«Αὐτὸς ποὺ ἦταν ὁρατὸς σὰν Λυτρωτὴς μας ἔχει τώρα περάσει στὰ μυστήρια» Ἅγιος Λέων ὁ Μέγας
Ἡ κύρια θέση στὴν Χριστιανικὴ λατρεία ἀνήκει στὰ μυστήρια. «Λέγεται μυστήριο», γράφει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος γιὰ τὴν Εὐχαριστία, «ἐπειδὴ ἐκεῖνο ποὺ πιστεύουμε δὲν εἶναι τὸ ἴδιο μὲ αὐτὸ ποὺ βλέπουμε, ἀλλὰ βλέπουμε ἕνα πράγμα καὶ πιστεύουμε ἄλλο ... Ὅταν ἀκούω νὰ ἀναφέρεται τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, καταλαβαίνω τὸ λεγόμενο μὲ μία ὁρισμένη ἔννοια ἐνῶ ὁ ἄπιστος, μὲ μία ἄλλη ἔννοια»1. Αὐτὸς ὁ διπλὸς χαρακτήρας, ἐξωτερικὸς καὶ ἐσωτερικὸς συγχρόνως, εἶναι τὸ διακριτικὸ στοιχεῖο ἑνὸς μυστηρίου• τὰ μυστήρια, ὅπως κι ἡ Ἐκκλησία, εἶναι ὁρατὰ καὶ ἀόρατα: σὲ κάθε μυστήριο ὑπάρχει ὁ συνδυασμὸς τοῦ ἐξωτερικοῦ ὁρατοῦ σημείου μὲ μία ἐσωτερικὴ πνευματικὴ χάρη. Στὸ Βάφτισμα ὁ Χριστιανὸς ὑφίσταται ἐξωτερικὸ λούσιμο σὲ νερό, καὶ συγχρόνως ἐξαγνίζεται ἐσωτερικὰ ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες του. Στὴν Θεία Εὐχαριστία παίρνει ψωμὶ καὶ κρασὶ ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὴν ὁρατὴ ἄποψη, ἐνῶ στὴν πραγματικότητα τρώγει τὸ Σῶμα καὶ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ.
Στὰ περισσότερα μυστήρια ἡ Ἐκκλησία παίρνει ὑλικὰ πράγματα — νερό, ψωμί, κρασί, λάδι — καὶ τὰ κάνει φορεῖς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μ’ αὐτὸν τὸν τρόπον τὰ μυστήρια φέρνουν στὸ νοῦ τὴν Ἐνσάρκωση, ὅταν ὁ Χριστὸς πῆρε ὑλικὴ σάρκα καὶ τὴν ἔκαμε φορέα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος: καὶ προσβλέπουν ἤ μᾶλλον προσδοκοῦν τὴν «Ἀποκατάσταση» καὶ τὴν τελικὴ λύτρωση τῆς ὕλης κατὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία.
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μιλᾶ συνήθως γιὰ ἑφτὰ μυστήρια, βασικὰ τὰ ἴδια ἑφτὰ ὅπως στὴν Ρωμαιοκαθολικὴ Θεολογία, (Βάφτισμα, Χρῖσμα, Θ. Εὐχαριστία, Μετάνοια ἤ Ἐξομολόγηση, Ἱερωσύνη, Γάμος καὶ Εὐχέλαιο).
Μόνο κατὰ τὸν 17ον αἰώνα, ὅταν ἡ Λατινικὴ ἐπίδραση στὸν Ὀρθόδοξο χῶρο βρισκόταν στὸ πιὸ ψηλό της σημεῖο, ὁ κατάλογος αὐτὸς πῆρε ὁριστικὸ σχῆμα. Προηγουμένως, οἱ Ὀρθόδοξοι συγγραφεῖς διαφέρουν σημαντικὰ ὅσον ἀφορᾶ τὸν ἀριθμὸ τῶν μυστηρίων. Ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς μιλᾶ γιὰ δύο, ὁ Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης γιὰ ἕξη, ὁ Ἰωάσαφ, Μητροπολίτης Ἐφέσου (15ος αἰώνας) γιὰ δέκα. Καὶ ἐκεῖνοι οἱ Βυζαντινοὶ Θεολόγοι ποὺ μιλοῦν γιὰ ἑφτὰ μυστήρια, διαφέρουν στὸ ποιὰ συμπεριλαμβάνονται στὸν κατάλογό τους. Ἀκόμα καὶ σήμερα ὁ ἀριθμὸς ἑφτὰ δὲν ἔχει καμιὰ ἀπόλυτη δογματικὴ σημασία γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία, ἀλλὰ χρησιμοποιεῖται βασικὰ γιὰ νὰ διευκολύνει τὴν διδασκαλία καὶ κατήχηση.
Ἐκεῖνοι ποὺ σκέφτονται, γιὰ «ἑφτὰ μυστήρια» πρέπει νὰ εἶναι προσεκτικοὶ νὰ προφυλάγονται ἀπὸ δύο παρεξηγήσεις: Πρῶτον, ἂν καὶ ὅλα τὰ ἑφτὰ εἶναι πραγματικὰ μυστήρια δὲν εἶναι ὅλα τὸ ἴδιο σημαντικὰ ἀλλὰ ὑπάρχει κάποιο εἶδος «ἱεραρχίας» μεταξύ τους. Ἡ Θεία Εὐχαριστία γιὰ παράδειγμα, βρίσκεται στὴν καρδιὰ τῆς ὅλης Χριστιανικῆς ζωῆς καὶ ἐμπειρίας, κάτι ποὺ δὲν ἰσχύει γιὰ τὸ Εὐχέλαιο. Ἀνάμεσα στὰ ἑφτά, τὸ Βάφτισμα καὶ ἡ Θ. Εὐχαριστία κατέχουν ξεχωριστὴ θέση. Γιὰ νὰ χρησιμοποιήσουμε μία φράση ποὺ υἱοθετήθηκε ἀπὸ τὴν Κοινὴ Ἐπιτροπὴ Ρουμάνων καὶ Ἀγγλικανῶν Θεολόγων στὸ Βουκουρέστι τὸ 1935, αὐτὰ τὰ δύο μυστήρια εἶναι «προεξέχοντα ἀνάμεσα στὰ Θεῖα μυστήρια».
Δεύτερον, ὅταν μιλοῦμε γιὰ ἑφτὰ μυστήρια δὲν πρέπει νὰ ἀπομονώνουμε ποτὲ αὐτὰ τὰ ἑφτὰ ἀπὸ πολλὲς ἄλλες πράξεις στὴν Ἐκκλησία, ποὺ κατέχουν ἐπίσης μυστηριακὸ χαρακτήρα, καὶ ποὺ ὀνομάζονται γιὰ εὐκολία «εὐχές». Ἀνάμεσα σ’ αὐτὲς τὶς εὐχὲς εἶναι οἱ ἀκολουθίες τῆς μοναχικῆς κουρᾶς, τοῦ μεγάλου ἁγιασμοῦ τῶν ὑδάτων, τὰ Θεοφάνεια, ἡ ἀκολουθία ταφῆς τῶν νεκρῶν καὶ ἡ στέψη ἑνὸς μονάρχη. Σ’ ὅλα αὐτὰ ὑπάρχει ἕνας συνδυασμὸς ἐξωτερικοῦ ὁρατοῦ σημείου καὶ ἐσωτερικῆς πνευματικῆς χάρης. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία χρησιμοποιεῖ ἕνα μεγάλο ἀριθμὸ μικρότερων εὐχῶν ποὺ ἔχουν ἐπίσης μυστηριακὸ χαρακτήρα εὐλογία σίτου, οἴνου καὶ ἐλαίου• φρούτων, ἀγρῶν, σπιτιῶν ὁποιουδήποτε ἀντικείμενου ἤ στοιχείου. Αὐτὲς οἱ μικρότερες εὐλογίες καὶ ἀκολουθίες εἶναι συνήθως πολὺ πρακτικὲς καὶ πεζές. Ὑπάρχουν εὐχὲς γιὰ τὴν εὐλογία ἑνὸς αὐτοκινήτου ἤ μιᾶς σιδηροδρομικῆς μηχανῆς ἤ γιὰ νὰ καθαριστεῖ μία περιοχὴ ἀπὸ ἐνοχλητικὰ ζωύφια. Μεταξύ τῆς πλατειᾶς καὶ τῆς στενῆς ἔννοιας τοῦ ὅρου «μυστήριο» δὲν ὑπάρχει σταθερὴ διαίρεση: ἡ ὅλη χριστιανικὴ ζωὴ πρέπει νὰ ἰδωθεῖ σὰν μιὰ ἑνότητα, σὰν ἕνα μεγάλο μυστήριο τοῦ ὁποίου οἱ διαφορετικὲς πτυχὲς ἐκφράζονται μὲ μία μεγάλη ποικιλία πράξεων, μερικὲς ἀπὸ τὶς ὁποῖες συμβαίνουν μία φορὰ στὴν ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου, ἄλλες ἴσως καθημερινά.
Τὰ μυστήρια εἶναι «προσωπικὰ» εἶναι τὰ μέσα ὅπου ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ προσφέρεται σὲ κάθε Χριστιανὸ «ξεχωριστά». Γι’ αὐτὸ τὸν λόγο, στὰ περισσότερα μυστήρια τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ὁ ἱερέας ἀναφέρει τὸ ὄνομα κάθε προσώπου ὅταν τελεσιουργεῖ τὸ μυστήριο. Ὅταν δίνει τὴ Θεία Κοινωνία π.χ. λέγει:« Ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ (τάδε) μεταλαμβάνει τοῦ Τιμίου Σώματος καὶ Αἵματος τοῦ Κυρίου». Στὸ Εὐχέλαιο λέει: «Κύριε, ἴασε τὸν δοῦλον σου (τάδε) ἀπὸ ἀσθένεια σώματος καὶ ψυχῆς».
Μετάφραση: Δοκίμου Μονάχου Θεοφάνη Σταυροβουνιώτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το «Ελληνικά και Ορθόδοξα» απεχθάνεται τις γκρίνιες τις ύβρεις και τα φραγγολεβέντικα (greeklish).
Παρακαλούμε, πριν δημοσιεύσετε το σχόλιό σας, έχετε υπόψη σας τα ακόλουθα:
1) Ο σχολιασμός και οι απόψεις είναι ελεύθερες πλην όμως να είναι κόσμιες .
2) Προτιμούμε τα ελληνικά αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και ότι γλώσσα θέλετε αρκεί το γραπτό σας να είναι τεκμηριωμένο.
3) Ο κάθε σχολιαστής οφείλει να διατηρεί ένα μόνο όνομα ή ψευδώνυμο, το οποίο αποτελεί και την ταυτότητά του σε κάθε συζήτηση.
4) Κανένα σχόλιο δεν διαγράφεται εκτός από τα spam και τα υβριστικά