Κυριακὴ τῆς Τυροφάγου Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς

«Ὅταν δὲ νηστεύητε, μὴ γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ σκυθρωποί- ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες∙ ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἀπέχουσι τὸν μισθὸν αὐτῶν» (Ματθ. στ' 16).

Ὅταν νηστεύετε δέν πρέπει νά φαίνεστε σκυθρωποὶ καὶ κατηφεῖς, ὅπως οἱ ὑποκριτές. Αὐτοί ἀλλοιώνουν τὸ πρόσωπό τους γιά νά φαίνεται μαραμένο, ὥστε νά δείξουν στούς ἀνθρώπους πῶς νηστεύουν. Αὐτοὶ ὅ,τι μισθὸ εἶχαν νά πάρουν, τὸν πῆραν ἥδη.

Οἰ υποκριτές δέ νηστεύουν γιά τὸ Θεό, οὔτε γιά τὴν ψυχὴ τους. Αὐτοί τὸ κάνουν ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια, γιά νά τοὺς βλέπουν οἱ ἄνθρωποι ὅτι νηστεύουν καὶ νά τοὺς ἐπαινοῦν. Ἂλλ' ἐπειδὴ ὅλοι οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι δὲ γίνεται νά τοὺς παρατηροῦν κάθε μέρα τί τρῶνε καί τί πίνουν, αὐτοὶ ἀγωνίζονται νά φαίνονται πῶς νηστεύουν, νά τὸ διαβάζουν αὐτὸ οἱ ἄλλοι στά πρόσωπά τους.

Παραμορφώνουν τὰ πρόσωπά τους, τὰ κάνουν νά φαίνονται ὠχρὰ καὶ λυπημένα, κάτισχνα καὶ μαραμένα. Δέν πλένουν τὰ πρόσωπά τους, οὔτε καὶ χρησιμοποιοῦν ἀρώματα. Κι οἱ ἄνθρωποι τοὺς κοιτάζουν καὶ τοὺς θαυμάζουν, τοὺς ἐπαινοῦν.

Οἱ ἄνθρωποι τοὺς ἀνταμείβουν μὲ τὸ θαυμασμὸ τους, τοὺς δίνουν τὸ τίμημα τῆς νηστείας τους. Τότε τί ἄλλο μποροῦν νά περιμένουν ἀπὸ τὸ Θεό; Αὐτοὶ δὲν νήστεψαν γιά τὸ Θεὸ ἀλλὰ γιά τοὺς ἀνθρώπους. Τὶ  πληρωμὴ ἀναζητοῦν γιά τὴν ψυχὴ τους; Ἀφοῦ δὲ νήστεψαν γιά χάρη τῆς ψυχῆς τους ἀλλὰ γιά χάρη τῶν ἀνθρώπων. Κι οἱ ἄνθρωποι τοὺς ἐγκωμιάσαν γι' αὐτό, τοὺς πλήρωσαν. Τὴν ἀνταμοιβὴ τους τὴν ἔλαβαν. Ὃ Θεὸς δέν τοὺς χρωστᾶ τίποτα, οὔτε καὶ θὰ τοὺς ἀνταμείψει στή μέλλουσα ζωὴ γιά τή νηστείᾳ τους.

«Σῦ δὲ νηστεύων», συνεχίζει ὃ Κύριος, «ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νῖψαι, ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων, ἀλλὰ τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ, καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλεπῶν ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ» (Ματθ. στ' 17-18). Ἐσύ ὅταν νηστεύεις νά περιποιεῖσαι τὰ μαλλιά σου καὶ νά πλένεις τὸ πρόσωπό σου, γιά νά μὴ δείχνεις στούς ἀνθρώπους πῶς νηστεύεις. Αὐτό ἂς τὸ βλέπει ὃ οὐράνιος Πατέρας σου πού βλέπει καὶ τὰ πιὸ ἀπόκρυφα πράγματα. Κι Ἐκεῖνος πού βλέπει τὰ κρυφά, θὰ σοῦ ἀνταποδώσει τὸν κόπο τῆς νηστείας σου φανερά.

Αὐτὸς εἶναι ὁ πιὸ σπουδαῖος κανόνας πού μᾶς ἔχει δοθεῖ γιά τή νηστείᾳ. Κι ἡ ἄμεση σημασία του εἶναι καθαρή. Τή νηστείᾳ τὴν κάνεις γιά τὸ Θεὸ καὶ γιά τή σωτηρίᾳ τῆς ψυχῆς σου, ὄχι γιά τοὺς ἀνθρώπους. Δέν ἔχει καμιὰ ἐντελῶς ἀξία ἂν οἱ ἄνθρωποι βλέπουν ἢ ξέρουν πῶς ἐσὺ νηστεύεις. 

Κι εἶναι πραγματικὰ πολὺ πιὸ καλὸ για σένα να μὴν ξέρουν. Ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους δέν περιμένεις καμιὰ ἀνταμοιβὴ γιά τή νηστείᾳ σου. Τὶ μποροῦν νά σοῦ δώσουν ἐκεῖνοι, ἀφοῦ περιμένουν, ὅπως καὶ σύ, τὰ πάντα ἀπὸ τὸ Θεό; Ἐκεῖνο πού ἔχει σημασία, ποὺ ἀξίζει, εἶναι νά βλέπει καὶ νά γνωρίζει ὁ Θεός. Κι ὁ Θεὸς θὰ δεῖ ὁπωσδήποτε. Εἶναι ἀδύνατο νά κρύψεις κάτι ἀπ’ Αὐτόν. Γι' αὐτό μήν ἐπιδείχνεις τή νηστείᾳ σου μὲ ὁποιοδήποτε τρόπο. Ὁ Θεὸς τὸ διαβάζει μέσα σου αὐτό, στήν ἴδια τὴν καρδία σου. 

Ὅπως ἔβαζες ἀρωματικὸ λάδι στό κεφάλι σου προτοῦ νηστέψεις, τὸ ἴδιο κάνε καὶ τώρα. Ὅπως ἔλουζες τὸ πρόσωπό σου πρὶν ἀπὸ τή νηστείᾳ, λοῦσε το κι ὅταν νηστεύεις. Εἴτε τὸ κάνεις αὐτὸ εἴτε δέν τὸ κάνεις, δέν πρόκειται ν' αὐξήσει τὸ μισθό σου. Εἴτε τὸ κάνεις εἴτε ὄχι, οὔτε θὰ σὲ σώσει, οὔτε καὶ θὰ σὲ ὁδηγήσει στήν ἀπώλεια.

Τὰ λόγια αὐτὰ τοῦ Χριστοῦ ὅμως «ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νῖψαι», ποὺ εἰπώθηκαν τόσο ἐπιγραμματικά, ἔχουν καὶ τὸ δικὸ τους βαθύτερο ἐσωτερικὸ νόημα. Ἂν ὁ Κύριος εἶχε κατὰ νοῦ μόνο τὸ σωματικὸ κεφάλι καὶ πρόσωπο, σίγουρα δὲ θὰ μᾶς ἔδινε τὴν ἐντολή πώς, ὅταν νηστεύουμε, πρέπει ν' ἀλείψουμε τὸ κεφάλι καὶ νά λούζουμε τὸ πρόσωπό μας. Θὰ εἶχε πεῖ πώς, σχετικὰ μὲ τοὺς καρποὺς τῆς νηστείας, εἶναι ἐντελῶς δευτερεύουσας σημασίας τὸ γεγονός πῶς ἀλείφουμε ἢ ὄχι τὸ κεφάλι μας, λούζουμε ἢ δὲ λούζουμε τὸ πρόσωπό μας.

Εἶναι φανερὸ πώς στά λόγια αὐτὰ κρύβεται ἕνα ἄλλο, μυστικὸ νόημα. Διαφορετικά, αὐτός πού ἐξηγεῖ τίς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ ἐπιφανειακὰ κι ὅταν νηστεύει ἀρχίζει ν' ἀλείφει μὲ λάδι τὸ κεφάλι του καὶ νά λούζει τὸ πρόσωπο του, θὰ πέσει στήν ἀντιθέτη μορφὴ τῆς ὑποκρισίας. Γιατὶ θὰ φανερώνει πάλι στούς ἀνθρώπους τή νηστείᾳ του, ἀλλὰ μὲ διαφορετικὸ τρόπο. Μὰ αὐτὸ εἶναι πού ὁ Χριστὸς ἤθελε νά διδάξει στούς ἀνθρώπους, πὼς δέν πρέπει νά κάνουν. 

Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία λοιπόν πῶς ἡ ἐντολὴ αὐτὴ ἔχει τὸ βαθύτερο ἐσωτερικὸ της νόημα. 

Ποιὸ εἶναι αὐτό;

Τὸ νόημα τῆς ἐντολῆς αὐτῆς μοιάζει μὲ ἐκεῖνο πού ἔδωσε ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν περιτομή. Ὁ μεγάλος Ἀπόστολος περισσοτέρη ἔμφαση ἔδωσε στήν περιτομὴ τῆς καρδίας, ποὺ τή θεώρησε ὡς σωστική ἀρχή. Τήν ἄλλη περιτομή, τήν  σωματική, τή λογαριασε σὰν δευτερεύουσας σημασίας, πῶς δέν ἔχει καμιὰ διαφορά ἀπὸ τή μή περιτομή (βλ. Γαλ. στ'15, Ρωμ. β' 29). «Ἄλείψαί σου τὴν κεφαλήν» ἑπομένως σημαίνει: Χρῖσε τὸ νοῦ σου μὲ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Τό κεφάλι ὑπονοεῖ τὸ νοῦ, τὴν ψυχὴ ὁλοκλήρη. Τὸ ἄρωμα τοῦ μύρου μὲ τὸ ὁποῖο χρίεται τὸ κεφάλι ὑποδηλώνει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Κι αὐτὸ σημαίνει πῶς πρέπει ν' ἀπέχεις ἀπὸ κάθε πονηρὴ σκέψῃ καὶ ν' ἀποφεύγεις κάθε ἀργὸ καὶ ἄσεμνο λόγο.

Ἀντίθετα μάλιστα, πρέπει νά γεμίζεις τὸ νοῦ σου μὲ σκέψεις θεϊκές, μὲ στοχασμοὺς ἱεροὺς γιά τὴν ἁγνότητα, τὴν πίστη, τήν ἀγάπη καὶ ὅλα ἐκεῖνα πού προσελκύουν τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Τὸ ἴδιο νά κάνεις καὶ μὲ τή γλῶσσά σου, ἀφοῦ νοῦς καὶ γλῶσσα εἶναι τὸ ἴδιο. Φροντίζε εἴτε ν' ἀπέχεις ἐντελῶς ἀπὸ τὸ νά μιλᾶς ἤ, ὅταν διακόπτεις τή σιωπή σου, νά λές μόνο ὅσα ἀναφέρονται στή δόξα τοῦ Θεοῦ καὶ τήν σωτηρίᾳ τῶν ἀνθρώπων. 

Μά καὶ μὲ τὴν καρδία σου τό ἵδιο πρέπει νά κάνεις. Ν' ἀπέχεις ἀπὸ τὸ φθόνο καὶ τὴν κακία, τῇ ζήλεια καὶ τὴν ὑπερηφάνεια, τὶς βλασφημίες καί τίς ὕβρεις ἐναντίον τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἀνθρώπων, ἀπὸ κάθε ἁμαρτία ἢ καὶ ἁμαρτωλὴ ἐπιθυμία, ἀπὸ κάθε πάθος καὶ λαγνεία. Φυλάξου ἀπ' ὂλ' αὐτὰ καὶ ἄφησε ἐλεύθερο τὸ Ἅγιο Πνεῦμα νά φυτέψει στήν καρδία σου κάθε ἀγαθὸ καὶ θεϊκὸ δέντρο, κάθε θεάρεστο καὶ οὐράνιο ἄνθος. Μὲ τὸν ἴδιο τρόπο νά χρησιμοποιήσεις τήν θελήσῃ τῆς ψυχῆς σου.

Νήστεψε ἀπὸ κάθε ἁμαρτωλὴ κλίση, ἀπὸ κάθε ἁμαρτωλὴ πράξη, φύλαξε τὸν ἑαυτὸ σου ἀπὸ κάθε πονηρό. Ἔτσι θὰ ἐπιτρέψεις στό Άγιο Πνεῦμα νά χρίσει τήν σκληρυμένη καρδίᾳ σου μὲ τὸ ἅγιο μύρο, νά γειάνει τίς πληγὲς της, νά τήν  στρέψει πρὸς ἔργα ἀγαθὰ καὶ νά τήν  γεμίσει μὲ πόθο γιά ὁτιδήποτε καλὸ καὶ θεάρεστο.

Αὐτὸ εἶναι τὸ νόημα τῆς φράσῃς ἄλειψαι σου τὴν κεφαλήν. Μέ ἄλλα λόγια μᾶς λέει ὃ Χριστός πῶς πρέπει νά χαλιναγωγήσουμε καὶ νά περιορίσουμε ἀπὸ κάθε κακία τὸν ἐσωτερικὸ μας ἄνθρωπο, ποὺ ἀξίζει περισσότερο ἀπ' ὀτιδήποτε ἄλλο, καὶ νά τὸν στρέψουμε πρὸς κάθε ἀγαθό.

Τώρα, τὶ σημαίνουν τὰ λόγια: « καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι;»

Τὸ πρόσωπο ὑποδηλωνει τόν ἐξωτερικό, τὸν σωματικὸ καὶ αἰσθησιακὸ ἄνθρωπο - τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου. Ἢ ψυχὴ ἀποκαλύπτεται στόν κόσμο μέσα ἀπὸ τὸ σῶμα. Γιά τὸ Θεό, πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ψυχή, γιά τὸν κόσμο ὅμως εἶναι τὸ σῶμα. Μὲ τίς σωματικὲς αἰσθήσεις καὶ τὰ αἰσθητήρια ὄργανα δείχνουμε στόν κόσμο τί σκεφτόμαστε, τὶ νιώθουμε καί τί θέλουμε. Ἡ γλῶσσα λέει ὅσα ὁ νοῦς σκέφτεται, τὰ μάτια δείχνουν τὰ αἰσθήματα τῆς καρδίας καὶ τὰ πόδια ὁδηγοῦν ἐκεῖ πού ἡ ψυχὴ θέλει.

Τὸ πρόσωπόν σου νίψαι σημαίνει: Νά καθαρίσεις τὸ σῶμα σου ἀπὸ τήν διαπράξῃ κάθε ἁμαρτίας, κάθε ἀκαθαρσίας καὶ κάθε πονηρίας. Φύλαξε τίς αἰσθήσεις σου ἀπὸ κάθε τί τὸ ἐπιπόλαιο καὶ ἐπικίνδυνο. 

Περιόρισε τὰ ματία σου, ὥστε νά μὴν περιεργάζονται διαρκῶς τὰ περίεργα αὐτοῦ τοῦ κόσμου. 

Περιόρισε τ' αὐτιά σου, νά μὴν ἀκοῦνε αὐτά πού δὲν συντελοῦν στήν ψυχικὴ σου σωτηρία. 

Περιόρισε τῇ μύτη σου, ὥστε ἡ ψυχή σου νά μὴν ὀσμίζεται τὸ ἄρωμα αὐτοῦ τοῦ κόσμου, ποὺ γρήγορα μεταβάλλεται σὲ βρωμιά. 

Περιόρισε τὸ στομάχι σου, γιά νά μὴν ἐπιθυμεῖ συνέχεια περισσοτέρη τροφὴ καὶ ποτό. 

Χαλιναγώγησε τὸ σῶμα σου ὁλόκληρο, νά μὴ γίνει εὐαίσθητο καὶ ἀπαιτεῖ ἀπὸ σένα περισσότερα ἀπὸ ἐκεῖνα πού εἶναι ἀπαραίτητα γιά τὴν ἐπιβίωσή του. 

Πρέπει νά συγκρατήσεις τὰ χέρια σου ὥστε νά μὴ χτυπᾶνε καὶ βασανίζουν ἀνθρώπους ἢ καὶ ζῷα. 

Συγκράτησε τὰ πόδια σου, γιά νά μὴ σὲ ὁδηγοῦν στήν ἁμαρτία, σὲ ἀνόητες ψυχαγωγίες καὶ ἄθεες διασκεδάσεις, σὲ τσακωμοὺς καὶ σὲ κλοπές. 

Σὲ ἀντίθεση πρὸς ὂλ' αὐτὰ πρέπει ν' ἀλλάξεις τὸ σῶμα σου ὁλόκληρο, νά τὸ κάνεις πραγματικὸ ναὸ τῆς ψυχῆς κι ὄχι ταβέρνα ὅπου συχνάζουν οἱ ληστὲς γιά νά μοιράσουν τὰ κλοπιμαῖα τους καὶ να σχεδιάσουν καινούργιες ἐξορμήσεις. Τὸ σῶμά σου πρέπει νά τὸ κάνεις ναὸ τοῦ Ζῶντος Θεοῦ.

Αὐτὸ τὸ νόημα ἔχουν τὰ λόγια «τὸ πρόσωπόν σου νῖψα». Αὐτή εἶναι ἡ νηστεία πού ὁδηγεῖ στή σωτηρία. Αὐτὴ τή νηστείᾳ συνιστᾶ ὀ Κύριος. Μιά νηστεία πού εἶναι ἐλεύθερη ἀπὸ ὑποκρισία, ποὺ ἐκβάλλει τὰ πονηρὰ πνεύματα καὶ βοηθᾶ τὸν ἄνθρωπο νά καταγάγει ἔνδοξη νίκη, ποὺ θὰ τοῦ ἀποφέρει πλουσίους καρπούς, τόσο στήν παροῦσα ζωὴ ὅσο καὶ στήν μέλλουσα.

Ἀξίζει να ἐπισημάνουμε πῶς ὁ Κύριος μιλάει πρῶτα γιά τὸ κεφάλι κι ὕστερα γιά τὸ πρόσωπο, πρῶτα γιά τὴν ψυχὴ κι ὕστερα γιά τὸ σῶμα. Οἱ ὑποκριτὲς νήστευαν μόνο σωματικὰ κι ἔδειχναν τή νηστείᾳ τους στούς ἀνθρώπους μὲ σωματικὰ μέσα. Ὁ Χριστὸς ἀντίθετα, βάζει τὴν πνευματικὴ νηστεία στήν πρώτη θέση. 

Πρώτη τοποθετεῖ τή νηστείᾳ τῆς ψυχῆς κι ἔπειτα τὴν ἐξωτερική, τοῦ σώματος. Μ' αὐτὸ δὲ θέλει νά ὑποβαθμίσει τήν σωματικῇ νηστείᾳ - ἀφοῦ κι ὁ ἴδιος ἄσκησε τή νηστείᾳ αὐτή - ἀλλὰ γιά νά καθαρίσει πρῶτα τὴν ψυχὴ κι ἔπειτα τὸν καθρέφτη τῆς ψυχῆς.

Ὁ ἄνθρωπος πρέπει ν' ἀγωνιστεῖ, νά ἐνστερνιστεῖ τή νηστείᾳ πρῶτα μὲ τὸ νοῦ, τὴν καρδία καὶ τήν θελήσή του καὶ μετὰ νά τὴν ἐφαρμόσει πρόθυμα μὲ τὸ σῶμα, ὅπως κάνει κι ὁ καλλιτέχνης, ποὺ πρῶτα μορφώνει τὴν εἰκόνα στήν ψυχὴ του καὶ μετὰ τὴν πραγματοποιεῖ μὲ τὰ χέρια του.

Ἡ σωματικὴ νηστεία πρέπει νά γίνεται μὲ χαρά, ὄχι μὲ λύπη. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος πού ὁ Κύριος χρησιμοποιεῖ τίς λεξεις ἄλειψαι καὶ νῖψον. Ὅπως οἱ οὐσίες αὐτὲς δίνουν εὐχαρίστηση καὶ ξεκούραση στό σῶμα ἔτσι καὶ ἡ νηστεία, τόσο ἡ σωματικὴ ὅσο κι ἡ ψυχική, πρέπει νά δίνει χαρὰ κι εὐχαρίστηση στήν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου.

Ἡ νηστεία εἶναι ὄπλο, ἕνα πολὺ δυνατὸ ὄπλο, στόν πόλεμο μὲ τὰ πονηρὰ πνεύματα. Ὁ στρατιώτης πού τὴν ὥρα τῆς μάχης θὰ χάσει τὸ ὄπλο του πέφτει κάτω, γιατὶ δέν ἔχει ἄλλη ἐπιλογή. Εἴτε θὰ τραπεῖ σὲ φυγή, εἴτε θὰ παραδοθεῖ. Ὅταν ὅμως τοῦ δώσουν ὅπλα χαίρεται, γιατὶ τότε μπορεῖ να σταθεῖ στή θέση του καὶ ν' ἀποκρούσει τὸν ἐχθρό. 

Πῶς μπορεῖ νά μὴ χαρεῖ ὁ χριστιανὸς ὅταν ὁπλίζεται μὲ τή νηστείᾳ ἐναντίον τῶν πιὸ φοβερῶν ἀντιπάλων του; Πῶς νά μὴ σκιρτήσει ἀπὸ χαρὰ ἡ καρδία του καὶ να μὴ λάμψει τὸ πρόσωπό του ὅταν κρατᾶ στά χέρια του ἕνα ὄπλο, ποὺ μὲ τό πού τὸ βλέπουν οἱ ἐχθροί συγχίζονται καί τό βάζουν στά πόδια;