Η ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΑΣ ;

του Αρχιμ.  Γρηγορίου   Κωνσταντίνου  Δρ. Θ.

Η έξαρση του φαινομένου στην εποχή μας

Όπως όλοι διαβάζουμε και πληροφορούμεθα, το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται μια σημαντική έξαρση του φαινομένου των αυτοκτονιών στο τόπο μας. Καθημερινά ενημερωνόμαστε για περιπτώσεις κάποιων συνανθρώπων μας, που έφτασαν στα έσχατα όρια της απελπισίας, αποφασίζοντας  να απαλλαγούν από αυτή τερματίζοντας την ζωή τους! Η τραγική αυτή κατάληξη οφείλεται  κατά ένα μεγάλο μέρος στο τεράστιο κενό που νοιώθουν μέσα τους και ακολούθως στην οικονομική κρίση, που μαστίζει τη χώρα μας με στις δυσκολίες που αυτή δημιουργεί στα πρόσωπα και στις οικογένειες των. Ωστόσο, αυτή δεν είναι η μόνη αιτία του φαινομένου. Οπωσδήποτε ευθύνονται και οι ίδιοι για την ολιγοπιστία τους, και την έλλειψη πνευματικής ζωής κατά ένα μεγάλο μέρος. Ίσως όμως ένας από τους βασικούς και μοναδικούς λόγους, που οδηγούν πολλούς συνανθρώπους μας,   στην πράξη της αυτοχειρίας είναι η απουσία του Θεού από την ζωή τους.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία ανέκαθεν επεσήμαινε και συνεχίζει να επισημαίνει τους κινδύνους, που ενέχει η απουσία και απομάκρυνση του ανθρώπου από την Εκκλησία και τα μυστήρια. Οι κίνδυνοι στους οποίους αναφερόμεθα μπορεί να είναι πνευματικοί και φυσικοί. Πνευματικοί κίνδυνοι είναι αυτοί που άπτονται της αιωνιότητας  και της σωτηρίας των πιστών. Αυτοί είναι και οι σοβαρότεροι, και δεν μπορούν να γίνουν άμεσα αισθητοί, αφού η όλη σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία οδηγεί τον άνθρωπο μακριά από την Εκκλησία, μακριά από την αλήθεια που είναι ο Χριστός αποκλείοντας τον από τη σωτηρία του. Υπάρχουν, όμως, και οι φυσικοί κίνδυνοι, αυτοί που αναφέρονται στην παρούσα κατάσταση του ανθρώπου και είναι πιο αισθητοί. Πρόκειται για αλλοιώσεις της ανθρώπινης προσωπικότητας και άλλες αρνητικές επιπτώσεις, προερχόμενες  συνήθως από τις διάφορες σύγχρονες κοινωνικές ατομικιστικές ομάδες. Η έξαρση των αυτοκτονιών στην εποχή μας οδήγησε πολλά στελέχη της εκκλησίας μας και όχι μόνο να λάβουν σοβαρά υπόψιν τους των χαμό των ανθρωπίνων αυτών ψυχών. Ας σημειωθεί ότι πολλές φορές τα αίτια των αυτοκτονιών  δεν είναι γνωστά ούτε στο ευρύ κοινό ούτε στο στενό οικογενειακό περιβάλλον του αυτόχειρα, δηλαδή δεν γίνεται πάντα γνωστό ότι η αυτοκτονία ενός συνανθρώπου μας προήλθε από κάποιο πρόβλημα οικονομικό ή μια κατάσταση απογνώσεως για να προληφθεί.

Ειδικοί επιστήμονες, που ερευνούν τον φαινόμενο αυτό, προσπάθησαν να εξηγήσουν το που οφείλεται το πλήθος των αυτοκτονιών στις ημέρες μας, από που προέρχεται, καθώς επίσης να εξηγήσουν τι ωθεί το σημερινό άνθρωπο σε μια ακραία πράξη, όπως είναι αυτή. Είναι γνωστό και μετά από διαπιστώσεις   οι αυτοκτονίες οφείλονται στις τραγικές αλλοιώσεις της προσωπικότητας, που υφίσταται ο σημερινός άνθρωπος και μάλιστα όταν είναι μακριά της Εκκλησίας. Ορισμένες από αυτές, είναι αποτέλεσμα και των οικονομικών αδιέξοδων ή και των διαφόρων ψυχολογικών ασθενειών. Αναμφίβολα όμως όλα αυτά αυξάνονται όταν οι άνθρωποι αυτοί ζουν μακριά και εκτός πνευματικής και μυστηριακής ζωής. 

Η Ορθόδοξη Εκκλησία όπως είναι γνωστό καταδικάζει την αυτοκτονία ως μια πράξη απελπισίας και έλλειψης εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του  Θεού, δείγμα απιστίας, αλλά και ως φόνο που στερεί  τη δυνατότητα της Μετανοίας. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας λέγουν πως η  απελπισία είναι μια δαιμονική κατάσταση, και αποτελεί όργανο, του διάβολου με το οποίο αιχμαλωτίζει την ψυχή, ώστε, φεύγοντας από τον κόσμο ο άνθρωπος, να μην έχει την δυνατότητα της μεταμέλειας και σωτηρίας. Αντιθέτως, ο Θεός όπως πιστεύουμε, είναι «Θεός τῆς ἐλπίδος» και «ἐλπὶς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς», ενώ αληθινοί Χριστιανοί είναι οι «τῇ ἐλπίδι χαίροντες» και οι έχοντες τη βεβαιότητα ότι «ἡ ἐλπὶς οὐκαταισχύνει». Πηγή της απελπισίας είναι συνήθως ο ανθρώπινος εγωϊσμός, δηλαδή η απόλυτη εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, που προηγείται της απελπισίας. Όταν λοιπόν η εμπιστοσύνη αυτή καταρρέει υπό το βάρος των διαφόρων περιστάσεων, ο άνθρωπος δεν ανέχεται την ταπείνωση και γίνεται ο ίδιος φονιάς του εαυτού του.

Ωστόσο όμως, η πράξη αυτή αποτελεί μεγάλη αμαρτία μη έχοντας καμιά  σχέση με τον συνηθισμένο φόνο και γι’ αυτό δεν συγχωρείται από την Εκκλησία. Στις άλλες περιπτώσεις μπορεί κάποιος να μετανοήσει, να συγχωρεθεί και να σωθεί. Αντιθέτως στην αυτοκτονία,   δεν υπάρχουν περιθώρια μετάνοιας και η αμαρτωλή πράξη μένει ασυγχώρητη. Ορισμένοι επικαλούνται το δικαίωμα της ελευθερίας, ότι δηλαδή, αφού πρόκειται για τη δική μας ζωή, είμαστε ελεύθεροι να την χειρισθούμε, όπως θέλουμε. Στην Ορθόδοξη Παράδοση όμως, η ανθρώπινη ελευθερία δεν είναι απόλυτη, όπως αυτή του Θεού, άλλα σχετική και περιορισμένη, όπως μας λέγουν οι άγιοι Πατέρες. Περιορίζεται από τα ίδια τα όρια της κτιστής ανθρώπινης ύπαρξης, που είναι η γέννηση και ο θάνατος. Οι Πατέρες διακρίνουν τα ανθρώπινα πράγματα στα «ἐφ’ ἡμῖν» (όσα ανήκουν στην εξουσία μας και είναι αντικείμενο των επιλογών μας) και στα «οὐκ ἐφ’ ἠμῖν» (όσα δεν ανήκουν στη δικαιοδοσία μας και δεν εξαρτώνται από μας). Η ζωή και ο θάνατος ανήκουν στα «οὐκ ἐφ’ ἠμῖν», αφού ο Θεός είναι ο Κύριος της ζωής και του θανάτου και μόνο, όποιος παρέχει τη ζωή, έχει δικαίωμα να την αφαιρεί όποτε θέλει. Ωστόσο, ο θάνατος δεν είναι κατάσταση που θέλει ο Θεός, αλλά συνέπεια της αμαρτίας. Σε κάποιες αιρέσεις συναντάμε την αντίληψη ότι ο θάνατος είναι κάτι καλό, που οδηγεί σε άλλους πλανήτες και σε καλύτερους κόσμους, και όχι το ύψιστο κακό, όπως πιστεύει η Εκκλησία μας. Η αντίληψη αυτή καταργεί τον πυρήνα του Ευαγγελίου, σύμφωνα με το οποίο ο Χριστός ήλθε στον κόσμο για να καταργήσει τον θάνατο, «ἵνα διὰ τοῦ θανάτου καταργήση τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοῦτ’ ἐστὶ τὸν διάβολον».

Η Εκκλησία μας, για να δείξει ακριβώς την έκπτωση από τη σωτηρία και να αποτρέψει από παρόμοιες πράξεις, δεν κηδεύει τους αυτόχειρες. Η πράξη αυτή είναι στην ουσία φιλάνθρωπη, γιατί η κοινωνική περιφρόνηση του νεκρού έλκει σιωπηλά το έλεος του Θεού. Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση των ψυχασθενών. Γι’ αυτήν αναφέρει χαρακτηριστικά ο ΙΔ´ κανόνας του αγ. Τιμόθεου Αλεξανδρείας, που έχει επικυρωθεί από την ΣΤ´ Οικουμενική Σύνοδο: «Ο κληρικός οφείλει να διακρίνει, αν ο αυτόχειρας το έχει κάνει αυτό, επειδή ήταν πραγματικά εκτός του εαυτού του, διότι πολλές φορές οι συγγενείς, θέλοντας να επιτύχουν την τέλεση της νεκρωσίμου ακολουθίας γι’ αυτόν, ψεύδονται και λένε ότι δεν είχε τα λογικά του. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτό συνέβη επειδή επηρεάστηκε από ανθρώπους η σε άλλες επειδή λιγοψύχησε και, επομένως, δεν πρέπει να γίνεται ακολουθία γι’ αυτόν, γιατί είναι φονέας του εαυτού του. Πρέπει, λοιπόν, ο κληρικός να εξετάσει με ακρίβεια, για να μην κατακριθεί και ο ίδιος».

Ολοκληρώνοντας την αναφορά μας στο επίκαιρο αυτό θέμα παραθέτουμε την ελπιδοφόρα άποψη του σύγχρονου Γέροντος και Οσίου Παϊσίου του Αγιορείτου, ο οποίος είχε πει: «Γι’ αυτούς που αυτοκτονούν χωρίς να είναι ψυχοπαθείς -καθώς και για τους αιρετικούς-, δεν εύχεται η Εκκλησία, αλλά τους αφήνει στην κρίση και στο έλεος του Θεού. Ο ιερέας δεν μνημονεύει τα ονόματά τους στην Προσκομιδή ούτε τους βγάζει μερίδα, γιατί με την αυτοκτονία αρνούνται, περιφρονούν την ζωή, που είναι δώρο του Θεού. Είναι σαν να τα πετούν όλα στο πρόσωπο τού Θεού. Αλλά εμείς πρέπει να κάνουμε πολλή προσευχή για όσους αυτοκτονούν, για να κάνει κάτι ὁ καλός Θεός και γι’ αυτούς, γιατί δεν ξέρουμε πώς έγινε και αυτοκτόνησαν, ούτε σέ τί κατάσταση βρέθηκαν την τελευταία στιγμή. Μπορεί, την ώρα πού ξεψυχούσαν, να μετάνιωσαν, να ζήτησαν συγχώρηση από τον Θεό και να έγινε δεκτή ἡ μετάνοιά τους, οπότε την ψυχή τους να την παρέλαβε Άγγελος Κυρίου»,  (http://www.psyche.gr/churchpaisios3.htm).

πηγή