαΐας λέγει, «έγνω βους τον κτησάμενον, και όνος την φάτνη του κυρίου αυτού· Ισραήλ, δε, εμέ ουκ έγνω» (Ησαΐας 1: 3) … Για να μας συνετίσει ο Κύριός μας, βάζει διδασκάλους τα έντομα. «Πορεύθητι προς τον μύρμηγκα, και ζήλωσον τας οδούς αυτού» (Παροιμ. 6: 6) … Εμείς οι κατώτεροι των ζώων, τα παιδιά του διαβόλου, με την Ανάληψη του Χριστού γίναμε ανώτεροι και από τους αγγέλους.

Επιμέλεια: Δρ Ελένη Ρωσσίδου-Κουτσού,Φιλόλογος-Βυζαντινολόγος

Βλ.: Χρυσοστόμου, Ι., «Εις την Ανάληψιν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού»,  Ε.Π.Ε., 36

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΥΠΡΟΥ

Στην Ανάληψη του Κυρίου

Μεταξύ ουρανού και γης

Ι.Μ. Αγίου Διονυσίου, Άγιον Όρος

Έτσι ιστορεί ο βυζαντινός αγιογράφος τη Θεοτόκο στο γεγονός της Αναλήψεως, κι ας μην υπάρχει αγιογραφική μαρτυρία για την παρουσία της μεταξύ των μαθητών του Κυρίου.
Η συνείδηση της Εκκλησίας τη θέλει εκεί στο επισφράγισμα του λυτρωτικού έργου του Υιού της, στο πλήρωμα της θείας οικονομίας, στην ένωση γης και ουρανού, στην υπερύψωση της σαρκός που περιεβλήθη διά της Θεοτόκου ο Χριστός και στη συμφιλίωση του ανθρώπου με τον Πατέρα Του.
Άξονας στην όλη σύνθεση της Αναλήψεως η Παναγία τοποθετείται ακριβώς κάτω από τη «δόξα» του Υιού της δεόμενη ισχυρώς, αλλά ήρεμη και ατάραχη μεταξύ των Αποστόλων, εκφράζοντας το αμετακίνητο της Εκκλησίας, γιατί αυτή αποτελεί την προσωποποίηση της Εκκλησίας, μεσολαβεί και ικετεύει για τη σωτηρία του πληρώματός της. «Η εκκλησιαστική σημασία της υπογραμμίζεται από την λεπτή κατακόρυφη στάση της  προς τα επάνω και από τα χέρια της τοποθετημένα σαν προσφορά και ικεσία για τον κόσμο.» Γι’ αυτό, όταν η Ανάληψη μετατίθεται από τον κεντρικό τρούλο των Ι. Ναών, αντικαθίσταται από τον Παντοκράτορα και ιστορείται στην καμάρα προ του ιερού βήματος και παραλείπεται από έλλειψη χώρου η Θεοτόκος στη σύνθεση, έχει πάρει ήδη την θέση της στην κεντρική κόγχη του ιερού βήματος ως Πλατυτέρα, δορυφορούμενη από τους δύο «ἐν αἰσθήσεσι λευκαῖς» αγγέλους, που φανερώθηκαν κατά την Ανάληψη, επειδή αυτή είναι η «Πλατυτέρα τῶν οὐρανῶν», αυτή ενώνει τα επί γης με τα επουράνια. Εκεί δε «ζωγραφουμένη μετά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ συμβολίζει τήν Ἐκκλησίαν μετά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐν τῷ μέσῳ αὐτῆς».
Στην Ανάληψη του Κυρίου, τη στιγμή που στα μάτια των μαθητών αποκαλύπτεται η θεία φύση του Διδασκάλου τους, η Θεοτόκος υπογραμμίζει την ανθρώπινη φύση Του, την επί γης παρουσία Του και την αιώνια μαρτυρία της αποκαλύψεως του λόγου Του διά της Εκκλησίας. Αφού η Θεοτόκος είναι η «ἀδιάψευστη μαρτυρία τῆς θείας ἐνσαρκώσεως καί τῆς αἰωνίου παρουσίας τοῦ Θεοῦ ἐπί τῆς γῆς».
Άλλη μια φορά η παράδοση στη λειτουργική τέχνη, όπως λένε, ενώνει δύο πραγματικότητες, το ιστορικό γεγονός και την «αποκάλυψη που ξεπερνά τα σύνορα του καιρού». Γιατί η Θεοτόκος γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στην Ανάληψη και στην Δευτέρα παρουσία του Υιού της και βεβαιώνει για τη δική μας ανύψωση στη δόξα της κεφαλής της Εκκλησίας, στη δόξα του Χριστού. Γι’ αυτό ελκύει η Θεοτόκος τόσο τα μάτια και την καρδιά μας από τη Σάρκωση του Κυρίου έως την Ανάληψη και έως τη δική της Μετάσταση, αλλά και κάθε μέρα και ώρα συγκεντρώνει της παρακλήσεις και τις ελπίδες μας.
Μεταξύ ουρανού και γης η Θεοτόκος, η Μητέρα κάθε χαράς και ευλογίας όλης της κτίσεως, των ανθρώπων και των αγγέλων, η μόνη παρρησία και μεσίτρια ουρανού και γης του μόνου Μεσίτου Θεού και ανθρώπων, του Χριστού.

Ἀπὸ τὴν Ἀνάσταση στὴν Ἀνάληψη

Anthony Bloom (Metropolitan of Sourozh (1914- 2003))

 

Ἡ περίοδος τοῦ Πάσχα ἔφτασε στὸ τέλος της. Ἡ ἡμερα τῆς ἀπόδοσης τοῦ Πάσχα εἶναι ἡ μέρα ποὺ ἀκούσαμε  γιὰ τελευταία φορὰ τὶς πανηγυρικὲς Ἀναστάσιμες ψαλμωδίες. Τὸ Πάσχα ὅμως, τὸ θαῦμα τῆς Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ θὰ παραμείνει μαζί μας. Ὅλα ἐκεῖνα ποὺ μᾶς χαροποίησαν τὴ βραδιά τοῦ Πάσχα, ἡ ἔκσταση γιὰ τὸ ἀδειανὸ μνημεῖο, γιὰ τὴ σωματικὴ ἔγερση τοῦ Χριστοῦ, γιὰ τὴν ἐμφάνισή Του στοὺς μαθητὲς - καὶ σ' ἐμᾶς - μέσα στὴ δόξα, τὴ νίκη καὶ τὸ θρίαμβο παραμένουν μαζί μας παρὰ τὸ ὅτι τώρα ὁ Κύριος ἀνεβαίνει στοὺς οὐρανούς.

Ἡ Ἀνάληψη εἶναι μιὰ μυστηριώδης γιορτή: εἶναι μιὰ γιορτὴ στὴν ὁποία γιορτάζουμε ἕνα χωρισμό.

Τὸ βράδυ πρὶν ἀπὸ τὸ Σταυρικό Του θάνατο ὁ Χριστὸς εἶπε στοὺς μαθητές Του ὅτι θὰ τοὺς συνέφερε ἂν Ἐκεῖνος ἔφευγε, διότι τότε θὰ τοὺς ἔστελλε τὸν Παράκλητο, τὸ Πνεῦμα τὸ ὁποῖο θὰ τοὺς ὁδηγοῦσε στὴν ἀλήθεια (Ἰω. 16.7-16). Ἡ χαρὰ τοῦ χωρισμοῦ: χαρὰ γιὰ τὸ ὅτι ὁ Χριστὸς ἀνεβαίνει τώρα στὸν Πατέρα γιὰ νὰ καθίσει στὰ δεξιὰ τῆς θεϊκῆς δόξας• χαρὰ καὶ γιὰ τοὺς ἑαυτούς μας διότι ἔχοντας ὁ Χριστὸς ἀναστηθεῖ σωματικά, σωματικὰ καὶ θὰ ἀναληφθεῖ καί, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἂν θέλουμε νὰ γνωρίσουμε τὸ μεγαλεῖο τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴ δόξα ποὺ ἔχει σπαρεῖ μέσα του θὰ πρέπει νὰ κοιτάξουμε ψηλὰ στὸ θρόνο τοῦ Θεοῦ κι ἐκεῖ θὰ δοῦμε καθισμένο στὰ δεξιὰ τοῦ Θεοῦ Πατέρα τὸν Ἄνθρωπο Ἰησοῦ Χριστό, τὸν ἐνσαρκωμένο Γιὸ τοῦ Θεοῦ. Μὲ τὴν Ἀνάσταση καὶ τὴν Ἀνάληψη τοῦ Κυρίου τὸ ἀνθρώπινο γένος ἔχει εἰσέλθει στὸ ἴδιο τὸ μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδας. Ὁ ἄνθρωπος Ἰησοῦς εἶναι καὶ Θεός μας.

Νὰ ὅμως ποὺ ἐνῶ χαιρόμαστε γιὰ τὸ τρόπαιο τοῦ Κυρίου, γιὰ τὸ δοξασμὸ τοῦ ἀνθρώπου, παραμένουμε ταυτόχρονα σὰν ὀρφανοὶ πάνω στὴ γῆ ὅπως καὶ οἱ πρῶτοι μαθητές, ὅπως καὶ ὅλοι οἱ μαθητὲς κατὰ τὴ διάρκεια τῶν αἰώνων. Ὅσο καιρὸ εἴχαμε ἀνάμεσά μας τὸ Χριστό, ὅπως τὸ λέει καὶ τὸ σημερινὸ Εὐαγγέλιο, ἦταν Ἐκεῖνος τὸ Φῶς μας. Τώρα βρίσκουμε τοὺς ἑαυτούς μας στὸ ἡμίφως ἤ τὸ σκοτάδι τῶν προσωπικῶν μας ζωῶν· στὸ ζόφο τοῦ ἐπίγειου ἀνθρώπινου πεπρωμένου.

Ὁ Χριστὸς ὅμως ὑποσχέθηκε ὅτι δὲ θὰ μᾶς ἄφηνε ὀρφανούς, ὅτι θὰ μᾶς ἔστελνε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τὸν Παράκλητο, γιὰ νὰ μᾶς διδάξει τὴν πᾶσα ἀλήθεια παίρνοντάς την ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ τὸ Λόγο καὶ τὴν Πράξη ( Ἰω. 16. 13, 15). Ὁ Παράκλητος εἶναι Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἔρχεται γιὰ νὰ μᾶς βεβαιώσει ἐμπειρικὰ ὅτι ὁ Ἀναστὰς καὶ Ἀναληφθεὶς Χριστὸς εἶναι πράγματι ὁ Κύριός μας καὶ ὁ Θεός μας ὅτι εἶναι πράγματι ἐνθρονισμένος στὰ δεξιὰ τοῦ Πατέρα, ταυτόχρονα ὅμως, σύμφωνα μὲ τὴ δική Του θαυμαστὴ ὑπόσχεση καὶ μαζί μας μέχρι τὰ τέλη τῶν αἰώνων. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα κατευθύνει τὴν ἱστορία τοῦ κόσμου φέρνοντας τὴ σωτηρία, τὴ μεταμόρφωση, ὁδηγώντας μας στὸν τελικὸ θρίαμβο, μερικοὶ διαισθάνονται τὴν παρουσία Του καὶ ἄλλοι δὲν Τὸν βλέπουν καὶ δὲν Τὸν γνωρίζουν. Καὶ ἡ νίκη τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ δική μας σωτηρία. Ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἀποκάλυψη τοῦ ἀνθρώπου μέσα σὲ ὅλη του τὴ δόξα.

Γιὰ νὰ ἔλθει ὅμως σ' ἐμᾶς τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ σὰν ὁ Παράκλητος, πρέπει ἐμεῖς νὰ νιώθουμε θλιμμένοι καὶ ὀρφανεμένοι μὲ τὴν ἀναχώρηση τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἐπειδὴ δὲ νιώθουμε μὲ ἀρκετὴ ἔνταση τὴ μοναξιά μας χωρὶς τὸ Χριστό, ποὺ ἡ ἀντίληψη τῆς θαυμαστῆς παρουσίας τοῦ Πνεύματος εἶναι τόσο σπάνια, τόσο ἀσθενική, τόσο ξέβαθη. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέει: «Ἐμοὶ τὸ ζῆν Χριστὸς καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος» (Φιλιπ. 1. 2.1). Ἔτσι θὰ 'πρεπε νὰ νιώθαμε καὶ ἐμεῖς, καὶ νὰ χαιρόμαστε ποὺ μιὰ μέρα θὰ φύγουμε ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτὸ καὶ θὰ εἰσέλθουμε στὴν αἰωνιότητα. Ἐκεῖ ποὺ βρίσκεται ὁ ἀγαπημένος μας Σωτήρας Χριστὸς μέσα στὴ δόξα Του. Τότε πραγματικὰ ἡ παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θὰ ἦταν γιὰ μᾶς Παράκληση, ἀγαλλίαση, ἐλπίδα, ἕνα τρόπαιο ἤδη ἀπὸ τώρα μέσα στὴν αἰωνιότητα ἡ ὁποία μᾶς ἔρχεται ἀήττητη καὶ θαυμαστή.

Δημήτριος Παναγόπουλος, Περί της Αναλήψεως

Περί της Αναλήψεως- Δημήτριος Παναγόπουλος

Τον κόσμο πού γέρασε...

Γηράσαντα Κύριε, κόσμον πολλοῖς ἁμαρτήμασι, καινίσας τῷ Πάθει σου, καὶ τῇ Ἐγέρσει σου, ἀνελήλυθας, ὀχούμενος νεφέλῃ, πρὸς τὰ ἐπουράνια, δόξα τῇ δόξῃ σου

Τον κόσμο πού γέρασε, Κύριε, απ'τα πολλά αμαρτήματα, αφού ανακαίνισες με το Πάθος Σου και την Έγερση , ανέβηκες, με όχημα την νεφέλη πάνω απ'τους ουρανούς. δόξα στην Δόξα Σου

 

Ο μοναχισμός και ο έγγαμος βίος

Ζούμε μέσα στον χώρο και τον χρόνο, όμως οι αλήθειες της πίστης μας υπερκαλύπτουν τον χρόνο και τον χώρο, γι’ αυτό είναι πάντα μοντέρνα η πίστη μας, έχει λύσεις για όλα τα θέματα που απασχολούσαν τον άνθρωπο του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Το σημερινό θέμα μας ξενίζει, γιατί στην εποχή που ζούμε νομίζουμε ότι μερικά πράγματα έχουν ξεπεραστεί, λέμε τι σχέση μπορεί να έχουν τα μεν με τα δε, είναι σαφώς και κάθετα διαχωρισμένα.


Τίθεται το ερώτημα: Οι άγιοι είναι μόνο αυτοί που έχουν αποχωρίσει από τον κόσμο, μόνο αυτοί έχουν την δυνατότητα; Δεν έχει κανείς την δυνατότητα ζώντας μέσα στον κόσμο να τελειοποιηθεί κατά το μέτρο της δωρεάς και της χάριτος; Η απάντηση είναι, ναι μπορούν από οποιαδήποτε θέση οι άνθρωποι να τελειοποιηθούν, να αγιοποιηθούν.
Η ορθόδοξη πνευματικότητα βιώνεται απ’ όλους τους ανθρώπους, επομένως δεν υπάρχουν ιδιαίτερες τάσεις, οι οποίες μπορούν ν’ ανταποκριθούν στο περιεχόμενό της.
Το κριτήριο είναι αν έχουν βαπτισθεί. Όσοι βαπτισθούν στο όνομα του Αγίου Τριαδικού Θεού, οφείλουν να εκτελούν τις εντολές του Ιησού Χριστού.
Δεν υπάρχουν εξαιρέσεις στην πορεία προς την θέωση, από το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωσιν.
Ο απόστολος Παύλος λέει «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε Χριστόν ενεδύσασθε». Οι πρώτοι Χριστιανοί ζούσαν έντονα την πνευματική ζωή, έφθαναν στον φωτισμό του νου και είχαν πάνω απ’ όλα αδιάλειπτο προσευχή. Ο απόστολος Παύλος κάνοντας λόγο για την παρθενία και τον γάμο λέει μεν ότι «ο άγαμος μεριμνά τα του Κυρίου, ο δε γαμήσας μεριμνά τα του κόσμου όσα αρέσει τη γυναικί» αλλά τονίζει συγχρόνως ότι ο χρόνος είναι συνεσταλμένος, ο περιορισμός του χρόνου είναι ένας οδηγός και αυτοί που έχουν γυναίκες να ζουν σαν να μην έχουν γυναίκες.
Έτσι και οι έγγαμοι ζούσαν ασκητικά και είχαν βιώματα της πνευματικής ζωής. Όλες τις επιστολές του στις οποίες κάνει λόγο για κάθαρση της καρδιάς, για φωτισμό της ψυχής, γι’ απόκτηση της νοεράς προσευχής, για αδιάλειπτη προσευχή, για κατά χάριν νουθεσία, για την εν πνεύματι ζωή, τις απέστειλε στις Εκκλησίες στις οποίες οι Χριστιανοί ήταν έγγαμοι και ζούσαν μέσα σε οικογένειες.
Αυτό δείχνει ότι οι πρώτες αποστολικές Εκκλησίες ζούσαν όπως ζουν σήμερα στις ιερές μονές οι μοναχοί.
Όταν όμως αργότερα μετά την κατάπαυση των διωγμών, ο Χριστιανισμός έγινε επίσημη πια θρησκεία του Κράτους, εισήλθε μέσα στην Εκκλησία η εκκοσμίκευση, χάθηκε αυτή η μοναχική ζωή.
Ακριβώς τότε αναδείχθηκε ο μοναχισμός σαν προσπάθεια βιώσεως της ουσίας της πνευματικής ζωής.
Γι’ αυτό οι πατέρες τονίζουν ότι ο μοναχισμός, είναι συνέχεια της αποστολικής εποχής και της ζωής της πρώτης Εκκλησίας και οι μοναχοί είναι οι «ευαγγελικώς ζώντες». Δηλαδή αυτοί που ζουν την μετάνοια στον έσχατο βαθμό και προσπαθούν να τηρήσουν επακριβώς τις εντολές του Χριστού.
Κάθε ορθόδοξος μοναχός που ζει σωστά, είναι απόστολος Χριστού, είναι μάρτυς, είναι προφήτης.
Η μοναχική ζωή είναι προφητική, αποστολική και μαρτυρική. Μία απάντηση σ’ αυτό που ρωτάνε πολλοί τι σημαίνει μοναχισμός και τι κάνουν οι μοναχοί.
Εάν θέλουμε να δούμε ποια είναι η ουσία της μοναχικής ζωής, μπορούμε να διαβάσουμε τους μακαρισμούς του Χριστού. Ο μοναχός αρχίζει με την βαθιά μετάνοια, το κλάμα που προσφέρει το έλεος του Θεού και την κάθαρση της καρδιάς. Δηλαδή δεν τα προσφέρουμε εμείς ο Θεός μας τα προσφέρει.
Μέσα στο Ευαγγέλιο και στις επιστολές του αποστόλου Παύλου υπάρχουν όλα τα στοιχεία που συγκροτούν τον γνήσιο και πατερικό μοναχισμό. Όλα αυτά τα στοιχεία μπορούμε να τα βρούμε στην ακολουθία της μοναχικής κουράς. Εκεί φαίνεται ότι κατά την διάρκεια της δοκιμασίας, ο υποψήφιος μοναχός βρίσκεται στην τάξη των κατηχουμένων, αφού κατά την διάρκειά της περνά μέσα από μεγάλη μετάνοια και από την κάθαρση της καρδιάς. Είναι η πρώτη αγάπη για την οποία κάνει λόγο ο ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη. Όταν ολοκληρώνεται η μετάνοια, γίνεται η μοναχική κουρά που λέγεται δεύτερο Βάπτιμα.
Η μοναχική κουρά λέγεται μυστήριο, διότι ο μοναχός βιώνει την φωτιστική ενέργεια του Θεού.
Άλλωστε το δεύτερο Βάπτισμα κατά τον Άγιο Συμεών τον νέο θεολόγο, είναι το Βάπτισμα του Πνεύματος, ο φωτισμός του νου, η απόκτηση της νοεράς προσευχής.
Το ότι κατά την μοναχική κουρά λέγεται «και των αμαρτιών σου καθαίρει και υιός φωτός γίνει» δείχνει ότι ο μοναχός προ της κουράς ζει την κάθαρση της καρδιάς. Και με την κουρά αποκτά τον φωτισμό του νου. Κάθαρση-φωτισμός-θέωση.
Εδώ φαίνεται η αποστολική ζωή και η πολιτεία των πρώτων Χριστιανών όπως περιγράφεται στις επιστολές και στις πράξεις των αποστόλων.
Η μοναχική ζωή είναι αποστολική και ευαγγελική πολιτεία, γιατί προηγείται η νέκρωση του παλαιού ανθρώπου και ο μοναχός γίνεται ναός του Αγίου Πνεύματος. Οι ευχές του ιερέως είναι πολύ χαρακτηριστικές πάνω στο θέμα αυτό: «Κατασκεύασον αυτόν όργανον εναρμόνιον, ψαλτήριον του Αγίου Πνεύματος, όπως εντεύθεν μετά προκοπής απεκδυσάμενος τον παλαιόν άνθρωπο τον φθειρόμενον κατά την φιλήδονον απάτην του πολυμόρφου όφεως, ενδύσηται τον νέον Αδάμ, τον κατά Θεόν κτισθέντα εν οσιότητι και δικαιοσύνη. Στερέωσον αυτόν πάντοτε τα στίγματα και τον Σταυρόν τον Ιησού βαστάζειν εν τω σώματι αυτού, δι’ ων αυτώ ο κόσμος εσταύρωται και αυτός τω κόσμω».
Και οι έγγαμοι Χριστιανοί καλούνται και αυτοί να ζήσουν στην προσωπική τους ζωή, το Ευαγγέλιο και τις εντολές του Ιησού Χριστού. Κανείς δεν εξαιρείται από αυτήν την υποχρέωση. Πάνω απ’ όλα η μετάνοια, η αποβολή της φιλαυτίας και η απόκτηση της φιλοθεϊας και της φιλανθρωπίας, πρέπει να βιώνονται απ΄ όλους.
Βέβαια, είναι κάπως διαφορετικές οι συνθήκες της ζωής, γι’ αυτό στον έγγαμο υπάρχει ανάλογη προσαρμογή. Πάντως ό,τι για τον μοναχό είναι το μοναστήρι, για τον έγγαμο είναι η οικογένεια. Εκεί καλείται να εφαρμόσει το θέλημα το Θεού, η οποία οικογένεια γνωρίζουμε ότι είναι ένας σταυρός. Δεν είναι βίος ανθόσπαρτος, αυτό είναι ι ευχή η οποία απέχει από την πραγματικότητα. Πολλές φορές σκεπτόμαστε τις ιεραποστολές στην Αφρική ή αλλού και λέμε ότι είναι κάτι το πολύ ωραίο και να μπορούσαμε να το κάνουμε και εμείς. Ας ξεκινήσουμε πρώτα από τα δικά μας, τα καθημερινά μας, και όταν κανείς τακτοποιήσει την καθημερινότητα τότε ας κοιτάξει και πιο μακριά.
Είναι μία θεωρητική και αφηρημένη σκέψη η οποία μπορεί να παρασύρει κάθε άνθρωπο, ενώ πραγματικά είναι πολύ συγκεκριμένος ο ρόλος του που πρέπει ν’ ασκηθεί ο έγγαμος μέσα στην οικογένεια.
Η Εκκλησία έβαλε όλη την διδασκαλία της στις ευχές του μυστηρίου του γάμου. Εκεί φαίνεται ότι οι σύζυγοι πρέπει να διάγουν εν σωφροσύνη και αγάπη και να πορεύονται κατά τις εντολές του Θεού.
Η ευχή του γάμου σε συνάρτηση με την ευχή της κουράς «Αυτός Δέσποτα Πανάγιε ευλόγησον τον γάμον τούτον και παράσχου τοις δούλοις σου τούτοις ζωήν ειρηνικήν, μακροημέρευσιν, τοις εις αλλήλους αγάπην εν τω συνδέσμω της ειρήνης, σπέρμα μακρόβιον, την επί τέκνοις χάριν, τον αμαράντινον της δόξης στέφανον. Αξίωσον αυτούς ιδείν τέκνα τέκνων, την κοίτην αυτών ανεπιβούλευτον διατήρησον και δος αυτοίς από της δρόσου του ουρανού άνωθεν και από της πιότητος της γης. Έμπλησον τους οίκους αυτών σίτου, ελαίου, οίνου και πάσης αγαθοσύνης ίνα μεταδιδώσι και τοις χρείαν έχουσι, δωρούμενος άμα και πάντα τα προς σωτηρίαν αιτήματα». Αυτή η ευχή δείχνει ότι και στην συζυγική ζωή πρέπει να εφαρμόζεται η σωφροσύνη, η αγάπη και η ελεημοσύνη. Άλλωστε ο απώτερος σκοπός και εδώ είναι η σωτηρία. Είναι χαρακτηριστικές οι ευχές στο τέλος του μυστηρίου, με τις οποίες εύχεται ο ιερέας να εργάζονται και οι δύο σύζυγοι τις εντολές του Θεού. «Μεγαλύνθητι νυμφίε ως ο Αβραάμ και ευλογήθητι ως ο Ισαάκ και πληθύνθητι ως ο Ιακώβ, πορευόμενος εν ειρήνη και εργαζόμενος εν δικαιοσύνη τας εντολάς του Θεού. Και συ νύμφη μεγαλύνθητι ως η Σάρα και εφράνθητι ως η Ρεβέκκα και πληθύνθητι ως η Ραχήλ, ευφρανομένη τω ιδίω ανδρί φυλάττουσα τους όρους του νόμου ότι ούτως ηυδόκησεν ο Θεός».
Η μνημόνευση ανδρών και γυναικών της Παλαιάς Διαθήκης που αξιώθηκαν θείες οπτασίες και η ευχή να διαφυλάξουν τις ευχές του Θεού, δείχνουν την ασκητική και σωτηριώδη σημασία του κατά Χριστόν γάμου.
Είναι σαφής διδασκαλία των αγίων πατέρων ότι ο τρόπος συλλήψεως, κυοφορίας και γεννήσεως του ανθρώπου, αποτελούν τους δερμάτινους χιτώνες που φόρεσε ο Αδάμ μετά την πτώση. Αλλά τελικά ευλογήθηκε αυτός ο τρόπος από τον Θεό.
Ο Άγιος Μάξιμος γράφει ότι ο γάμος όπως τον ορίζουμε εμείς σήμερα, είναι αποτέλεσμα της πτώσεως.
Ο Ιωάννης Χρυσόστομος διδάσκει ότι όλες οι ευαγγελικές εντολές, είναι κοινές για όλους τους ανθρώπους. «πάντα γαρ τα των γάμων κοινά εστί».
Ο Μέγας Βασίλειος παρατηρεί ότι όλοι οι άνθρωποι μοναχοί και έγγαμοι, καλούμεθα να τηρήσουμε τις εντολές του Χριστού. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς μιλώντας για την καρδιακή καθαρότητα, λέει ότι και οι έγγαμοι μπορούν να την επιμεληθούν, αλλά φυσικά με περισσότερη δυσκολία. Άλλωστε η ύπαρξη πολλών εγγάμων αγίων στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη που είχαν νοερά προσευχή όπως η προφήτις Άννα, δείχνει πως είναι δυνατόν όλα τα στοιχεία που συγκροτούν την ορθόδοξη πνευματικότητα, να τα βιώσουν και οι έγγαμοι.
Η προφήτης ΄Αννα μητέρα του προφήτου Σαμουήλ, είχε νοερά προσευχή μέσα στην καρδιά της και προσευχόταν νοερά και κατά την διάρκεια του μεγάλου της πόνου.
Έτσι κατά την ορθόδοξη πνευματικότητα οι άνθρωποι δεν χωρίζονται σε άγαμους και έγγαμους, σε μοναχούς και κοσμικούς. Αλλά σε ανθρώπους που έχουν το Άγιο Πνεύμα και σε ανθρώπους που δεν το έχουν.
Όλοι οι άνθρωποι είναι δυνατόν να εφαρμόσουν, κατόπιν πάντα καθοδηγήσεως από πνευματικό πατέρα, τις εντολές του Θεού και να βιώσουν την ορθόδοξη πνευματικότητα. Δεν υπάρχουν αριστοκράτες και μη, προνομιούχοι και μη στην ορθόδοξη παράδοση.
Υπήρξαν πολλοί έγγαμοι άγιοι και όμως μπόρεσαν σηκώνοντας από την μια μεριά το σταυρό του γάμου, συγχρόνως να τελειοποιηθούν.
Ο απόστολος Παύλος που είχε «σκώλοπα σατάν» και ζήτησε τρεις φορές από τον Θεό να τον απαλλάξει, ίσως είναι μία απάντηση σε κάθε σταύρωμα.
Η απάντηση του Κυρίου, και ίσως απάντηση σε κάθε άνθρωπο, ήταν «αρκεί σοι η χάρις μου η γαρ δύναμίς μου εν ασθενίαις τελειούται». Είναι προτιμότερο να ζητάμε την χάρη του Κυρίου στις δυσκολίες, του έγγαμου ή του άγαμου, του μοναχού ή του κοσμικού, για βοήθεια και αντιμετώπιση γιατί αυτές οι δυσκολίες είναι αυτές που σπρώχνουν τον άνθρωπο γρηγορότερα στην σωτηρία, κάτι που το αγνοεί ο πονηρός και ο Πανάγαθος Θεός με την πανσοφία του βοηθά με κάθε τρόπο τον άνθρωπο για την σωτηρία.
Όλο το σύμπαν, αυτό το δημιούργημα του Θεού, κουβαλάει επάνω του κάτι το μοναδικό, είναι ο άνθρωπος. Δεν έχει τίποτε άλλο αξία σ’ αυτό το σύμπαν παρά μόνο ότι πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη υπάρχει ο άνθρωπος. Έτσι καταλήγουμε στην άποψη ότι το σύμπαν είναι ανθρωποκεντρικό.
Το σύμπαν έχει φτιαχτεί για να εξυπηρετήσει τον άνθρωπο.
Πνευματικός άνθρωπος είναι εκείνος που μετέχει των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος, εκείνος που είναι ναός του Αγίου Πνεύματος. Δεν πρόκειται για μία αφηρημένη συναισθηματική ή διανοητική πνευματικότητα.
Ο κατ’ εξοχήν φορέας της ορθοδόξου πνευματικότητος είναι ο άγιος, ο οποίος αποκαλύπτεται με την διδαχή, με τα έργα του και τα λείψανά του.
Ο μη πνευματικός, ο στερημένος των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος, λέγεται ψυχικός ή σαρκικός άνθρωπος.
Οι πατέρες λένε ότι με την πάροδο του χρόνου ένα από τα δύο γίνεται στον άνθρωπο, ή σαρκοποιείται το πνεύμα ή πνευματικοποιείται η σάρκα.
Ουδέτερη κατάσταση δεν μπορεί να υπάρξει, αυτό είναι μία μεγάλη αλήθεια. Ο καλός γίνεται καλύτερος και ο κακός γίνεται χειρότερος, ο τσιγκούνης γίνεται χειρότερος, ο φιλεύσπλαχνος γίνεται πιο πολύ κ.ο.κ.
Αυτό ακριβώς δείχνει και την διαφορά μεταξύ της ορθοδόξου πνευματικότητος από άλλες πνευματικότητες.
Η ορθόδοξη πνευματικότητα διαφέρει σαφώς από πνευματικότητες δυτικού και ανατολικού τύπου.
Η διαφορά στο δόγμα, το οποίο δεν είναι κάτι το αφηρημένο και θεωρητικό, έχει πρακτικές συνέπειες και δείχνει την διαφορά στο ήθος. Η ουσία της ορθοδόξου πνευματικότητος βρίσκεται πάνω απ’ όλα στ’ ότι είναι θεραπευτική. Θεραπεύει την ασθένεια του ανθρώπου και από άτομο που γεννιέται ο καθένας, τον καθιστά πρόσωπο. Ο άνθρωπος από ανθρωποκεντρικός, γίνεται χριστοκεντρικός. Αυτό που θεραπεύεται πρωτίστως είναι η καρδιά, που είναι το κέντρο της υπάρξεως του ανθρώπου. Δεν πρόκειται για μία θεραπεία εξωτερική, αλλά εσωτερική.
Ο νους στην κατάσταση της ασθενείας, σκορπίζεται με την λογική και γι’ αυτό πρέπει πλέον να επιστρέψει στην καρδιά. Αυτή η ταύτιση του νου με την λογική, χαρακτηρίζει πάρα πολύ την δυτική σκέψη. Η επιστημονικοποίηση των πάντων είναι ένα χαρακτηριστικό. Γι΄ αυτό πρέπει να επιστρέψει ο νους στην καρδιά. Η ορθόδοξη Εκκλησία λέγεται νοσοκομείο, θεραπευτήριο, ιατρείο της ψυχής γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
Αυτή είναι η ρίζα του κακού. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πόσο λάθος είναι η δυτική σκέψη από αυτήν την επιστημονικοποίηση των πάντων, είναι ότι ο Μέγας Αντώνιος ήταν αγράμματος και όμως θεωρείτο ο πρύτανης της ερήμου. Αυτοί οι άνθρωποι είπαν τέτοιες αλήθειες που δεν μπορούν να τις προσεγγίσουν οι απλώς μορφωμένοι κοσμικά. Στην ορθόδοξη Εκκλησία όμως δεν τονίζεται μόνο η αναγκαιότητα της θεραπείας, αλλά συγχρόνως διαγράφεται και ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται. Επειδή ο άνθρωπος έχει ακάθαρτο νου και ακάθαρτη καρδιά, πρέπει να περάσει επιτυχώς από τα τρία στάδια της πνευματικής ζωής.
Δηλαδή την κάθαρση της καρδιάς, τον φωτισμό του νου και τελικά την θέωση.
Η ορθοδοξία δεν μοιάζει με την φιλοσοφία, αλλά με τις πρακτικές επιστήμες και κυρίως με την ιατρική. Διότι στην ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχουν βεβαιώσεις θεραπείας, αφού έχει να δείξει θεραπευτικά αποτελέσματα. Τα τρία αυτά στάδια της πνευματικής ζωής είναι στην πραγματικότητα, μέθεξη της καθαρκτικής, φωτιστικής και θεοποιού ενεργείας του Θεού, διότι επιτυγχάνεται με την θεία χάρη.
Αυτό το θεραπευτικό στοιχείο της Εκκλησίας μπορούμε να το δούμε πολύ καθαρά, στις περιπτώσεις των θαυμάτων. Άνθρωποι με ανίατες ασθένειες θεραπεύονται, όπως και από πνευματικές ασθένειες, εξορκισμοί κ.λπ. που γίνονται από ανθρώπους που έχουν την χάρη του Θεού η οποία ενεργεί για να γίνουν αυτές οι θεραπείες. Πραγματικά στην εποχή μας προσφέρουν μεγάλο έργο, διότι οι ασθένειες της εποχής μας είναι πνευματικής υφής, η κρίση για την οποία όλοι μιλάμε κυρίως εντοπίζεται στον πνευματικό τομέα, γι’ αυτό έχουμε τις εξάρσεις των αυτοκτονιών, της εγκληματικότητας, του σατανισμού.
Και εδώ έχει λόγο η Εκκλησία καθαρά θεραπευτικό. Η θεραπεία του ανθρώπου που είναι ο βασικός σκοπός της ορθοδόξου πνευματικότητος, γίνεται με τα μυστήρια της Εκκλησίας και την ασκητική ζωή. Σε όλη την εκκλησιαστική παράδοση φαίνεται ο συνδυασμός μεταξύ μυστηρίων και ασκήσεως.
Η άσκηση προηγείται των μυστηρίων και μετά από αυτά ακολουθεί και πάλι η ασκητική ζωή.
Η νηστεία είναι άσκηση, είναι μέσον δεν είναι σκοπός. Ο σκοπός είναι η συμμετοχή στα μυστήρια, εξομολόγηση, Θεία Κοινωνία κ.λπ. Η διάσπαση του συνδέσμου μυστηρίων και ασκήσεως οδηγεί ή σε μία επίπλαστη εξωτερική ηθικολογία ή στην πλήρη εκκοσμίκευση.
Απαιτείται συνδυασμός άσκησης και συμμετοχής στα μυστήρια. Μία άλλη αλήθεια είναι ότι στην ορθόδοξη πνευματικότητα δεν υπάρχει διάσταση και διάσπαση μεταξύ νηπτικής και κοινωνικής θεολογίας.
Οι άγιοι πατέρες δεν χωρίζονται στεγανά σε νηπτικούς και κοινωνικούς. Η σωστή κοινωνικότητα είναι συνέπεια της νηπτικότητας και η νήψη είναι η υπόσταση της κοινωνικής πραγματικότητας.
Η νήψη είναι η εγρήγορση η πνευματική.
Η κοινωνικότητα είναι στοιχείο της ορθοδόξου πνευματικότητος. Η νήψη ασκείται από το άτομο μεμονωμένα, ενώ οι κοινωνικότητα με άλλους ανθρώπους.
Υπήρξαν πολλοί άγιοι οι οποίοι εξελίχθηκαν πάρα πολύ, ήταν αρχικά νηπτικοί και τελικά κατέληξαν πάλι στην κοινωνία, βγήκαν πάλι στον κόσμο.
Παράδειγμα ο πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός, βγήκε πάλι στον κόσμο και προσέφερε και εθνικό έργο.
Αυτοί οι άνθρωποι δεν έμειναν αδιάφοροι για ό,τι συνέβαινε στον κόσμο, κάθε άλλο μάλιστα.
Η θεραπεία της ψυχής από τους λογισμούς, τα πάθη, την τυραννία του θανάτου, κάνουν τον άνθρωπο κοινωνικά και ψυχολογικά ισορροπημένο.
Είναι αυτό που λένε οι ψυχολόγοι ότι όλες οι αγωνίες της ζωής, στο βάθος είναι αγωνία θανάτου.
Όταν ο άνθρωπος λύσει το υπαρξιακό του πρόβλημα, από κει και πέρα έχει λύσει σ’ ένα σημαντικό ποσοστό όλα τα επί μέρους προβλήματα και τις αγωνίες.
Με τον τρόπο αυτό λύονται και όλα τα κοινωνικά, πολιτικά, οικολογικά και οικογενειακά προβλήματα.
Στην ορθόδοξη παράδοση δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ μοναχών και έγγαμων, ούτε η κάθε τάξη έχει διαφορετικές υποχρεώσεις.
Όλοι μπορούν και πρέπει να τηρούν τις εντολές του Χριστού στην ζωή τους. Απλώς, διαφέρει ο χώρος ασκήσεως και ο βαθμός, ενώ ο σκοπός είναι πάντα ίδιος, είναι η σωτηρία. Όλοι καλούμεθα να πορευθούμε από το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωση.
Η ορθόδοξη πνευματικότητα είναι χριστοκεντρική, διότι στον Χριστό έγινε η υποστατική ένωση της θείας και ανθρωπίνης φύσεως, ασυγχύτως, ατρέπτως, αχωρίστως και αδιαιρέτως. Ενώθηκαν δύο φύσεις και μάλιστα με αυτόν τον τρομερά συνεκτικό τρόπο.
Είναι κάτι το οποίο δεν έγινε και στους αγίους αγγέλους, με τις άγιες πνευματικές οντότητες.
Παραμένει πάντα διαφορετική η φύση των αγγέλων, από την θεία φύση. Στο πρόσωπο του Χριστού όμως έγινε αυτό το θαυμαστό, αυτή η ένωση η οποία παραμένει εις τον αιώνα, δεν είναι για κάποιο χρονικό διάστημα. Γι’ αυτό ο Χριστός είναι το μοναδικό φάρμακο για την θεραπεία και σωτηρία του ανθρώπου.
Επειδή όμως ο Χριστός δεν μπορεί να θεωρηθεί έξω από τα άλλα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και έξω από την Εκκλησία, η οποία δεν είναι θείο καθίδρυμα, δεν είναι ένα νομικό πρόσωπο, αλλά είναι το σώμα του Χριστού, γι’ αυτό το λόγο η ορθόδοξη πνευματικότητα είναι Τριαδοκεντρική και Εκκλησιοκεντρική.
Αυτά τα στοιχεία φαίνονται πολύ καθαρά αν μελετήσει κανείς λίγο το θέμα των αιρέσεων.
Βλέπετε ότι δέχονται πολλά από την πίστη μας, όχι όμως το Εκκλησιαστικό στοιχείο, είναι κάτι πάρα πολύ χαρακτηριστικό. Αυτήν την υποστατική ένωση δεν την αντέχει ο πονηρός. Αντέχει όλα τ’ άλλα, νηστεία, ομιλίες, αναλύσεις κ.λπ. η αίρεση όμως δεν αντέχει από κει και πέρα αυτήν την υποστατική ένωση, το Χριστοκεντρικό στοιχείο της ορθόδοξης πνευματικότητος, την ύπαρξη του σώματος του Χριστού μέσα στην Εκκλησία.
Μέσα στην ορθόδοξη Εκκλησία που είναι το πνευματικό θεραπευτήριο, διασώζεται η μέθοδος θεραπείας του ανθρώπου. Ακόμη και σήμερα στην ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχουν Χριστιανοί που ζουν την κάθαρση, τον φωτισμό και την θέωση. Εκεί βλέπουμε την προσφορά της ορθοδόξου Εκκλησίας και της ορθοδόξου πνευματικότητος.
Ο θεραπευμένος άνθρωπος λύνει ταυτόχρονα όλα τα υπαρξιακά και κοινωνικά του προβλήματα.

πηγή

Η «ΑΙΡΕΣΗ» ΚΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Η «ΑΙΡΕΣΗ» ΚΑΙ

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Αρχιμ. Διονυσίου Χατζηαντωνίου

Ι. Ν. Αγίας Φιλοθέης, Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών

Οι θεοκήρυκες και πνευματοφόροι Απόστολοι, όταν ξεχύθηκαν στα έθνη, επέλε­ξαν να μην διδάξουν κάτι δικό τους, αλλά την τήρηση όλων των εντολών τού Χριστού, όπως άλλωστε Εκείνος τους διέταξε λέγοντας, «πορευθέντες μαθητεύ­σατε πάντα τα έθνη, ...διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν» (Ματθ. 28, 19-20). Αντίθετα, κάποιοι άλλοι, αν και μαθητές τους και μέλη της Εκκλησίας, επέλεξαν ν' ακολουθήσουν, όχι την αληθινή πίστη, όπως την διδάχθηκαν από τους ομολογητές και κήρυκες της αληθούς Θεολογίας¹, αλλά προσωπικές τους κακόδοξες γνώμες και επινοήσεις.

Ο ίδιος ο Κύριος είχε προειδοποιήσει για την εμφάνιση ψευδοπροφητών και ψευδοχρίστων, που θα έχουν ως σκοπό να παραπλανήσουν, «ει δυνατόν, και τους εκλεκτούς» (Ματθ. 24,24). Ο απόστολος Παύλος ομιλώντας στους πρεσβυτέρους της Εφέσου προφήτευσε ότι μετά την αναχώρησή του θα εμφανιστούν πρόσωπα προερχόμενα από ανάμεσά τους, τα οποία θα κηρύσσουν «διεστραμμένα του αποσπάν τους μαθητάς οπίσω αυτών» (Πράξ. 20,30). Ο απόστολος Πέτρος λέγει ότι αυτοί οι άνθρωποι, αν και Χριστιανοί, θα διασπείρουν στην Εκκλησία «αιρέσεις απωλείας» αρνούμενοι μέσω αυτών τον Κύριο, που τους ελευθέρωσε από την αμαρτία (Β' Πέτρ. 2,1). Κατά τον ευαγγελιστή Ιωάννη -ο οποίος συγγράφει, όταν οι προφητείες τού Χριστού, τού Παύλου και τού Πέτρου είχαν αρχίσει πλέον να επαληθεύονται- όλοι αυτοί προέρχονται από τα ίδια τα σπλάχνα της Εκκλησίας, όμως, ποτέ δεν ανήκαν πραγματικά σ' αυτήν «ει γαρ εξ ημών ήσαν, μεμενήκεισαν αν μέθ' ημών άλλ' ίνα φανερωθώσιν ότι ουκ εισίν πάντες εξ ημών» (Α' 'Ιω. 2,19).

Οι πρώτοι αιρετικοί, που κατονομάζονται στην Αγία Γραφή, ειναι ο Υμέναιος και ο Φιλητός, οι οποίοι απωθώντας την αγαθή συνείδηση, ναυάγησαν στην πίστη (Α' Τιμ. 1, 19-20) και απομακρύνθηκαν από την αλήθεια, όταν μη αποδεχόμενοι την περί της Δευτέρας Παρουσίας διδασκαλία τού Χριστού και των Αποστόλων, επέ­λεξαν, όχι μόνο να πιστεύσουν οι ίδιοι, αλλά και να διδάξουν ότι η ανάσταση των νεκρών έχει ήδη πραγματοποιηθεί κι έτσι, μ' αυτόν τον τρόπο ανέτρεψαν την πί­στη κάποιων πιστών (Β' Τιμ. 2,8).

Από τότε, έχουν εμφανισθεί πολλοί «ψευδόχριστοι και ψευδοπροφήται» (Ματθ. 24,24), «ψευδοδιδάσκαλοι» (Β' Πέτρ. 2,1) και «ψευδαπόστολοι», οι οποίοι «μετασχηματιζόμενοι εις αποστόλους Χριστού» (Β' Κορ. 11,13), «αιρούνται» (=επιλέγουν) ν' ακολουθήσουν και να διδάξουν προσωπικές αντιλήψεις, και όχι την Αλήθεια της Εκκλησίας. Σύγχρονοι θεολόγοι υποστηρίζουν ότι η «αίρεση» αρχίζει να προσλαμβάνει αρνητικό νόημα και να γίνεται τεχνικός όρος στην γλώσσα των αγίων Πατέρων, όταν αρχίζει να εκφράζει «γνώμη» ή θέση ενός ή περισσοτέρων ανθρώπων, η οποία έρχεται σε αντίθεση με τη γενικώτερη πίστη της Εκκλησίας. «Η "καθολική Εκκλησία" είναι, έτσι, το αντίθετο ακριβώς της αφέσεως»².

Κατά συνέπειαν, αίρεση είναι η ατομική προσπάθεια προσδιορισμού και βίωσης της αλήθειας, δηλαδή η «εκλογή - επιλογή ενός τρόπου ερμηνείας και βιώσεως του γεγονότος της σωτηρίας άλλου από αυτόν που φανερώνει η αλήθεια της Εκκλη­σίας˙ ...είναι επιλογή και προτίμηση ενός μέρους της αλήθειας στο οποίο δίνεται απόλυτη προτεραιότητα σε βάρος της ολόκληρης αλήθειας: Μία απολυτοποίηση του σχετικού που αναπόφευκτα σχετικοποιεί το άπόλυτο»³. Έτσι, ο όρος «αίρεση» δηλώνει στην θεολογική γλώσσα την επιλογή, που κάνει ο «αιρετικός», τόσο στα κυριότερα δόγματα της πίστης, όσο και στα θέματα ηθικής, με το να επινοήσει και να εισάγει νέα.

Εξ αιτίας αυτής της απόλυτα εκούσιας επιλογής, οι ανά τους αιώνες αιρεσιάρχες επέλεξαν ταυτόχρονα να θέσουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους εκτός της Μιας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας τού Χριστού, η οποία, όταν τους αφορίζει, δεν κάνει τίποτε άλλο, από το να επικυρώνει την προσωπική τους από­φαση να εξέλθουν από Εκείνη. Άλλωστε, όπως συμβουλεύει ο απόστολος των εθνών τον επίσκοπο Κρήτης Τίτο: «αιρετικόν άνθρωπον μετά μίαν και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού˙ ειδώς ότι εξέστραπται ο τοιούτος και αμαρτάνει ων αυτοκατάκριτος» (Τίτ. 3,10-11).

Θα ήταν, όμως, σφάλμα να θεωρήσουμε ότι αυτοκατάκριτος «αιρετικός», που εξ αιτίας των απόψεών του εξέρχεται της Εκκλησίας, είναι μόνος εκείνος ο Χρι­στιανός, ο οποίος επιλέγει να πιστεύσει και να διδάξει ένα μέρος της αλήθειας, όσον αφορά τα δόγματα της πίστεως. Με την γενική σημασία τού όρου, αυτοκατά­κριτος «αιρετικός» είναι και αυτός ο Χριστιανός, που επιλέγει να τηρήσει ένα μέ­ρος των εντολών τού Χριστού, αλλά και αυτός, που επιλέγει να μετάσχει σε κάποια Μυστήρια της Εκκλησίας.

Ο αληθινός Χριστιανός, αυτός που επιθυμεί να προσκυνεί «εν πνεύματι και αληθεία» τον Θεό (Ιω. 4,24), οφείλει ν' αγωνισθεί, ούτως ώστε με την βοήθεια της θείας Χάρης να εφαρμόσει στην ζωή του το τρίπτυχο της σωτηρίας του: α) αληθινή και ειλικρινή πίστη στον Θεό, όπως την ομολογεί η Εκκλησία, β) πιστή τήρηση των θείων εντολών, και γ) μετοχή στα ζωοποιά Μυστήρια. Δεν έχει δικαίωμα επιλογής τήρησης μόνον ενός ή έστω δύο από αυτά, διότι, όπως ο ίδιος ο Κύριος λέγει, «εάν αγαπάτε με, τας εντολάς τας εμάς τηρήσετε» (Ιω. 14,15)» και εντολές τού Χριστού είναι και η ορθή πίστη (ορθοδοξία) και η ορθή πράξη μέσω της τήρησης των θείων εντολών και της μετοχής στα Μυστήρια (ορθοπραξία). Γι' αυτό, λοιπόν, στόχος τού κάθε Χριστιανού, κληρικού ή λαϊκού, είναι να κάνει την άριστη αίρεση - επιλογή, η οποία βρίσκεται μόνο στην Αλήθεια και στην αρχαία Εκκλησία⁴.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Πέμπτη ευχή Εσπερινού Πεντηκοστής (Γονυκλισίας).
2. Ιω. Ζηζιούλα, «Ελληνισμός και Χριστιανισμός, η συνάντηση των δύο κόσμων», εκδ. Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2003, σ.σ. 146-147.
3. Χρήστου Γιανναρά, «Αλήθεια και ενότητα της Εκκλησίας», σ. 58, Εκδόσεις Γρηγόρη, Β' έκδοση, Αθήνα 1997.
4. Κλήμεντος Αλεξανδρέως, «Στρωματείς», Ζ', XV. ΒΕΠΕΣ 8, 290, 17-18,