Υποτιμά ο απ. Παύλος το γυναικείο φύλο;

Robert Frederick Blum - Venetian Lace Makers (1887)

του Στέλιου Μπαφίτη
Υποτιμά ο απ. Παύλος το γυναικείο φύλο; Ας ακούσουμε τον ίδιο τον απόστολο. Παρακάτω, παρουσιάζουμε τα επίμαχα χωρία από τις επιστολές του.

«Περί δε των όσων μοι εγράψατε, καλόν είναι εις τον άνθρωπον να μη εγγίση εις γυναίκα• διά τας πορνείας όμως ας έχη έκαστος την εαυτού γυναίκα, και εκάστη ας έχη τον εαυτής άνδρα. Ο ανήρ ας αποδίδη εις την γυναίκα την οφειλομένην εύνοιαν• ομοίως δε και η γυνή εις τον άνδρα. Η γυνή δεν εξουσιάζει το εαυτής σώμα, αλλ' ο ανήρ• ομοίως δε και ο ανήρ δεν εξουσιάζει το εαυτού σώμα, αλλ' η γυνή» 
(Απόστολος Παύλος, Α’ Κορινθίους, Ζ 1-4).

Αν ανατρέξουμε στο υπόμνημα του Π. Τρεμπέλα «Εις τας επιστολάς της Καινής Διαθήκης», τόμος Α’, σελ. 295, παρατηρούμε τα εξής:


«…καλόν είναι εις τον άνθρωπον να μη εγγίση εις γυναίκα…»:
«Δεν είπεν ανδρί, αλλά γενικώς ανθρώπω, ίνα συμπεριλάβει και τας γυναίκας».

«…διά τας πορνείας όμως…»:
«Αντιθετικός. Το χωρίον επεκρίθη ως εκφράζον πολύν χαμηλήν ιδέαν περί γάμου. Ο απόστολος όμως δεν εκθέτει ενταύθα πλήρη θεωρίαν περί γάμου, ούτινος ακόμη και εν σ. 14 αλλά και εν ια’ 3, Εφεσίους ε’ 25-27 εξαίρει την ηθικήν πλευράν. Αλλά εις κοινωνίαν πλήρη πειρασμών συμβουλεύει ως «το ασφαλές και βοηθούν ημών τη ασθενεία το τη νομίμω κεχρήσθαι γυναικί και τω νομίμω ανδρί» (Χρυσόστομος). Εις πληθυντικόν σημαίνων τα ποικίλα είδη της σαρκικής αμαρτίας. Εφόσον κινδυνεύει ο άγαμος να εκτραπεί εις πορνείαν, ίνα αποφύγει αυτήν, έχει καθήκον να νυμφεύηται».

«…ας έχη έκαστος την εαυτού γυναίκα, και εκάστη ας έχη τον εαυτής άνδρα…»: «ΤΑ ΑΥΤΑ δε και άνδρασι και γυναιξί νομοθετεί, επειδή ΜΙΑ η φύσις (Θεοδώρητος)».

«Ο ανήρ ας αποδίδη εις την γυναίκα την οφειλομένην εύνοιαν…»:
«Οι μεν ανθρώπινοι νόμοι ταις μεν γυναιξί διαγορεύουσι σωφρονείν…τους δε γε άνδρας την ίσην σωφροσύνην ουκ απαιτούσι. Ανδρες γαρ όντες οι τεθεικότες τους νόμους, της ισότητος ουκ εφρόντισαν, αλλά σφίσι συγγνώμην απένειμαν. Ο δε θείος απόστολος… τοις άνδρασι πρώτοις νομοθετεί σωφροσύνην (Θεοδώρητος)».

«Η γυνή δεν εξουσιάζει το εαυτής σώμα, αλλ' ο ανήρ• ομοίως δε και ο ανήρ δεν εξουσιάζει το εαυτού σώμα, αλλ' η γυνή…»:

«Επειδή είπε την οφειλόμενην εύνοιαν, ηρμήνευσε, ποια εστίν αύτη. Αύτη φησίν· ούτε ανήρ, ούτε γυνή του ιδίου σώματος εξουσιάζουσι (Οικουμένιος)»

«Εν μεν τοις άλλοις το πλέον δίδωσι τω ανδρί, ένθα περί υποταγής ή εξουσίας π λόγος αυτών, ΝΥΝΙ ΔΕ ΙΣΟΤΗΤΑ ΔΕΔΩΚΕ (Χρυσόστομος)».

Από όλα αυτά, προκύπτει ότι ο απ. Παύλος μιλάει καθαρά για ισότητα του άνδρα και της γυναίκας. Η διαφορά είναι στον ρόλο του συζύγου και της συζύγου (όπως και σε όλα τα σχετικά χωρία).

«Θέλω δε να εξεύρητε, ότι η κεφαλή παντός ανδρός είναι ο Χριστός, κεφαλή δε της γυναικός ο ανήρ, κεφαλή δε του Χριστού ο Θεός» (Α Κορινθίους, ια 3)

Ο απ. Παύλος, δεν υποτιμά την γυναίκα επειδή αναφέρει τον άνδρα ως κεφαλή της γυναικός. Αυτό γίνεται φανερό από το γεγονός ότι στο ίδιο εδάφιο αναφέρει επίσης τον Θεό ως κεφαλή του Χριστού. Από την στιγμή που ο Χριστός είναι το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας και ομοούσιος«τω Πατρί», ίσος δηλαδή και εκ της ίδιας ουσίας ως ο Λόγος του Θεού, δεν γράφει ο απ Παύλος δείχνοντας κατωτερότητα και ανωτερότητα, αλλά κάτι άλλο.Αναφέρεται στον τρόπο ύπαρξης. Ο Λόγος ως προς την ουσία είναι ομοούσιος τω Πατρί, αλλά ως προς τον τρόπο ύπαρξης είναι Υιός του Πατρός, χωρίς να είναι κατώτερος. 

Ο ιερός Χρυσόστομος είναι ξεκάθαρος όταν γράφει: «Ει γαρ και υποτέτακται ημιν η γυνή, αλλ’ ως γυνή, αλλ’ ως ελευθέρα και ως ομότιμος. Και ο Υιός δε, ει και υπήκοος γέγονε τω Πατρί, αλλ’ ως Υιός Θεού, αλλ’ ως Θεός» (26η ομιλία εις την προς Κορινθίους). Όπως ο Υιός, υπακούοντας στον Πατέρα, δεν έπαψε να είναι ίσος και ομοούσιος με τον Πατέρα, έτσι και η γυναίκα δείχνοντας την υπακοή της δεν έπαψε να είναι ίση και ίδιας ουσίας με τον άνδρα. Σε άλλο σημείο, ο ιερός Χρυσόστομος αναφερόμενος στην φράση «κεφαλή δε της γυναικός ο ανήρ», μιλάει για την προστασία που οφείλει ο άνδρας προς την γυναίκα του.«Και αλλαχού δε κεφαλήν ειπών τον άνδρα της γυναικός, επήγαγεν· «Ώσπερ και ο Χριστός κεφαλή και Σωτήρ εστί της Εκκλησίας και προστάτης, ούτω και ο ανήρ οφείλει της αυτού γυναικός είναι» (26η ομιλία εις την προς Κορινθίους).

Υπακοή όμως σε όλα; Όχι! Ο απ. Παύλος είναι σαφέστατος σε άλλο σημείο: «Αι γυναίκες, υποτάσσεσθε εις τους άνδρας σας, καθώς πρέπει εν Κυρίω» (Κολοσσαείς, γ 18).

Ώστε, εάν κάποιος εκλαμβάνει ότι το «κεφαλή δε της γυναικός ο ανήρ» είναι υποτίμηση του γυναικείου φύλου, τότε ας εκλάβει αναλόγως και το «κεφαλή δε του Χριστού ο Θεός» ως υποβάθμιση δήθεν του Χριστού, κάτι που είναι άτοπο αν λάβουμε υπόψη την χριστολογία του απ. Παύλου στην οποία βασίστηκαν όλοι οι Πατέρες.

Ακόμα καθαρότερα, ότι η υπακοή δεν δείχνει κατωτερότητα αλλά τρόπο συνύπαρξης, είναι αυτό που αναφέρει ο απ Παύλος στην προς Εφεσίους όταν γράφει: «υποτασσόμενοι αλλήλοις» (Ε,21), Δηλαδή και ο άντρας ΥΠΟΤΑΣΣΕΤΑΙ στην γυναίκα.

«Διότι ο μεν ανήρ…είναι εικών και δόξα του Θεού• η δε γυνή είναι δόξα του ανδρός. Διότι ο ανήρ δεν είναι εκ της γυναικός, αλλ' η γυνή εκ του ανδρός• επειδή δεν εκτίσθη ο ανήρ διά την γυναίκα, αλλ' η γυνή διά τον άνδρα...Πλην ούτε ο ανήρ χωρίς της γυναικός ούτε η γυνή χωρίς του ανδρός υπάρχει εν Κυρίω. Διότι καθώς η γυνή είναι εκ του ανδρός, ούτω και ο ανήρ είναι διά της γυναικός, τα πάντα δε εκ του Θεού» 
(Α’ Κορινθίους, ια 7-12).

Εικόνα και δόξα του Θεού καλείται εδώ ο άνδρας με την έννοια ότι αυτός πλάστηκε πριν από την δημιουργία της γυναίκας, όπως εξηγεί ο Θεοδώρητος· «Καλείται εικών Θεού κυρίως «κατά το αρχικόν μόνον ως απάντων των επί της γης την αρχήν πεπιστευμένον» (Υπόμνημα Π. Τρεμπέλα, Εις τας επιστολάς, Α’ Τόμος, σελ. 350)

Κατά τον Σευηριανό Γαβάλων, δεν λέγεται εδώ ο άνδρας εικόνα του Θεού για την ανωτερότητά του, διότι και η γυναίκα λέγεται εικόνα του Θεού επίσης στην Αγία Γραφή· «Και εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον κατ' εικόνα εαυτού• κατ' εικόνα Θεού εποίησεν αυτόν• άρσεν και θήλυ εποίησεν αυτούς» (Γένεση, α 27). ‘’Ει γαρ ην καθ’ εν τι τούτων, πάντως αν και η γυνή Θεού εικών εκλήθη» (Υπόμνημα Π. Τρεμπέλα, Εις τας επιστολάς, Α’ Τόμος, σελ. 350).

Ο Π. Τρεμπέλας σχολιάζοντας αναφέρει: «Αντανακλά ορατώς την κυριαρχίαν του αοράτου δημιουργού επί πάντων…Αξιοσημείωτον, ότι δεν ονομάζεται και εικών του ανδρός, διότι και αύτη επλάσθη κατ’ εικόνα Θεού». (Υπόμνημα, σελ. 350).

Τα χωρία σε καμία περίπτωση δεν υποβιβάζουν την γυναίκα. Ο απ Παύλος απλά αναφέρεται στην δημιουργία όπου δεν δημιουργήθηκε ο άνδρας από την γυναίκα, αλλά η γυναίκα από την πλευρά του άνδρα, για αυτό και «η γυνή είναι δόξα του ανδρός». Η δημιουργία της γυναίκας από τα πλευρά, δηλώνει ότι είναι ίδιας ουσίας με αυτήν του ανδρός και ότι είναι ίση με αυτόν. Για αυτό και ο απόστολος Παύλος, δείχνοντας αυτήν την ισότητα, γράφει: «ούτε ο ανήρ χωρίς της γυναικός ούτε η γυνή χωρίς του ανδρός υπάρχει εν Κυρίω». Και εν τέλει, εξυψώνει το γυναικείο φύλο γράφοντας ότι «η δε γυνή είναι δόξα του ανδρός», η οποία δίνει αξία στον άνδρα. Αναφέρει ο ιερός Χρυσόστομος: «Επειδή γαρ πολλήν υπεροχήν έδωκε τω ανδρί, ειπών ότι εξ αυτού η γυνή, και ότι δι’ αυτόν· ίνα μήτε τους άνδρας επάρη πλέον του δέοντος, μήτε εκείνας ταπεινώση , όρα πως επάγει την διόρθωσιν, λέγων· «Πλήν ούτε ανήρ χωρίς γυναικός, ούτε γυνή χωρίς ανδρός εν Κυρίω» 
(26η ομιλία εις την προς Α’ Κορινθίους).

«ευχαριστούντες πάντοτε υπέρ πάντων εις τον Θεόν και Πατέρα εν ονόματι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, υποτασσόμενοι εις αλλήλους εν φόβω Θεού. Αι γυναίκες, υποτάσσεσθε εις τους άνδρας σας ως εις τον Κύριον, διότι ο ανήρ είναι κεφαλή της γυναικός, καθώς και ο Χριστός κεφαλή της εκκλησίας, και αυτός είναι σωτήρ του σώματος. Αλλά καθώς η εκκλησία υποτάσσεται εις τον Χριστόν, ούτω και αι γυναίκες ας υποτάσσωνται εις τους άνδρας αυτών κατά πάντα. Οι άνδρες, αγαπάτε τας γυναίκάς σας, καθώς και ο Χριστός ηγάπησε την εκκλησίαν και παρέδωκεν εαυτόν υπέρ αυτής» (Εφεσίους, ε 20-25).

Τα χωρία δείχνουν ένα παραλληλισμό της σχέσης του Χριστού και της εκκλησίας με αυτήν του άνδρα και της γυναίκας. Όπως ο Χριστός είναι η κεφαλή της εκκλησίας, έτσι και ο άντρας είναι κεφαλή της γυναικός του. Όπως η εκκλησία υποτάσσεται στον Χριστό, έτσι και η γυναίκα. Και μάλιστα λέει κατά πάντα.

Τι είναι η «κεφαλή» και η «κατά πάντα υποταγή»; 
Που αναφέρεται το «κατά πάντα»; Βεβαίως, σε ότι είναι σωστό και όχι παράλογο.
Σε ότι απορρέει από την αγάπη και την φροντίδα που ΟΦΕΙΛΕΙ να έχει ο άντρας στην γυναίκα του, όπως εύκολα προκύπτει από το απόσμασμα. Να τις αγαπάνε όπως ο Χριστός αγάπησε την εκκλησία, και παρέδωσε το σώμα του θυσία για αυτήν. Άρα, η υπακοή της γυναίκας «η κατά πάντα», δεν έχει χαρακτήρα δουλικό και υποτιμητικό, αλλά βασίζεται στην αγάπη, όπως και της Εκκλησίας που βασίζεται στην αγάπη του Κυρίου. Ο Χριστός δέχτηκε να πεθάνει στον Σταυρό και να δείξει έμπρακτα την άπειρη αγάπη του για μας. Ομοίως, κατά τα παραπάνω χωρία του αποστόλου Παύλου, ο άνδρας θα ξεχάσει το δικό του θέλημα και θα κάνει αυτό που επιθυμεί εκείνη.

Η έννοια της υποταγής έχει να κάνει και με την ευθύνη που έχει ο Χριστός απέναντι στην εκκλησία του. Έτσι και ο άντρας έχει την ευθύνη της γυναίκας του.

«Ούτω χρεωστούσιν οι άνδρες να αγαπώσι τας εαυτών γυναίκας ως τα εαυτών σώματα. Όστις αγαπά την εαυτού γυναίκα εαυτόν αγαπά» (Εφεσίους, ε 28).

Σχετικά με το χωρίο «η δε γυνη ινα φοβηται τον ανδρα», πρέπει να το πιάσουμε από πιο πριν που λέει: «έκαστος την εαυτού γυναίκα ούτως αγαπάτω ως εαυτόν η δε γυνή ίνα φοβηται τον άνδρα» (Εφεσίους, ε 33).

Όπως βλέπουμε, μιλάει για αγάπη και για «φόβο». Οι λέξεις μέσα στην Αγία Γραφή έχουν πολλές σημασίες. Εδώ, η λέξη «φόβος» δεν έχει την έννοια που μας έρχεται πρώτη στο νου. Έχει την έννοια του σεβασμού. Για αυτό, και οι περισσότερες μεταφράσεις, ως «σεβασμό» την αποδίδουν.

Ας το δείξουμε όμως από την ίδια την Αγία Γραφή. Ο φόβος δεν συνυπάρχει με την αγάπη. Η Γραφή είναι σαφέστατη: «Φόβος δεν είναι εν τη αγάπη, αλλ' η τελεία αγάπη έξω διώκει τον φόβον, διότι ο φόβος έχει κόλασιν• και ο φοβούμενος δεν είναι τετελειωμένος εν τη αγάπη»(Α’ Ιωάννου, δ 18).

Ο ιερός Χρυσόστομος, σχολιάζει ως εξής: «Οικέτην μεν γαρ φόβω τις αν καταδήσαι, μάλλον δε ουδέ εκείνον, ταχέως γαρ αποπηδήσας οιχήσεται· την δε του βίου κοινωνόν, την παίδων μητέρα, την πάσης ευφροσύνης υπόθεσιν, ου φόβω και απειλαίς δει καταδεσμείν, αλλ΄αγάπη και διαθέσει. Ποία γαρ συζυγία, όταν η γυνή τον άνδρα τρέμη;» (Ομιλία Κ προς Εφεσίους). 

Δηλαδή, κατά τον ιερό Χρυσόστομο, δεν μπορεί να υπάρξει συζυγία που να βασίζεται στον τρόμο. Όχι μόνο στην συζυγία, όπου η γυναίκα χαρακτηρίζεται ως «κοινωνός του βίου του ανδρός» και «μητέρα των παιδιών», αλλά ούτε καν στις σχέσεις εργοδοτών και υπηρετών.

Στην ίδια ομιλία του λέει και τα εξής: « Αλλά όταν ακούεις φόβον, ελευθέρα προσήκοντα φόβον απαίτει, μη καθώς δούλης· σώμα γαρ εστί σον· αν γαρ τούτο ποιήσης, σαυτόν καθυβρίζεις, το σώμα ατιμάζων το σον. Ποιος δε εστίν φόβος; Ώστε μη αντιλέγειν, ώστε μη επανίστασθαι, ώστε μη των πρωτείων εράν· αρκεί μέχρι τούτων εστάναι τον φόβον. Αν δε αγαπάς, ως εκελεύσθης, μείζονα εργάση· μάλλον δε ουκέτι φόβω τούτο εργάση αλλά και αυτή η αγάπη εργάζεται τι»

«Αι γυναίκες, υποτάσσεσθε εις τους άνδρας σας, καθώς πρέπει εν Κυρίω. Οι άνδρες, αγαπάτε τας γυναίκας σας και μη ήσθε πικροί προς αυτάς. Τα τέκνα, υπακούετε εις τους γονείς κατά πάντα• διότι τούτο είναι ευάρεστον εις τον Κύριον» 
(Κολοσσαείς, γ 18)

Τα παιδιά να υπακούουν στους γονείς. Δεν εξαιρεί πουθενά την γυναίκα, αφού αναφέρεται στους γονείς και όχι αποκλειστικά στους πατέρες . Όπως τα παιδιά οφείλουν να ακούνε τον πατέρα, άλλο τόσο και την μητέρα.

«Η γυνή ας μανθάνη εν ησυχία μετά πάσης υποταγής• εις γυναίκα όμως δεν συγχωρώ να διδάσκη, μηδέ να αυθεντεύη επί του ανδρός, αλλά να ησυχάζη. Διότι ο Αδάμ πρώτος επλάσθη, έπειτα η Εύα• και ο Αδάμ δεν ηπατήθη, αλλ' η γυνή απατηθείσα έγεινε παραβάτις» (Α’ Τιμοθέου, β 11-14).

Ο απόστολος Παύλος στο συγκεκριμένο κομμάτι αναφέρεται στην περίπτωση της Εύας, χωρίς να σημαίνει ότι υποτιμά το γυναικείο φύλο, διότι σε άλλα σημεία αναφέρεται στον Αδάμ. Στο συγκεκριμένο κομμάτι αναφέρει την Εύα διότι αναφέρεται πιο πριν στις γυναίκες. Και μάλιστα αναφέρεται στο πρώτο σκέλος της εξαπάτησης, όπου συμμετείχε η Εύα. Σε άλλα σημεία αναφέρεται στον Αδάμ.

«Διότι επειδή ο θάνατος ήλθε δι' ανθρώπου, ούτω και δι' ανθρώπου η ανάστασις των νεκρών.Επειδή καθώς πάντες αποθνήσκουσιν εν τω Αδάμ, ούτω και πάντες θέλουσι ζωοποιηθή εν τω Χριστώ» (Α Κορινθιους 15,22).

Ο απ. Παύλος, εξισώνει τα δύο φύλα και μάλιστα σε μια εποχή όπου η γυναίκα ήταν πραγματικά υποτιμημένη αν ανατρέξουμε σε κείμενα αρχαία του εθνικού κόσμου. Ονομάζει την Πρίσκιλλα ως συνεργό του αναφέροντάς την πρώτη, και στην συνέχεια τον σύζυγό της Ακύλα: «ασπάσασθε Πρίσκιλλαν και Ακύλαν τους συνεργούς μου εν Χριστώ Ιησού». (Ρωμαίους ιστ,3)

Ο απ. Παύλος, είναι σαφέστατος:

«Διότι πάντες είσθε υιοί Θεού διά της πίστεως της εν Χριστώ Ιησού• επειδή όσοι εβαπτίσθητε εις Χριστόν, Χριστόν ενεδύθητε. Δεν είναι πλέον Ιουδαίος ουδέ Έλλην, δεν είναι δούλος ουδέ ελεύθερος, δεν είναι άρσεν και θήλυ• διότι πάντες σεις είσθε εις εν Χριστώ Ιησού» (Γαλάτας, γ 26-28).

Επιμέλεια: Sophia-Siglitiki Drekou

πηγή