Πώς πρέπει να βλέπωμε τα σημεία σήμερα

1. Σημεία του Χριστού και σημεία του Αντιχρίστου. Σε τι διαφέρουν.

Η αγία Γραφή μας πληροφορεί, ότι λίγο πριν από την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού θα γίνουν «σημεία» στον ήλιο, στην σελήνη, στα άστρα και στην θάλασσα[94]. Παράλληλα μας λέγει, ότι και ο αντίχριστος θα κάμη σημεία στον ήλιο, στην σελήνη, στα άστρα και στον αέρα[95]!
Πως θα τα ξεχωρίσωμε τα σημεία αυτά; Πως θα ξεχωρίσωμε τα  σημεία-έργα του αντιχρίστου, από τα σημεία που προείπε ο Χριστός;
Τα πρώτα (τα «σημεία» του Χριστού) θα είναι αληθινά. Τα σημεία του αντιχρίστου θα είναι απλώς φαινομενικά• και θα απατούν τις αισθήσεις.
Τα σημεία του αντιχρίστου θα τα κάνουν ο αντίχριστος και οι απόστολοί του. Τα «σημεία» στον ήλιο, στη σελήνη, στα άστρα, τα «σημεία» προάγγελοι της Παρουσίας του Χριστού, θα γίνουν μόνα τους, χωρίς την μεσολάβηση κανενός. Οι φωστήρες του ουρανού, θα έχουν πια ολοκληρωτικά εκπληρώσει το σκοπό, για τον οποίο, κατ’ εντολήν του Δημιουργού, έλαμπαν στον ουρανό[96]. Βέβαια τον είχαν και άλλοτε εκπληρώσει. Στη Γέννηση του Χριστού, με το παράδοξο αστέρι[97]. Και στη Σταύρωσή Του, που ο ήλιος κρύφτηκε τις πιο φωτεινές ώρες της ημέρας, το καταμεσήμερο[98], πίσω από ένα μαύρο πέπλο πηχτό σκοτάδι, για να μην ιδή νεκρό τον Δημιουργό του. Τότε όμως θα γίνη κάτι το τελειωτικό.

Ο άγιος Ευαγγελιστής Ματθαίος, λέγει ότι μετά «τη θλίψη» που θα προκαλέση η τυρρανία του αντιχρίστου, θα έλθη αμέσως η παρουσία του Χριστού. Και θα αρχίση ως εξής: «ο ήλιος σκοτισθήσεται• η σελήνη ου δώσει το φέγγος• και οι αστέρες πεσούνται εκ του ουρανού»[99]. Οι φωστήρες του ουρανού, παρατηρεί ο άγιος Θεοφύλακτος Βουλγαρίας, δεν θα χαθούν τότε. Θα εξακολουθήσουν για λίγο να στέκουν στην θέση τους. Όμως στα μάτια των ανθρώπων θα φανούν τότε, σαν να είχαν χαθή από το στερέωμα του ουρανού. Γιατί ένα άπλετο ουράνιο φως θα κραυγάζη τον κόσμο και θα τον προετοιμάζη να υποδεχθή τον Κύριο, που θα έλθη εν τη δόξη Αυτού. Το φως αυτό θα κάμη να μην διακρίνεται κανένα από τα ουράνια σώματα.
Η περί σημείων και θαυμάτων διδασκαλία, που εξεθέσαμε, είναι η διδασκαλία της αγίας Ορθοδόξου Εκκλησίας, η διδασκαλία των αγίων Πατέρων. Ουσιώδες χαρακτηριστικό της είναι η ακρίβεια, η (κατά το δυνατόν) σαφής διατύπωση της διδασκαλίας. Τα αληθινά σημεία θα βοηθήσουν να γίνη πιο βαθειά και πιο αληθινή η θεογνωσία, που είναι η βάση της σωτηρίας. Τα ψεύτικα σημεία θα αυξήσουν την πλάνη, και κατά συνέπεια, την απώλεια.
Ιδιαίτερα η ενέργεια των σημείων, που θα κάμη ο αντίχριστος θα είναι ευρείας και μεγαλειώδους μορφής. Και θα παρασύρη με αυτά την ανθρωπότητα να ομολογήση και να δεχθή σαν Θεό της τον απεσταλμένο του σατανά.
Τα θαύματα του Κυρίου μας πρέπει να τα βλέπωμε σωστά. Τότε θα διαπιστώσωμε πόσο μας οικοδομούν. Πόσο μας παρηγορούν. Πόσο είναι για μας σωτήρια.
Η ευσεβής θεώρηση των θαυμάτων του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού οικοδομεί, παρηγορεί και σώζει. Τι αγία απλότητα που έχουν! Πόσο με αυτά έγινε άνετη η επίγνωση του Θεού για τους ανθρώπους! Τι αγαθότητα μαρτυρούν! Τι ταπείνωση! Τι ακατανίκητη πειστικότητα που έχουν! Η θεώρηση των θαυμάτων του Χριστού, μας ανυψώνει στο Λόγο, που είναι ο Θεός.


2. Σε τι και πόσο βοηθούν τα θαύματα.

Ο Θεός, για να αποκαταστήση την κοινωνία με τον εκπεσόντα άνθρωπο, ευδόκησε να περιβληθή ο Λόγος Του σώμα ανθρώπινο• να φανή ανάμεσά μας• να μας συναναστραφή• να έχη στενή επικοινωνία μαζί μας. Και αφού έτσι μας προσοικειωθή, να μας ανεβάση τον ουρανό.
Μα και αφού ενεδύθη την ανθρωπότητα, ο Λόγος παρέμεινε Λόγος του Θεού. Και ενεργεί σαν Λόγος, αυτά που απαιτεί η θεία Του φύση και μεγαλειότητα. Και κάθεται εκ δεξιών του Πατρός μαζί με την ανθρώπινη φύση, που προσέλαβε. Και είναι πανταχού παρών ως Θεός. Και γράφεται σε ένα χαρτάκι, και διατυπώνεται με ήχους φωνής, αλλά και σαν πνεύμα[100] εισέρχεται στο νου και στην καρδιά μας, και εποικοδομεί τους εν πνεύματι ενωμένους μαζί Του, αναβιβάζοντας σε ζωή πνευματική ακόμη και το σώμα!
Τα θαύματα του Χριστού μας βοηθούν να αποκτήσωμε επίγνωση της μεγάλης σημασίας που έχει ο Λόγος του Θεού. Ο Λόγος του Θεού είναι ο μόνος του οποίου έστι χρεία[101] για τη σωτηρία μας. Ο Λόγος του Θεού και διακονεί την σωτηρία μας και την ολοκληρώνει. Η επίγνωση της σημασίας του Λόγου του Θεού είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την επίγνωση του Θεού. Η γνώση του Θεού πηγάζει από την δράση, που κατευθύνεται από το Λόγο του Θεού, και επισκιάζεται με την επίγνωση, που μας δίνει η χάρη του Θεού. Και δίνει στο χριστιανό καθαρότητα νου και καρδιάς. Και ακτινοβολεί στην πνευματική μας λογική, όπως ο ήλιος στον γαλανό ουρανό, που δεν έχει σύννεφα.
Με το ξημέρωμα μετά το νυχτερινό σκοτάδι η όψη των αισθητών αντικειμένων αλλάζει. Μερικά, που μέχρι τότε ήταν αόρατα, γίνονται τώρα ορατά. Άλλα που ήταν μεν ορατά, αλλά τα συγχέαμε με άλλα, ξεχωρίζουν και διακρίνονται. Αυτό γίνεται όχι γιατί τάχα τα πράγματα άλλαξαν. Δεν άλλαξαν τα πράγματα, αλλά άλλαξε η σχέση της όρασής μας με αυτά. Και αιτία ήταν η μετάβαση από το νυχτερινό σκοτάδι στο φως της ημέρας. Κάτι το ανάλογο γίνεται και στη σχέση του νου μας με τα ηθικά και πνευματικά πράγματα, όταν καταυγάζεται με την πνευματική γνώση, που δίνει το Πνεύμα το άγιο. Μόνο με το φως της πνευματικής λογικής η ψυχή μπορεί να εύρη την αγία οδό προς το Θεό. Μόνο με το φως της πνευματικής λογικής μπορεί να συντελεσθή σωστά η αόρατη πορεία του νου και της καρδιάς μας προς το Θεό. Μόνο με το φως της πνευματικής λογικής θα μπορέσωμε να ξεφύγωμε από τις πλάνες, τα αδιέξοδα και την απώλεια.
Όπου αυτό το φως δεν υπάρχει, δεν υπάρχει θέα της αλήθειας.
Όπου δεν υπάρχει το φως αυτό, δεν υπάρχει αρετή ευάρεστη στο Θεό και σωτηρία για τον άνθρωπο.
Γιατί αυτό τον εισάγει στα σκηνώματα του παραδείσου[102].
Γιατί μόνον όταν αυτό το φως της πνευματικής λογικής καταγαύζη και φωτίζη την όραση του πνευματικού μας οφθαλμού, μπορούμε και κατανοούμε τα σημεία και τα θαύματα• και μόνο τότε αποφεύγομε τις θλιβερές εκείνες καταστάσεις, στις οποίες παρασύρεται ο άνθρωπος, που τα κυττάζει με σαρκικό φρόνημα.
Είδαμε τον χαρακτήρα των θαυμάτων του Θεανθρώπου. Είδαμε ποίος είναι ο σκοπός τους. Τα σημεία κάνουν ένα διακόνημα• προετοιμάζουν τις ψυχές να δεχθούν τον λόγο του Θεού• και να πιστεύσουν σ’ Εκείνον που είπε: «Ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμί, έως της συντελείας του αιώνος»[103].

3. Ποίοι ζητούν θαύματα.

Όπως είπαμε, κάποτε έπαυσαν να γίνωνται θαύματα σε όλα τα μέρη. Ενώ λοιπόν παλαιότερα το κήρυγμα των αγίων αποστόλων και ισαποστόλων, η σπορά του Λόγου, συνωδευόταν κατά κανόνα με θαύματα,  τώρα θαύματα εγίνοντο μόνο σε μερικά μέρη και μόνο από ανθρώπους εκλεκτά δοχεία του Πνεύματος.
Με την πάροδο του χρόνου, με την βαθμιαία υποβάθμιση του χριστιανισμού και της ηθικής ζωής, οι σημειοφόροι λιγόστεψαν[104]. Και τελικά έπαψαν εντελώς να υπάρχουν.
 Εν τω μεταξύ οι άνθρωποι έχοντας χάσει την ευλάβεια και το σεβασμό σε κάθε ιερό, έχοντας χάσει την ταπείνωση, που κάνει τον άνθρωπο να βλέπη ότι δεν είναι άξιος όχι μόνο να κάμη θαύματα, αλλά ακόμη και να ιδή θαύματα, διψούν για θαύματα, όσο ποτέ άλλοτε.
 Οι άνθρωποι μεθυσμένοι από φιλαυτία, αυτοπεποίθηση και αγνωσία αισθάνονται μια ακατανίκητη επιπόλαια και παλληκαρακίστικη τάση προς κάθε τι το «θαυματουργικό»! δεν λένε ποτέ ότι είναι αδύνατο να κάνουν οι ίδιοι θαύματα! Ή, το λένε χωρίς καθόλου να σκέπτωνται τι λένε! Η φόρα τους αυτή είναι όσο τίποτε άλλο επικίνδυνη!


4. Ο Αντίχριστος έρχεται.

Πλησιάζομε σιγά-σιγά στην περίοδο εκείνη, που θα αρχίσουν να γίνωνται πολλά και καταπληκτικά θαύματα• ικανά να σύρουν στην απώλεια τους ταλαίπωρους εκείνους, που θα έχουν σαρκικό φρόνημα και θα γοητευθούν και πλανηθούν από τα θαύματα αυτά.

Ο Αντίχριστος έρχεται. Πως, και με τι θα τον αντιμετωπίσωμε;

α. με την ζώσα πίστη.

Η ζώσα πίστη στο Χριστό, γεννιέται μέσα μας, όταν αναζωωθή η ψυχή μας από το λόγο του Θεού. Η ζώσα πίστη τρόπον τινά βλέπει τον Χριστό[105].
Μόνο όταν έχωμε ζώσα πίστη, θα μπορέσωμε να καταλάβωμε κάτι από τα θεία δόγματα της χριστιανικής πίστης• διαφορετικά θα είναι για μας βιβλίο εσφραγισμένο, μυστήριο εντελώς ακατανόητο.
Όταν έχωμε ζώσα πίστη, τα θεία δόγματα, παρ’ ότι θα μένουν και πάλι απρόσιτα, θα μας γίνωνται σαφή• θα τα καταλαβαίνωμε κάπως. Δεν θα καλύπτωνται πια κάτω από εκείνο το αδιαπέραστο και βαρύ καταπέτασμα, που προκαλεί η νεκρή πίστη. Η ζώσα πίστη είναι μια λογική, μια πνευματική λογική[106]. Δεν χρειάζεται πια σημεία, γιατί έχει από όλες τις πλευρές χορτάσει με τα θαύματα του Χριστού. Και ιδίως έχει χορτάσει με τον λόγο Του, που είναι πιο μεγάλος από όλα Του τα θαύματα και στέφανος των θαυμάτων Του. Η επιθυμία να ιδούμε θαύματα είναι γνώρισμα της απιστίας. Τα σημεία εδόθησαν λόγω της απιστίας, για να την μεταβάλλουν σε πίστη.  Γι’ αυτό ας προσκολληθούμε στο λόγο του Χριστού με όλη μας την ψυχή. Ας ενωθούμε με Αυτόν σε ένα πνεύμα. Και τότε τα σημεία του αντιχρίστου δεν θα μπορέσουν ποτέ να τραβήξουν την προσοχή μας.
Με καταφρόνηση και παγερή αδιαφορία πρέπει να αποστρέφωμε από αυτά το βλέμμα μας όπως θα εκάναμε για τη πιο αναίσχυντη αισχρή πράξη• για την πιο αποστατική ενέργεια εχθρού του Θεού• για την πιο μυσαρή βλασφημία• για την πιο απάνθρωπη θανάτωση.
Ας ενθυμούμεθα την εξής ιδιαίτερης σημασίας παρατήρηση  από την πείρα των ασκητών: Οι εμφανίσεις των δαιμόνων έχουν μια τέτοια ιδιότητα, που ακόμη και την πιο ελάχιστη προσοχή να τους δώσης ζημιά θα έχης. Γιατί ακόμη και την πιο ελάχιστη προσοχή, αν την αφήσης σε ένα τέτοιο θέμα ελεύθερη, χωρίς να συγκρατής, θα σου προκαλέση τις πιο ολέθριες εντυπώσεις και θα σε εμβάλη στον πιο δύσκολο πειρασμό.

β. Με την ταπεινοφροσύνη

Η ταπεινοφροσύνη είναι αδιάσπαστα ενωμένη με την πνευματική λογική. Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέγει: Μόνο εκείνος που έχει ταπείνωση μπορεί να ονομασθή λογικός. Όποιος δεν έχει ταπείνωση, ποτέ δεν θα γίνη λογικός»[107]. Η ζωντανή πίστη δείχνει στα μάτια της ψυχής τον Θεό. Όποιος βλέπει έτσι το Θεό, όποιος έτσι αισθανθή το Θεό, βλέπει τη μηδαμινότητά του. Γεμίζει ανέκφραστη ευλάβεια προς το Θεό, τα έργα τους, τις εντολές του. Και έτσι το κάθε του δίδαγμα θα γίνεται με ταπεινοφροσύνη.
Ο ταπεινόφρων δεν θα τολμήση ποτέ, ούτε καν αν ερωτοτροπήση με κάτι, που θα είναι απλά έξω από το θέλημα του Θεού• και – πολύ περισσότερο – με κάτι, που θα το έχη με κάποιο τρόπο καταδικάσει ο λόγος του Θεού. Για αυτό, τα σημεία του αντιχρίστου θα μείνουν ξένα στον ταπεινό. Δεν θα τα δέχεται με κανένα τρόπο. Δεν θα έχη καμμιά σχέση με αυτά.

γ. Με την προσευχή.

Όταν μελετάμε την μηδαμηνότητά μας και την ασθένειά μας• όταν στρέφουμε τον νου μας στο Θεό, στην μεγαλωσύνη Του, στην παντοδυναμία Του, στην απέραντη αγαθότητά Του• έρχεται στην ψυχή ο πόθος να στραφή με προσευχή σ’ Αυτόν. Τότε όλη η ελπίδα της ψυχής συγκεντρώνεται στον Θεό. Και για αυτό τίποτε δεν είναι ικανό να την κάμη να αφαιρεθή την ώρα της προσευχής. Γιατί προσεύχεται συνενώνοντας όλες της τις δυνάμεις. Αναζητεί τον θεό με όλη της τη δύναμη. Εκμεταλλεύεται για την προσευχή όλες τις δυνατότητές της. Και αγωνίζεται για να προσεύχεται αδιαλείπτως.
Όταν θα αρχίση η μεγάλη θλίψη, την εποχή του αντιχρίστου, όλοι οι αληθινά πιστοί, θα ζητούν από τον Κύριο βοήθεια, ενίσχυση, θεία χάρη, ενδυνάμωση, να τους κρατή από το χέρι[108]. Οι δυνάμεις του ανθρώπου, όσο πιστοί και αν είναι στο Θεό, είναι ανεπαρκείς να αντισταθούν στην δύναμη των ενωμένων εκπεσόντων αγγέλων και ανθρώπων, που θα μετέρχωνται τα πάντα με μια άκαμπτη σκληρότητα, γιατί θα προαισθάνωνται ότι έχει φθάσει πια το τέλος τους[109]. Μα η θεία χάρη θα επισκιάση τους εκλεκτούς του Θεού. Και θα κάμη να μείνουν ανενέργητες και χωρίς αποτέλεσμα όλες οι άσφαιρες απειλές του αντιχρίστου. Και καταφρονεμένα τα θαύματά του. Τότε ο Θεός θα δώση στους δούλους του δύναμη να διακηρύττουν με γενναίο φρόνημα, ότι ο Ιησούς είναι ο Σωτήρας του κόσμου. Και να αποκηρύττουν τον ψευδομεσσία που θα έλθη για να φέρη την απώλεια.
Θα τους οδηγή στο ικρίωμα, στον θάνατο. Μα αυτοί θα αισθάνωνται, σαν να βρίσκωνται σε βασιλικούς θρόνους, και σε γαμήλιο γεύμα, γιατί η αίσθηση της αγάπης του Θεού είναι πιο γλυκειά από την αίσθηση της ζωής[110].  Γιατί τα παθήματα για το Χριστό και ο βίαιος θάνατος για Αυτόν είναι η αρχή της αιώνιας χαράς του Παραδείσου[111]. Αυτό φαίνεται καθαρά στους μάρτυρες των πρώτων αιώνων. Στην αρχή ενόμιζαν, πως στα μαρτύρια θα έδειχναν την δική τους διάθεση. Μα όταν άρχιζαν τα μαρτύρια, κατεπέμπετο σ’ αυτούς η άνωθεν βοήθεια. Και τα έκανε ποθητά: και το μαρτύριο• και τον θάνατο για το Χριστό.


5. Γρηγορείτε ουν και προσεύχεσθε.

Ο Κύριος μας έχει προαναγγείλει την θλίψη, που θα προηγηθή της Δευτέρας Παρουσίας. Και έδωκε εντολή στους μαθητές Του να έχουν τα μάτια τους ανοιχτά. Και να προσεύχωνται. Τους είπε: «Βλέπετε. Αγρυπνείτε. Προσεύχεσθε. Ουκ οίδατε γαρ πότε ο καιρός εστιν»[112]. Η προσευχή χρειάζεται πάντοτε. Και είναι πάντοτε στον άνθρωπο ωφέλιμη. Γιατί αυτή τον κρατεί σε κοινωνία με τον Θεό και υπό την σκέπη Του. Αυτή τον φυλάει από τη φιλαυτία και την αυτοπεποίθηση και από το παραστράτημα της ματαιοδοξίας και της υπερηφάνειας. Και μην ξεχνάμε, πως όλους αυτούς τους λογισμούς, επακόλουθα, κακές συνέπειες της πτώσεως, του ενσπείρουν στο νου μας τα εκπεσόντα πνεύματα της πονηρίας.
Σε περίοδο θλίψης και κινδύνων, ορατών και αοράτων, η προσευχή χρειάζεται ακόμη πιο πολύ. Γιατί είναι η έκφραση της απάρνησης της αυτοπεποίθησης και έκφραση της ελπίδας στο Θεό. Γιατί εφέλκει σε μας την θεία βοήθεια. Και ο παντοδύναμος Θεός έρχεται συνεργός μας. Και με ενέργειές Του θαυμαστές μας βγάζει από τις δύσκολες περιστάσεις, που βρισκόμαστε.
Είναι λάθος να ζητή κανείς να ιδή σημεία εν τω ουρανώ, για να αποκτήση γνώση Θεού. Τέτοια σημεία ζητούν μόνο εκείνοι που έχουν σαρκικό φρόνημα.
Και να μη το ξεχνάμε ποτέ, ότι:
Η θεογνωσία, η ζώσα πίστις, η ευλογημένη ταπεινοφροσύνη, η καθαρή προσευχή, συναποτελούν την πνευματική λογική. Είναι τα επί μέρους τμήματά της.
Και αντίθετα, η αγνωσία του Θεού, η απιστία, η τύφλωση του πνεύματος, η υπερηφάνεια, η αυτοπεποίθηση, η φιλαυτία, συναποτελούν το σαρκικό φρόνημα.
Το σαρκικό φρόνημα δεν γνωρίζει τον Θεό. Δεν τα δέχεται (αλλά ούτε και καταλαβαίνει!) τα μέσα, με τα οποία ο Θεός θέλει να οδηγήση τον άνθρωπο στην θεογνωσία. Είναι ένας τρόπος αναζήτησης της γνώσης του Θεού πέρα για πέρα λαθεμένος και ψυχώλεθρος.


Βιβλιογραφία

[1] Μάρκ. 8,1.
[2] Μάρκ. 8, 12.
[3] Ματθ. 16, 1.
[4] Ιωάν. 6, 30-31.
[5] Ματθ. 27, 41-42.
[6] Λουκ. 23, 8.
[7] Α’ Κορ. 1, 24.
[8] Μάρκ. 8, 12-13.
[9] Λουκ. 15, 10.
[9α] Αγ. Μακαρίου Αιγυπτίου Ομιλία 30§ 7.
[10] Ρωμ. 8, 12.
[11] Ρωμ. 8, 6.
[12] Ιώβ 1, 16 – Ματθ. 16, 1.
[13] Βλ. Αγίου Συμεών Μεταφραστού, βίος αγίου αποστόλου Πέτρου, Μηναίον 29 Ιουνίου. Ανάλογα σημεία έκαμε και ένας Πινέτι κατά τα τέλη του 18ου και αρχές του 19ου αιώνων.
[14] Ματθ. 24, 24.
[15] Β’ Θεσσ. 2, 6-10.
[16] Εφραίμ Σύρου, Λόγ. 106 Περί του Αντιχρίστου.
[16α] έ.α. 
[17] Μακαρίου Αιγυπτίου Ομιλία ΛΑ’ § 4.
[18] Θεοφυλάκτου Βουλγ. Εις το Ιωάν. 5, 43.
[19] Αποκ. 13, 8.
[19Α] Εφραίμ του Σύρου, έ.α., Εφ. 2, 2 και 6, 12.
[20] Συμεών Νέου Θεολόγου, Περί του τρίτου είδους προσευχής.
[21] Αποκ. 13, 13.
[22] Εφραίμ του Σύρου, Λόγος 106.
[23] Αποκ. 13, 1.
[24] Γεν. 3, 1, Αποκ. 12, 3.
[25] Αποκ. 13, 2.
[26] Αποκ. 13, 2.
[27] Ματθ. 16, 1 και Ματθ. 13, 38-42.
[28] Θεοφυλάκτου Βουλγ. Ερμηνεία ως άνω.
[28α] Ματθ.12, 40.
[29] Λουκ. 23, 45 – Ματθ. 27, 45, 51-53.
[30] Ματθ. 28, 2-4, 11-15.
[31] έ.α.
[32] Ιωάν. 20, 27.
[33] Ματθ. 12, 24 – Ιωάν. 9, 24.
[34] Μάρκ. 11, 13-20.
[35] Γέν. 3, 7.
[36] Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας Εις το Μάρκ. 11, 13-14.
[37] Μάρκ. 2, 1-12.
[38] Μάρκ. 16, 20.
[39] Πράξ. 4, 29-30.
[40] Λουκ. 4, 36.
[41] Ιωάν. 3, 2.
[42] Ιωάν. 6, 68-69.
[43] Λουκ. 24, 32.
[44] Ιωάν. 20, 29.
[45] Ιωάν. 4, 18.
[46] Ιωάν. 6, 60.
[47] Ιωάν. 6, 63.
[48] Ιωάν. 6, 66.
[49] Ιωάν. 8, 45.
[50] Ιωάν. 8, 47.
[51] Ιωάν. 10, 37-38.
[52] Ιωάν. 8, 14.
[53] Ιωάν 9, 24.
[54] Ιωάν. 5, 46-47 και 7, 19.
[54α] Ιωάν 8, 14.
[55] Ιωάν. 15, 22-25.
[56] Ιωάν. 5, 43.
[57] Α’ Ιωάν. 4, 3.
[58] Β’ Θεσσαλ. 2, 11-12.
[59] Εις την Β’ Κορινθ. 3, 12 (P.G.)
[60] Νήφωνος Κων/λεως, απάντησις δ’.
[61] Α’ Κορινθ. 12, 7.
[62] Α’ Κορ. 14, 22, Ιωάννου Χρυσοστόμου,  Ομιλία Α’ εις την Πεντηκοστήν.
[63] Ψαλμ. 118, 18.
[64] Α’ Πέτρ. 1, 25.
[65] Ιωάν. 1, 4.
[66] Α’ Πέτρ. 1, 23.
[67] Εβρ. 4, 12.
[68] Ισαάκ του Σύρου, Λόγος ΛΣΤ’ σελ. 157-158.
[69] Ισαάκ του Σύρου, Λόγος Α’.
[70] Μακαρίου του Αιγυπτίου, Ομιλία Ζ § 4.
[71] Τύχωνος του Ζαντόνσκ, τόμ. 15, επιστολή 103, 4.
[72] Ισαάκ του Σύρου, Λόγος ΚΓ’ (έ.α. σελ. 94).
[73] Μακαρίου του Αιγυπτίου, ομιλία ΚΖ’ 16.
[74] ΠΑτερικόν κατ’ αλφάβητον.
[75] P.L. t. 73 De vitis Patrum lib. IV Cap. XIII.
[76] Πατερικόν κατ’ αλφάβητον.
[77] Ισαάκ Σύρου, Λόγος 34.
[78] Ιωάν. 5, 14.
[79] Ιακ. 4, 3.
[80] Λουκ. 16, 22.
[81] Εβρ. 12, 6 εξ.
[82] Εβρ. 12, 3.
[83] Μάρκου του Ασκητού, Περί των οιομένων εξ έργων δικαιούσθαι κεφ. 6 «Ο τον δεσπότην τιμών, ποιεί τα κελευόμενα. Σφαλείς δε ή παρακούσας, υπομένει ως ίδια τα επερχόμενα».
[84] Β’ Κορ. 12, 7-10.
[85] Γεροντικό, Ρούφου Β’.
[86] Πατερικόν κατ’ αλφάβητον.
[87] Ησαΐου Αναχωρητού, Λόγος ΚΖ’.
[88] Αββά Δωροθέου, Λόγος Ζ.
[89] Ματθ. 10, 28-31.
[90] Ματθ. 28, 20.
[91] Αββά Βαρσανουφίου, απάντησις 130.
[92] Ρωμ. 3, 16.
[93] Ισαάκ Σύρου, Λόγος ΜΗ’ (έ.α. σελ. 198).
[94] Λουκ. 21, 25.
[95] Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας εις το Μάρκ. 8, 11-12.
[96] Γεν. 1, 14.
[97] Ματθ. 2, 2.
[98] Ματθ. 27, 45.
[99] Ματθ. 24, 29.
[100] Ιωάν. 6, 63.
[101] Λουκ. 10, 42.
[102] Ισαάκ Σύρου, Λόγος ΚΕ, ΚΣΤ, ΚΖ, ΚΗ.
[103] Ματθ. 28, 20.
[104] Ιωάννου Κλίμαξ, Λόγος 26, 52.
[105] Εβρ. 11, 27.
[106] Ισαάκ Σύρου, Λόγος ΚΗ’.
[107] Ισαάκ Σύρου, Λόγος ΟΘ’.
[108] Εφραίμ Σύρου, Λόγος 106.
[109] Αποκ. 12, 12.
[110] Ισαάκ Σύρου, Λόγος ΛΗ’.
[111] Λόγια και σκέψεις του αγίου Μάρτυρος Ιακώβου του Πέρσου (Νοέμβριος 26).
[112] Μάρκ. 13, 33.

πηγη /αντιγραφή