«Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι» (Ιησούς Χριστός)

πηγή

        «Πτωχός» δεν είναι εκείνος που απλώς δεν έχει τίποτε, ούτε εκείνος που εγκαταλείπει κάθε δική του προσπάθεια για να πετύχει κάτι. Είναι εκείνος που ξέρει τα αληθινά του όρια του, και η γνώση αυτή του δίνει την ευκαιρία και τη δυνατότητα να κινηθεί προς τους άλλους. Όποιος αισθάνεται αυτάρκης («πλούσιος»), μπορεί τόσο να ενθουσιαστεί με τον εαυτό του, ώστε να θέλουν να γίνουν οι άλλοι όπως αυτός. Έτσι δεν μπορεί να βοηθήσει τους άλλους. Και να σκεφθεί κανείς πως όλη η βοήθεια προς τους αδύνατους και ασθενείς, για την οποία διαβάζουμε στα περιοδικά και στις εφημερίδες κάθε μέρα, δίνεται από τέτοια αυτάρκη άτομα, κράτη ή οργανώσεις! Όποιος είναι έντιμος με τον εαυτό του, ξέρει καλά ποιός είναι, πόσο «πτωχός» είναι. Αυτό όμως δεν τον κάνει να παραιτηθεί των προσπαθειών του λόγω των οποιωνδήποτε περιορισμών ούτε απολυτοποιεί την ύπαρξη του. Έτσι, από την αλήθεια για τον εαυτό του, φτάνει ευκολότερα στην αλήθεια για τους άλλους ανθρώπους.- Για την έννοια του προσδιορισμού τω πνεύματι υποστηρίχθηκαν οι εξής κυρίως απόψεις: α. Σημαίνει «εκουσίως», «με τη θέληση του» (Ευσέβιος, Κλήμης Αλεξ., Τερτυλλιανός, καθώς και αρκετοί νεότεροι). Με την έννοια αυτή η έκφραση τω πνεύματι συναντάται στα κείμενα της Νεκρής Θάλασσας. Έτσι όμως μπορεί κανείς εσφαλμένα να οδηγηθεί να πιστέψει πώς πρόκειται για κάποια ειδική κατηγορία ανθρώπων. β. Σημαίνει τη συντριβή και ταπείνωση του πνεύματος αφενός, την απόλυτη εξάρτηση από τον Θεό αφετέρου (Χρυσόστομος, Ζιγαβηνός, Δαμαλάς, Τρεμπέλας, Λόμαγερ (Ernst Lohmeyer) κ.α.). Σε αυτά θα είχε να παρατηρήσει κανείς τα εξής: 1. Στην πτωχεία, στο πένθος, στην πραότητα κ.λπ., όπως και στα αντίθετα τους (πλούτος, γέλως κ.λπ.), ο Ιησούς βλέπει μια παρούσα κατάσταση, και ο μακαρισμός των πτωχών, πενθούντων κ.λπ δεν αφορά απλώς το μέλλον των ανθρώπων αυτών αλλά και το παρόν. Δεν θα γίνουν δηλ. αυτοί κάποτε στο μέλλον μέλη της βασιλείας, αλλά είναι ήδη τώρα μέλη της. 2. Ένας τέτοιος μακαρισμός, που καταστρέφει κάθε είδος ανθρώπινης αυταρέσκειας, στρέφεται εναντίον παντός είδους φαρισαϊσμού. 3. Ο Χρυσόστομος στη μακαριζόμενη πτωχεία βλέπει, όπως είδαμε και στα εισαγωγικά, το αντίδοτο κατά της αλαζονείας και αυτάρκειας, που υπήρξαν η ουσία του προπατορικού αμαρτήματος.- Ο Ματθαίος χρησιμοποιεί τριαντά δύο φορές την έκφραση βασιλεία των ουρανών, κια μόνο τρείς φορές (και ίσως άλλες δυο φορές ακόμη) την έκφραση βασιλεία του Θεού, που πάντοτε χρησιμοποιούν ο Μάρκος, ο Λουκάς και ο Παύλος. Δεν θα εξετάσουμε εδώ αν και κατά πόσο χρησιμοποίησε ο ίδιος ο Ιησούς την έκφραση βασιλεία των ουρανών ή τα χρησιμοποίησε μόνον ο Ευαγγελιστής για να συμμορφωθεί πρός τη συνήθεια των ραββίνων της εποχής του να αποφεύγουν το Θείο όνομα.

        Ούτε η έκφραση βασιλεία των ουρανών δηλώνει δήθεν τον υπερβατικό χαρακτήρα της Βασιλείας, γιατί και οι δύο εκφράσεις έχουν στον Ματθαίο το ίδιο νόημα: η Βασιλεία, είτε ως Βασιλεία των ουρανών είτε ως Βασιλεία του Θεού, είναι δώρο του Θεού και φυσικά δεν είναι προϊόν μιας φυσικής ή μηχανικής ανάπτυξης του εμπειρικού ανθρώπου. [...] Θα μπορούσε να πει κανείς πως όλοι οι Μακαρισμοί είναι ανάλυση και ανάπτυξη του πρώτου. Πτωχοί είναι ο απλός λαός, η Ματριόνα του Σολζενίτσιν, ο am-ha-arez, ο όχλος των Ευαγγελίων, που ακολουθούσε τον Ιησού με δίψα να μάθει. Στο Μτ 22,1-14 και παράλλ. οι πτωχοί καλούνται από τις ρύμες και τις οδούς στο εσχατολογικό τραπέζι. Τα παιδία στον Μκ 10,13-16 και παράλλ. ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Δεν είναι οι τάξεις αυτές των ανθρώπων σε καλύτερη μοίρα από τους ώριμους. Αυτοί μόνο ξέρουν πως δεν ωρίμασαν και δεν έφτασαν στο σκοπό (PetrPokorny 1969, σ.19). Ο «πτωχός», είτε τον πάρουμε με την έννοια του παρά την οδόν πληγωμένου είτε με την έννοια του καλού Σαμαρείτη, είναι ο άνθρωπος που ζει και βαστάει επάνω του τις ανάγκες του κόσμου. Η «πτωχεία» με την έννοια αυτή είναι η αλήθεια με τον εαυτό μας και η συμμετοχή στη ζωή και στα προβλήματα των άλλων μέχρι θανάτου. Σε αυτή την αλήθεια και σε αυτή τη συμμετοχή παρέχεται στον άνθρωπο η ευκαιρία να τοποθετηθεί σε έναν φωτεινότερο και καλύτερο κόσμο. Ο Θεός έχει έτσι ρυθμίσει τα του κόσμου, ώστε τελικά αυτήν την τοποθέτηση αλήθειας για τον εαυτό μας και συμμετοχής στη ζωή των άλλων να μην την απογοητεύει, αλλά να την προάγει και να τη βραβεύει. Το να μη ζει κανείς στον κόσμο σαν «πτωχός» όσο υπάρχουν σε αυτόν «πτωχοί», αυτό από βιβλική άποψη σημαίνει καταδίκη. Όποιος βγάλει έξω από τον εαυτό του την αλήθεια για τη «δυστυχία» του κόσμου, αυτός δεν μπορεί να δοκιμάσει την αλήθεια ενός ευτυχισμένου κόσμου».

Η επί του Όρους Όμιλία

Εκδόσεις Άρτος Ζωής, Σάββας Αγουρίδης