Μεγάλη Τρίτη - «Οἴμοι! λέγουσα, ὅτι νύξ μοι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας, ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁμαρτίας»(δοξ. ἀποστ. αἴν. Μ. Τετ.) + Μητροπολίτης Φλωρί νης Αυγουστίνος

Ἡ νύχτα τῆς ἁμαρτίας

«Οἴμοι! λέγουσα, ὅτι νύξ μοι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας, ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁμαρτίας»(δοξ. ἀποστ. αἴν. Μ. Τετ.)

Ομιλία του μακαριστού Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου)

ΑΠΟΨΕ, ἀγαπητοί μου, μᾶς ἀξιώνει ὁ Θεὸς ν᾽ ἀκούσουμε γιὰ μία ἀκόμη φορὰ τὸ περίφημο τροπάριο τῆς Κασσιανῆς, ποὺ συγκινεῖ βαθύτατα. Ὠφελημένος εἶνε ὅποιος νιώθει τὴν ἁμαρτωλότητά του καὶ χύνει ἕνα δάκρυ μετανοίας, ὅπως ἡ γυναίκα ποὺ ἄλειψε τὰ πόδια τοῦ Χριστοῦ μὲ τὸ μύρο·ὠφελημένος εἶνε ὅποιος αἰσθάνεται ὅπως ἡ ποιήτρια Κασσιανή.

Τὸ τροπάριο αὐτὸ ἔχει ἱστορία. Τὸ 830 μ.Χ. στὰ ἀνάκτορα τῆς Κωνσταντινούπολεως ἐπρόκειτο νὰ γίνῃ κάποιο σημαντικὸ γεγονός.Ἀπὸ ὅλη τὴν αὐτοκρατορία μαζεύτηκαν ἐκεῖ μιὰ ἀνθοδέσμη ἐκλεκτῶν νεανίδων, γιὰ νὰ ἐκλέξῃ ὁ διάδοχος Θεόφιλος κάποια ἀπὸ αὐτὲςκαὶ νὰ τὴν κάνῃ βασίλισσα. Σ᾽ ἐκείνην ποὺ θὰ ἐξέλεγε, θὰ τῆς ἔδινε ἕνα χρυσὸ μῆλο.

Παρατάχθηκαν λοιπὸν οἱ κοπέλες μὲ καρδιοχτύπι. Ἀλλὰ καὶ ὁ διάδοχος θὰ αἰσθάνθηκε κατάπληκτος· διότι τὸ κάλλος συγκινεῖ, ἔχει μεγάλη δύναμι, εἴτε πρὸςτὸκαλὸ εἴτε πρὸς τὸ κακό. Ὁ Θεόφιλοςστάθηκε ἐμπρὸς στὴν Κασσιανὴ ἐντυπωσιασμένος,ἕτοιμος νὰ τῆς δώσῃ τὸ μῆλο. Προηγουμένως ὅμως τῆςεἶπε·«Ἐκ γυναικὸς ἐρρύη τὰ φαῦλα», ἀπὸ γυναῖκα δηλαδὴ προῆλθαν τὰ κακά, ἐννοώντας τὴν Εὔα.Ἡ Κασσιανή, ἑτοιμόλογη καὶ εὐφυέστατη, ἀνταπήντησε·«Ἐκ γυναικὸς ἐρρύητὰ κρείττω», ἀπὸ γυναῖκα δηλαδὴ προῆλθε ὅ,τι ὡραῖο ὑπάρχει στὸν κόσμο, ἐννοώντας τὴν Παναγία.

Ὁ Θεόφιλος δὲν εὐχαριστήθηκε ἀπὸ τὴν ἀπάντησι. Οἱ ἄντρες ἀγαποῦν τὶς ὡραῖες ἀλλ᾽ὄχι τὶς ἔξυπνες γυναῖκες· δὲν θέλουν ἡ γυναίκανὰ ὑπερτερῇ.Δὲν ἔδωσε λοιπὸντὸ μῆλο στὴν Κασσιανή. Τὸ ἔδωσε σὲ μιὰ ἄλλη σεμνὴ κόρη, τὴν Θεοδώρα, ποὺ ἔπειτα ἁγίασε ἀφοῦ ὡς αὐτοκράτειρα συνετέλεσε καὶ στὴν ἀ-ναστήλωσι τῶν ἱερῶν εἰκόνων. Ἔτσι στὸ διαγωνισμὸ αὐτῶν τῶν εὐγενῶν, ὄχι αἰσχρῶν, καλιστείωνἡ Κασσιανὴ ἀπέτυχε.

Ἀπέτυχε; Ὑπάρχουν ἀποτυχίες ποὺ μέσα τους κρύβουν μεγάλες ἐπιτυχίες, καὶ ὑπάρχουν ἐπιτυχίες ποὺ μέσα τους κρύβουν μεγάλες ἀποτυχίες. Θὰ μποροῦσε αὐτὸ νὰ γίνῃ θέμα ὄχι μιᾶς ἀλλὰ πολλῶν ὁμιλιῶν καὶ ν᾽ ἀναφέρουμε πλῆθος παραδείγματα ἀπὸ τὴν ἱστορία. Κ᾽ ἐσεῖς, ἀγαπητοί μου, ἂν ἐξετάσετε τὴ ζωή σας, θὰ θυμηθῆτε μερικὰ ἐπεισόδια στὰὁποῖα κλάψετε, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν φαινομενικὴτότε ἀποτυχία βγῆκε ἔπειτα κάποιο καλό,βγῆκε«ἐκ τοῦ πικροῦ γλυκύ».

Καὶ ἡ Κασσιανὴ ἔχασε μὲν ἕνα στέμμα, ἀλλὰ κέρδισε ἕνα ἄλλο λαμπρότερο. Γιατὶ πέρα ἀπὸ τὸ κάλλος καὶ τὸ θρόνο καὶ τὰ ἄλλα ἐπίγεια ἀγαθὰ ὑπάρχει καὶ κάτι ποὺ λίγοι τὸ ἔχουν· εἶνε ἡ ποίησις, ποὺ μὲ τὰ φτερά της παίρνει τὸνἄνθρωπο καὶ τὸν ἀνεβάζει μέχρι τὰ ὕψη τοῦ οὐρανοῦ. Αὐτὸ λοιπὸν τὸ τάλαντο, ποὺ ἡ Κασσιανὴ εἶχε δυνάμει, στὴ μόνωσι τῆς ἀσκήσεως τὸ καλλιέργησε μὲ προσευχὲς καὶ δάκρυα, τὸ πολλαπλασίασε, καὶἀναδείχθηκε ἐμπνευσμένη ποιήτρια, ποὺ χάρισε στὸν κόσμο τὸ ἀριστούργηματοῦ τροπαρίου ποὺ ἀκοῦμε σήμερα.

Αὐτὰ ἀπὸ πλευρᾶς ἱστορίας τοῦ ὕμνου. Ἀπὸ πλευρᾶς ἑρμηνείας τώρα, οὔτε ἐγὼ ἔχω τὴ δύναμι ἀλλ᾽ οὔτε κ᾽ ἐσεῖς τὴν ὑπομονὴ νὰ τὸν ἐξηγήσουμε ὅλο. Θὰ ἐπιστήσω λοιπὸν τὴν προσοχή σας μόνο στὸ ἑξῆς σημεῖο τοῦ τροπαρίου.«Οἴμοι! λέγουσα, ὅτι νύξ μοι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας, ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆςἁμαρτίας»(δοξ.ἀποστ.αἴν.Μ.Τετ.).

Θρηνεῖ καὶ κλαίει.«Οἴμοι!», λέει. Τί σημαίνει τὸ«οἴμοι»; Κάνω μία παρέκβασι. Σὲ λίγο τὰ παιδιὰ τῆς Ἑλλάδος, ποὺ ἔχει τὴν ὡραιότερη γλῶσσα, μπαίνοντας στὴν ἐκκλησία δὲν θὰ καταλαβαίνουν τίποτα. Διότι κάποιος ὑπουργὸς εἶπε τὸν ἀνόητο λόγο «Σήμερα κηδεύουμε τὴν καθαρεύουσα». Κηδέψτε, κύριοι, τὴ γλῶσσα σας, καὶ θὰ δοῦμε τὰ ἀποτελέσματα!…

«Οἴμοι»λοιπὸν σημαίνει «ἀλλοίμονο»· σήμερα μπροστὰ ἀπὸ τὸ«οἴμοι» βάζουμε τὸ «ἀλλά» κ᾽ ἔτσι ὁ λαὸς τὸ «ἀλλὰ» +«οἴμοι» τὸ λέει «ἀλλ-οίμοι», «ἀλλ-οίμονο».Θρηνεῖ ἡ Κασσιανή. Γιατί θρηνεῖ; Ὅτι«νύξ μοι ὑπάρχει… ἁμαρτίας», λέει, διότι μπῆκα στὴ νύχτα τῆς ἁμαρτίας.

Ὑπάρχουν δύο εἰδῶν νύχτες· ἡ φυσικὴ καὶ ἡ νοητή. Ἡ φυσικὴ νύχτα εἶνε τὸ σκοτάδι ποὺ δημιουργεῖ ἡ δύσις τοῦ ἡλίου.

Ἡ νύχτα εἶνε κυρίως ὁ χρόνος τῶν θηρίων.Ἔτσι τά ᾽πλασε ὁ Θεός. Τὴν ἡμέρα τὰ θηρία κοιμοῦνται, γιὰ νάνε ἐλεύθερος ὁ ἄνθρωπος νὰ ἐργαστῇ. Καὶ μόλις βασιλέψῃ, βγαίνουν νὰ βροῦν τροφή. Ἐργάτες βρέθηκαν γιὰἐργασία στὴν ἔρημο τῆς Σαχάρας· καὶ λίγοπρὶν τὴ δύσι οἱ ἐργολάβοι σφύριζαν «Κρυφτῆτε». Μόλις πέσῃ ὁ ἥλιος ἡ ἔρημος σείεται ἀπὸ φωνὲς καὶ μουγκρητά. Τὸ λέει ἡ Γραφὴ στὸν προοιμιακὸ ψαλμὸ ποὺ ἀκοῦμε στὸν ἑσπερινό· ὁ Θεὸς«ἐποίησε σελήνην εἰς καιρούς, ὁ ἥλιος ἔγνω τὴν δύσιν αὐτοῦ. ἔθουσκότος, καὶ ἐγένετο νύξ· ἐν αὐτῇ διελεύσονται πάντα τὰ θηρία τοῦ δρυμοῦ»(Ψαλμ.103,19-20).

Ἀλλὰ μὴ φοβᾶστε τὰ θηρία αὐτά. Πολὺ πιὸφοβερὰ εἶνε κάτι ἄλλα θηρία. Ποιά; Ρωτῆστετὴν ἀστυνομία καὶ τοὺς δικαστάς. Ἡ νύχτακυρίως εἶνε ἡ ὥρα τῶν ἐγκλημάτων. Τὴ νύχτα βγαίνουν οἱ ἐγκληματίες. Ὁ πόρνος, ὁ μοιχός, ὁ κλέφτης, ὁ διαρρήκτης, ὁ τρομοκράτης, ὁχαρτοπαίχτης θηρία εἶνε! Ὅπως εἶπε ἕναςἀρχαῖος φιλόσοφος, ἀπ᾽ ὅλα τὰ θηρία ποὺτρέφει ἡ γῆ τὸ ἀγριώτερο εἶνε ὁ ἄνθρωπος.

Τὰ θηρία λοιπόν, τὰ ἄλογα ἀλλὰ καὶ τὰ ἀνθρωπόμορφα, δροῦν τὴ νύχτα καὶ τρομοκρα-τοῦν. Στατιστικὲς δείχνουν μὲ νούμερα, ὅτι ἡαἰχμὴ τῆς ἐγκληματικότητος εἶνε τὰ μεσάνυχτα, τότε ἡ ἐγκληματικὴ δραστηριότης κορυφώνεται. Ἀλλὰ δὲν περιμέναμε νὰ μᾶς τὸ πῇ ἡ στατιστικὴ ἐπιστήμη, τὸ λέει ἡ Γραφή· Σῶσε με, Κύριε, ὥστε νὰ μὴ φοβηθῶ«ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ, …ἀπὸ πράγματος ἐν σκότει διαπορευομένου»(Ψαλμ.90,5-6).Γι᾽ αὐτὸ στὸν Πόντο εἶχαν ἱερὰ συνήθεια νὰ σηκώνωνται τὰ μεσάνυχτα και νὰ προσεύχωνται στὸ Θεό.

Ἀλλὰ τὸ τροπάριο τῆς Κασσιανῆς δὲν ὁμιλεῖ γιὰ φυσικὴ νύχτα· ὁμιλεῖ γιὰ νοητὴ νύχτα,γιὰ σκοτάδι ποὺ ἐπικρατεῖ στὴν ψυχὴ καὶ τὸ νοῦ καὶ ποὺ εἶνε ἀπείρως φοβερώτερο. Φθάνουμε ἔτσι τώρα στὸν πυθμένα τῆς ἀθλιότητος. Ποιά εἶνε αὐτὴ ἡ νύχτα;

Εἶνε ἡ«ἁμαρτία»! Ἡ ἁμαρτία εἶνε δεν τροπαμπάλαιο, ῥιζωμένο στὸ ὑποσυνείδητο, μὲ πολλὰ κλαδιὰ καὶ φύλλα ἀλλὰμὲ τρεῖς κυρίως μεγάλες διακλαδώσεις. Ἡ μία εἶνε ἡ φιληδονία (αὐτὸ ποὺ σήμερα λέγεται σέξ, ὁπανσεξουαλισμός, ἡ λύσσα γιὰ τὸν αἰσχρὸ ἔρωτα). Ἡ ἄλλη διακλάδωσις, πιὸ ἐπικίνδυνη,εἶνε ἡ φιλοδοξία (αὐτὸ ποὺ σήμερα ὠθεῖ στὸν ἀρριβισμό, στὸ νὰ θέλουν πολλοὶ ν᾽ ἀναρριχηθοῦν σὲ ἀξιώματα πατώντας καὶ ἐπὶ πτωμάτων). Καὶ ἡ τρίτη διακλάδωσις, ἡ ἀκόμη χειρότερη, εἶνε ἡ φιλαργυρία, ἡ μανία τῶν καπιταλιστῶν γιὰ μπίζνες καὶ τριάκοντα ἀργύρια.

Αὐτὰ τὰ τρία ἁμαρτωλὰ πάθη σκοτίζουντὴν ψυχή. Θὰ τὸ ἀκούσουμε τὴ Μεγάλη Πέμπτη· ὅταν ὁ Ἰούδας βγῆκε ἀπὸ τὸν μυστικὸ δεῖπνο γιὰ νὰ πάῃ νὰ ἐκτελέσῃ τὴν προδοσία,τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιο σημειώνει χαρακτηριστικῶς·«ἦν δὲ νύξ»(Ἰω. 13,30). Νύχτα φυσική; Ὄχι μόνο. Ἀπὸ κείνη τὴ στιγμὴ μπῆκε στὸσκοτάδι τοῦ πάθους. Καὶ ἡ Ἐκκλησία ψάλλει· «Ὅτε οἱ ἔνδοξοι μαθηταὶ ἐν τῷ νιπτῆρι τοῦδείπνου ἐφωτίζοντο, τότε Ἰούδας ὁ δυσσεβὴς φιλαργυρίαν νοσήσας ἐσκοτίζετο»(ἀπολ.Μ. Πέμπτ.). Οἱ μὲν«ἐφωτίζοντο», ὁ δὲ«ἐσκοτίζετο».

Ὅπως, ἀγαπητοί μου, μέσα στὴ νύχτα δὲνδιακρίνει κανεὶς καλά, ἔτσι καὶ μέσα στὸ σκοτάδι τῶν παθῶνὁ ἄνθρωπος τυφλώνεται. Ἕνας γνωστός μου, ποὺ μολονότι τυφλὸς σπούδασε δύο ἐπιστῆμες, θεολογία καὶ νομική, ἔχασε τὸ φῶς του στὰ δύσκολα χρόνια, διότι τὸν πυροβόλησε νύχτα κατὰ λάθος ὁ ἀδελφός του, νομίζοντας ὅτι εἶνε ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς!

Ὁ σκοτισμένος ἀπὸ τὰ πάθη κινδυνεύει νὰ χαθῇ τελείως. Στὸ χωριό μου κάποιος, ποὺ ἔλαβε μέρος στὴ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία ὡς λοχίας κ᾽ ἔφθασε μέχρι τὴν Ἄγκυρα, μοῦ ἔλεγε ὅτι κατὰ τὴν ὀπισθοχώρησι πλάγιασε κουρασμένος στὰ σκοτεινὰ σὲ κάποιο μέρος πάνω στὸ χῶμα καὶ τὸν πῆρε ἀμέσως ὁ ὕπνος – ὅσοι κάναμε στρατιῶτες τὸ ζήσαμε αὐτό. Τὸ πρωὶ ὅμως τρόμαξε·εἶχε κοιμηθῆ στὸ χεῖλος ἑνὸς γκρεμοῦ! Λίγο νὰ ἔγερνε, θὰ πήγαινε στὸ χάος. Τρομάξατε; Νὰ τρομάξουμε περισσότερο, διότι ὅλοι κοιμώμαστε κοντὰ στὸ γκρεμὸ τῆς ἁμαρτίας, τῆς πορνείας, τῆς μοιχείας κ.τ.λ..

Κοιμώμαστε!«Ψυχή μου ψυχή μου, ἀνάστα, τί καθεύδεις; τὸ τέλος ἐγγίζει καὶ μέλλεις θορυβεῖσθαι· ἀνάνηψον οὖν, ἵνα φείσηταί σου Χριστὸς ὁ Θεός, ὁ πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν»(κοντ.Μ.Καν.). Δηλαδή· «Ψυχή μου ψυχή μου,σήκω, γιατί κοιμᾶσαι; τὸ τέλος πλησιάζει καὶ θὰ σὲ ζώσῃ ἡ ἀγωνία· σύνελθε λοιπόν, γιὰ νὰ σὲ λυπηθῇ ὁ Χριστὸς ὁ Θεός, ποὺ εἶνε παντοῦ παρὼν καὶ γεμίζει τὰ σύμπαντα· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 9-4-1985 τὸ βράδυ μὲ ἄλλο τίτλο.

Εκ του βορβόρου των έργων μου ρύσαι με…..

Αναφορά στο περιεχόμενο και τα νοήματα της Μ. Τετάρτης

“Τη Αγία και Μεγάλη Τετάρτη της αλειψάσης τον Κύριον μύρω πόρνης γυναικός μνείαν ποιείσθαι οι θειότατοι πατέρες εθέσπισαν, ότι προ του σωτηρίου πάθους μικρόν τούτο γέγονε”. Αυτό είναι το συναξάρι αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι της Μεγάλης Τετάρτης. Πραγματικά η ευλογημένη αυτή ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδος είναι η κατ’ εξοχήν ημέρα της μετάνοιας. Οι άγιοι πατέρες όρισαν να θυμόμαστε και να τιμάμε αυτή τη μέρα μια αμαρτωλή γυναίκα, η οποία αποφάσισε να μετανοήσει ειλικρινά και εξωτερικεύοντας αυτή τη σωτήρια παρόρμησή της άλειψε τα πόδια του ελεήμονα Χριστού με πολύτιμο μύρο. Επειδή η μετάνοια είναι βασική προϋπόθεση για τη σωτηρία κάθε ανθρώπου, η μεγάλη μετάνοια της γυναικός αυτής αποτελεί λαμπρό παράδειγμα για κάθε πιστό και επειδή το γεγονός της μετάνοιας είναι ένας δύσκολος αγώνας και ένα επώδυνο πάθος αυτοταπείνωσης, καθόρισαν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας, να είναι αφιερωμένη η προηγούμενη ημέρα πριν τη σύλληψη του Κυρίου στην μετάνοια της πόρνης γυναικός.

Το γεγονός αυτό το διέσωσαν και οι τέσσερις Ευαγγελιστές (Ματθ.κστ΄6-13, Μαρκ.ιδ΄3-9, Λουκ.ζ΄36-50, Ιωάν.ιβ΄1-8) με κάποιες μικροδιαφορές στις διηγήσεις τους. Αναλυτικότερη και σαφέστερη είναι εκείνη του Λουκά. Ο Χριστός λίγο πριν το πάθος του, μετά την ανάσταση του Λαζάρου, σε κάποια πόλη προσκλήθηκε να δειπνήσει στο σπίτι κάποιου πλουσίου Φαρισαίου, ονόματι Σίμωνος. Και ενώ συνέτρωγε ο Χριστός με τους συνδαιτυμόνες του, μπήκε στην οικία μια αμαρτωλή γυναίκα, γνωστή πόρνη της περιοχής, έχοντας στα χέρια της ακριβότατο αγγείο γεμάτο με πολύτιμο και πανάκριβο μύρο. Πλησίασε το Χριστό, έχυσε ένας μέρος από το μύρο στην κεφαλή και το σώμα του Κυρίου και με το υπόλοιπο και τα ασταμάτητα δάκρυά της έβρεχε και έπλυνε τα πόδια του Χριστού. Τέλος έλυσε την πλούσια πλεξούδα των μαλλιών της και άρχισε να σκουπίζει τα άχραντα πόδια του Δασκάλου. Ο Χριστός έμεινε ατάραχος, όχι όμως και οι παραβρισκόμενοι. Ο μεν οικοδεσπότης φαρισαίος σκανδαλίσθηκε με τη θέα της πόρνης και ακόμα περισσότερο με το άγγιγμά της στο σώμα του Ιησού. Διερωτόταν, πως είναι δυνατόν, προφήτης όντας, ο καλεσμένος του ραβίνος να μην διαγνώσει ότι η γυναίκα αυτή είναι αμαρτωλή και να μην τη διώξει κακείν κακώς, όπως θα έκανε ο ίδιος και οι όμοιοί του φαρισαίοι. Ο φιλάργυρος και ανάξιος μαθητής του Χριστού, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, μέτρησε τη μεγάλη αξία του μύρου, το οποίο κατά τη γνώμη του “πήγε χαμένο”, ενώ θα μπορούσε να πουληθεί και να δοθεί δήθεν στους φτωχούς. Ουσιαστικά όμως ο μέλλων προδότης μαθητής δεν ενδιαφέρονταν για τους φτωχούς, αλλά για τη δική του τσέπη, γιατί ήταν κλέφτης. Ο Χριστός έδωσε απάντηση και στους δυο “σκανδαλισθέντες” από το γεγονός αυτό. Στον μεν φαρισαίο απάντησε πως η γυναίκα αυτή έδωσε περίσσια και εγκάρδια περιποίηση, σε αντίθεση με αυτόν που τον κάλεσε προφανώς τυπικά και επιδεικτικά στο σπίτι του. Στον δε δόλιο Ιούδα απάντησε πως τους φτωχούς θα τους έχουν πάντοτε μαζί τους και έχουν χρέος και καθήκον να τους ελεούν, όμως το μύρο ετούτο είναι δωρεά μιας πονεμένης καρδιάς προς τον ελεήμονα Κύριο του κόσμου. Το πολύτιμο μύρο ήταν μια μικρό δείγμα της μεγάλης μετάνοιας και ευγνωμοσύνης αυτής της γυναίκας. Έτσι γύρισε τέλος προς αυτή και της είπε “ αφέονται σου αι αμαρτίαι… η πίστις σου σέσωσε σε, πορεύου εις ειρήνην”. Τα τελευταία αυτά λόγια εξόργισαν περισσότερο τους συγκεντρωμένους, Ποίος είναι αυτός που μπορεί να συγχωρεί αμαρτίες ;

Ας δούμε πως ο μέγας ρήτορας της Εκκλησίας μας άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σχολιάζει το γεγονός αυτό. “ Προσέξτε λοιπόν, ω φιλόχριστοι, να καταλάβετε και να απολαύσετε την χρήσιμη διήγηση της καλής αυτής γυναικός, πως διάβηκε και έφτασε έως εκεί που ήθελε, χωρίς να την καλέσουν, πως πλησίασε εκεί που κάθονταν ο Κύριος και του εξομολογήθηκε μέσα από την καρδιά της όσα έπραξε, να δείτε πως δεν ντράπηκε ούτε φοβήθηκε η αντρειωμένη αυτή στην ψυχή την ταραχή των εκεί υπηρετούντων και τα δυσμενή σχόλια των παρισταμένων. Δεν τα έλαβε όλα αυτά καθόλου υπόψη της, αλλά σκέφτηκε και είπε από μόνη της, εάν εγώ δεν κάμω πραγματικά το πρόσωπό μου σαν σίδηρο ή χαλκό, δεν θα μπορέσω να σωθώ. Τώρα είναι καιρός να τρέξω και να κάμω τα πάνω κάτω. Τώρα είναι ευκαιρία να νικήσω εκείνον που με πολεμούσε ως τώρα, για να πάρω το στεφάνι της νίκης από τον φιλάνθρωπο Θεό. Τόσα χρόνια άρεσα στους ανθρώπους, τώρα είναι πρέπον να αρέσω στον Άγιο Θεό μου και με ψυχή καθαρή και αγία να καθαριστώ από Αυτόν. Εξαιτίας της μισητής αμαρτίας άρεσα στους ανθρώπους, από τώρα ας αρέσω στον ευεργέτη μου δια της μετανοίας. Τι να πάρω μαζί μου αλήθεια μαζί μου στη συνάντηση αυτή, προκειμένου να τύχω της προσοχής Του και να επιτύχω του σκοπού μου; Σε μένα φάνηκε καλό να πάρω σαν μικρό δώρο, να του το προσφέρω αυτό το ακριβό μύρο. Βαστάζοντας λοιπόν αυτό στα χέρια μου ας τρέξω κοντά του, και αν τυχόν με διώξει, μου φτάνει που μονάχα θα τον δουν τα μάτια μου, γιατί δεν είμαι άξια η δυστυχισμένη να μου δώσει συγχώρηση για τα τόσα πολλά και βαριά αμαρτήματά μου” (Μ. Συναξαριστής της Ορθ. Εκκλησίας, έκδ. Ματθαίου, τομ. ΙΓ΄σελ. 513).

Οι θείοι υμνογράφοι, θέλοντας να τονίσουν το σωτήριο νόημα της μετάνοιας της αμαρτωλής γυναικός, στόλισαν τις ιερές ακολουθίες της Μεγάλης Τετάρτης με μια ποιητική και μουσική πανδαισία ύψιστης αξίας. Η ακολουθία ιδιαίτερα του Όρθρου, σύμφωνα με επιφανείς λειτουργιολόγους, είναι από τις καλλίτερες ποιητικές συνθέσεις όλων των ακολουθιών του έτους. Τους ύμνους της Μ. Τετάρτης χαρακτηρίζουν οι πλούσιες εικόνες, οι διάλογοι και οι αντιθέσεις. Ο Όρθρος ξεκινάει με το γνωστό “Ιδού ο Νυμφίος έρχεται…” και ακολουθούν τα υπέροχα καθίσματα “Πόρνη προσήλθε σοι…”, “Ιούδας ο δόλιος φιλαργυρίαν ερών…” και το καταπληκτικό “Η πόρνη εν κλαυθμώ ανεβόα , οικτίρμων…”. Στο κοντάκιο παρουσιάζεται ο κάθε άνθρωπος αμαρτωλός σαν την πόρνη. Ο ιερός ποιητής παίρνει τη θέση της και ικετεύει στο Δεσπότη και Λυτρωτή Χριστό να τον ελεήσει, “Υπέρ την πόρνην αγαθέ, ανομήσας, δακρύων όμβρους (όπως εκείνη) ουδαμώς σοι προσήξα, αλλά σιγή δεόμενος προσπίπτω σοι, πόθω ασπαζόμενος τους αχράντους σου πόδας, όπως μοι την άφεσιν, ως Δεσπότης, παράσχης των οφλημάτων, κράζοντι, Σωτήρ, εκ του βορβόρου των έργων μου ρύσαι με”. Εξαίσιες ποιητικές συνθέσεις έργα του αγίου Κοσμά του Μελωδού, είναι τα τροπάρια των στιχηρών των αίνων. “Σε τον της Παρθένου Υιόν πόρνη επιγνούσα Θεόν…”, “Το πολυτίμητον μύρον η πόρνη έμιξε μετά δακρύων…”, “Ότε η αμαρτωλός προσέφερε το μύρον…”, “Ω της Ιούδα αθλιότητος! Εθεώρει την πόρνην φιλούσαν τα ίχνη και εκέπτετο δόλω της προδοσίας το φίλημα…”. Στα υπέροχα αυτά τροπάρια γίνεται αριστοτεχνική αντίθεση μεταξύ της μετανοούσας γυναικός και του μελλοντικού προδότη μαθητή Ιούδα. Ο ιερός ποιητής εξαίρει την μετάνοια της πόρνης και στηλιτεύει την προδοσία του μαθητή. Τα τροπάρια των αποστίχων είναι και αυτά καταπληκτικές ποιητικές συνθέσεις και είναι έργα του Βυζαντίου του Μελωδού. “Σήμερον ο Χριστός παραγίνεται εν τη οικία του Φαρισαίου…”, “Ήπλωσεν η πόρνη τα τρίχας σοι τω Δεσπότη, ήπλωσεν ο Ιούδας τας χείρας τοις παρανόμοις…”, “Προσήλθε γυνή δυσώδης και βεβορβορωμένη…”. Στο τέλος ψάλλεται ένα από τα κορυφαία ποιήματα όχι μόνο της Εκκλησίας μας, αλλά και γενικότερα της παγκοσμίου λογοτεχνίας. Πρόκειται για το γνωστότατο δοξαστικό “Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή…” και όπως είναι γνωστό σαν το τροπάριο της Κασσιανής, της μεγάλης αυτής βυζαντινής ποιήτριας, την οποία μερικοί αμαθείς την ταυτίζουν με την πόρνη που ασχολείται στον ύμνο της. Κανενός η ψυχή δεν μένει ασυγκίνητη στο άκουσμά του.

Αγαπητοί φίλοι και φίλες, η μορφή της μετανοούσας πρώην πόρνης γυναικός προβάλλει ως φωτεινό παράδειγμα προσωπικής συντριβής και μετάνοιας για τον κάθε άνθρωπο. Το μεγαλείο της χριστιανικής πίστεως έγκειται ακριβώς στη φιλανθρωπία και στο έλεος. Ο κάθε άνθρωπος είναι λίγο ή πολύ αμαρτωλός και χρήζει μετάνοιας. Ο πανοικτίρμων και φιλάνθρωπος Χριστός βρίσκεται έξω από κάθε καρδιά και κρούει συνεχώς την πόρτα για να μπει και να την κάνει διαμονή του. Εμείς καλούμαστε να του ανοίξουμε την ψυχή μας, δια της μετάνοιας, για να γίνουμε πλέον χριστοφόροι. Με ανοιχτή την πόρτα της καρδιάς μας διάπλατα στο Χριστό μπορούμε να τον ακολουθήσουμε στο εκούσιο Πάθος Του και τη λαμπροφόρο Ανάστασή Του, η οποία θα είναι και για μας συνανάσταση.

Λάμπρου Κ. Σκόντζου -Θεολόγου- Καθηγητού

Ι.Μ.Καισαριανής,Βύρωνα και Υμηττού

Μεγάλη Τρίτη – Τα Τάλαντα

Η Μεγάλη Τρίτη είναι για την Εκκλησία αφορμή να θυμηθούμε την 

παραβολή των ταλάντων. Κάποιος άρχοντας πραγματοποιεί ένα μακρινό

 ταξίδι, και πριν φύγει μοιράζει στους δούλους του τμήματα από την

 περιουσία του. Μετά την επιστροφή του οι δούλοι του δίνουν λογαριασμό.

Αυτός που πήρε πέντε τάλαντα, εργάστηκε και παραδίδει συνολικά

 δέκα, αυτό που πήρε δύο παραδίδει τέσσερα, ενώ αυτός που πήρε ένα, 

το επιστρέφει, διότι θεωρεί ότι ο κύριος του είναι σκληρός και θέλει 

να θερίσει εκεί που δεν έσπειρε. Τότε ο άρχοντας διατάσσει να του 

πάρουν το τάλαντο και να το δώσουν σ’ αυτόν που έχει τα δέκα και

 να τον τιμωρήσουν, αποκόπτοντάς τον ουσιαστικά από την κοινωνία 

με τους άλλους!
Στον οίκο του συναξαριού της ημέρας διαβάζουμε μια ενδιαφέρουσα

 φράση που απευθύνεται στον καθέναν από μας: 

“Το δοθέν σοι τάλαντον φιλοπόνως έργασαι”. 

Το χάρισμα, γιατί αυτό είναι το τάλαντο, που έχει ο καθένας μας,

 ας εργαστεί με φιλοπονία, με επιμέλεια και με προθυμία, να το αξιοποιήσει.

 Τα χαρίσματα είναι πολύτιμα δώρα του Θεού στον κάθε άνθρωπο και 

υπάρχουν, σ’ άλλον περισσότερα και σ’ άλλον λιγότερα, αλλά πάντως 

δίδονται σε όλους. Το ερώτημα είναι κατά πόσον αξιοποιούνται.
Συνήθως, οι άνθρωποι νιώθουν περήφανοι για τις ικανότητές τους.

 Είναι αλήθεια πως πολλοί αγωνίζονται σκληρά για να πετύχουν στη

 ζωή τους, όχι μόνο επαγγελματικά. Το καλό όνομα, η αποδοχή

 και η υπόληψη της κοινωνίας προς τα ανθρώπινα πρόσωπα, εξαιτίας 

της ηθικής τους συμπεριφοράς και της προσπάθειάς τους να είναι 

“καλοί καγαθοί”, αποτελούν σπουδαία κίνητρα στον αγώνα της ζωής.

 Ωστόσο, ταυτόχρονα με τις ικανότητες, εμφιλοχωρεί στον κόπο και

 μια εγωιστική διάθεση, η οποία καθιστά το χάρισμα όχι αφορμή 

προσφοράς και θυσίας, αλλά αφορμή υπερηφάνειας και μονομέρειας.
Ο πετυχημένος άνθρωπος συχνά θεωρεί τον εαυτό του φορέα 

τελειότητας. Το χάρισμα δεν γίνεται αφορμή ελευθερίας, προσφοράς, 

ενδιαφέροντος για τον άλλο, αλλά μόνο ικανοποίησης του 

συμφέροντος και της φιλοδοξίας, ενώ άλλοτε υπάρχει η αίσθηση

 της κτητικότητας, ότι το χάρισμα μας ανήκει και μπορούμε να το

 διαθέσουμε όπως εμείς θέλουμε. Γι’ αυτό κι όταν τα 

χαρίσματα αμφισβητούνται, θιγόμαστε ακόμη περισσότερο.
Η Εκκλησία προτείνει στον άνθρωπο να συνειδητοποιήσει 

πως ό,τι ξεχωριστό έχει, του δόθηκε από τον Θεό για να το

 καλλιεργήσει προς όφελος δικό του, αλλά κυρίως, προς 

όφελος των άλλων. Γι’ αυτό δεν δέχεται ούτε τον εγωιστικό 

εγκλωβισμό στην αυτάρκεια των χαρισμάτων, ούτε την 

χρήση τους προς δόξαν του έχοντος, αλλά την λειτουργία 

του χαρίσματος προς όφελος της κοινότητας, των πολλών,

 της σύναξης. Η Εκκλησία δεν θέλει τον άνθρωπο εγκλωβισμένο

 στον ατομισμό, αλλά ζητά από τον καθένα την κοινωνική 

συνείδηση και προσφορά που θα τον κάνει να ζει για τους 

άλλους, και τους άλλους να ζουν γι’ αυτόν!
Η εποχή μας είτε θεοποιεί τους χαρισματικούς ανθρώπους, 

εγκλωβίζοντάς τους στον εγωισμό και την κενοδοξία, είτε

 ισοπεδώνει τα χαρίσματα καθιστώντας τον άνθρωπο αριθμό 

στην απρόσωπη μάζα. 

Αν η κοινωνία μας συνειδητοποιήσει πόσο σπουδαίο είναι τα

 χαρίσματα να ελευθερώνουν τον έχοντα, αλλά και τον κόσμο,

 μέσα από την σωστή χρήση τους και την προσφορά,

 αλλά κυρίως μέσα από την αναφορά στο Θεό, τότε μέσα 

από αυτή την υγιή ταπείνωση της σχέσης με το Θεό 

το τάλαντο θα αξιοποιηθεί φιλοπόνως. Και τότε πραγματικά,

 “θα εισέλθουμε εις την χαράν του Κυρίου μας”, δηλαδή στην 

κοινωνία της αγάπης και της προσφοράς, στην κοινωνία της

 ελευθερίας από την αυτάρκεια και τον εγωισμό…

*Ο π. Σπυρίδωνας είναι ιεροκήρυκας της Ι.Μ. Κ.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ ΕΣΠΕΡΑΣ (ΟΡΘΡΟΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗΣ) π.ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΟΡΜΠΑΡΑΚΗΣ

῾Ἡ πρώην ἄσωτος γυνή, ἐξαίφνης σώφρων ὤφθη, μισήσασα τά ἔργα τῆς αἰσχρᾶς ἁμαρτίας 

καί ἡδονάς τοῦ σώματος, διενθυμουμένη τήν αἰσχύνην τήν πολλήν καί κρίσιν τῆς κολάσεως,

 ἥν ὑποστῶσι πόρνοι καί ἄσωτοι. ῟Ων περ πρῶτος πέλω, καί πτοοῦμαι, ἀλλ᾽ ἐμμένω τῇ φαύλῃ 

συνηθείᾳ ὁ ἄφρων. Ἡ πόρνη δέ γυνή, καί πτοηθεῖσα καί σπουδάσασα ταχύ, ἦλθε βοῶσα πρός 

τόν Λυτρωτήν: Φιλάνθρωπε καί οἰκτίρμον, ἐκ τοῦ βορβόρου τῶν ἔργων μου ῥῦσαί με᾽ 

(οἶκος τοῦ κοντακίου τοῦ ὄρθρου).

       Ἡ ἑσπερινή ἀκολουθία τῆς Μεγάλης Τρίτης, κατά τήν ὁποία μετέχουμε στήν ὀρθρινή

 ἀκολουθία τῆς Μ. Τετάρτης, σφραγίζεται ἀπό τό τροπάριο τῆς ἁγίας Κασσιανῆς, 

περιεχόμενο τοῦ ὁποίου εἶναι ἡ συγκλονιστική μετάνοια τῆς πόρνης γυναίκας τοῦ Εὐαγγελίου, 

ἡ ὁποία προσῆλθε στόν ᾽Ιησοῦ Χριστό μέ πολύτιμο μύρο, προκειμένου νά ἀλείψει μέ αὐτό τά

 ἄχραντα πόδια Του, ὡς ἔκφραση εὐγνωμοσύνης γιά τήν ἀγάπη μέ τήν ὁποία τήν δέχτηκε

 καί τήν περιέβαλε καί γιά τή συγχώρηση βεβαίως πού εἰσέπραξε ἀπό Αὐτόν. Κι εἶναι βεβαίως 

περιττό καί νά ὑπενθυμίσουμε ὅτι ἡ ἁγία Κασσιανή, μεγάλη ἁγία καί ποιήτρια τῆς ᾽Εκκλησίας 

μας τοῦ ἔνατου μ.Χ. αἰώνα, δέν ἔχει καμμία σχέση πρός τήν πόρνη αὐτή, πέραν τοῦ γεγονότος

 ὅτι ἡ ἁγία χρησιμοποίησε τό περιστατικό τοῦ Εὐαγγελίου γιά νά τό ἀποδώσει μέ ὑψηλότατη 

ποιητική εὐαισθησία καί νά τό παραδώσει ἔτσι στό πλήρωμα τῆς ᾽Εκκλησίας στούς αἰῶνες,

 προκαλώντας πάντοτε, μέχρι καί σήμερα, κατάνυξη καί διάθεση μετανοίας σέ κάθε καλοδιάθετη

 ψυχή. Κι αὐτός εἶναι ἀκριβῶς ὁ ἕνας λόγος πού ἡ ᾽Εκκλησία μας μᾶς προβάλλει τό περιστατικό: 

νά μιμηθεῖ ὁ κάθε ἄνθρωπος τή μετάνοια αὐτῆς τῆς γυναίκας, ἐνῶ ἀπό τήν ἄλλη τό προβάλλει τή

 Μεγάλη ῾Εβδομάδα καί γιά λόγους ἱστορικούς, σύμφωνα μέ τό συναξάρι τῆς ἡμέρας: ῾

ὅτι μικρόν πρό τοῦ Πάθους τοῦτο γέγονε᾽. Μιά προσέγγιση στή διαδικασία τῆς μετάνοιας 

τῆς γυναίκας αὐτῆς, πέραν τοῦ τροπαρίου τῆς Κασσιανῆς, μᾶς δίνει ὁ παραπάνω οἶκος τοῦ 

κοντακίου τῆς ἀκολουθίας.

       1. ῾Ἡ πρώην ἄσωτος Γυνή, ἐξαίφνης σώφρων ὤφθη᾽. Ἡ πρώην ἄσωτη γυναίκα, ξαφνικά

 φάνηκε σώφρων. Τί προκάλεσε τή συνταρακτική μεταστροφή της, πού συνιστᾶ βεβαίως 

παραδοξότητα, ὅταν μάλιστα γνωρίζει κανείς τήν καταστροφική δύναμη τῆς συνήθειας;

 Γιατί πολλοί ἐπιθυμοῦν τήν ἀλλαγή τῆς ἁμαρτωλῆς ζωῆς τους, μή ἀντέχοντας τίς συνέπειες

 τῆς ἁμαρτίας –῾τά γάρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος᾽ καί ῾θλίψις καί στενοχωρία παντί τῷ 

ἐργαζομένῳ τό κακόν᾽ -  ἀλλά στήν πράξη διαπιστώνουν τήν ἀδυναμία τῆς θέλησής τους 

γιά νά τό κατορθώσουν - ὅ,τι δραματικά ἐπισημαίνει καί ὁ ὑμνογράφος: ῾ἐμμένω τῇ φαύλῃ 

συνηθείᾳ ὁ ἄφρων᾽! Ὁ ὑμνογράφος μᾶς καθοδηγεῖ ἐν προκειμένῳ: ἡ γυναίκα μεταστράφηκε 

῾μισήσασα τά ἔργα τῆς αἰσχρᾶς ἁμαρτίας καί τάς ἡδονάς τοῦ σώματος᾽, γενόμενη ἔτσι παράδειγμα

 καί γιά ὅλους τούς πιστούς. Κι αὐτό σημαίνει: κανείς δέν μπορεῖ νά μετανοήσει καί νά γίνει σώφρων,

 νά μπορεῖ δηλαδή νά ζεῖ μέ ἐγκράτεια, ἔχοντας τόν ἔλεγχο τῶν ψεκτῶν παθῶν του καί καθοδηγούμενος

 ἀπό τόν ἡγεμόνα νοῦ, ἄν δέν σταθεῖ ἀρνητικά πρός τήν αἰσχρή ἁμαρτία καί δέν ἀναπτύξει τό

 λεγόμενο ἅγιο μίσος πρός τίς ἡδονές τοῦ σώματος. Καί τοῦτο γιατί ἡ ἐμμονή στίς ἡδονές σημαίνει 

τόν παθολογικό ἔρωτα τοῦ ἀνθρώπου καί τήν ἐμπλοκή του πρός τόν κόσμο τῆς ἁμαρτίας, ἄρα τήν

 ἀδυναμία θέας τοῦ Θεοῦ. ῾Οὐδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν᾽! Σχέση μέ τόν Θεό καί

 δουλεία στήν ἁμαρτία εἶναι καταστάσεις ἀσυμβίβαστες. Ὅπως τό διατυπώνει ὁ μεγάλος

 σύγχρονος Γέροντας Σωφρόνιος:῾Ἡ ὁλοκληρωτική μετάνοια μᾶς ἀποσπᾶ ἀπό τό θανάσιμο

 ἐναγκαλισμό τοῦ ἐγωκεντρικοῦ ἀτομισμοῦ καί εἰσάγει στή θεωρία τῆς θείας παγκοσμιότητος 

τοῦ Χριστοῦ, ῾τοῦ ἀγαπήσαντος ἡμᾶς εἰς τέλος᾽ (πρβλ. ᾽Ιωάν. ιγ´1). Ὅταν μισήσουμε τούς ἑαυτούς 

μας λόγω τῆς ζωντανῆς μέσα μας κακίας, τότε διανοίγονται σέ μᾶς οἱ ἀτέρμονες ὁρίζοντες 

τῆς ἐντεταλμένης ἀγάπης᾽. Καί παρακάτω: ῾Τί θέλω κατ᾽ οὐσίαν νά πῶ μέ ὅλα αὐτά; Αὐτό ἀκριβῶς:

 Διά τῆς δοθείσης σέ μένα μετανοίας, μέχρι καί τοῦ αὐτομίσους, ἔλαβα χωρίς νά τό περιμένω πεῖρα

 θαυμαστῆς εἰρήνης, καί τό ἄκτιστο Φῶς μέ περιέβαλε, εἰσέδυσε μέσα μου, ἔκανε καί μένα φῶς 

ὅμοιο πρός Αὐτό καί μοῦ ἔδωσε νά ζήσω τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ τῆς ᾽Αγάπης, Βασιλεία, τῆς ὁποίας

 ῾οὐκ ἔσται τέλος᾽ (῾᾽Οψόμεθα τόν Θεόν καθώς ἐστιν᾽).

       2. Τί προκαλεῖ μέ τή σειρά του τό μίσος αὐτό κατά τῆς ἁμαρτίας, σύμφωνα μέ τόν ὑμνογράφο; 

Δύο τινά: (1) ἡ κρίση τῆς κολάσεως καί ἡ ντροπή πού τή συνοδεύει - ῾διενθυμουμένη τήν αἰσχύνην 

τήν πολλήν καί κρίσιν τῆς κολάσεως, ἥν ὑποστῶσι πόρνοι καί ἄσωτοι᾽- καί (2) ἡ ἐπίγνωση τῆς 

ἀγάπης καί τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ - ῾Φιλάνθρωπε καί οἰκτίρμον,..ρῦσαί με᾽. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος

 μέ ἄλλα λόγια ἀποκτᾶ ἐπίγνωση τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, κάτι πού ἀποτελεῖ χάρη δική Του, 

προσφερόμενη ὅμως σ᾽ ἐκείνους πού ἔστω καί στήν κατάσταση τῆς ἁμαρτίας διατηροῦν

 κάποια ψήγματα ἀγαθά - ἄς θυμηθοῦμε ἐδῶ αὐτό πού ἔλεγε ὁ Γέροντας Πορφύριος, ὅτι βεβαίως 

ὁ Θεός δίνει τήν ἀγάπη Του σέ ὅλους, ἀλλά θέλει γιά νά γίνει αὐτή ἡ ἀγάπη Του αἰσθητή κάτι 

ἐλάχιστο ἀπό τόν ἄνθρωπο, μιά ἐπιθυμία του νά θελήσει κι αὐτός τήν ἀγάπη αὐτή - 

τόσο καί θέλγεται ἀπό ᾽Εκεῖνον καί στρέφεται ἐν μετανοίᾳ σέ Αὐτόν. Κι ἄν δέν ὑπάρχει ἡ

 ἀγάπη αὐτή, ἐκεῖνο πού μπορεῖ λίγο νά τόν συνετίσει καί νά τόν ξυπνήσει εἶναι ὁ φόβος 

γιά τήν κόλαση καί ἡ ντροπή πού ὁ ἄνθρωπος θά νιώσει τότε μπροστά στήν κρίση τοῦ Θεοῦ

, γεγονός πού συνιστᾶ κι αὐτό χαρισματική κατάσταση, κατώτερο θά λέγαμε σκαλοπάτι τῆς ἀγάπης.

 Ἡ πόρνη γυναίκα ἔνιωσε τίς χαρισματικές αὐτές καταστάσεις, τοῦ φόβου καί τῆς ἀγάπης, 

γεγονός πού τίς φανέρωσε μέ τή σπουδή τῆς στροφῆς της πρός τόν Λυτρωτή -

 ῾ἡ πόρνη δέ γυνή, καί πτοηθεῖσα καί σπουδάσασα ταχύ, ἦλθε βοῶσα πρός τόν Λυτρωτήν᾽. 

Κι εἶναι εὐνόητο ὅτι τά στάδια αὐτά τῆς μετανοίας, ὅπως μᾶς τά προσφέρει ὁ ὑμνογράφος

 μέσα ἀπό τό παράδειγμα τῆς γυναίκας τοῦ Εὐαγγελίου, εἶναι ἀσφαλῶς τά ἴδια στάδια 

πού μᾶς προβάλλει ἡ κλασικότερη παραβολή τοῦ Κυρίου στό θέμα αὐτό: ἡ παραβολή 

τοῦ ἀσώτου. Ὅ,τι ἔκανε ὁ ἄσωτος – συναίσθηση τῆς ἁμαρτίας του καί στροφή στήν ἀγάπη 

τοῦ Πατέρα -  τό ἴδιο βλέπουμε νά κάνει καί ἡ ἄσωτος γυναίκα. Τό ἕνα εἶναι παραβολή, 

τό ἄλλο πραγματικότητα. Τό ἀποτέλεσμα ὅμως εἶναι τό ἴδιο: ἡ ἀνοιχτή ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ 

πού μᾶς συγχωρεῖ καί μᾶς ἐξυψώνει σέ παιδιά Του.

π.Γεώργιος Δορμπαράκης

Μ. Δευτέρα, Μ. Τρίτη, Μ. Τετάρτη: Το τέλος. π. Αλέξανδρος Σμέμαν

 Αυτές οι τρεις ημέρες, τις οποίες η Εκκλησία ονομάζει Μεγάλες και Άγιες, έχουν, μέσα στο λειτουργικό κύκλο της Μεγάλης Εβδομάδας, ένα καθοριστικό σκοπό. Τοποθετούν όλες τις ιερές ακολουθίες στην προοπτική του Τέλους, μάς υπενθυμίζουν το εσχατολογικό νόημα του Πάσχα.

Συχνά η Μεγάλη Εβδομάδα χαρακτηρίζεται σαν περίοδος γεμάτη με «ωραιότατες παραδόσεις» και «έθιμα», σαν ξεχωριστό τμήμα του εορτολογίου μας. Τα ζούμε όλα αυτά από την παιδική μας ηλικία σαν ένα ελπιδοφόρο γεγονός που γιορτάζουμε κάθε χρόνο, θαυμάζουμε την ομορφιά των ακολουθιών, τις επιβλητικές πομπές και προσβλέπουμε με κάποια ανυπομονησία στο Πασχαλινό τραπέζι… Και ύστερα, όταν όλα αυτά τελειώσουν, ξαναρχίζουμε την κανονική μας ζωή.

Αλλά άραγε καταλαβαίνουμε πως όταν ο κόσμος αρνήθηκε τον Σωτήρα του, όταν ο Ιησούς «ήρξατο αδημονείν» και έλεγε: «περίλυπος εστιν η ψυχή μου έως θανάτου», και όταν πέθανε στο Σταυρό, τότε η «κανονική ζωή» σταμάτησε; Δεν είναι πια δυνατόν να υπάρξει «κανονική ζωή» γιατί ακριβώς αυτοί που φώναζαν «Σταύρωσον Αυτόν!», αυτοί που Τον έφτυναν και Τον κάρφωναν στο Σταυρό ήταν… «κανονικοί άνθρωποι». Τον μισούσαν και Τον σκότωσαν ακριβώς γιατί τους τάραξε, τους χάλασε την «κανονική» ζωή τους. Και ήταν πραγματικά ένας τέλεια «κανονικός» κόσμος αυτός που προτίμησε το σκοτάδι και το θάνατο από το φως και τη ζωή… Με το θάνατο όμως του Χριστού ο «κανονικός» κόσμος και η «κανονική» ζωή καταδικάστηκαν αμετάκλητα. Ή μάλλον, θα λέγαμε ότι αποκαλύφθηκε η αληθινή, η ανώμαλη φύση τους, η ανικανότητά τους να δεχθούν το Φως, αποκαλύφθηκε η τρομερή δύναμη του κακού μέσα τους. «Νυν κρίσις εστιν του κόσμου τούτου, νυν ο άρχων του κόσμου τούτου εκβληθήσεται έξω». (Ιω. 12, 31).

Το Πάσχα σημαίνει το τέλος «αυτού του κόσμου». Με το Θάνατο και την Ανάσταση του Ιησού Χριστού συντελέστηκε αυτό το τέλος, που μπορεί να διαρκέσει εκατοντάδες αιώνες, χωρίς να αλλοιώνει τη φύση του χρόνου τον οποίο ζούμε σαν «έσχατο καιρό». «Και οι χρώμενοι τω κόσμω τούτω ως μη καταχρώμενοι, παράγει γαρ το σχήμα του κόσμου τούτου.» (Α’ Κορ. 7, 31).

Η λέξη Πάσχα σημαίνει πέρασμα, διάβαση. Η γιορτή της Διάβασης (Πάσχα) ήταν για τους Εβραίους η ετήσια ανάμνηση όλης της ιστορίας της σωτηρίας τους, της σωτηρίας σαν πέρασμα από τη σκλαβιά των Αιγυπτίων στην ελευθερία, από την εξορία στη γη της επαγγελίας. Ήταν επίσης η προσδοκία της τελικής διάβασης στη Βασιλεία του Θεού. Και ο Ιησούς Χριστός έγινε η εκπλήρωση αυτού του Πάσχα, έγινε το Πέρασμα. Αυτός πραγματοποίησε την τελική διάβαση από το θάνατο στη ζωή από τούτο τον «παλαιό κόσμο» στον «καινό κόσμο», στον «καινό χρόνο» της Βασιλείας του Θεού. Ο Χριστός έδωσε και σε μάς τη δυνατότητα για μια τέτοια διάβαση. Ζώντας «εν τω κόσμω τούτω» μπορούμε ταυτόχρονα να μην είμαστε «εκ του κόσμου τούτου», δηλαδή να ελευθερωθούμε από τη σκλαβιά στο θάνατο και την αμαρτία και να συμμετέχουμε στον «επερχόμενο αιώνα». Για να γίνει αυτό θα πρέπει και μεις επίσης να πραγματοποιήσουμε τη δική μας, την προσωπική διάβαση, να καταδικάσουμε τον παλαιό Αδάμ μέσα μας, να «ενδυθούμε» τον Χριστό – αυτό δηλαδή που γίνεται στο βάπτισμα με την τριπλή κατάδυση και που είναι σύμβολο θανάτου – και να ζήσουμε την αληθινή ζωή εν Θεώ…

Μόνον έτσι το Πάσχα δεν γίνεται μια ετήσια ανάμνηση – ιεροπρεπής και ωραία- γεγονότων του παρελθόντος. Αλλά είναι το Γεγονός που μας προσφέρθηκε και αποτελεσματικά μάς αποκαλύπτει ότι ο παρών κόσμος μας, ο χρόνος μας η ζωή μας έφτασαν στο Τέλος τους και ταυτόχρονα μάς αναγγέλει την Αρχή της νέας ζωής…

Οι τρεις, λοιπόν, πρώτες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας έχουν σαν σκοπό να μάς παρουσιάσουν, σαν πρόκληση, αυτό το εσχατολογικό νόημα του Πάσχα και να μάς προετοιμάσουν να το καταλάβουμε και να το αποδεχτούμε.

1. Η εσχατολογική αυτή πρόκληση αποκαλύπτεται πρώτα- πρώτα με το κοινό και για τις τρεις ημέρες, τροπάριο:

«Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός

και μακάριος ο δούλος, ον ευρήσει γρηγορούντα

ανάξιος δε πάλιν, ον ευρήσει ραθυμούντα.

Βλέπε ουν ψυχή μου, μη τω ύπνω κατενεχθής,

ίνα μη τω θανάτω παραδοθής,

και της Βασιλείας έξω κλεισθής

αλλά ανάνηψον κράζουσα

Άγιος, Άγιος, Άγιος ει ο Θεός

δια της Θεοτόκου, ελεήσον ημάς».

Το «μέσον της νυκτός» (μεσονύκτιο) είναι η στιγμή κατά την οποία η ημέρα φτάνει στο τέλος της και μια νέα ημέρα αρχίζει. Ακριβώς γι’ αυτό το μεσονύκτιο γίνεται το σύμβολο του χρόνου στον οποίο ζούμε σαν χριστιανοί. Γιατί η Εκκλησία από τη μια πλευρά ζει μέσα σ’ αυτό τον κόσμο συμμετέχοντας στις αδυναμίες του και σ’ όλες τις τραγωδίες. Από την άλλη πλευρά η αληθινή της ύπαρξη δεν είναι «εκ του κόσμου τούτου», γιατί είναι η Νύμφη του Χριστού και η αποστολή της είναι να αναγγείλει και να αποκαλύψει τη Βασιλεία του Θεού και την «καινή ημέρα». Η ζωή της είναι μια αιώνια αναμονή, μια συνεχής και άγρυπνη προσδοκία αυτής της νέας Ημέρας… Αλλά εμείς ξέρουμε πολύ καλά πόσο ισχυρός είναι ο δεσμός μας με την «παλαιά ημέρα», με τον κόσμο, με τα πάθη του και τις αμαρτίες. Ξέρουμε πόσο βαθιά ακόμα ανήκουμε στον «κόσμο τούτο». Είδαμε το φως, γνωρίσαμε τον Χριστό, ακούσαμε για την ειρήνη, τη χαρά, τη νέα «εν Χριστώ ζωή» και παρ’ όλα αυτά ο κόσμος μάς κρατάει σκλάβους του. Αυτή η αδυναμία, αυτή η συνεχής προδοσία του Χριστού, αυτή η ανικανότητα να δώσουμε ολόκληρη την αγάπη μας στο μόνο πραγματικό αντικείμενο αγάπης, εκφράζονται τέλεια στο εξαποστειλάριο των τριών αυτών ημερών:

«Το νυμφώνα σου βλέπω,

Σωτήρ μου, κεκοσμημένον,

και ένδυμα ουκ έχω,

ίνα εισέλθω εν αυτώ

λάμπρυνόν μου την στολήν της ψυχής,

Φωτοδότα και σώσον με».

2. Το ίδιο θέμα παρουσιάζεται στα Ευαγγελικά αναγνώσματα αυτών των ημερών. Πρώτα απ’ όλα ολόκληρο το κείμενο των τεσσάρων Ευαγγελίων (ως το Ιω. 13, 31) διαβάζεται στις Ώρες ο Σταυρός είναι η ολοκλήρωση της ζωής και της διακονίας του Ιησού Χριστού. Δίνει το κλειδί για τη βαθύτερη κατανόηση αυτής της ζωής. Καθετί στο Ευαγγέλιο οδηγεί σ’ αυτή την έσχατη ώρα του Ιησού και όλα γίνονται κατανοητά μέσα σ’ αυτό το φως. Γι’ αυτό κάθε ακολουθία αυτών των ημερών έχει ειδικό Ευαγγελικό ανάγνωσμα:


Μεγάλη Δευτέρα

Στον όρθρο διαβάζεται από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου (21, 18- 43) η ιστορία της «ξηρανθείσας συκής». Η συκιά εδώ είναι το σύμβολο του κόσμου που δημιουργήθηκε από τον Θεό να φέρει πνευματικούς καρπούς και απέτυχε ν’ ανταποκριθεί στο Δημιουργό του.

Στην Ακολουθία των Προγιασμένων Δώρων διαβάζονται από το 24ο κεφάλαιο του Ματθαίου οι στίχοι 3- 35 οι οποίοι αναφέρονται στα σημεία της έλευσης του Κυρίου και της συντέλειας του κόσμου. Είναι μια εσχατολογική απάντηση του Ιησού Χριστού στην ερώτηση των μαθητών Του, και προαναγγέλει το Τέλος, τα Έσχατα. «Ο ουρανός και η γη παρελεύσονται, οι δε λόγοι μου ου μη παρέλθωσι…»


Μεγάλη Τρίτη

Στον Όρθρο διαβάζεται από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου (22, 15- 23, 39) η καταδίκη των Φαρισαίων. Τα πολλά «ουαί» για την τυφλή και υποκριτική θρησκεία αυτών οι οποίοι νομίζουν ότι είναι αρχηγοί των ανθρώπων και το φως του κόσμου, αλλά στην ουσία «κλείουν την Βασιλείαν των ουρανών έμπροσθεν των ανθρώπων…»

Στην Ακολουθία των Προηγιασμένων Δώρων συνεχίζεται η ανάγνωση από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου στα κεφάλαια 24 (36) 24 και 26 (2). Και εδώ πάλι γίνεται λόγος για τα Έσχατα, για το Τέλος. Γι’ αυτό μιλούν και οι παραβολές που χαρακτηρίζονται «παραβολές των Εσχάτων». Είναι η παραβολή των δέκα παρθένων. «Πέντε εξ αυτών ήσαν φρόνιμοι» και είχαν πάρει μαζί με τις λαμπάδες τους και αρκετό λάδι, «πέντε ήσαν μωραί», οι λαμπάδες τους έσβυσαν και δεν έγιναν δεκτές στο γαμήλιο δείπνο. Η άλλη παραβολή είναι των ταλάντων. Δεν χρησιμοποιούνται τα τάλαντα που έδωσε στον καθένα ο Κύριος. «Γρηγορείτε ουν, ότι ουκ οίδατε την ημέραν ουδέ την ώραν εν η ο υιός του ανθρώπου έρχεται». Και τέλος διαβάζουμε για την ημέρα της μέλλουσας κρίσης.


Μεγάλη Τετάρτη

Στον Όρθρο το Ευαγγελικό ανάγνωσμα είναι από τον Ιωάννη (12, 17 – 50). Αναφέρεται σ’ αυτούς που αρνήθηκαν τον Χριστό και κάνει την εσχατολογική προειδοποίηση: «Νυν κρίσις εστί του κόσμου… Ο αθετών εμέ και μη λαμβάνων τα ρήματά μου, έχει τον κρίνοντα αυτόν, ο λόγος ον ελάλησα, εκείνος κρίνει αυτόν εν τη εσχάτη ημέρα».

Στην Ακολουθία των Προηγιασμένων Δώρων διαβάζεται στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου (26, 6 -16) η ιστορία της γυναίκας που με πολύτιμα μύρα έλουσε τα πόδια του Ιησού Χριστού. Αυτή η γυναίκα με τούτη την πράξη της είναι η εικόνα της αγάπης και της μετάνοιας, μοναδικά μέσα για την ένωσή μας με τον Χριστό.

3. Τα Ευαγγελικά αναγνώσματα βρίσκουν τέλεια ερμηνεία και ανάπτυξη στην υμνολογία αυτών των ημερών. Τα στιχηρά και τριώδια (σύντομοι κανόνες από τρεις ωδές που ψάλλονται στον Όρθρο) αναλύουν τα Ευαγγελικά νοήματα. Μια προειδοποίηση, προτροπή διατρέχει όλους αυτούς τους ύμνους: το τέλος, η κρίση έρχεται… ας προετοιμαστούμε ανάλογα…

«Έρχόμενος ο Κύριος προς το εκούσιον Πάθος,

τοις αποστόλοις έλεγεν εν τη οδώ

ιδού αναβαίνομεν εις Ιεροσόλυμα,

και παραδοθήσεται ο Υιός του ανθρώπου,

καθώς γέγραπται περί αυτού.

Δευτέ ουν και ημείς

κεκαθαρμένοις διανοίαις,

συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν

και νεκρωθώμεν δι’ αυτόν ταις του βίου ηδοναίς

ίνα και συζήσωμεν αυτώ

και ακούσωμεν βοώντος αυτού

Ουκέτι εις την επίγειον Ιερουσαλήμ, δια το παθείν,

αλλά αναβαίνω προς τον Πατέρα μου

και Πατέρα υμών, και Θεόν μου, και Θεόν υμών

Και συνανυψώ υμάς εις την άνω Ιερουσαλή,

Εν τη Βασιλεία των Ουρανών.»

(Στιχηρό από τους Αίνους του Όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας)

«Ιδού σοι το τάλαντον ο Δεσπότης

εμπιστεύει, ψυχή μου

φοβώ δέξαι το χάρισμα,

δάνεισαι τω δεδωκότι, διάδος πτωχοίς

και κτήσαι φίλον τον Κύριον

ίνα στης εκ δεξιών αυτού,

όταν έλθη εν δόξη και ακούσης μακαρίας φωνής.

Είσελθε δούλε, εις την χαράν του Κυρίου σου.

Αυτής αξίωσόν με, Σωτήρ, τον πλανηθέντα,

Δια το μέγα σου έλεος.»

(Δοξαστικό των Αίνων στον Όρθρο της Μεγάλης Τρίτης).

4. Στη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής τα δυο βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης που διαβάζονται στους Εσπερινούς είναι η Γένεση και οι Παροιμίες. Με την αρχή της Μεγάλης Εβδομάδας αντί γι’ αυτά έχουμε τα βιβλία «Έξοδος» και «Ιώβ», πάλι από την Παλαία Διαθήκη. Η Έξοδος είναι η ιστορία της σωτηρίας του Ισραήλ, της ελευθερίας του από την σκλαβιά των Αιγυπτίων, η ιστορία δηλαδή της Διάβασης των Εβραίων. Αυτή η ιστορία προετοιμάζει και μάς να κατανοήσουμε την έξοδο του Χριστού προς τον Πατέρα Του, την ολοκλήρωση δηλαδή του έργου της σωτηρίας μας. Ο Ιώβ, ο πολύπαθος, είναι η προεικόνιση του Ιησού Χριστού στην Παλαιά Διαθήκη. Αυτά τα αναγνώσματα από το βιβλίο του Ιώβ προαναγγέλουν το μεγάλο μυστήριο των παθών του Κυρίου.

5. Η λειτουργική πορεία αυτών των ημερών έχει ακόμα το ρυθμό της Μεγάλης Σαρακοστής. Λέγεται ακόμα η προσευχή του Εφραίμ του Σύρου. («Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου, πνεύμα αργίας, περιεργείας, φιλαρχίας και αργολογίας μη μοι δως. Πνεύμα δε σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής και αγάπης χάρισαί μοι τω σω δούλω. Ναι Κύριε Βασιλεύ, δώρησαί μοι του οράν τα εμά πταίσματα, και μη κατακρίνειν τον αδελφόν μου ότι ευλογητός ει εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν») και γίνονται οι ανάλογες μετάνοιες. Επίσης έχουμε εκτεταμένα αναγνώσματα από το Ψαλτήρι και βέβαια κάθε πρωί την Ακολουθία των Προηγιασμένων Δώρων, με τους ύμνους της Μεγάλης Σαρακοστής. Βρισκόμαστε ακόμα στην περίοδο της μετανοίας, γιατί μόνο η μετάνοια μάς εξασφαλίζει τη συμμετοχή μας στο Πάσχα του Κυρίου μας και μάς ανοίγει τις θύρες στο Πασχάλιο δείπνο.

Τελικά την Αγία και Μεγάλη Τετάρτη όταν η τελευταία πια Ακολουθία των Προηγιασμένων Δώρων φτάνει στο τέλος, αφού τα Τίμια Δώρα έχουν μεταφερθεί από την Αγία Τράπεζα, ο ιερέας λέει, για τελευταία φορά, την προσευχή του Αγίου Εφραίμ. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο η προετοιμασία φτάνει στο τέλος. Ο Κύριος μάς καλεί τώρα στο τελευταίο Του δείπνο.



Πηγή: Από το Βιβλίο «Μικρό Οδοιπορικό της Μεγάλης Εβδομάδος», του π. Αλέξανδρου Σμέμαν, Εκδ. Ακρίτας 

πηγή