Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ π.Ἐµµανουήλ Νιράκης

 

Γιὰ τὴν μεγάλη ἑορτὴ τοῦ Πάσχα μᾶς προετοιμάζει ἡ ἐκκλησία μας τοῦτες τὶς μέρες. Ἀπὸ τὴν Κυριακή τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου μέχρι καὶ τὴν Κυριακή τῆς Τυρινῆς ποὺ ὁλοκληρώνεται τὸ Τριώδιο εἶναι μία περίοδος προπαρασκευαστικὴ γιὰ τὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Σαρακοστή. Ἡ πνευματική μας ἀδυναμία καὶ ἀνωριμότητα, δὲν μᾶς ἐπιτρέπει νὰ βρεθοῦμε ξαφνικὰ στὴν «παλαίστρα» τῆς μεγάλης Σαρακοστῆς. Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου εἶναι ἡ προετοιμασία τοῦ ἀνθρώπου γιὰ τὸ μεγάλο πνευματικὸ ταξίδι διάρκειας 48 ἡμερῶν. Καὶ ὅπως κάθε ταξιδιώτης ξέρει γιατί ταξιδεύει καὶ ποιὸς εἶναι ὁ προορισμός του, ἔτσι καὶ μεῖς, οἱ συμμετέχοντες σ' αὐτὸ τὸ ταξίδι ξέρουμε καὶ γνωρίζουμε πολὺ καλὰ ὅτι τὸ τέλος αὐτῆς τῆς μακρᾶς πορείας εἶναι τὸ Πάσχα, δηλ. ἡ διάβασή μας ἀπ' τὸ κράτος τοῦ θανάτου στὴν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Ὅπως λοιπὸν προετοιμάζουμε τὰ σπίτια μας, ὅταν περιμένουμε νὰ ὑποδεχθοῦμε κάποιον, ἔτσι πρέπει νὰ προετοιμασθοῦμε κατ' ἐξοχὴν πνευματικά, ὥστε κατὰ τὸ μέτρο τοῦ δυνατοῦ νὰ ἀποδειχθοῦμε ἄξιοι καὶ ἱκανοί τῆς Νέας Ζωῆς ποὺ «ἀνατέλει ἐκ τοῦ τάφου τοῦ Κυρίου μας».

Τούτη ἡ περίοδος εἶναι περίοδος κατάνυξης καὶ πένθους. Καὶ αὐτὸ γίνεται εὔκολα ἀντιληπτὸ τόσο ἀπ' τὰ τροπάρια καὶ τοὺς ὕμνους ποὺ ψάλλονται στὶς πολλὲς ἱερὲς ἀκολουθίες αὐτῆς τῆς περιόδου, ὅσο καὶ ἀπ' τὰ ἄμφια τῶν ἱερέων μας. Ἡ μόνη μέρα ποὺ δὲν εἶναι πένθιμη τούτη τὴ περίοδο εἶναι ἡ Κυριακή, γιατί αὐτὴ εἶναι ἡ μέρα τῆς ἐκ νεκρῶν Ἀνάστασης τοῦ Κυρίου μας. Περίοδος πένθους λοιπόν, ἀλλὰ ἀλήθεια ξέρουμε γιατί πρέπει νὰ πενθοῦμε; Ποιὰ εἶναι ἡ αἰτία τοῦ πένθους μας; Ἡ πρώτη εἶναι ὅτι ἡ ἁγία καὶ μεγάλη Σαρακοστὴ μᾶς ὑπενθυμίζει, μᾶς προετοιμάζει καὶ μᾶς κατευθύνει πρὸς τὰ Σεπτὰ Πάθη καὶ τὸν σταυρικὸ θάνατο τοῦ Κυρίου μας. Ὅλη αὐτὴ ἡ κατανυκτικὴ περίοδος κινεῖται καὶ περιστρέφεται γύρω ἀπ' αὐτὸ τὸ φρικτὸ καὶ συγκλονιστικὸ γεγονός. Καὶ ὅπως ὁ Χριστὸς προετοίμασε τοὺς μαθητές Του γι' αὐτὰ ποὺ θὰ συμβοῦν, ἔτσι καὶ ἡ ἐκκλησία μᾶς προϊδεάζει γιὰ τὰ μέλλοντα.

Ἡ δεύτερη αἰτία τοῦ πένθιμου χαρακτήρα αὐτῆς τῆς περιόδου εἴμαστε ἐμεῖς. Τὸ ἀνθρώπινο γένος μὲ τὰ πάθη καὶ τὶς ἁμαρτίες του εἶναι ἡ αἰτία γιὰ ὅσα ἔπαθε ὁ ἀναμάρτητος Υἱὸς τοῦ Θεοῦ «Χριστὸς ἔπαθεν ὑπὲρ ἡμῶν» καὶ «ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα» μᾶς ὑπενθυμίζει ὁ ἀπ. Παῦλος. Ἐμεῖς λοιπὸν εἴμαστε οἱ αἴτιοι γιὰ τὰ πάθη Του, ἐμεῖς εἴμαστε ἔνοχοι γιὰ τὸ φρικτό Του θάνατο. Νὰ λοιπὸν γιατί πρέπει τὰ δάκρυα τῆς μετανοίας νὰ τρέχουν ἀπ' τὰ μάτια μας καὶ μὲ πένθος καὶ κατάνυξη νὰ ἐπανορθώσουμε τοῦτες τὶς μέρες κάθε τι κακὸ καὶ ἄνομο ποὺ διαπράξαμε.

Αὐτὴ ἡ περίοδος εἶναι ὅμως καὶ περίοδος μετανοίας καὶ συντριβῆς. Βεβαίως ὅλη μας ἡ ζωὴ ὀφείλουμε νὰ εἶναι περίοδος μετανοίας καὶ ἐπιστροφῆς στὸ Θεό, ὅμως τοῦτες οἱ μέρες, ὅπως λέει ὁ ἀπ. Παῦλος, εἶναι «καιρὸς εὐπρόσδεκτος» καιρὸς δηλ. κατάλληλος γιὰ μετάνοια καὶ ἐπιστροφή. Εἶναι καιρὸς δηλ. νὰ ἀφήσουμε πίσω μας τὸ αἴσθημα τῆς ἀποξένωσης ἀπ' τὸ Θεό, τῆς ἀπομάκρυνσης ἀπ' τὴν μακαριότητα καὶ τὴν κοινωνία μαζί Του, ἀπ' τὴν ἀληθινὴ Ζωὴ ποὺ ὁ ἴδιος μᾶς πρόσφερε μὲ τὴ θυσία Του.

Ἡ μετάνοια ὅμως δὲν εἶναι ἕνα στιγμιαῖο γεγονὸς ποὺ ἐξαντλεῖται τὴν ἡμέρα τῆς ἐξομολογήσεώς μας. Εἶναι μία διαρκὴς καὶ ἀέναος προσπάθεια ποὺ δὲν ἔχει τέλος, γιατί ὅσο πλησιάζει κανεὶς τὸ Θεό, διὰ τοῦ δρόμου τῆς μετανοίας, τόσο ἀντιλαμβάνεται ὅτι κοντὰ Του τίποτα δὲν τελειώνει καὶ δὲν ὁλοκληρώνεται. Ἂν ὁ προορισμὸς τῆς ζωῆς μας εἶναι νὰ ζήσουμε κοντὰ στὸ Χριστὸ καὶ μαζὶ μὲ τὸ Χριστό, τότε ὅλος μας ὁ βίος πρέπει νὰ εἶναι μία συνεχής, ἀδιάκοπος καὶ διαρκὴς μετάνοια, ἡ ὁποία συνεχῶς καὶ ἀσταμάτητα, προάγεται, βελτιώνεται καὶ τελειοποιεῖται. Γιὰ νὰ ἔχει ὅμως ἐπιτυχία αὐτὸς ὁ ἀγώνας ἐπιβάλλεται νὰ κτυπηθεῖ ὁ ἐγωισμός μας, νὰ ἡττηθοῦν τὰ πάθη μας, νὰ συρρικνωθοῦν οἱ ματαιόδοξες φιλοδοξίες μας καὶ νὰ παραμερισθοῦν τὰ ἰδιοτελῆ συμφέροντά μας. Ἡ ἀπάρνηση ὅλων αὐτῶν εἶναι μία ἐπίπονη καὶ ἐργώδης προσπάθεια ποὺ προκαλεῖ πόνο καὶ θλίψη, ἀντιδράσεις καὶ ἐπαναστάσεις μέσα μας, ἀφοῦ τὸ ἐσωτερικό μας κατεστημένο λειτουργεῖ ἀντιδραστικὰ καὶ ἐνάντια καὶ οὐσιαστικὰ ἀντιτάσσεται σὲ κάθε προσπάθεια πνευματικῆς ἀνάτασης καὶ ἀναγέννησης, στὴ μετάνοιά μας δηλαδὴ καὶ στὴν ἐπιστροφή μας στὸ Θεό. Γι' αὐτὸ ὁ Κύριός μας αὐτὸ τὸ δρόμο τὸν ὀνόμασε «στενὴ πύλη καὶ τεθλιμμένη ὁδὸ» ποὺ ὅμως εἶναι ἡ «ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωήν».

Ἡ Μεγάλη Σαρακοστὴ ὅμως εἶναι καὶ περίοδος νηστείας. Ὅταν κανεὶς πενθεῖ καὶ θλίβεται, στερεῖ δηλαδὴ τὸν ἑαυτὸ του ἀπ' τὴ χαρὰ, τότε νηστεύει. Ἐνθυμούμενοι λοιπὸν τὰ σεπτὰ Πάθη τοῦ Κυρίου μας καὶ ἀναλογιζόμενοι τὸ βάρος τῆς δικῆς μας ἁμαρτίας καὶ ἐνοχῆς, τί ἄλλο μπορεῖ νὰ κάνει κανεὶς ἀπὸ νηστεία. Ἡ ἀποχὴ ἀπὸ κάποιες τροφὲς καὶ ἡ κατάλυση κάποιων ἄλλων τοῦτες τὶς μέρες δὲν εἶναι μία πράξη σαδιστικὴ ἐκ μέρους τῆς ἐκκλησίας μας. Ἄλλωστε ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἐξαρτώμενος ἀπ' τὴν ὕλη καὶ ἄρα ἀπ’ τὴ τροφή. Ἡ νηστεία τῆς ἐκκλησίας μᾶς ὁδηγεῖ σὲ μιὰ ἄλλου εἴδους πείνα, πείνα γιὰ τὸ Θεό. Νὰ τὸν γνωρίσω καὶ νὰ τὸν γευθῶ. Καὶ αὐτὴ ἡ πείνα, χορταίνει μόνο μὲ κάθε τι ποὺ εἶναι «ἐκ Θεοῦ». Γι' αὐτὸ χρειαζόμαστε πρωτίστως μία πνευματικὴ προετοιμασία, ὥστε ἡ νηστεία μας νὰ μὴν εἶναι μόνο μία ἁπλὴ καὶ ξερὴ ἀποχὴ τροφῶν, ἀλλὰ νὰ εἶναι Χριστοκεντρικὴ καὶ Θεοκεντρική. Πρέπει δηλαδὴ τὸ σῶμα μας νὰ γίνει ξανὰ κιβωτὸς τῆς σωτηρίας, ναὸς καὶ κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ.

Δὲν ἔχουν νόημα οἱ μακρὲς καὶ ἐξαντλητικὲς νηστεῖες, ὅταν ἀπουσιάζει ἡ πνευματικότητα, ἡ μετάνοια, ἡ ἀγάπη, ἡ πραότητα, ἡ ἐλεημοσύνη καὶ τόσες ἄλλες ἀρετὲς ποὺ ὀφείλουμε τούτη τὴ περίοδο νὰ καλλιεργήσουμε. Μιὰ μικρότερης διάρκειας νηστεία μπορεῖ νὰ εἶναι ἀρκετή, ἀρκεῖ νὰ γίνει μὲ ταπείνωση καὶ ὑπομονή. Πολλοὶ ξεκινοῦν μὲ ἐνθουσιασμό, ἀλλὰ στὸ μέσο τοῦ δρόμου ἐγκαταλείπουν, ἐξαντλημένοι, κουρασμένοι καὶ ἀπογυμνωμένοι πνευματικά. Ἂς εἶναι περιορισμένη! Ἀρκεῖ νὰ συνοδεύεται ἀπὸ ἀλήθεια, γνησιότητα, συνέχεια καὶ συνέπεια. Ἔτσι γίνεται μιὰ πραγματικὴ μάχη κατὰ τοῦ κακοῦ καὶ τῆς ἁμαρτίας. Γιατί τελικὰ αὐτὸ ἔχει σημασία καὶ αὐτὸς εἶναι ὁ προορισμὸς τῆς νηστείας. Νὰ πολεμήσουμε! Νὰ ἀντιταχθοῦμε στὸ κακό, στὴν παραβατικὴ συμπεριφορά, στὴν ἁμαρτία, στὸ διάβολο καὶ ὅ,τι εἶναι ἐξ αὐτοῦ. Ἡ νηστεία εἶναι μία μάχη τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν κακὸ ἑαυτὸ του πρωτίστως ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ κακὸ γενικά. Δὲν εἶναι βέβαιο ὅτι θὰ βγοῦμε κερδισμένοι ἀπ' ὅλες τὶς μάχες. Σὲ κάποιες θὰ ἡττηθοῦμε. Ὅμως ἀπ' τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ συνειδητοποιήσουμε ὅτι ἡ χριστιανικὴ ζωὴ εἶναι μία διαρκὴς μάχη ἐνάντια στὸ κακὸ καὶ ὅτι σπουδαῖο καὶ ἀναντικατάστατο ὅπλο μας εἶναι ἡ νηστεία, τότε ναί! ἡ νηστεία μας πέτυχε τὸ σκοπό της.

Ἡ Μεγάλη Σαρακοστὴ ὅμως εἶναι καὶ περίοδος προσευχῆς· ἐντατικῆς καὶ ἀδιάλειπτης προσευχῆς. «Ἀγρυπνεῖτε ἐν παντὶ καιρῷ δεόμενοι» μᾶς εἶπε ὁ Κύριος, τονίζοντας καὶ ἐξαιρώντας τὴν ἀνάγκη καὶ τὴ σημασία τῆς προσευχῆς. Ἂν σὲ ὅλη μας τὴ ζωὴ πρέπει νὰ εἴμαστε σὲ πνευματικὴ ἑτοιμότητα, πόσο μᾶλλον τώρα, πρέπει νὰ παρουσιαστοῦμε ἄγρυπνοι φύλακες, προσευχόμενοι ἡμέρα καὶ νύκτα, γιὰ τὴν πνευματική μας ἀσφάλεια καὶ προκοπή. Αὐτὴ τὴ περίοδο ζητᾶμε περισσότερο τὴν προσέγγιση τοῦ Θεοῦ, αἰτούμενοι ἐνίσχυση καὶ πνευματικὴ δύναμη γιὰ νὰ ἀνταπεξέλθουμε στοὺς πειρασμοὺς ποὺ καιροφυλακτοῦν. Ἂν κανεὶς ἀγωνίζεται γιὰ πνευματικὰ χαρίσματα, ὅπως ἁγιότητα, ἀρετή, σοφία, σωφροσύνη καὶ σύνεση, πρέπει νὰ θέσει σὲ λειτουργία καὶ ἐνέργεια τὴ δύναμη τῆς προσευχῆς, μὲ πιὸ ἐντατικοὺς ρυθμούς, ἀφοῦ ἡ περίοδος αὐτὴ εἶναι τὸ στάδιο τῶν ἀρετῶν ἀλλὰ καὶ τὸ πεδίο τῶν πειρασμῶν συνάμα. Γι' αὐτὸ καὶ οἱ ἱερὲς ἀκολουθίες τούτη τὴν περίοδο πυκνώνουν καὶ πληθαίνουν, δίνοντας τὴ δυνατότητα σὲ κάθε ψυχὴ ποὺ ἀναζητᾶ τὴν ἐπαφὴ καὶ τὴν κοινωνία μὲ τὸ Θεὸ νὰ τὸ ἐπιτύχει.
Προσευχὴ δοξολογίας, εὐγνωμοσύνης καὶ εὐχαριστίας, γιὰ ὅλα ὅσα μᾶς ἔδωσε καὶ ὅλα ὅσα μᾶς προσφέρει. Προσευχὴ ποὺ ἀποπνέει γνησιότητα καὶ αὐθεντικότητα, γι’ αὐτὸ ποὺ εἴμαστε καὶ ὄχι γι' αὐτὸ ποὺ θὰ θέλαμε νὰ εἴμαστε. Προσευχὴ ἀδιάλειπτη καὶ ἐντατικὴ καὶ ὄχι κατὰ διαστήματα καὶ χλιαρή. Ἐν τέλει ὅλη μας ἡ ζωὴ νὰ εἶναι μία προσευχὴ· ὅ,τι πράττουμε, ὅ,τι λέμε, ὅ,τι σκεφτόμαστε νὰ εἶναι μία εὐκαιρία κοινωνίας καὶ ἐπαφῆς μὲ τὸ Θεό.

Ἂν λοιπὸν αὐτὴ ἡ περίοδος εἶναι μία περίοδος κατάνυξης καὶ πένθους, ἀληθινῆς καὶ πραγματικῆς μετάνοιας καὶ οὐσιαστικῆς νηστείας τότε ὅλος μας ὁ ἀγώνας θὰ εἶναι μία προσευχὴ στὸ Θεό. Ἂν ἀνακαλύψουμε τὴν χαμένη μας πίστη καὶ ἐμπιστοσύνη στὸ Θεό, ἂν ξαναβροῦμε τὸ δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς καὶ κοινωνίας μαζί Του, ἂν δώσουμε νόημα καὶ σκοπὸ στὴ νηστεία μας, μέσα ἀπ' τὴν παράλληλη ἄσκηση τῶν ἀρετῶν, κι ἂν «πείσουμε» τὸν ἑαυτό μας νὰ πενθήσει μὲ κατάνυξη γιὰ τὰ λάθη του, τότε θὰ βροῦμε ξανὰ τὸ χαμένο μας ἑαυτό, θὰ ξαναβροῦμε δηλαδὴ τὸν ἴδιο τὸ Θεό.

Τότε ναί! Ἡ Μεγάλη Σαρακοστὴ θὰ εἶναι ὁ δρόμος ποὺ θὰ μᾶς ὁδηγήσει κάτω ἀπὸ τὸ Σταυρὸ τοῦ Κυρίου, μπροστὰ στὸ κενὸ τάφο, ἐνώπιον τοῦ φωτὸς τῆς Ἀναστάσεως ποὺ θὰ λαμπρύνει καὶ θὰ φωτίσει ὁλάκερο τὸ κόσμο.

Καλὴ, εὐλογημένη καὶ καρποφόρα Ἁγία Σαρακοστὴ

πηγή