Τί κάνουμε ὅταν ἕνας ἀπό τούς συζύγους σφάλλει. Φθάνουμε μέχρι τά ἄκρα. Μέχρι ποῦ ἠμπορεῖ νά φθάση ἡ ἀγάπη πρός τούς ἐχθρούς μας; Γέροντος Ραφαήλ Νόϊκα. Τελευταίο

Μοναχισμός. Ἡ ὁδός τῆς οὐσιαστικῆς ἐμπειρίας
Ἡ ἐπιστροφή μου στήν Ὀρθοδοξία καί ἡ εἴσοδός μου στόν μοναχισμό

Γέροντος Ραφαήλ Νόϊκα 

Τί κάνουμε ὅταν ἕνας ἀπό τούς συζύγους σφάλλει πάρα πολύ; Φθάνουμε μέχρι τά ἄκρα καί μετά χωρίζουμε;
Μέχρι ποῦ ἠμπορεῖ νά φθάση ἡ ἀγάπη πρός τούς ἐχθρούς μας;
Εἶναι λογικό, ὅτι μποροῦμε νά ἀγαπήσουμε ἀκόμη καί τόν διάβολο;
   
Ἀρχίζω μέ τήν ἐρώτησι γιά τήν ἀγάπη, ἐπειδή ἀπό ἐκεῖ ἀρχίζουν καί ἐκεῖ τελειώνουν τά πάντα. Ἐμεῖς οἱ Χριστιανοί λέγομε: «Ἀγάπα τόν ἐχθρόν σου!» Ἀλλά ποιός εἶναι ὁ ἐχθρός μου; Εἶναι ὁ δίπλα μου μέ τόν ὁποῖον ζῶ; Ἐάν ζῶ μέ βαθειά χριστιανική αἴσθησι καί φόβο Θεοῦ δέν βλέπω κανέναν ἐχθρό μου, ἀλλά ὅλους τούς ἔχω στήν καρδιάμου γιά ἀδέλφια μου πνευματικά. Ὁπότε ἐχθρός μου εἶναι μόνο αὐτός πού πειράζει τόν ἄνθρωπο, δηλαδή ὁ διάβολος. Συνεπῶς, ἀκολουθώντας τήν ἐρώτησι, κατά τρόπο λογικό, φθάνουμε στήν προτροπή: «Ἀγάπα τόν σατανᾶ!» Μπορεῖ νά γίνη κάτι τέτοιο; Πρέπει νά φθάσουμε μέχρι ἐδῶ γιά νά εἴμεθα ἀληθινοί χριστιανοί ἤ εἶναι αὐτό παράλογο;
Ἔγινε ἕνα μικρό ἐπεισόδιο στήν Ἀγγλία. Κάποιον ἱερέα τόν ἐτρόμαξε ἕνας ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος μεθοῦσε πάντοτε, ἐνῶ ὁ ἱερεύς τόν ἐρωτοῦσε γιατί μεθᾶ. Ὁ μεθυσμένος τοῦ ἀπήντησε: Ἐπειδή στό κήρυγμα τῆς πανοσιότητός σας λέγετε κάθε φορά «Ἀγαπᾶτε τούς ἐχθρούς σας!» καί μία ἀφίσσα, ἔξω ἀπό τήν ἐκκλησία μᾶς λέγει ὅτι ὁ πρῶτος ἐχθρός εἶναι τό ἀλκοόλ».
Ὁ Ἀπόστολος λέγει ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη (Ἰωάν.4,8-16) καί ὁ ἅγιος Σιλουανός,  λέγει ὅτι ὁ Θεός καί οἱ ἅγιοι περιτρέχουν μέχρι τόν ἄδη διά τῆς ἀγάπης τους.
 Ὁ Θεός δέν ἀλλάζει τόν Ἑαυτό Του, ὅπως ἀλλάζουμε ἐμεῖς, ἀλλά μᾶς διδάσκει νά εἴμεθα καί ἐμεῖς σταθερά ἀμετάβλητοι, ὅπως εἶναι καί ὁ Θεός. Ὁπότε, πρέπει νά εἴμεθα σταθεροί στήν ἀγάπη μας καί ἡ ἀγάπη μας πρός τούς ἐχθρούς μας νά εἶναι ἀκριβῶς αὐτή: Ἔγινα ἀγάπη, ὅπως καί ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη.
 Ὑπάρχει, ὅμως ἕνα πρόβλημα: Δέν εἶναι σφάλμα καί ἡ ἀγάπη μας πρός τόν σατανᾶ, ἀλλά μόνο μία ἐπεξήγησις, τήν ὁποία ἔχουμε ἀπό τήν ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀπό τούς ἁγίους Πατέρες μας. Ὅσο καιρό εἴμεθα στίς ἁμαρτωλές μας ἀνθρώπινες ἀδυναμίες, ἀλλο τόσο ἡ ὑπερηφάνεια ἔχει δύναμι νά κατοικῆ μέσα μας, ἔστω κι ἄν  εἶναι μικρή (ἡ ὑπερηφάνεια, σημειώνουμε ἐδῶ, εἶναι τό ἴδιο μέ τόν διάβολο) ἄλλο τόσο καιρό ἐξαπατώμεθα ἀπό τόν διάβολο, ὁπότε εἶναι ἐπικίνδυνο νά ἀγαπᾶμε αὐτόν πού ἐδήλωσε ὅτι θά εἶναι μέχρι τέλους ἐχθρός τοῦ Θεοῦ!
 Ἐμεῖς γνωρίζουμε τόν σατανᾶ-ἐχθρό, ὁ ὁποῖος δέν μετανοεῖ πλέον. Δέν ὑπάρχει τόπος γιά μετάνοια στήν ψυχή του. Ἐάν αὐτός ἐδήλωσε αὐτά, ἐάν ἔτσι πλέον εἶναι διεφθαρμένη ἡ φύσι του καί, ὅσο καιρό ἐμεῖς εἴμεθα σέ ἀγῶνα μέ τίς ἁμαρτίες μας, μέ τίς διακυμάνσεις στόν βίο μας, μέ τά σκάνδαλα γιά νά εὕρουμε τόν θεϊκό δρόμο τῆς σωτηρίας μας, εἶναι φυσικό καί ἀναγκαῖο νά φυλαγώμεθα ἀπό τόν ἐχθρό μας διάβολο, χωρίς νά τοῦ ἐπιδεικνύουμε κάποια μορφή ἀγάπης, ἐφ᾿ ὅσον ἐκεῖνος ἐνεργεῖ μέσα μας μέ τά πάθη καί τίς ἁμαρτίες μας.
Ἄκουσα-πρέπει νά τό προσέξουμε αὐτό-ὅτι ἕνας ἀριθμός ἀσκητῶν πού ἔφθασαν σέ ὑψηλό μέτρο ἀγάπης, ἐξαπατήθηκαν διά ὁράσεων ἀπό τόν διάβολο, ὁ ὁποῖος τούς παρουσιάσθηκε  σάν ἕνας ὡραῖος ἄγγελος καί αὐτοί ἔπεσαν στήν παγίδα του καί ἀπό τήν καλωσύνη τους νά προσεύχωνται γι᾿ αὐτόν, σκανδαλίσθηκαν καί ἔπεσαν στήν δυσμένεια τοῦ Θεοῦ. Βλέπω ὅτι καί ὁ σημερινός ἄνθρωπος μερικές φορές, ἕνεκα τῆς δαιμονικῆς του ζωῆς, θέλει νά κάνη τά ἴδια.
Ἀλλά, ἐάν ὁ Κύριός μας δέν βλέπει κάποιον μέχρι τέλους σάν ἐχθρό Του, οὔτε καί ἐμεῖς πρέπει νά τόν βάλουμε στήν ἴδια κατηγορία. Ἄς προσπαθοῦμε μέ προσοχή καί ζῆλο νά ζοῦμε τήν ἐντολή τῆς ἀγάπης τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἀγάπη μας πρέπει νά φθάνη μέχρι τόν σταυρό καί μέχρι τόν ἄδη. Ὁ ἅγιος Σιλουανός γιά νά εὕρη τήν ταπείνωσι καί νά σωθῆ, ἔλαβε ἀπό τόν Θεό αὐτή τήν ἀπάντησι: «Κράτησε τόν νοῦ σου στόν ἄδη καί μή ἀπελπίζεσαι».

Ὅσον ἀφορᾷ τήν ἀπεριόριστη ἀγάπη, ἀκόμη καί πρός τόν διάβολο, λέγω ὅτι αὐτό παραμένει οὐσιαστικά ἕνα θεωρητικό πρόβλημα. Πρέπει νά εἴμεθα στήν ἀρετή τῆς ἀγάπης περισσότερο πρακτικοί, διότι ἡ ἀγάπη εἶναι κυρίως πρακτική ἀρετή. Κατευθύνεται πρός τά πρόσωπα πού εἶναι πλησίον μας. Ἀναφέρω ἐδῶ ἕνα πολύ ἐνδιαφέροντα λόγο, τόν ὁποῖον εἶπε ἕνας πατήρ σέ μιά μοναχή, τήν Μαρία Κομτόβ, ρωσίδα ὀρθόδοξη μοναχή, ἡ ὁποία ἀνεχώρησε γιά τήν Δύσι καί ἀπέθανε ἐκεῖ σ᾿ ἕνα στρατόπεδο.
Αὐτή πρίν γίνη μοναχή, στό Παρίσι, ἐρώτησε κάποιον κληρικό, ὅταν ἀκόμη ἦτο στήν Ρωσία:
-Πάτερ, τί εἶναι ἡ ἀλήθεια;
-Καί ἐκεῖνος τῆς ἀπήντησε: Ἀλήθεια εἶναι ν᾿ ἀγαπᾶς τόν πλησίον σου. Ὅποιος ἀγαπᾶ τόν πλησίον του, ἐκεῖνος ζῆ στήν ἀλήθεια. Καί ὑπεγράμμισε: τόν πλησίον σου, ὄχι αὐτόν πού κατοικεῖ μακριά σου. Διότι εἶναι πολύ εὔκολο ν᾿ ἀγαπήσης αὐτούς πού μένουν μακριά. Εἶναι πολύ εὔκολο νά τούς ἀναπτύσσης θεωρητικά τήν ἀρετή τῆς ἀγάπης, ὅτι ἀγαπᾶς αὐτούς πού κατοικοῦν στήν πόλι Μπρασώβ, στό Βουκουρέστι, ἤ στήν Μόσχα καί στήν Ἀθήνα.
 Ἀλλά αὐτόν μέ τόν ὁποῖον συγκατοικεῖς, τόν σύζυγό σου, τά παιδιά σου, τούς γείτονές σου, τούς συνεργάτες καί ἐργάτες σου, μέ τούς ὁποίους συναντιέσαι καθημερινά καί εἶναι οἱ ἀληθινά πλησίον σου, εἶναι πολύ πιό δύσκολο νά τούς ἀγαπήσης.
Ὁπότε, ἡ ἀλήθεια εἶναι ν᾿ ἀγαπᾶς συγκεκριμένα τόν πλησίον σου καί ὄχι τόν μακριά σου. Ὅταν ἀρχίσουμε ν᾿ ἀγαπᾶμε τόν πλησίον μας, θ᾿ ἀντιληφθοῦμε πῶς ἠμποροῦμε νά φθάσουμε στό μέτρο τῆς ἀγάπης, γιά τήν ὁποία μᾶς εἶπε ἀνωτέρω ἐκεῖνος ὁ πατήρ, διότι ἔτσι ἴσως μποροῦμε νά δείξουμε ἔλεος καί γιά τόν σατανᾶ.
Ἀλλά αὐτό εἶναι μᾶλλον θεωρητικό. Στό ἐπίπεδο πού εἴμεθα ἐμεῖς δέν ἠμποροῦμε νά ὁμιλοῦμε γιά ἀγάπη καί πρός τόν σατανᾶ καί ἐπί πλέον οὐδέποτε ἠμποροῦμε ἐξ ἀρχῆς νά προσευχώμεθα γιά τόν διάβολο. Ἀρχίζουμε ν᾿ ἀγαπᾶμε τόν πλησίον μας καί κατόπιν ἴσως νά φθάσουμε καί στήν ἀγάπη μας πρός τόν σατανᾶ διά τῆς προσευχῆς μας πρός τόν Θεό.
Ὁ Θεός μᾶς ἐπρόσταξε νά εἴμεθα σοφοί σάν τά φίδια καί ἀθῶοι σάν τά περιστέρια. (Ματ.10,16).
 Καί γιά τόν Σωτῆρα μας εἶναι γραμμένο ὅτι, μόνον οἱ ἄνθρωποι τόν ἐκτιμοῦσαν. Αὐτός δέν ἐμπιστευόταν στούς ἀνθρώπους, ἐπειδή ἐγνώριζε πόσο μεταβλητοί εἶναι. (Ἰωάν.2,24-25). Καί συμπληρώνει ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης: «καί ὅτι οὐ χρείαν εἶχεν ἵνα τις μαρτυρήσῃ περί τοῦ ἀνθρώπου· αὐτός γάρ ἐγίνωσκε τι ἦν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ» (Ἰωάν.2,25).
Καί πράγματι, πολλές φορές διώχθηκε ὁ Σωτήρ ἀπό τούς ἀνθρώπους, κατηγορήθηκε καί, ὅταν ἐτελείωσε τήν ἀποστολή του ἐπί τῆς γῆς, δέχθηκε τῶν ἀνθρώπων τίς συκοφαντίες καί τέλος τόν θάνατο.
Ἔτσι, ἐμεῖς, πρέπει νά καλλιεργοῦμε στήν καρδιά μας τήν ἐντολή τοῦ Κυρίου, μή θέλοντας νά ἐξαναγκάζουμε τούς ἄλλους (μέ τήν ἔννοια ὅτι, ἐγώ σοῦ λέγω νά κάνης αὐτό, διότι ἐσύ εἶσαι μικρός καί ἐγώ μεγάλος), ἀλλά σάν μία ἀποκάλυψι τοῦ τί εἶναι ἡ θεία ζωή, τήν ὁποία πρέπει νά οἰκειοποιηθοῦμε καί νά τήν ἀγαπᾶμε.
Ἐπειδή μέ ὑποδεχθήκατε καί μέ ἐπεριμένατε σάν γυιό τοῦ φιλοσόφου Νόϊκα, θά ἤθελα νά σᾶς εἰπῶ τώρα ἐν κατακλείδι ὅτι ἡ ἐτυμολογική ἔννοια τῆς λέξεως φιλοσοφία, σημαίνει ἀγάπη γιά τήν σοφία. Ἀλλά ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ Χριστός. Καί ἔτσι ὡμίλησαν καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὅτι ἡ ἀληθινή χριστιανική ζωή εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Ὅλα ξεκινοῦν ἀπό τήν ἀγάπη καί ἐπιστρέφουν στήν ἀγάπη.
 Ἔξω ἀπό τήν ἀγάπη δέν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο, δεδομένου ὅτι ὁ Ἴδιος ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη.
Τήν χριστιανική μας ζωή καί ὅλες τίς ἀρετές, τίς ὁποῖες κηρύττουμε στήν Ἐκκλησία, πρέπει πάντοτε νά τίς ἐπιβεβαιώνουμε μέ τίς δύο ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, οἱ ὁποῖες περιορίζονται στήν λέξι ἀγάπη: Ἀγάπη πρός τόν Θεό καί πρός τόν ἄνθρωπο. Μόνο μέ τήν προοπτική αὐτῶν τῶν δύο ἐντολῶν λαμβάνουμε ἐπίγνωσι τοῦ ἀληθινοῦ φωτός, τό ὁποῖον μᾶς δίνει ὁ Χριστός σάν ἀρραβῶνα τῆς αἰωνίου μακριότητος.

 ***

Γέροντος Ραφαήλ Νόϊκα

Ἡ ἐπιστροφή μου στήν Ὀρθοδοξία   

καί ἡ  εἴσοδός μου στόν μοναχισμό

Μετάφρασις - ἐπιμέλεια ὑπό ἀδελφῶν 

Ἱερᾶς Μονῆς Ὅσιου Γρηγορίου Ἁγίου Ὅρους 

2005

Πηγή διαδικτύου - Ἐπιμέλεια κειμένου   Αναβάσεις