Για το κήρυγμα του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και τον μεταφυσικό του χαρακτήρα

Δεν έκανε μόνο θεολογικό, χριστολογικό κήρυγμα αλλά έκανε και κήρυγμα με τη γενική έννοια της λέξεως. Μέσα στη γενική έννοια της λέξεως είναι και το ηθικό κήρυγμα και το κοινωνικό κήρυγμα. Και αφ’ ενός εποικοδομητικό, αφ’ ετέρου ελεγκτικό κήρυγμα. Ηθικό κήρυγμα.
Άρχισε ο Τίμιος Πρόδρομος το κήρυγμα του με την προτροπή«Μετανοείτε, ήγγικεν γαρ η Βασιλεία των Ουρανών». Μετανοείτε διότι πλησίασε η Βασιλεία των Ουρανών και για να εισέλθετε στη Βασιλεία των Ουρανών πρέπει να μετανοήσετε. Με την προτροπή αυτή «Μετανοείτε, ήγγικεν γαρ η Βασιλεία των Ουρανών», ο Τίμιος Πρόδρομος θα έλεγα κάνει κήρυγμα όχι μόνο ηθικό αλλά και μεταφυσικό. Διότι συνδέει την μετάνοια με τη Βασιλεία των Ουρανών. Η Βασιλεία των Ουρανών είναι μεταφυσικός κόσμος, ασύλληπτος, αφάνταστος, απερίγραπτος αλλά πραγματικός όπως είναι ο φυσικός κόσμος. Θα έλεγα πραγματικότερος του φυσικού κόσμου.

Η Βασιλεία των Ουρανών διαφέρει απο τις βασιλείες της γης, όσο διαφέρει ο ουρανός από τη γη. Όλα τα μεγαλεία μαζί των βασιλειών της γης, όλων αιώνων και όλων των βασιλέων, είναι πολύ μικρά μπροστά στο μεγαλείο της Βασιλείας των Ουρανών, η οποία δεν είναι πρόσκαιρη αλλ’ αιώνια βασιλεία.

Την ομιλία θα τη βρείτε στο βιβλιοπωλείο «Ο ΣΤΑΥΡΟΣ», της αγαπημένης Αδελφότητας του π. Αυγουστίνου
Ζωοδόχου Πηγής 44, Αθήνα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΑΠΤΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΟΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Αγαπητοί μου αδελφοί και φίλοι.

Χαίρεται.

Είναι γνωστό σε όλους ότι στα πρώτα Χριστιανικά χρόνια, η έρτη των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων ήταν κοινή, δηλαδή εορταζόταν την ίδια ημέρα στις 6 Ιανουαρίου, σε αντικατάστασης μια ειδωλολατρικής εορτής της γεννήσεως του ηλίου, χωρίστηκε κατά τον 4ο αιώνα σε δύο: στη γέννηση του Χριστού, που μετατέθηκε στις 25 Δεκεμβρίου και στη Βάπτιση του Χριστού, που έμεινε στην παλιά ημερομηνία. Ο όρος, βέβαια, Θεοφάνεια εκφράζει την κοινή γιορτή, τη σάρκωση, επιφάνεια και φανέρωση του Χριστού, που είναι το αληθινό φως και ο νοητός ήλιος της δικαιοσύνης.

Πριν λίγες μέρες ζήσαμε το γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού, αλλά και της δικής μας εν Χριστώ αναγεννήσεως. Την ημέρα των Θεοφανείων θυμούμαστε λειτουργικά τη Βάπτιση του Χριστού, ο οποίος αγιάζει τα ύδατα για να μας καθαρίσει και να μας ανακαινήσει στο όνομα και με τη δύναμη του δικού του Βαπτίσματος: «Εν τω Ιορδάνη βαπτισθήναι κατεδέξω, ίνα την των υδάτων φύσιν αγιάσας ο αναμάρτητος οδοποιήσης ημίν την δι’ ύδατος και πνεύματος αναγέννησιν, και προς την πρώτην ημάς αποκαταστήσης ελευθερίαν» (Ευχή Μεγ. Αγιασμού).

Η  Εκκλησία αγιάζει με ειδική μεγαλοπρεπή ακολουθία τη φύση των υδάτων ακριβώς για να τονίσει τον εν Χριστώ ανακαινισμό της κτίσης και φωτισμό του κόσμου και ταυτόχρονα να δηλώσει το δικό της ενδιαφέρον και την αγάπη της για την φύση και ολόκληρη την πλάση, στην οποία ζούμε και που πολύ έχουμε ανάγκη, τόσο για τη σωματική μας επιβίωση, όσο και για την ψυχική μας ισορροπία. «Αύτη γαρ εστιν η ημέρα, καθ’ ην εβαπτίσατο (ο Χριστός) και την των υδάτων ηγίασε φύσιν» (αγ. Ι. Χρυσόστομος). Η φύση δηλαδή των υδάτων αγιάσθηκε, γιατί βαπτίσθηκε ο Χριστός.

Αγιάζοντας η Εκκλησία τα ύδατα και φωτίζοντας την κτίση καταδικάζει απερίφραστα και αποκηρύσσει μετά βδελυγμίας, κάθε βεβήλωση της φύσης και κάθε προσπάθεια υποταγής του κόσμου στις δικές μας ατομικές ανάγκες και επιθυμίες. Συμβάλλει με τον πιο ιδανικό τρόπο στην αποκατάσταση της προσωπικής μας σχέσης, της αγάπης και του σεβασμού προς το περιβάλλον, την κτίση του Θεού, η οποία σήμερα τόσο άδικα και βάναυσα μολύνεται, αλλοιώνεται, καταστρέφεται. Η μέσα στο Χριστό και στο όνομα του Χριστού, μεταμορφωμένη δημιουργία και η σημασία της ακεραιότητας της, αλλά και η σχέση της προς την πνευματικότητα και τον τρόπο ζωής του ανθρώπου, είναι αλήθειες που ιδιαίτερα σήμερα, την Αγία ημέρα του φωτισμού του κόσμου, είναι επίκαιρες βάζοντας, τον κάθε ένα από μας, στον πειρασμό να τις συζητήσει περισσότερο, και να μην ξεχνά την ιδιαιτερότητα της κτίσης και την αξία της για τη ζωή μας.

Η συζήτηση και η προσεχτική μελέτη πάνω στο θέμα, επιβάλλει να δούμε εν συντομία μερικά βασικά πράγματα, όπως αυτά πηγάζουν από το λόγο και την πράξη της Εκκλησίας. Πρώτον, τη σχέση Θεού και δημιουργίας. Δεύτερον, το δοξολογικό χαρακτήρα και την ευχαριστιακή διάσταση του κόσμου και Τρίτον  τον εσχατολογικό προορισμό της κτίσης.

Θεός και κόσμος δε συγκρούονται, αλλά ούτε και ταυτίζονται. «Η κτίση δεν ταυτίζεται με τον Κτίσαντα, ούτε δημιουργήθηκε τυχαία, αλλά είναι μυστήριο, που προσφέρεται στον άνθρωπο σαν μια μοναδική αφετηρία για να πορευθεί, να ολοκληρωθεί βρίσκοντας το δημιουργό του (Νικ. Ματσούκα, Κόσμος, άνθρωπος, κοινωνία κατά τον Μάξιμο Ομολογητή, σελ. 46). Το σύμπαν και η ζωή είναι στα χέρια του θεού. Αυτός είναι ο πατέρας και δημιουργός του. «Ση εστίν η ημέρα, και ση εστίν η νυξ. Συ κατηρτίσω φαύσιν (φως) και ήλιον. Συ εποίησας πάντα τα ωραία της γης θέρος και έαρ, συ έπλασας αυτά» (Ψαλμ. 73, 16-17).

Θεός και κόσμος βρίσκεται σε μία ένωση, γιατί η κτίση είναι εικόνα του Θεού. Αντανακλώντας στην ύπαρξη και τη ζωή της, τη ζωή και την ενέργεια του Θεού (Μέγας Φαράντος, Η ηθική του φυσικού κόσμου, σελ. 35). Γι’ αυτό και η κτίση μας οδηγεί στο Θεό. Στις ενέργειές του κι όχι φυσικά στην ουσία του. Στην αγάπη του, στη δύναμή του, στη σοφία του, στη δόξα του. Συμβαίνει αυτό που λέει ο απόστολος Παύλος. «Τα αόρατα του Θεού», δηλαδή η δύναμη και η θεότητά του, γίνονται ορατά μέσω της κτίσης (Ρωμ. 1, 20).

Γι’ αυτό, ο άνθρωπος που ασεβεί στη σοφία και στην αγάπη του Θεού, δεν έχει ούτε δικαιολογία αλλά ούτε και απολογία. Η ίδια η φύση τον κατακρίνει · «κατήγορος η κτίσις γίνεται των ασεβών», κατά τον άγιο Μάξιμο. «Διά μεν των εν εαυτή λόγων τον εαυτής κηρύττουσα ποιητήν · διά δε των εν αυτή κατ’ είδος έκαστον φυσικών νόμων προς αρετήν παιδαγωγούσα τον άνθρωπον». Η κτίση κηρύττει τον ποιητή. Οι νόμοι της παιδαγωγούν τον άνθρωπο οδηγώντας τον στην αρετή.

Μιλά η δημιουργία με τη δική της γλώσσα για το μεγαλείο και τη δόξα του Δημιουργού. «Πάσα πνοή και πάσα κτίσις υμνεί την ακατάληπτόν σου δόξαν» (Ευχή του Όρθρου). Έχει τονισθεί πως η ομορφιά του ανθρώπου και της κτίσης, η συμπάθεια και η σύμπνοια των δημιουργημάτων του Θεού, είναι η μουσική της δοξολογικής γιορτής του σύμπαντος κόσμου ορατού αλλά και του αοράτου.

Η ορατή και αόρατη δημιουργία βρίσκονται σ’ ένα διαρκές πανηγύρι. «Σέ υμνεί τα αόρατα, σέ προσκυνεί τα φαινόμενα, πάντα ποιούντα τον λόγον σου, Δέσποτα» (Λειτουργία αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου). «Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλει το στερέωμα» (Ψαλμ. 18, 2). «Σέ υμνεί ήλιος, σέ δοξάζει σελήνη, σοί εντυγχάνει τα άστρα, σοί υπακούει το φως, σέ φρίττουσιν άβυσσοι, σοί δουλεύουσιν αι πηγαί… πάσα η κτίσις ύμνησέ σε επιφανέντα», ακούμε στο μεγάλο αγιασμό.

Η κτίση δε δοξάζει μόνο το Θεό και το μεγαλείο Του, αλλά και τον ευχαριστεί ταυτόχρονα. Συμμετέχει η ίδια και διακονεί στο μεγάλο γεγονός της ευχαριστιακής θυσίας. Με υλικά στοιχεία, τον άρτο και τον οίνο που είναι αντιπροσωπευτικά της υλικής δημιουργίας και γίνονται το σώμα και το αίμα του Χριστού, από τα οποία τρέφεται και ζει ο άνθρωπος αιώνια. Η ευχαριστιακή αυτή διακονία εκπληρώνει το νόημα και το σκοπό του υλικού κόσμου. Ο άνθρωπος παρέλαβε από το Θεό τον κόσμο «καλόν λίαν» (Γεν. 1, 31) ως ευλογία και δωρό και τον επιστρέφει πάλι στο Θεό ως δώρο ευχαριστίας (Τα Σα εκ Των Σων) λέμε σε κάθε Θεία Λειτουργία.

Όσο αφορά, το σκοπό και τον εσχατολογικό προορισμό της δημιουργίας μπορούμε να τονίσουμε και να επισημάνουμε, πως δεν είναι άλλος από τον ανακαινισμό της δημιουργίας μέσα στο Χριστό και κατά τον Χριστό, εις «βέλτιον σχήμα», στο αρχαίο κάλλος της και στην «αρχήθεν ημερότητα» (Θεόφιλος Αντιοχείας). Δέσμια κι αυτή της φθοράς και της ματαιότητας τώρα «συστενάζει και συνωδίνει» (Ρωμ. 8, 22), αλλά ελπίζει πως «η φθορά αυτή γενήσεται εις ανακαινισμόν» (Μέγας Αθανάσιος).

Σημασία πάντως έχει, για να συνοψίσουμε όσα είπαμε, πως η ύλη, ο κόσμος, η κτίση έχουν ανεπανάληπτη αξία. Είναι η εικόνα του Θεού, φανερώνουν κι αποκαλύπτουν τη δόξα του, παιδαγωγούν τον άνθρωπο, δοξολογούν κι ευχαριστούν το Θεό κι αναμένουν μαζί με τον άνθρωπο την ελευθερία από τη φθορά. Γι’ αυτό δε μας επιτρέπεται, αλλά και δε μας συμφέρει να καταστρέφουμε τον κόσμο και την ομορφιά, η οποία μας περιβάλλει.

Χρόνια πολλά καλά και ευλογημένα

 Γόρτυνα 05/01/14

π.Δημήτριος Φορτετσανάκης

όλοι πολιτεύονται! ακόμη και ο Πρόδρομος….

Όλοι πολιτεύονται! Ακόμη και ο Πρόδρομος…

Όλοι πολιτεύονται. Και οι Άγιοι Ανάργυροι, που αφιέρωσαν την επιστήμη τους και τη ζωή τους στην υπηρεσία των συνανθρώπων τους. Και οι τοκογλύφοι, που καταληστεύουν τον παγκόσμιο πλούτο, για να καταδικάζουν εκατομμύρια ανθρώπων στο θάνατο. Και ο ασκητής που προσεύχεται στο Θεό για τα προβλήματα τα δικά του και των συνανθρώπων του. Και ο ιεραπόστολος, που πηγαίνει να μιλήσει στους ανθρώπους για το θέλημα του  Θεού.

Και ο Χριστός πολιτεύτηκε, όπως έχουμε γράψει. Και η Παναγία. Και οι Απόστολοι. Και οι μάρτυρες και οι βασανιστές τους. Και οι κληρικοί που στηρίζουν το καθεστώς του σιωνισμού και του ναζισμού. Κι αυτοί, που διώκονται, επειδή αγωνίζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη. Αλλά και ο καθένας άνθρωπος πολιτεύεται, ανάλογα με το τι επιλέγει να κάνει ή να μην κάνει.

Συνεπώς το θέμα δεν είναι το αν κάποιος πολιτεύεται ή δεν πολιτεύεται. Το θέμα είναι το πώς πολιτεύεται….

Και το «πώς» δεν βρίσκεται στην πολυχρωμία των κομμάτων και των κινημάτων. Βρίσκεται, σε κάθε περίπτωση, στην επιλογή ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Όπως στον αρχαίο μύθο του Ηρακλή, που βρέθηκε στο σταυροδρόμι της αρετής και της κακίας.

 Ο άγγελος, που προανήγγειλε τη γέννηση του Προδρόμου είπε στον πατέρα του ότι ο γιος του θα γινόταν «μέγας».

Και ασφαλώς ο Ζαχαρίας θα μπορούσε, ίσως, ανάλογα με τα μεγαλεία τα οποία προσδοκούσε για το γιό του, να τον στείλει ν’ ακολουθήσει το στρατιωτικό, το ρητορικό ή το φιλοσοφικό στάδιο. Προκειμένου να γίνει μεγάλος χασάπης των λαών, μεγάλος απατεώνας ή και μεγάλος διανοητής. Δηλαδή, «τυφλός οδηγός τυφλών», σύμφωνα με το Ευαγγέλιο…

Και όμως δεν  έπεσε σε καμιά π’ αυτές τις παγίδες.

 Γύρισε σε όλα και όλους την πλάτη του. Και αηδιασμένος απ’ την ερημιά της ανθρώπινης κοινωνίας, τράβηξε κατά την έρημο. Για να φορέσει το καμωμένο από τρίχες καμήλου χιτώνα και να τραφεί με μέλι άγριο.  Για  να κάμει εκεί τις βασικές και «μεταπτυχιακές» του σπουδές.  Και να διατηρήσει, έτσι, την ηθική και πνευματική του αυθεντικότητα… Προκειμένου να ανακαλύψει την αληθινή πολιτεία.

Κι όταν την ανακάλυψε, έσπευσε να την αποκαλύψει στους συνανθρώπους του: Αφήστε, τους είπε, τους εστεμμένους κακούργους και τα πάσης φύσεως ανήθικα ηθικά τους στηρίγματα, που σας λεηλατούν και σας σφάζουν, κι ελάτε να υποδεχθείτε την πολιτεία του Θεού.

Και, καθώς τον ρωτούσαν τι έπρεπε να κάμουν, για να υποδεχτούν αυτήν την πολιτεία, εκείνος δεν τους παρέπεμψε σε πολύτομες βιβλιοθήκες, για να βουλιάξουν στην πολυδαίδαλη φλυαρία ατελέσφορων θεωριών και νομικών λαβυρίνθων, αλλά τους είπε μια και μοναδική λέξη: Μετανοήστε!

-Και τι σημαίνει αυτό! τον ρωτούσαν.

-Να πάψτε να είστε τέρατα. Και να γίνετε φυσιολογικοί άνθρωποι. Όπως σας έπλασε ο Θεός. Δεν σας έδωσε ο Θεός ένα σώμα να ντύσετε και ένα στομάχι να χορτάσετε; Εσείς γιατί σωριάζετε ενδύματα και τροφές και χρήματα και κτήματα, σάμπως να έχετε εκατοντάδες και χιλιάδες σώματα και στομάχια!

-Και, λοιπόν, τι πρέπει να κάνουμε;

-Ν’ ακολουθήσετε το δρόμο της δικαιοσύνης! Ν’ αρκείστε σ’ αυτά, που σας χρειάζονται. Και τα υπόλοιπα να τα δίνετε σ’ αυτούς, που δεν έχουν: Όποιος έχει δύο χιτώνες να δίνει τον ένα σ’ αυτόν, που δεν έχει κανένα. Και αυτός, που έχει περισσεύματα τροφών, να δίνει σ’ αυτόν, που δεν έχει καθόλου.

Στους τελώνες-τους εφοριακούς της εποχής του-έλεγε να μην γίνονται φοροληστές. Όπως δυστυχώς, είναι στις μέρες μας, όχι μόνο οι τοκογλύφοι, αλλά και οι πάσης φύσεως λακέδες και γλείφτες  του καθεστώτος της λαμογιάς, υπουργοί οικονομικών. Και οι συμπαρατρεχάμενοί τους, με τα ληστρικά φορολογικά τους συστήματα…

Στους στρατιωτικούς και αστυνομικούς συνιστούσε να μην τρομοκρατούν και να μην χαφιεδίζουν και συκοφαντούν το λαό. Όπως κάνουν στις μέρες μας τα διαβόητα ΜΑΤ. Κι ακόμη να μην πλιατσικολογούν. Τους φαρισαίους, όπως βέβαια αργότερα και ο Χριστός, τους χαρακτήριζε φίδια και οχιόπουλα. Για  να τους επισημάνει πως, αν δεν μετανοήσουν, το τσεκούρι του Θεού είναι έτοιμο να τους κόψει σύριζα και να τους πετάξει στη φωτιά.

Τέτοια και άλλα παρόμοια έλεγε ο Πρόδρομος. Και ο Ηρώδης, που ήταν ο εκπρόσωπος των κακούργων της εποχής του, τον αποκεφάλισε. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι, σε πολλές εικόνες του, παρουσιάζεται ο Πρόδρομος να κρατεί «την κεφαλήν του επί πίνακι». Σάμπως, δείχνοντάς μας το αιμόφυρτο κεφάλι του, να θέλει να φωνάξει στις ερμιές όλων των τόπων και όλων των εποχών:

Θέλετε να μάθετε ποιοι κρατούν στα χέρια τους τις τύχες του κόσμου;

Και πόσο σέβονται το δίκιο και την αλήθεια! Και ποιοι είναι οι νομομαθείς και οι προφέσορες και τα ιερατεία, με τα πάσης φύσεως φαρισαϊκά τους κατασκευάσματα, που τους στηρίζουν; Και ποιοι είστε σεις, που τους χειροκροτείτε και τους ζητωκραυγάζετε και τους ψηφίζετε, για να μπορούν να κακουργούν απεριόριστα και ασύδοτα:

Ιδού η απόδειξη!

παπα-Ηλίας

http://papailiasyfantis.wordpress.com

Η βάπτιση του Ιησού σηματοδοτεί την αρχή ενός νέου κόσμου του Ιωάννη Καραβιδόπουλουκα

«Τότε έρχεται ο Ιησούς από τη Γαλιλαία στον Ιορδάνη, προς τον Ιωάννη για να βαφτιστεί απ' αυτόν. Ο Ιωάννης όμως τον εμπόδιζε λέγοντάς του: «Εγώ έχω ανάγκη να βαφτιστώ από σένα κι έρχεσαι εσύ σ' εμένα;»Ο Ιησούς όμως του αποκρίθηκε: «Ας τ' αφήσουμε τώρα αυτά, γιατί πρέπει να εκπληρώσουμε κι οι δυο μας ό,τι προβλέπει το σχέδιο του Θεού». Τότε ο Ιωάννης τον άφησε να βαφτιστεί.Βαφτίστηκε, λοιπόν, ο Ιησούς κι αμέσως βγήκε από το νερό. Κι αμέσως άνοιξαν γι' αυτόν οι ουρανοί και είδε το Πνεύμα του Θεού σαν περιστέρι να κατεβαίνει και να έρχεται πάνω του. Ακούστηκε τότε μια φωνή από τα ουράνια που έλεγε: «Αυτός είναι ο αγαπημένος μουΥιός, αυτός είναι ο εκλεκτός μου» (Ματθ. 3,13-17).

Τρία είναι τα σημεία που θέλουμε να σχολιάσουμε στη σύντομη και λιτή διήγηση της βάπτισης του Ιησού από τον ευαγγελιστή Ματθαίο: α) η διάνοιξη των ουρανών, β) η εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος με τη μορφή περιστεράς και γ) η εξ ουρανών φωνή του Θεού Πατέρα, με την οποία ολοκληρώνεται η Επιφάνεια ή Θεοφάνεια. Η Αγία Τριάδα μετέχει στο γεγονός με το οποίο αρχίζει η επί γης δραστηριότητα του Μεσσία. Ο ευαγγελιστής δεν ενδιαφέρεται νακαθορίσει ως ιστορικός το χρόνο κατά τον οποίο έλαβε χώρα το γεγονός της βαπτίσεως (αντίθετα βλ. Λουκ 3, 1-2),αλλά κυρίως ενδιαφέρεταιως θεολόγος ναεξάρει τη σημασία του γεγονότος πουβρίσκεται στα τρία σημεία που θα σχολιάσουμε:

α) Η διάνοιξη των ουρανών, γνωστό θέμα της αποκαλυπτικής φιλολογίας του Ιουδαϊσμού, δηλώνει με παραστατικό τρόπο την επικοινωνία επίγειου και ουράνιου κόσμου, κατά την οποία «τὰ ἄνω τοῖς κάτω συνεορτάζει, καὶ τὰ κάτω τοῖς ἄνω συνομιλεῖ» (Απότο ποίημαΣωφρονίουΠατριάρχου Ιεροσολύμων, που διαβάζεταιστονΜ.Αγιασμότηςεορτήςτων Θεοφανείων). Δεδομένου ότι οι ουρανοί παραμένουν κλειστοί και μόνο σεεξαιρετικές περιπτώσειςανοίγουν, η διάνοιξή τους στην πα­ρούσα περίσταση εκφράζει, με τις παραστάσεις βέβαια του κοσμοειδώλου τηςεποχής εκείνης, την άμεση σχέση Θεού καιανθρώπου πουεπιτυγχάνεται με το έργο του Χριστού. Ο Θεός βρίσκεται κοντά στον άνθρωπο, χωρίς να υπάρχει κάποιο εμπόδιο ανάμεσά τους. Το ίδιο νόημα έχει και το σχίσιμο του καταπετάσματος του Ναού που χώριζε τα «Άγια των Αγίων» από τα «΄Αγια» την ώρα του θανάτου του Ιησού επί του σταυρού προς το τέλος του Ευαγγελίου (Ματθ. 27,51 κ.παρ.).

β) Ηορατή μορφή με την οποία κατέρχεται το Άγιον Πνεύμα από τον ουρανό δηλώνεται με το «ὡσεί περιστερά». Ηπερι­στερά είναι το μόνο από τα πτηνά που μπορεί να προσφερθεί ως θυσία στο Ναό (Λευιτ 1, 14) και αποτελείσύμ­βολο ακεραιότητας (Ματθ 10, 16). Η κάθοδος του Πνεύμα­τος «ὡσεί περιστερά» έχει κατά τους πατέρες τηςΕκκλη­σίας, ένα βαθύτατο συμβολισμό, στηριγμένο σεαντίστοιχο παράλληλο της Π.Δ.: Όπως στην περίπτωση τουΝώε η περιστερά που έφερε κλαδί ελιάς υπήρξε άγγελος καλής είδησης, γιατί δήλωσε το τέλος του κατακλυσμού (Γεν 8, 8-12), έτσι και τώρα η κάθοδος του Πνεύματος με τη μορφή περιστεράς δηλώνει το τέλος του κατακλυσμού της αμαρτίας και την έναρξη νέας εποχής για την ανθρωπότητα, της εποχής του Μεσσία. Τότε μεν, παρατηρείοάγιος Ιωάννης ο Χρυ­σόστομος, «το περιστέρι που φάνηκε βγάζει απὸτην κιβωτό έναν ἄνθρωπο», ενώ τώ­ρα «όλητην οικουμένη ανεβάζει στον ουρανὸ, και αντὶ κλάδου ελιάς προσφέρει τὴν υιοθεσία σε όλόκληρη την οἰκουμένη»· «καὶ τότε που βασίλευε η απόγνωση έδωσε λύση και διόρθωση,ἀλλά τό­τε μεν με την τιμωρία, τώρα όμως  με τη χάρη και τη δωρεά» (PG 57,205).Εκφράζεται συνεπώς με την περιστερά ένα μήνυμα ελπίδας για την ανθρωπότητα, τομήνυμα ότι έφτασε η ώρα της απελευθέρωσης από τη δουλεία στις δυνάμεις της φθοράς και της καταστροφής.

γ) Τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος βρί­σκονται επί σκηνής: Ό Πατέρας απευθύνεται προς τον Υιόν, ο οποίος βαπτίζεται αρχίζοντας έτσι το μεσσιανικό έργο του, και το Πνεύμα του Θεού κατέρχεται επάνω του. Η διήγησηαποκορυφώνεται στη φωνή εξ ουρανού του στίχου 17: «Οὗτός ἐστινὁ υὶός μου ὁἀγαπητός, ἐν ῷ εὐδόκησα».Ηεπιγραμματική αυτή προσφώνηση του Θεού Πατέρα προς τον Ίησοϋ μας φέρει στονου δύο κυρίως χωρία της Π.Δ., τοΨαλμ.2, 7 («Υἱός μου εἶ σὺ…») και το Ήσ 42,1 («Ἰσραήλ ὸἐκλεκτός μου, προσεδέξατο αὐτὸν ἡ ψυχή μου· ἔδωκα τὸ πνεῦμά μου ἐπ’ αὐτόν...».). Γιατη μεσσιανική ερμηνεία του Ψαλμού 2 στην Κ.Δ. βλ. τα χωρία Πράξ 4,25. 13,33, Έβρ 1,5. 5,5 κ.ά. Το δεύτερο τμήμα της πατρικής προσφώνησης μας θυμίζει τα άσματα του Πάσχοντος Δούλου τουΘεού από το βιβλίο του προφήτη Ησαΐα. Με τη φωνή από τα ουράνια σημειώνεται μια σημαντική στιγμή στην ιστορία του Ιησού και στην αποκάλυψη του προσώπου και της αποστολής του στον κόσμο: Αναγνωρίζεται δημόσια ότι είναι Υιός του Θεού. Δεδομένου ότι στον ιουδαϊσμό δεν μαρτυρείται ο τίτλος Υιός Θεού για τον Μεσσία, μπορούμε ναυποστηρίξουμε ότι πρόκειται για χριστιανική θεώρηση του προσώπου του Ιησοϋ, ηοποία απορρέει όχι μόνο από την πίστη της Εκκλησίας σ’ αυτόν αλλά κυρίως από τη συνείδηση που είχε ο ίδιος ο Ιησούς για τον εαυτό του, συνείδηση πουεκφράζεται σαφώς στις προσφωνή­σεις του Θεού ως Πατέρα και στον αυτοχαρακτηρισμό του ως Υιού. Όπως ο βασιλιάς μετα λόγια του Ψαλμού 2 ενθρονίζεται καιαρχίζει το έργο του, έτσι καιοΙησούς αρχίζει τηδημόσια δράση του με την αναγνώρισή του ως Υιούαπό τον Θεό Πατέρα, δηλ. με την επίσημη διακήρυξη της μεσσιανικής του ιδιότητας, γιατί τελικά το «Σὺ εἶ ὁ υἱός μου» ισοδυναμεί με το: Συ είσαι ο Μεσσίας. Ότι όμως δεν είναι ο πολιτικός επίγειος Μεσσίας των Ιουδαϊκών προσδοκιών της εποχής διαφαίνεται στο δεύτερο μέρος της πατρικής φωνής: Ο Μεσσίας αναλαμβάνει το δύσκολο έργο του πάσχοντος δούλου του Θεοϋ (Ήσ 42,1.52,13-53,12) για το οποίο επανειλημμένως γίνεται λόγος στην Κ.Δ. και τοοποίο ολοκληρώνεται με το πάθος, Ό θρόνος επί του ο ποίου θα καθήσει ο Μεσσίας Ιησούς θα είναι ο σταυρός, γιά τον οποίο προετοιμάζεται   ο αναγνώστης ήδη από τα πρώτα κεφάλαια των ευαγγελίων. Υιός Θεού και Πάσχων Δούλος είναι δύο μεσσιανικοί τίτλοι που θα συνοδεύσουν τον Ιη­σού σε όλο το επίγειο έργο του.

Στη διήγηση αυτή φαίνεται σαφώς η έναρξη της καινούργιας εποχής για την ανθρωπότητα, της μεσσιανικής εποχής,εφόσον η παλαιοδιαθηκική προσδοκία τοϋ Πνεύματος γί­νεται πραγματικότητα με την κάθοδο τουύ Πνεύματος κατά τη βάπτιση. Η διάνοιξη των ουρανών, που στοΗσ 64, 1 αποτελεί έκφραση επιθυμίας τοϋ λαού για την έναρξη τωνεσχάτων, στη διήγησή μας δηλώνει την έναρξη της νέας έποχής κατά την οποία οιυποσχέσεις του Θεούεκπληρώνονται στο πρόσωπο και το έργο του Ίησού. Το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της καινούργιαςεποχής που αρχίζει είναι το Πνεύμα του Θεού που «ὅλον συγκροτεῖ» τὸν θεσμὸν τῆς ἐκκλησίας». Το Πνεύμα, ενώ κατέρχεται στον Ιησού και δρα ήδη μέσα στον κόσμο, συνάμα αναγγέλλεται από τον Ίησούως ο Παράκλητος πουθαέλθει μετά τη δική του επάνοδο στον Θεό Πατέρα για ναοδηγήσει την Εκκλη­σία «εἰς τὴν ἀλήθειαν πᾶσαν» (Ιω 16, 13). Η περικοπή αυτή εκτός από τον σαφή μεσσιανικό της χαρακτήρα έχει καιεκκλησιολογικό προσανατολισμό. Ηβάπτιση του Υιού, η φωνή του Θεού Πατέρα καιη παρουσία του Α­γίου Πνεύματος αποτελούν τη τριαδολογική βάση και πί­στη της Εκκλησίας. Ήδη εδώ έχουμε τις απαρχές της εκκλησιολογίας, που θααναπτυχτείαργότερα στηθεολογική σκέψη της Εκκλησίας.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ ῾Σύ δέ νῆφε ἐν πᾶσι᾽ (Β´ Τιμ. 4, 5)

῾Σύ δέ νῆφε ἐν πᾶσι᾽ (Β´ Τιμ. 4, 5)

α. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος ἀπευθύνεται στόν μαθητή του Τιμόθεο, ἀφήνοντάς του τίς ὑποθῆκες ζωῆς πού πρέπει ν᾽ ἀκολουθεῖ. Πρόκειται γιά ἕνα εἶδος πνευματικῆς διαθήκης θά ἔλεγε κανείς, ἀφοῦ ἔχει τήν ἐκ Θεοῦ πληροφορία ὅτι βρίσκεται στό τέλος τῆς ζωῆς του - ῾ὁ καιρός τῆς ἐμῆς ἀναλύσεως ἐφέστηκε᾽ - καί συνεπῶς ἀπό τήν ἄποψη αὐτή ὁ λόγος του ἀποκτᾶ μία ἐπί πλέον βαρύτητα. ῾Η προτροπή του μάλιστα στόν Τιμόθεο νά βρίσκεται σέ νήψη ὡς πρός ὅλα θεωρεῖται ἄκρως σημαντική ἀπό πλευρᾶς πνευματικῆς τόσο ὥστε ὡς ὅρος χαρακτήρισε μία ὁλόκληρη σειρά πατερικῶν κειμένων, τή γνωστή σέ ὅλους νηπτική γραμματεία.

β. 1. ῾Ο ὅρος νήψη βεβαίως σημαίνει τήν ἐγρήγορση καί τήν πνευματική ἑτοιμότητα, στήν ὁποία καλεῖ νά βρίσκεται ἀδιάκοπα ὁ Τιμόθεος. Καί μάλιστα ἐγρήγορση ὡς πρός ὅλα, πού σημαίνει ὄχι μόνο ὡς πρός τίς ἀνάγκες τίς βιοτικές, οἱ ὁποῖες καί αὐτές εἶναι ἐντελῶς ἀπαραίτητες στόν κόσμο τοῦτο, ἀλλά πρωτίστως ὡς πρός τίς ἀνάγκες τίς πνευματικές. Ὅπως σημειώνει ὁ γνωστός ὀρθόδοξος θεολόγος ἐπίσκοπος Διοκλείας Κάλλιστος Γουέαρ σέ λόγο του περί νήψεως ἐν σχέσει πρός τόν ἅγιο ῾Ησύχιο καί τόν ἀρχιμ. Αἰμιλιανό τῆς ῾Ι. Μονῆς Σίμωνος Πέτρας ῾Αγίου ῎Ορους ῾ὁ ἅγιος ῾Ησύχιος - ὁ ὁποῖος σημειωτέον ἔχει γράψει εἰδικό ἔργο περί νήψεως πνευματικῆς - θεωρεῖ τή νήψη ὡς περιεκτική ἐνέργεια, πού περιλαμβάνει κάθε ἀρετή καί κάθε ἐντολή. ῾Η κυριολεκτική ἔννοια τῆς λέξεως αὐτῆς εἶναι νηφαλιότης, ἀλλά ἡ βαθύτερη ἔννοιά της εἶναι ἐγρήγορση, ἐπαγρύπνηση, ἐσωτερική ἐνάργεια καί διαύγεια. Σύμφωνα μέ τά λόγια τοῦ πατρός Αἰμιλιανοῦ, ἡ νήψη πρέπει νά κατανοηθεῖ γενικότερα ὡς ῾ἔλεγχος τῆς καρδίας καί τοῦ νοῦ...ἔλεγχος τοῦ ἑαυτοῦ μου᾽, γεννᾶ δέ τήν κοινωνία μέ τόν Χριστό καί τό ῞Αγιον Πνεῦμα, ἀφοῦ, ὅπως σημειώνει καί ὁ ἑρμηνευτής, ῾ἔχεις νήψη; ἔχεις τόν Χριστό᾽.

2. ῾Η προτροπή τοῦ ἀποστόλου γιά νήψη καί ἐγρήγορση τοῦ μαθητῆ του  βρίσκεται σέ εὐθεῖα γραμμή πρός τήν ἐντολή τοῦ Κυρίου στούς μαθητές Του νά εἶναι σέ ἐγρήγορση ἐνόψει τοῦ τελικοῦ ἐρχομοῦ Του νοουμένου εἴτε ὡς Δευτέρα Παρουσία Του εἴτε ὡς ὥρα τοῦ θανάτου. Κι ἀκόμη: νά εἶναι σέ ἐγρήγορση προκειμένου νά μή εἰσέλθουν σέ δαιμονικό πειρασμό. ῾Γρηγορεῖτε ὅτι ᾗ ὥρᾳ οὐ δοκεῖτε ὁ Κύριος ἔρχεται᾽. ῾Γρηγορεῖτε καί προσεύχεσθε, ἵνα μή εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν᾽. Νήφω καί γρηγορῶ λοιπόν κατά τόν Κύριο σημαίνει: μένω ἄγρυπνος πρῶτον, γιά νά μπορῶ νά ὑποδεχθῶ τόν Κύριο σάν τίς πέντε φρόνιμες παρθένους τῆς γνωστῆς παραβολῆς, οἱ ὁποῖες αὐτές μόνες εἰσῆλθαν μαζί μέ τόν νυμφίο Χριστό στούς γάμους τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ· δεύτερον, γιά νά εἶμαι θωρακισμένος ἀπέναντι στόν Πονηρό πού πάντοτε ξύπνιος προσπαθεῖ νά ἁλώσει τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου.

3. Αἰτία ἀσφαλῶς γιά τήν ἀνάγκη τῆς νήψεως εἶναι τό γεγονός ὅτι ὁ ἄνθρωπος σ᾽ ἕναν κόσμο πεσμένο στήν ἁμαρτία, μέσα τόν ὁποῖο ῾ἐπιμελῶς ἔγκειται ἡ διάνοια αὐτοῦ ἐπί τά πονηρά ἐκ νεότητός του᾽ μπορεῖ εὔκολα νά παγιδευτεῖ ἀπό ῾τήν τυραννίδα τῆς λήθης᾽ (ἅγ. Νικόλαος Καβάσιλας), καθώς ἐμπλέκεται στόν κόσμο τῶν αἰσθήσεων καί γοητεύεται ἀπό αὐτόν. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ προτροπή τοῦ Κυρίου, ὅπως καί τοῦ ἀποστόλου, δίνεται σέ ἐνεστωτικό χρόνο διαρκείας, ὥστε νά μήν ὑπάρξει ὑπόνοια διαλείμματος καί ἀποπροσανατολισμοῦ: ῾γρηγορεῖτε᾽, ῾νῆφε᾽. Τυχόν ἀμέλεια ἤ χαλάρωση ὡς πρός τήν ἐγρήγορση θά σημάνει τήν ἴδια ὥρα πνευματική ὀπισθοδρόμηση καί ἄνοιγμα ῾κερκόπορτας᾽ στήν ψυχή πρός ὄφελος τοῦ ἐχθροῦ. Πολλές φορές ἔχει ἐπισημανθεῖ ἡ παραπάνω ἀλήθεια, ὅτι δηλαδή δέν μπορεῖ νά βαδίζει κανείς ταυτόχρονα σέ δύο ἀντίθετες κατευθύνσεις, διότι ῾οὐδείς δύναται δυσίν κυρίοις δουλεύειν᾽. ῾῾Ο μή ὥν μετά τοῦ Κυρίου κατ᾽ Αὐτοῦ ἐστιν᾽, συνεπῶς ἡ λήθη ὡς παραμερισμός τῆς προτεραιότητας τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ ὁδηγεῖ σέ κατάσταση πνευματικοῦ χάους καί πνευματικῆς νέκρωσης. Τό παράδειγμα τοῦ ἀσώτου τῆς ὁμώνυμης παραβολῆς τοῦ Κυρίου εἶναι ἀπολύτως ἐνδεικτικό: ὁ ἄσωτος πού ἐμπλέκεται μόνο στίς ἡδονές τοῦ βίου ἔχοντας διαγράψει τόν Πατέρα του εἶναι χαμένος καί νεκρός. ῾῾Ο υἱός μου οὗτος νεκρός ἦν καί ἀπολωλός᾽.

4. ῎Ετσι ἡ προτροπή τοῦ ἀποστόλου στόν Τιμόθεο ἀποτελεῖ ὑπενθύμιση ὅτι ὁ χριστιανός δέν μπορεῖ νά βρίσκεται σέ ἀνάπαυση σ᾽ αὐτόν τόν κόσμο. ῾Η ζωή του ἔχει τόν χαρακτήρα τῆς στρατιωτικῆς ἑτοιμότητας ἐν καιρῷ πολέμου, ὅπως τό σημειώνει μάλιστα σέ ἄλλο σημεῖο τῆς ἴδιας ἐπιστολῆς πού τοῦ λέει νά πορεύεται στόν κόσμο ὡς καλός στρατιώτης ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ.  ῾Σύ οὖν κακοπάθησον ὡς καλός στρατιώτης ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ᾽. Διότι, πέραν τῆς ἀνά πᾶσα στιγμή ἐμφάνισης τοῦ Κυρίου, ὁ ἀντίδικος διάβολος ῾ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίῃ᾽. Κι ἐκεῖνο πού κατεξοχήν βοηθεῖ τόν πιστό στήν ἐγρήγορση καί τήν πνευματική ἑτοιμότητα εἶναι, κατά τόν Κύριο, ἡ προσευχή καί ἡ διαρκής ἔγνοια γιά τή διακονία πού ἔχει κανείς ἀναλάβει. ῾Γρηγορεῖτε καί προσεύχεσθε᾽ λέει ὁ Κύριος, ῾ἔργον ποίησον εὐαγγελιστοῦ καί τήν διακονίαν σου πληροφόρησον᾽, λέει ὁ ἀπόστολος. ῞Οσο μέ ἄλλα λόγια ἡ προσευχή ὡς ἀδιάκοπη ἐπικοινωνία μέ τόν Κύριο δέν ὑποβαθμίζεται καί δέν παραλείπεται, ὅσο ἡ προτεραιότητα τῆς ζωῆς εἶναι ἡ ἐκζήτηση τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἐπιμέλεια στήν πραγματοποίηση τοῦ χριστιανισμοῦ μας, τόσο καί ἡ παρουσία τοῦ Χριστοῦ θά εἶναι ἐναργής στή ζωή μας καί οἱ πύλες τῆς βασιλείας Του ἀνοικτές καί γιά μᾶς.

 Κι εἶναι περιττό βεβαίως νά τονίσουμε ὅτι μιλώντας γιά τήν προσευχή καί τήν ἐπιμέλεια στήν ἄσκηση τῆς ὅποιας διακονίας μας ἐννοοῦμε ἀφενός τήν προσευχή ὡς κοινή λατρεία στήν ᾽Εκκλησία πού ὁδηγεῖ καί στήν ἀδιάλειπτη κατ᾽ ἰδίαν προσευχή, ἀφετέρου τήν ἐπιμονή μας στην ὁδό τῆς ἀγάπης, ἀφοῦ αὐτή εἶναι ἡ πρώτιστη καί πιό σημαντική διακονία μας στόν κόσμο τοῦτο, πράγμα πού σημαίνει ἐκ τοῦ ἀντιθέτου ὅτι χριστιανός χωρίς ἐκκλησιασμό καί προσευχή, ὅπως καί χωρίς ἀγάπη, βρίσκεται σέ κατάσταση πνευματικῆς καταστολῆς καί ἀναισθησίας, ἤδη χαμένος καί νεκρωμένος στόν αἰώνα τοῦτο τόν ἀπατεώνα.

γ. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος μέ τήν προτροπή τῆς νήψεως μᾶς φέρνει λίγο καί πάλι στήν ἀτμόσφαιρα τῆς Μεγάλης ῾Εβδομάδας. ῾Η ᾽Εκκλησία μας, σ᾽ αὐτήν την πιό λεπτή καί ὑψηλή ἀπό πλευρᾶς πνευματικῆς περίοδο, μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι ῾ἰδού ὁ νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός. Καί μακάριος ὁ δοῦλος ὅν εὑρήσει γρηγοροῦντα, ἀνάξιος δέ πάλιν ὅν εὑρήσει ραθυμοῦντα᾽. ῾Η νήψη δηλαδή ὡς χαρισματικό ἄνοιγμα τῶν ὀφθαλμῶν μας γιά ὅ,τι γίνεται στόν κόσμο καί μάλιστα στό βάθος του πέραν τῶν αἰσθήσεων, ὁδηγεῖ στή μακαριότητα. ῾Η ἔλλειψή της συνιστᾶ  ἀπό τώρα τήν κόλαση. ῾Ο Χριστός ἐντέλει δέν μᾶς θέλει κοιμισμένους ἀλλά μέ ὁλάνοιχτους τούς ὀφθαλμούς τῆς διανοίας καί τῆς συνειδήσεώς μας. ῞Οσοι μίλησαν ἀπό τήν ἄποψη αὐτή γιά τή θρησκεία ὡς ὄπιο τοῦ λαοῦ ἀσφαλῶς ἐννοοῦσαν κάτι ἄλλο πέραν τοῦ χριστιανισμοῦ. 

π. Γεώργιος Δορμπαράκης