Πολύς λόγος γίνεται τελευταίως, γιά πρόβλημα πτώχευσης τῆς Ἑλλάδος. Καί ὅσοι ὁμιλοῦν γιά τό πρόβλημα αὐτό, ἀναφέρονται στίς οἰκονομικές κυρίως δυσχέρειες ποὺ ἀντιμετωπίζει ἡ Πατρίδα μας, κατά τή σύγχρονη ἱστορική συγκυρία.
Ὡστόσο, τό πραγματικό καί οὐσιαστικό πρόβλημα τῆς Χώρας μας, σήμερα, δέν εἶναι τόσο οἰκονομικό, ὅσο πνευματικό. Δέν εἶναι ὅτι μᾶς ἔλλειψαν τά οἰκονομικά μέσα, ἀλλά πρωτίστως τό ὅτι στούς σημερινούς Ἕλληνας παρατηρεῖται ἔλλειμμα πνευματικότητος. Καί ὅταν λέμε «ἔλλειμμα πνευματικότητος», ἐννοοῦμε τήν χαλάρωση τῶν πνευματικῶν ἐνδιαφερόντων, τήν ἀπεμπόληση ἠθῶν καί ἐθίμων τοῦ εὐλογημένου τόπου μας, τήν ἀπαξίωση πολιτιστικῶν καί ἠθικῶν ἀξιῶν, τήν ἀποδυνάμωση ἤ καί ἀμφισβήτηση τῆς πατροπαραδότου Ὀρθοδόξου Πίστεως, τήν περιθωριοποίηση τῆς Ἐκκλησίας μας καί τήν περιφρόνηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, τήν ἀποδιοργάνωση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, τήν ἀμφισβήτηση τῆς ἱστορίας τῆς ἐνδόξου Πατρίδος μας, τήν ἀποδιοργάνωση τῆς ἐθνικῆς Παιδείας, τήν κατάργηση τῶν ἱερῶν καί ἐθνικῶν συμβόλων κ.λπ.
Ἡ πνευματική αὐτή πτώχευση, γιά ἄλλες σύγχρονες χῶρες ἴσως δικαιολογεῖται ἐν μέρει, λόγω τοῦ μικροῦ ἱστορικοῦ χρόνου σύστασης τῶν κοινωνιῶν τους. Γιά τήν Ἑλλάδα ὅμως, ποὺ ἔχει συνεχῆ ἱστορική καί πολιτιστική παρουσία ἐπί χιλιάδες χρόνια, ἡ πτώχευση αὐτή εἶναι ἀδικαιολόγητη καί ἀνεπίτρεπτη.
Πολύ περισσότερο, διότι, σέ ὅλο αὐτό τό μεγάλο χρονικό διάστημα, βασικό χαρακτηριστικό τῆς Ἑλλάδος ἦταν ἡ Παιδεία καί τό ὑψηλό ἐπίπεδο πνευματικῆς καί πολιτιστικῆς ζωῆς. Οἱ Ἕλληνες ἀπό ἀρχαιοτάτων χρόνων οὐδέποτε διεκρίθησαν γιά τόν οἰκονομικό πλοῦτο τους, πλήν τῆς ἀνεπτυγμένης ναυτιλίας τους, καί οὐδέποτε ἐθεοποίησαν τό χρῆμα καί τό κέρδος. Κώδικες τῆς καθημερινῆς ζωῆς τους ἦσαν τό «Μηδέν ἄγαν» καί «Μέτρον ἄριστον».
Καί ὡς γνωστόν, τά πνευματικά εἶναι προϋπόθεση τῶν ὑλικῶν. Τά ὑλικά εὐημεροῦν, ὅταν κυριαρχοῦν τά πνευματικά. Καί ἀντιθέτως, τά ὑλικά δυσπραγοῦν, ὅταν τά πνευματικά κλονίζονται ἤ χαλαρώνονται. Τό ἀξίωμα αὐτό ἐπιβεβαιώνεται ἀπό τήν ἱστορία, τήν παλαιά καί πρόσφατη, τῆς Πατρίδος μας. Ἡ Ἑλλάδα ἤκμασε καί ἄσκησε ἐπίδραση σέ ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα ὄχι ὡς πλούσια χώρα, ἀλλά ὡς Παιδεία, ὡς Πολιτισμός, ὡς Γλώσσα καί ὡς Ὀρθοδοξία. Ἡ Ἑλλάδα δέν ἐξάγει στίς διάφορες χῶρες τοῦ κόσμου τά προϊόντα τῆς γῆς, πετρέλαιο, σίδηρο, χρυσό, ποὺ δέν ἔχει, ἀλλά προϊόντα του πνεύματος. Τά σύγχρονα πολιτισμένα κράτη σεμνύνονται νά ἔχουν στίς Ἐθνικές Βιβλιοθῆκες τους τά συγγράμματα τῶν ἀρχαίων καί συγχρόνων Ἑλλήνων σοφῶν καί λογίων. Τά Μουσεῖα τους βρίθουν ἀπό ἐκθέματα ἑλληνικῆς καί καλλιτεχνικῆς δημιουργίας καί προέλευσης τῆς πρώιμης καί ὕστερης ἀρχαιότητος. Λαοί τῆς Ἀφρικῆς, τῆς Ἀσίας καί τῆς Ἄπω Ἀνατολῆς, μέ πρωτόγονες θρησκευτικές ἀντιλήψεις, καθώς γνωρίζουν τήν ἑλληνική Ὀρθοδοξία, ἀσπάζονται τήν πίστη, τόν λειτουργικό πλοῦτο της καί γίνονται ἔνθερμοι ἱεραπόστολοι τῶν συμπατριωτῶν τους. Ἡ ἑλληνική Ὀρθόδοξη Ἐξωτερική Ἱεραποστολή, κατά τά τελευταῖα πενήντα χρόνια ἔχει διαδοθεῖ σέ δεκάδες χῶρες τοῦ Τρίτου Κόσμου.
Βεβαίως, ἡ οἰκονομική ἀνασυγκρότηση τῆς χώρας μας πρέπει νά ἐπιδιωχθεῖ μέ κάθε προσπάθεια. Ὡστόσο, ἡ πνευματική ἀνασυγκρότηση πρέπει νά προηγηθεῖ Καί τοῦτο, διότι, ὁποιαδήποτε προσπάθεια καί ἄν καταβληθεῖ στόν οἰκονομικό τομέα καί ὁποιαδήποτε ἀνασυγκρότηση ἄν ἐπιτευχθεῖ μέ μεγάλες θυσίες τοῦ λαοῦ μας, θά εἶναι ἕωλη, κυριολεκτικά «στόν ἀέρα», ἄν δέν γίνει ταυτόχρονα τεράστια καί πανεθνική ἐκστρατεία γιά τήν πνευματική καλλιέργεια τῶν συγχρόνων Ἑλλήνων καί ἰδιαίτερα τῆς Νεολαίας.
Μόνο μέ καλλιεργημένους, καταρτισμένους κοινωνικά, πολιτιστικά, πνευματικά καί ἐκκλησιαστικά Ἕλληνες, ἡ ἐπιδιωκόμενη οἰκονομική ἀνάπτυξη θά ἔχει σταθερά θεμέλια καί μεγάλες ἐλπίδες εὐημερίας τοῦ εὐλογημένου Λαοῦ μας.
Πρέπει νά τό παραδεχθοῦμε. Ἡ σύγχρονη τεχνολογική ἐποχή, μᾶς εὑρῆκε ἀπροετοίμαστους μορφωτικά καί πολιτιστικά. Ἔχομε χάσει 500 ὁλόκληρα χρόνια ἀπό τό πολιτιστικό γίγνεσθαι τῶν Δυτικοευρωπαϊκῶν λαῶν, ἐξ αἰτίας τῆς σκληρῆς καί μακραίωνης δουλείας σέ ἀμόρφωτο καί ἀπολίτιστο κατακτητή. Ἀντίθετα, οἱ λαοί τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης εἶχαν τήν δυνατότητα νά ἀξιοποιήσουν μορφωτικά καί πολιτιστικά τήν ἀντίστοιχη χρονική περίοδο καί στίς μέρες μας προχωροῦν ταχύτατα πρός τήν εὐρωπαϊκή ὁλοκλήρωση.
Πρέπει, λοιπόν, νά παραδεχθοῦμε, ὅτι ὁ Λαός μας στερήθηκε, ἀλλά καί ἀκόμη στερεῖται ἐπιμελοῦς ἀγωγῆς, σέ ὅλα τά ἐπίπεδα. Δέν μποροῦμε, ἑπομένως, οὔτε ἐμεῖς οὔτε καί κανένας ἀλλοδαπός νά κρίνει καί νά καταδικάσει συλλήβδην τόν Λαό μας. Ἐκεῖνο ποὺ χρειάζεται εἶναι ἡ συνειδητοποίηση τῆς καταστάσεώς μας. Ἄλλωστε, ἡ χριστιανική διαδικασία τῆς Μετανοίας, προϋποθέτει αὐτήν ἀκριβῶς τήν αὐτοσυνειδησία τῆς πνευματικῆς μας ἀτέλειας καί ἁμαρτωλότητος.
Στήν προσπάθεια πνευματικῆς ἀνασυγκρότησής μας, ὑπάρχει ἕνα ἐλπιδοφόρο ἐχέγγυο: ἡ εὐφυΐα καί τό φιλότιμό τοῦ λαοῦ μας. Ὅταν ὁ Ἕλληνας βοηθηθεῖ νά συνειδητοποιήσει τήν κατάστασή του, ἀνταποκρίνεται ταχύτατα στήν βελτίωσή του (οἱ Ἕλληνες τοῦ Ἐξωτερικοῦ, ὡς παράδειγμα). Ὁ Ἕλληνας ἀντιλαμβάνεται εὔκολα τό καλύτερο, τό ἀνώτερο, τό τελειότερο γιά τόν ἑαυτό του καί τόν τόπο του καί φιλοτιμεῖται νά τό πραγματώσει ἄμεσα. Πολλοί, μάλιστα ξένοι, θαυμάζουν γιά τό πόσο γρήγορα οἱ Ἕλληνες ἐξοικειώνονται στό σύγχρονο ἐπιστημονικό καί τεχνολογικό γίγνεσθαι.
Ἄς μή λησμονοῦμε, ὅτι ὁ λαός μας, ἄν μή τί ἄλλο, βιώνει τήν ὀρθόδοξη πνευματικότητα, βασικό καί οὐσιαστικό στοιχεῖο τῆς ὁποίας εἶναι ἡ Μετάνοια. Ὅταν κατάλληλοι πνευματικοί πατέρες τόν χειραγωγήσουν στόν ὀρθόδοξο τρόπο ζωῆς καί πολιτείας, τόσο οἱ ἁπλοί ἄνθρωποι ὅσο καί οἱ μορφωμένοι καί κοινωνικά καταξιωμένοι, ἀλλάζουν πρός τό καλύτερο, τό συνεπέστερο, τό τιμιότερο.
Ἄς δώσουμε, λοιπόν, τήν δυνατότητα στό Λαό μας, νά μάθει τό καλύτερο, ἄς τόν χειραγωγήσουμε σέ ἕνα καλύτερο τρόπο ζωῆς καί συμπεριφορᾶς. Οἱ εὐλογημένοι γονεῖς, οἱ ἀνάδοχοι, οἱ δάσκαλοι, οἱ ἱερεῖς τῆς ὑπαίθρου καί τῶν μεγαλουπόλεων, οἱ καθηγηταί τῆς Μέσης, Ἀνωτέρας καί Ἀνωτάτης ἐκπαίδευσης, οἱ ὀργανωμένοι πολίτες σέ συλλόγους καί ἐθελοντικά σωματεῖα, τά Μέσα Ἐνημέρωσης, οἱ Ἐφημερίδες, τά Περιοδικά, ἡ Τηλεόραση, οἱ Βουλευταί, ἡ Βουλή, ἡ Κυβέρνηση, ὅλοι «οἱ φέροντες τά ὅπλα» τῆς παιδείας, τῆς μόρφωσης, τῆς διαπαιδαγώγησης τοῦ Λαοῦ μας, ὅλοι καί ὅλοι μαζί ἄς ξεκινήσουμε ἕνα μακροχρόνιο «Μαραθώνιο», γιά νά ἀνεβάσουμε τόν πολύ ἀξιόλογο κατά τά ἄλλα Λαό μας, σέ ἀνώτερα ἐπίπεδα ἀξιοπρέπειας, συνέπειας καί εὐσυνειδησίας. Μᾶς ὑποχρεώνει τό πολιτιστικό παρελθόν μας, μᾶς τό ἐπιβάλλει ἡ Ὀρθοδοξία, τό περιμένουν οἱ συμπατριῶτες μας, τό ἀπαιτοῦν οἱ συνεταῖροι μας στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση.
