«ΤΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΣΟΥ ΕΠΙΣΤΩΘΗΣΑΝ ΣΦΟΔΡΑ» (ΨΑΛΜ. 93, 5)

«ΤΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΣΟΥ ΕΠΙΣΤΩΘΗΣΑΝ ΣΦΟΔΡΑ» (ΨΑΛΜ. 93, 5) -Η ΕΝΔΟΞΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ

Τί ἐστί Πίστις; Ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη εἰς τόν Θεόν. Ἐμπιστοσύνη καί ἀνάπαυσις εἰς τό Πανάγιον καί Σωστικόν θέλημά Του. Ἐργασία πνευματική διά τόν καταρτισμόν καί τόν ἐξαγνισμόν τῆς ψυχῆς μας ἐντός τῶν κόλπων τῆς Ἐκκλησίας μας, δηλαδή τῆς Ἁγίας μας Ὀρθοδοξίας. Αὐτοί δέ πού ἠγωνίσθησαν ἰσοβίως καί ἀκαταπαύστως βιώνοντας τήν ἀλήθειαν τῆς Πίστεώς μας, οἱ Ἅγιοι δηλαδή, μᾶς διαβεβαιώνουν ὅτι τό μόνον διά τό ὁποῖον ἀξίζει κανείς νά ζῇ καί νά προσφέρῃ τήν ζωήν του εἶναι αὐτή ἡ ἀληθινή Πίστις πού τελικῶς ἐκφράζεται ὡς ἀγάπη πρός τόν Θεόν καί ἀγάπη πρός τούς ἀνθρώπους.

Ἀλλά τά ἀποτελέσματα τῆς χριστιανικῆς ζωῆς δέν εἶναι θεωρητικά καί ὑποκειμενικά. Τά τεκμήρια τῆς Πίστεως πού παρέχει ὁ ἴδιος ὁ Θεός εἰς τούς ἀνθρώπους εἶναι ἀντικειμενικά καί οὐδείς ἔχων σώας τάς φρένας μπορεῖ νά τά ἀμφισβητήσῃ καί νά τά ἀρνηθῇ. Καί αὐτά, ὅπως θά δοῦμε εἰς τήν συνέχεια, εἶναι τόσα πολλά, πού δέν μπορεῖ κανείς νά τά ἀψηφίσῃ ἀρκεῖ ὁ νοῦς νά μήν ἔχῃ σκοτισθῆ ἀπό τά τά διάφορα πάθη καί ὁ ἄνθρωπος νά ἔχῃ τήν ἀγαθή προαίρεσι. Ὁ ἄνθρωπος μάλιστα πού δέχεται τίς ἐπισκέψεις τῆς Χάριτος, ἡ ὕπαρξις πού λούζεται ἀπό τόν φωτισμό τῆς Ἁγίας Τριάδος, πλήρης συγκινήσεως καί ἱεροῦ ἐνθουσιασμοῦ, ἀναφωνεῖ μετά τοῦ Προφήτου καί βασιλέως Δαυΐδ: «Τά μαρτύριά σου ἐπιστώθησαν σφόδρα» (Ψαλμ. 93, 5)! Δηλαδή, οἱ λόγοι Σου οἱ προφητικοί ἀπεδείχθησαν, ἀπό τά ἴδια τά πράγματα, ἀπολύτως ἀξιόπιστοι!

Ἀλλά, ἄς περάσωμε τώρα νά δοῦμε τά τεκμήρια αὐτά τῆς Πίστεως, κατ᾽ ἀρχάς μέσῳ τῶν Προφητειῶν. Καί ἀναφερόμεθα, τόσον εἰς τούς ταλαιπώρους ἀθέους καί ἀπίστους, ὅσον καί εἰς ἐκείνους πού κινοῦνται εἰς τούς πολυδαιδάλους δρόμους τῶν ποικίλων «θρησκειῶν», τῶν ἀτραπῶν τῶν αἱρέσεων καί τῶν πεπλανημένων ὁδῶν τῶν χριστιανικῶν  λεγομένων  ὁμολογιῶν.

Πῶς εἶναι δυνατόν νά ἐξηγηθοῦν μέ τήν ἁπλῆ καί τετράγωνη λογική οἱ Προφητεῖες τῆς Πίστεώς μας; Πῶς δηλαδή θά ἑρμηνευθῆ τό γεγονός ὅτι μέ ἀκρίβεια καταπληκτική ἔχουν προφητευθῆ γεγονότα αἰῶνες ὁλοκλήρους πρίν πραγματοποιηθοῦν καί πραγματοποιοῦνται αὐτά ὅταν ἔρχεται ὡρισμένος καί προκαθωρισμένος καιρός ἐν πάσῃ λεπτομερείᾳ; Οἱ Προφῆτες εἰς τόν χῶρο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης βλέπουν ἐμπρός τους καί βιώνουν ἐκεῖνα τά ὁποῖα θά πραγματοποιηθοῦν μετά ἀπό αἰῶνες. Ὁ δέ μεγαλοφωνότατος Προφήτης Ἡσαΐας, 800 ὁλόκληρα ἔτη πρό Χριστοῦ, διαβλέπει τόσον ἐναργῶς ἐνώπιόν του νά ἐξελίσσωνται τά γεγονότα περί τοῦ Ἰησοῦ, ὡσάν νά εὑρίσκετο ὁ ἴδιος χρονικῶς παρών, μέ ἀποτέλεσμα νά χαρακτηρισθῇ ὑπό τῆς Ἐκκλησίας  ὡς « ὁ πέμπτος Εὐαγγελιστής».

Ποιά ἄλλη «θρησκεία» διαθέτει προφητεῖες διά τήν δομήν τοῦ πιστεύω της; (Φυσικά, ἡ Ὀρθοδοξία μας δέν εἶναι «θρησκεία», εἶναι ἡ ἀποκεκαλυμμένη ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ εἰς τόν ἄνθρωπο). Ἄς μή ψάχνωμε ἀδίκως, διότι δέν ὑφίσταται οὔτε μία. Μᾶλλον θά λέγαμε πώς σέ ὅσες περιπτώσεις κατά τό μῆκος τῶν παρελθόντων αἰώνων λειτούργησε ὁ λεγόμενος «σπερματικός λόγος», ἐκεῖ προητοιμάζετο ἡ ἀνθρωπότης, μέσῳ ἑνός εἴδους προφητείας, διά τήν πραγματικότητα πού ἔμελλε νά ἔλθῃ εἰς τόν κόσμον, δηλαδή τόν Χριστόν καί τό Σῶμα Του τήν Ἐκκλησία.

Καί γιά νά μήν ἰσχυρισθοῦν τώρα κάποιοι ὅτι αὐτά πού ἀναφέρομε εἶναι θεωρίες καί μόνον, ἄς ἀκούσωμε, ἀπό τά βάθη τοῦ χρόνου, τόν «σπερματικό λόγο» τοῦ Σωκράτη, ὁ ὁποῖος εἰς τά τελευταῖα ἔτη τοῦ βίου του ἐδίδασκε τά ἑξῆς εἰς τούς προγόνους μας: «... Τόν λοιπόν βίον καθεύδοντες διατελοῖτε ἄν, εἰ μή τινα ἄλλον ὁ Θεός ὑμῖν ἐπιπέμψειε κηδόμενος ὑμῶν» (1). Δηλαδή, θά κοιμᾶσθε διά παντός, ἐκτός ἐάν σᾶς λυπηθῇ ὁ Θεός καί σᾶς ἀποστείλῃ κάποιον ἄλλον ὁ ὁποῖος θά σᾶς φροντίζη και θά σᾶς πῆ γιατί ζῆτε.

Ἀλλά, εἶναι ἡ μόνη μαρτυρία αὐτή ἀπό τόν χῶρον τῶν Ἑλλήνων φιλοσόφων; Φυσικά ὄχι. Ἐάν κανείς ἔχῃ τήν διάθεσι καί μπορεῖ νά μελετήσῃ, θά βρῆ καταπληκτικό ὑλικό εἰς τό θέμα αὐτό, καί μάλιστα εἰς ὅλα τά ἔθνη καί τούς ἀρχαίους πολιτισμούς τῆς ἀνθρωπότητος, ἀκόμη καί ἐκεῖ πού εἶναι ἀδύνατον νά φαντασθῇ ὁ νοῦς.

Καί τό τονίζομε αὐτό, διότι ποιός θά μποροῦσε ποτέ νά διανοηθῇ ὅτι καί αὐτός ὁ Βουδδισμός περιέχει μαρτυρίες διά τήν κατάλυσίν του καί τήν ὁριστική του χρεωκοπία ἐμπρός εἰς τήν πραγματικότητα τῆς Θείας Ἐνανθρωπήσεως; Κατά τίς ἀψευδεῖς μαρτυρίες πού προσκομίζει ὁ ἴδιος ὁ Βούδδας (συμφώνως μέ τά κείμενα τοῦ Ἰνδικοῦ Βουδδισμοῦ), ὁ ἱστορικός Βούδδας ἀπέκρουσε ἐπανειλημμένως καί κατηγορηματικῶς τούς ἰσχυρισμούς τῶν ὀπαδῶν του, ὅτι δῆθεν ἡ διδασκαλία του εἶναι ἀνυπέρβλητος καί ὅτι συνεπῶς δέν πρόκειται νά ὑπάρξῃ εἰς τό μέλλον ὑπερτέρα διδασκαλία κάποιου ἄλλου. Ὁ ἴδιος ὁ Βούδδας, ὁ ὁποῖος ὡς γνωστόν ἔδρασε τόν 5ον αἰῶνα π.Χ., προεῖπε αὐτά: «Μετά 500 ἔτη, θά χρεοκοπήση ἡ διδασκαλία μου» (2). Λές καί εἶχε αὐτός προαισθανθῆ ὅ,τι ἐπηκολούθησε, στήν πραγματικότητα ὅμως ἦταν ἔκφανσις «σπερματικοῦ λόγου».

Ἄραγε τά γνωρίζουν αὐτά σήμερα ὅσοι προστρέχουν διά νά ξεδιψάσουν εἰς τά «φρέατα τά συντετριμμένα»; Ἔχουν ἰδέα αὐτῶν τῶν πραγμάτων ὅσοι ἄνθρωποι, καί κυρίως νέοι, ἀφήνουν τήν πονεμένη καί εὐωδιαστή μας Ρωμηοσύνη ἀρνούμενοι τά ἱερά καί τά πάτρια; Γνωρίζουν αὐτές τίς πραγματικότητες ὅσοι ντρέπονται νά ξεδιψάσουν ἀπό τό «ὕδωρ τό ζῶν» τῆς Ὀρθοδοξίας μας; Ἀλλά καί ὅσοι ἔχουν μιανθῆ ἀπό τόν ἰόν τῆς θρησκειολογικῆς λύσσας μέ ἀποτέλεσμα νά ἀπορρίπτουν τόν κατηχητικό ρόλο τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν; Ἔχουν πράγματι ἰδέα ἀπό τό τί πρεσβεύουν οἱ ἄλλες «θρησκεῖες», ἤ θά καταλήγουν εἰς τό γνωστό οἰκουμενιστικό ρεφρέν, ὅτι ὅλες οἱ θρησκεῖες, καί μαζί μέ αὐτές καί ἡ Ὀρθοδοξία, ἀποτελοῦν τήν ὁδό πού ὁδηγεῖ εἰς τόν ἴδιο Θεό;

Ἀλλά καί κάτι ἄλλο πού συγκλονίζει ἔτι πλέον, ὅταν γίνεται κατανοητό, εἶναι πώς ἐνῷ ἀκόμη καί οἱ ἄμεσες Προφητεῖες πού περιέχονται εἰς τήν Παλαιά Διαθήκη περί τῆς Θείας Ἐνανθρωπήσεως, τῶν Ἀχράντων Παθῶν καί τῆς ἐνδόξου Ἀναστάσεως ἐξεπληρώθησαν πλήρως, ὁ λαός εἰς τόν ὁποῖον ἐλέχθησαν τελικῶς ἔδειξε τέτοια ἀχαρακτήριστη συμπεριφορά, ὥστε νά ἀναβιβάσῃ τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ εἰς τό ξύλο τοῦ Σταυροῦ.

Ὅλες αὐτές λοιπόν οἱ Ἀλήθειες, οἱ Προφητεῖες, ἡ ἱστορία καί ἡ ἐξέλιξις τῶν γεγονότων, ἀποτελοῦν ἀκλόνητες μαρτυρίες γιά τό ὅτι τά «μαρτύρια τοῦ Θεοῦ ἐπιστώθησαν σφόδρα». Καί ὅλα αὐτά, ὅπως βλέπομε, εἶναι ὄχι θεωρίες, οὔτε ὑποκειμενισμοί, ἀλλά γεγονότα ἀδιάψευστα καί ἀναμφισβήτητα. Εἶναι ἱστορικά γεγονότα, πού ὅσο καί ἄν προσπαθήσῃ κανείς εἶναι φύσει ἀδύνατον νά τά ἀρνηθῇ. Γι᾽ αὐτό καί εἶναι συνεχής καί ἀκατάπαυστος ὁ πόλεμος ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ. Γι᾽ αὐτό ὁλονέν καί περισσότερον αὐξάνεται τό μένος εἰς τό νά διαστρεβλώνωνται τά Βιβλικά γεγονότα.

Εἶναι ἄραγε τυχαῖο τό γεγονός ὅτι κάθε χρόνο πού πλησιάζουν οἱ ἑορτές τῶν Παθῶν καί τῆς Ἀναστάσεως, ὅταν οἱ ἐνορίες μας καί οἱ Ἱερές μας Μονές γεμίζουν ἀπό πιστούς πού μέ κατάνυξι προσπίπτουν εἰς τόν Ἐσταυρωμένο καί Ἀναστάντα Χριστό, εἶναι τυχαῖο ὅτι τά τηλεοπτικά κανάλια καί τά μεγάλα δημοσιογραφικά συγκροτήματα ἀρχίζουν τόν πόλεμο τῆς διαστροφῆς τῶν γεγονότων καί τῆς λάσπης ἐναντίον τῶν πιστῶν μέ ἀπώτερο φυσικά σκοπό νά χτυπηθῇ ἡ Θεότης τοῦ Χριστοῦ; Ἀλλά εἶναι τόσο ἀφελεῖς καί ἄφρονες ὅλοι αὐτοί, πού τούς διαφεύγει τό γεγονός ὅτι ὁ πόλεμος αὐτός, πού ὁλοένα καί κάθε τόσο ξεκινοῦν, εἶναι χαμένος ἐξ ἀρχῆς. Φαίνεται πώς δέν θέλουν νά διδαχθοῦν ἀπό τήν ἴδια τήν ἱστορική πραγματικότητα καί ἐπαναλαμβάνουν τό γελοῖο καί ἀνυπόστατο ἐπιχείρημα ὅτι «ἡμῶν κοιμωμένων, ἐκ τοῦ μνημείου ἐσυλήθη ὁ νεκρός» (3).

Φυσικά, πίσω ἀπό τέτοιου εἴδους «ἐπιχειρήσεις» ὑπάρχουν πάντοτε τά «ἱκανά ἀργύρια» (ἀλήθεια, ποίων;) πού πατρονάρουν ὅλες αὐτές τίς ἐπαίσχυντες ἐνέργειες καί κινήσεις. Ἀλλά, αὐτοί οἱ «ἀντικειμενικοί ἐρευνητές» καί τά «καλλιτεχνικά ταλέντα» ἄς τολμήσουν, ἐάν διαθέτουν ὄχι βεβαίως τόλμη ἀλλά ἀντικειμενικότητα, ἄς τολμήσουν νά παρουσιάσουν κάτι ἀντίστοιχο γιά τόν Μωάμεθ καί τήν θρησκεία του... Χρειάζεται σχόλιο ἐπάνω σέ αὐτά; Οὐδέν σχόλιον. Οἱ μάσκες ἔχουν πέσει καί οἱ πιστοί δέν κλονίζονται ἀπό τούς ἑκάστοτε Ἰοῦδες, τίς σκηνοθετημένες ἔρευνες καί τίς «στημένες» ἀναζητήσεις, πού δῆθεν ἀναιροῦν τά ἐπιχειρήματα τῆς Πίστεως.

Κάτι ὅμως ἀκόμη πολύ βασικό πού εἶναι ἀνάγκη νά ἐπισημάνωμε. Ὅπως ἡ ἰδία ἡ ἱστορική πραγματικότητα ἀποδεικνύει τοῦ λόγου τό ἀληθές καί ὅπως ὅλες αὐτές οἱ Χριστολογικές προφητεῖες ἐπραγματοποιήθησαν ἕως καί τήν μικροτέρα τῶν λεπτομερειῶν τους, αὐτή ἀκριβῶς ἡ βεβαιότητα πραγματοποιήσεως τῶν προφητειῶν ὑφίσταται καί διά τίς προφητεῖες περί τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, περί τῆς Ἁγίας μας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Αὐτή ἡ Ἐκκλησία, παρά τούς διωγμούς, μυστικούς, ὑπούλους καί φανερούς, παρά τά μαρτύρια πού σέ κάθε ἐποχή ὑφίστανται οἱ πραγματικοί πιστοί, ἡμέρα μέ τήν ἡμέρα, ἐπεκτείνεται καί θά ἐπεκτείνεται εἰς τά πέρατα τῆς οἰκουμένης. Καί πάλι αὐτό δέν ἐξηγεῖται λογικῶς.

Μά, μήπως εἶναι δυνατόν νά ἐξηγηθοῦν οἱ ταπεινώσεις, ὁ Σταυρός καί ἡ Ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ; Ἐπάνω ἀπό τούς ἀνθρωπίνους ὑπολογισμούς ὑφίσταται ἡ Ἀλήθεια τῆς Πίστεως. Τῆς ζωντανῆς Πίστεως πού ἐμπνέεται ἀπό Αὐτόν πού καθοδηγεῖ τό ἱστορικόν γίγνεσθαι.

Ἑπομένως, οἱ ἐκπληρώσεις τῶν Προφητειῶν καί τό γεγονός τῆς ἐνδόξου καί θριαμβευτικῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ πιστοποιοῦν τά τεκμήρια τῆς ἀληθείας καί ἐμπνέουν τούς ἀγῶνες τῶν πιστῶν ὅσο καί ἄν αὐτοί οἱ ἀγῶνες κοστίζουν. Ὁ Ἀναστάς Κύριος ἔσπασε τά δεσμά τοῦ θανάτου, κατῄσχυνε τόν Διάβολο καί ἐλευθέρωσε ὅσους θέλουν νά ἐλευθερωθοῦν καί νά καταστοῦν ἀπελεύθεροι Χριστοῦ. Ἐάν κανείς ἐπιμένῃ εἰς τό ἀντίθετο, δέν ἔχει παρά νά ἀναμένῃ ἐπ᾽ ὀλίγον ἕως ὅτου ὑποστῇ καί αὐτός τήν ὁλοκληρωτική καταισχύνη.

Ἐμεῖς τώρα, ὅλοι οἱ πιστοί, νά νηπιάζωμε εἰς τήν ἁμαρτία ὑψώνοντας τά βαΐα τῶν φοινίκων ὑποδεχόμενοι τόν Χριστό, ὁ ὁποῖος μᾶς προσφέρει  τήν πνευματική τροφή πού εἶναι ἡ μόνη ἴασις καί τροφή εἰς τίς ὑπαρξιακές ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων καί πού μᾶς δίδει τήν ἐλπίδα τῆς ὑπερβάσεως τοῦ θανάτου.

Ὁ Χριστός μας εἶναι ὁ Νυμφίος τῆς κάθε ψυχῆς, ἡ ὁποία ψυχή καλεῖται νά εἰσέλθῃ εἰς τόν Νυμφῶνα, τήν Ἐκκλησία, διά νά γευθῇ τήν χαρά τῆς ἀγάπης καί τῆς σωτηρίας πού προσφέρει ὁ φιλεύσπλαγχνος Κύριός μας. Ἐμπρός εἰς αὐτήν τήν τελεία ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ μας ἐμεῖς ὀφείλομε νά συναισθανθοῦμε ὅτι τά ἔνδυμα τῆς ψυχῆς μας, ἀπό τήν ἁμαρτία καί τήν ἀπιστία μας πρός Αὐτόν, ἔχουν ρυπανθῆ. Διότι, «πιστεύω εἰς τόν Θεόν» σημαίνει ὅτι δέν μέ ἐγγίζει ὅ,τι «σερβίρει» ἡ κάθε ἐποχή, ἀλλά «πιστεύω εἰς τόν Θεόν» σημαίνει ὅτι θέλω νά ἔχω προσωπική σχέσι μαζί Του-κοινωνία καί νά μιμοῦμαι τό παράδειγμα τῆς ἀγάπης Του, τῆς θυσίας Του, τῆς προσφορᾶς Του εἰς τόν ἄνθρωπο. Νά μιμοῦμαι τήν ἀγάπη, τήν ἀληθινή, τήν γνήσια, τήν θυσιαστική, τήν ὁλοκληρωτική, πού ὁδηγεῖ εἰς τήν κοινή πορεία μέ τόν γλυκύ Ἰησοῦ. Μυροφόρος πρέπει νά εἶναι ἡ στάσις κάθε ψυχῆς καί νά συναισθάνεται τήν ἁμαρτωλότητά της, ἀλλά συγχρόνως πρέπει νά γνωρίζῃ ὅτι ὁ Χριστός δέν ἀπορρίπτει κανέναν καί χαίρεται μέ τήν ἐπιστροφή κάθε μυροφόρου ψυχῆς.

Τά δικά μας μύρα ἄς εἶναι ἡ μετάνοιά μας. Νά ἀναλάβωμε «μυροφόρου τάξιν», φέροντες τά δικά μας μύρα εἰς τόν Χριστόν. Νά ἀποκτήσωμε τήν τόλμη τοῦ Εὐσχήμονος Ἰωσήφ μέ σταθερότητα εἰς τήν πίστι μας, νά ἔχωμε τήν μετάνοια, τήν ὁμολογία καί τήν πίστι τοῦ ληστοῦ καί νά ἀρνηθοῦμε τήν κακία, τόν ἐγωισμό καί ὅλα τά πάθη μας. Νά νίπτωμε τά πόδια τῶν ἀνθρώπων μέ προσφορά καί διακονία ἄνευ ἀμοιβῆς, προσφέροντας θυσία μέ δάκρυ καί ταπείνωσι.... Ἀγάπη, προσφορά, θυσία, μετάνοια, ὄχι μέ τό ψεύτικο φιλί τοῦ Ἰούδα, ἀλλά μέ τό δάκρυ τῆς πόρνης. Ὄχι μέ τό θράσος τοῦ ψεύτη μέ τό φιλί στό πρόσωπο, ἀλλά στά πόδια μέ ταπείνωσι. Ἔτσι, προσφέροντας τά μύρα τῆς ἔμπρακτης ἐπιστροφῆς-μετανοίας εἰς τόν Χριστόν, ὁ Κύριός μας, πού ἀγκαλιάζει τούς πάντας χωρίς ἐξαίρεσι, θά ἐλαφρύνη τό φορτίο τῆς πορείας ἀπό τόν Γολγοθᾶ μας πρός τήν Ἀνάστασί μας, καί θά μᾶς ὁδηγήση εἰς τήν Ἀνάστασι  τῆς νίκης ἐνάντια εἰς τόν θάνατο. Νά νεκρώσωμε λοιπόν τά πάθη μας διά νά γευθοῦμε τήν προσωπική μας ἀνάστασι.
Καλή Ἀνάστασι σέ ὅλους μας.

ΧΡΙΣΤΟΫΦΑΝΤΟΣ

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Πλάτωνος, Ἀπολογία Σωκράτους 18 (31Α).
2. Λ. Φιλιππίδου, Ἱστορία τῆς Ἐποχῆς τῆς Καινῆς Διαθήκης (ἐξ ἀπόψεως παγκοσμίου καί πανθρησκειακῆς), Τόμος Β´ σελ. 775 -778. ΑΘΗΝΑΙ 1958.  
3. Τῇ Τετάρτῃ τῆς Διακαινησίμου, ἑσπέρας, Στιχηρά Ἀνατολικά, Ἦχος πλ. α´.

πηγή