Μεγάλη Τρίτη βράδυ - «Οίμοι! ότι νύξ μοι υπάρχει…» +Μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος

του μακαριστού Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου

Όχι τόσο για προσευχή, για θρήνο, για ψυχική συμμετοχή στο δράμα των δραμάτων, όσο γιατί τους ελκύει το γνωστό τροπάριο. Αυτό γίνεται ο μαγνήτης.

Μερικοί μάλιστα στις μεγάλες πόλεις χρονομετούν πόσο θα διαρκέση.Αλλά τα τροπάρια δεν είνε κοσμικά τραγούδια. Δεν έγιναν για καλλιτεχνικούς σκοπούς, για να τέρψουν μουσικώς τα αυτιά.

Οι ύμνοι της Εκκλησίας έχουν άλλο σκοπό. Ο ναός του Θεού δεν είνε ωδείο. Ο ορθόδοξος ναός, εν αντιθέσει προς τους παπικούς με τα αρμόνια και τους προτε στάντες με την ευρωπαική μουσική και τις άλλες αιρέσεις, ο ορθόδοξος ναός δεν καλλιεργεί την τέρψι των αισθήσεων. Ο ψάλτης δεν είνε τραγουδιστής σαν αυτούς που εμφανίζονται στα κέντρα. Ο ψάλτης πρέπει να αισθάνεται κατάνυξι, να κλαίη. Αν δεν πιστεύη και δεν αισθάνεται αυτά που ψάλλει, να μη γίνεται ψάλτης. Γνώρισα ένα ψάλτη, τον αείμνηστο Σακελλαρίδη, ο οποίος, όταν έψαλλε έκλαιγε και συγκινούσε το εκκλησίασμα. Δεν έγιναν λοιπόν οι ύμνοι για να επιδεικνύωνται οι ψάλτες και να ευφραίνωνται οι εκκλησιαζόμενοι αισθητικώς και μουσικώς. Δεν είνε σκοπός τα τροπάρια, είνε μέσο.

Αυτοί που έφτειαξαν τα τροπάρια, άγιοι θεοκίνητοι άνθρωποι, σκοπό είχαν να κεν τήσουν τη συνείδησι του ενόχου, να εμ πνεύσουν ιδέες μεγάλες και υψηλές, να διεγείρουν αισθήματα άγια και υπέροχα, όπως το «γνώθι σαυτόν», τη συναίσθησι της αμαρτωλότητος και της ματαιότητος των ανθρωπίνων, προ παν τος δε την ελπίδα στο άπειρο έλεος του Θεού για κάθε αμαρτωλό.Εκεί αποβλέπει η ποίησις των ορθοδόξων.Αυτά γενικά για τη θρησκευτική ποίησι.Καί τώρα ας έλθουμε στο συγκεκριμένο ποίημα.Τι είνε το ποίημα αυτό; Είνε ένα διαμάντι που απαστράφτει, ένα από τα σπουδαιότερα δείγματα της ορθοδόξου ποιήσεώς μας. Ποιος είνε ο ποιητής; Υπάρχουν διάφορες γνώμες μεταξύ των φιλολόγων και των θεολόγων.

Οι περισσότερες συγκλίνουν, ότι ποιητής είνε μία υπέροχη γυναίκα του Βυζαντίου, η Κασσιανή. Η δημιουργία του ποιήματος συνδέεται με ένα επεισόδιο της Βυζαντινής ιστορίας.Νοερώς βρισκόμαστε στο 830 μ.Χ., στην πρωτεύουσα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, στα ανάκτορα της Κωνσταντινουπόλεως. Πόσο φθαρτά και μάταια είνε τα εγκόσμια! Ίσως στο μέρος εκείνο, που ήταν τα ανάκτορα του Βυζαντίου, τώρα να είνε κάποιος τούρκικος καφενές και κάποιος Τούρκος να ρουφά νωχελώς το ναργιλέ του… Εκεί λοιπόν, στο λεγόμενο Τρίκλινον, την περίφημη αίθουσα των ανακτόρων του Βυζαντίου, ένας νεαρός αυτοκράτωρ επάνω στο άνθος και τη λάμψι της νεότητός του, ο Θεόφιλος, περιμένει εναγωνίως.

Περιμένει να εκλέξη τη νύφη, την μέλλουσα σύζυγό του, που θα γινόταν και η μέλλουσα βασίλισσα του κράτους.Στο Τρίκλινο έχει συγκεντρωθή ο,τι εκλεκτό έχει να παρουσιάση ο γυναικείος κόσμος της αυτοκρατορίας νεάνιδες, άνθη – κρίνα της ανοίξεως, αναμένουν τη στιγμή της εκλογής.Τα αισθήματα πάλλουν και οι καρδιές χτυπούν. Ο νεαρός Θεόφιλος κρατάει στα χέρια του ένα χρυσό μήλο, για να το δώση ως βραβείο σ᾽ εκείνην που θα εκλέξη.Απ᾽ όλες τις νέες τα βλέμματά του ελκύει μία έξοχος καλλονή, η Κασσιανή. Την πλησιάζει. Αλλά πριν της δώση το μήλο, της απευθύνει ένα ερώτημα, που περιέχει μεν αλήθεια αλλά θίγει τη γυναικεία αξιοπρεπεία. –«Εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα;», από γυναίκα επήγασαν τα κακά; Ο λόγος αυτός υπονοεί την Εύα και θα μπορούσε να θεωρηθή ως έκφρασις μισογυνισμού.

Αλλά η Κασσιανή, ευφυεστάτη και ετοιμόλογος, δεν δέχθηκε το πλήγμα αυτό του Θεοφίλου.Απολογουμένη εκ μέρους του γυναικείου κόσμου και έχοντας υπ᾽ όψιν την ιδεώδη γυναίκα, την υπεραγία Θεοτόκο, απαντά στον Θεόφιλο· «Αλλά και εκ γυναικός ερρύη τα κρείττω», αλλ᾽ από γυναίκα προέρχεται και ο,τι καλύτερο. Αυτός ο διαξιφισμός μεταξύ του ανδρικού εγωισμού και της γυναικείας αξιοπρεπείας διεξήχθη στα ανάκτορα. Αλλά είνε γνωστό, ότι ο άντρας είνε υπερήφανος και θέλει να έχη υποταγμένη τη γυναίκα. Γι᾽ αυτό δεν τον ευχαριστεί να έχη γυναίκα ευφυά· θέλει η γυναίκα του να είνε κατωτέρας διανοήσεως, για να μπορή να την υποτάσση.

Γι᾽ αυτό ο Θεόφιλος, όταν αντιλήφθηκε ότι στο βάθος της ωραίας αυτής γυναίκας υπήρχε σπινθηροβολούσα ευφυία, κοντοστάθηκε· άλλαξε επιλογή και έδωσε το μήλο όχι στην Κασσιανή, αλλά στην Θεοδώρα, που ήταν επίσης ωραία αλλά δεν είχε το σπινθηροβόλο πνεύμα της Κασσιανής.Η σεμνή Θεοδώρα ήταν εκείνη που συνετέλεσε στην αναστήλωσι των ιερών εικόνων και το θρίαμβο της Ορθοδοξίας.Καί η Κασσιανή τι έγινε; Ω κορίτσια, που τρέμετε μήπως χάσετε τον μνηστήρα και κάνετε τα πάντα να τον κατακτήσετε, η Κασσιανή, ιδού το έξοχο υπόδειγμά σας. Δεν είνε σπάνιο στη ζωή ένας ανεύθυνος νέος, αφού τρυγήση τα κάλλη σας, να σας εγκαταλείψη.Καί λοιπόν τι; Νομίζετε, ότι η ζωή πλέον δεν έχει νόημα και είστε για τον κάδο των αχρήστων; Πόσο απατάσθε! Η ευτυχία σας δεν είνε ένας άντρας. Όχι. Όπως και του αντρός η ευτυχία δεν είνε μια γυναίκα.

Η ευτυχία του αντρός η της γυναικός είνε πέρα από τις σαρκικές επιθυμίες, τις ηδονές και τα θέλγητρα, πάνω απ᾽ τη γη, πέρα απ᾽ τα άστρα και τους γαλαξίες, σε έναν απέραντο κόσμο. Καί σ᾽ αυτόν τον αιώνιο κόσμο μας ανοίγει σήμερα τα μάτια η Κασσιανή.Η Κασσιανή μπορεί να απέτυχε στον έρωτα, αλλά πέτυχε στη ζωή. Η αποτυχία του έρωτος υπήρξε γι᾽ αυτήν μία αρίστη επιτυχία στον προορισμό της ζωής της. Διότι τι έκανε;Ούτε δηλητήριο πήρε, ούτε πήγε να πέση από τους βράχους, ούτε να πνιγή στους ποταμούς; Έδειξε μεγαλείο, ψυχικό ηρωισμό. Αποσύρθηκε μακριά από τα ανάκτορα, στην έρημο, κ᾽ εκεί πέρασε την υπόλοιπη ζωή της.

Καί επειδή είχε χάρισμα, έγραψε ύμνους·καρπός του ποιητικού ταλάντου της είνε και το ποίημα αυτό που τόσο μας συγκινεί.Είνε βασισμένο στο περιστατικό της αμαρτωλής γυναίκας, που έκλαψε μπροστά στο Χριστό, του έπλυνε τα πόδια με μύρα και με τα δάκρυά της, και τα σκούπισε με τα πλούσια μαλλιά της. Αυτή τη γυναίκα έχει υπ᾽ όψιν στο ποίημά της η Κασσιανή.Το νόημα του ποιήματος. Κύριε, είμαι μια γυναίκα α μαρτωλή. Έφταιξα πολύ. Σαν την Εύα, που αμάρτησε και μόλις άκουσε τα βήματά σου στον παράδεισο κρύφτηκε από φόβο.Σαν την πόρνη, που ήλθε μπροστά σου και έχυσε τα πολύ τιμα μύρα της. Μοιάζω σαν ένα κουρέλι. Ζω μέσα σ᾽ ένα σκοτάδι, που δεν υπάρχει ήλιος, δεν υπάρχει φεγγάρι, δεν υπάρχει άστρο. «Νυξ μοι υπάρχει, οίστροςακολασίας». Υποφέρω, Κύριε, από την αμαρτία μου. Αλλά δεν απελπίζομαι.

Έρχομαι σ᾽ εσένα. Έρχομαι σαν την μυροφόρο. Έρχομαι σαν τη μετανοημένη αμαρτωλή. Συ, Χριστέ, που έφτειαξες τα ποτάμια, συ που έφτειαξες τους ωκεανούς, συ που έφτειαξες τις πηγές των υδάτων, δος μου ένα δάκρυ να χύσω μπρός στα πόδια σου. Δος μου, Χριστέ, την ελπίδα πως θα με δεχτής στο βασίλειό σου. Καί προς το τέλος λέει αυτό το φιλοσοφικώτατο· «Αμαρτιών μου τα πλήθη και κριμάτων σου αβύσσους τις εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου;». Ποιός μπορεί να μετρήση τα αμαρτήματά μου; είνε αμέτρητα. Μόνο η άβυσσος των κριμάτων και του ελέους σου μπορεί να τα καλύψη και να μου χαρίση την σωτηρία.Δεν υπάρχουν, αγαπητοί μου, μόνο οι έρωτες της γης.

Θα είμαστε πολύ μικροί, αν περιορισθούμε σ᾽ αυτούς. Υπάρχει και κάτι άλλο.Νέοι! Δεν θα αισθανθήτε το μεγαλείο της ζωής, εάν δεν γευθήτε τον μεγάλο έρωτα των ψυχών, τον έρωτα του Εσταυρωμένου. Εάν αγαπάς το παιδί σου, τη γυναίκα σου, τα γράμματα, την επιστήμη, την ποίησι, τη ζωγραφική, καλά κάνεις· να τα αγαπάς, ο Θεός τα έδωσε. Αλλά περισσότερο και με φλογερή καρδιά να αγαπάς τον Εσταυρωμένο. Το είπε ο ίδιος·«Ήλθα στον κόσμο ν᾽ ανάψω φωτιά» (Λουκ.12,49).Ω ψυχές, αισθανθήτε αυτό τον έρωτα. Κλεί στε μεσ᾽ στην καρδιά σας το Χριστό, για να αισθανθήτε κάθε είδους μεγαλείο.Ο Θεός να δώση να χύσουμε ένα δάκρυ στα πόδια του Χριστού μας και να πούμε κ᾽ εμείς σαν το ληστή·«Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου» (Λουκ. 23,42).

(†) επίσκοπος Αυγουστίνος

Απομαγνητοφωνημένη ομιλία, η οποία έγινε στον ι. ναό Αγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης την 21-4-1970 το βράδυ με άλλο τίτλο. «Αμαρτιών μου τα πλήθη και κριμάτων σου αβύσσους τις εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου;» (Μ. Τετ. δοξ. αποστ. αίν.)Απόψε Μεγάλη Τρίτη. Σε όλους τους ναούς της αγίας μας Ορθοδοξίας παρατηρείται μία εξαιρετική συρροή.