Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 1955

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΝ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 1955

    Καθ’ όλην την διάρκειαν της Τουρκοκρατίας εφαρμόζονταν μεθοδικά και σαρωτικά η γενοκτονία των Ελλήνων και των Αρμενίων, αλλά και των άλλων Χριστιανών των Βαλκανικών χωρών. Αν δεν ασπάζονταν οι άπιστοι οι γκιαούρηδες την ισλαμική πίστη υφίσταντο διώξεις πρωτοφανείς.

Ευτυχώς που το δουλωμένο γένος μας ζούσε κο­ντά στην Εκκλησία του και το παράδειγμα και η θυ­σία της μεγάλης στρατιάς των νεομαρτύρων του θέρ­μαινε την πίστη και την ελπίδα για την Ανάστασή του. Η προσφορά των νεομαρτύρων στη διατήρηση του Ελληνισμού υπήρξε τεράστια. Στις πιο κρίσιμες στιγ­μές τότε που ο εξαθλιωμένος λαός μας γονάτιζε από τις αφόρητες πιέσεις του Τούρκου και τον εγκατέλειπε η δύναμη αντίστασής του, εμφανίζονταν κάποιοι μάρτυρες της πίστεώς μας και οι καταταλαιπωρημέ­νοι από το ζυγό Έλληνες έπαιρναν θάρρος και ζωντά­νευε η πίστη τους ξανά για να υπομείνουν τη σκλα­βιά και να ελπίζουν στην απελευθέρωση του γένους.

Χάθηκαν όμως μεγάλες Ελληνικές περιφέρειες όπως η Μ. Ασία αυτή η μεγάλη δεξαμενή του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας.

Αυτά δεν πρέπει να τα αποσιωπούμε για να μην ξεχνιόμαστε. Υπάρχουν όμως και γεγονότα που συ­νέβησαν πολύ κοντά σε μας και συγκεκριμένα πριν από σαρανταοχτώ χρόνια που δεν δικαιολογούμαστε να μην τα γνωρίζουμε.

 Την 6^ηκαι 7^ηΣεπτεμβρίου του 1955 έζησαν οι Έλληνες της Πόλης ένα ανθελ­ληνικό πογκρόμ που έχει μείνει στην ιστορία σανΗ νύχτα των Κρυστάλλων του Ελληνισμού της Κων­σταντινούπολης.Πρόκειται για μια από τις χειρό­τερες σελίδες της ιστορίας μας μετά την άλωση. Τούρκοι Λαζοί που μεταφέρθηκαν στην Πόλη δωρε­άν με πλοία ναυλωμένα από την κυβέρνηση ξεχύθη­καν, μαινόμενος όχλος, ενισχυμένοι και με πάρα πολ­λούς Τούρκους της Πόλης, στις Ελληνικές συνοικίες και κατέστρεψαν τα πάντα. Δεν άφησαν τίποτε όρθιο. Οι Έλληνες της Πόλης δεν θα μπορέσουν να ξεχάσουν ποτέ τα φοβερά εκείνα γεγονότα που έζη­σαν τις 48 ώρες που συγκλόνισαν την Πόλη.

Η ομογένεια των Κωνσταντινοπολιτών αναφέρει με αριθμούς τις απώλειές της κατά το τρομερό εκείνο διήμερο. Ο όχλος σκότωσε 16 Έλληνες, βία­σε 200 Ελληνίδες και κατέστρεψε 1.004 κατοικίες, 4.348 καταστήματα, 21 εργοστάσια, 110 ξενοδοχεία και εστιατόρια, 75 εκκλησίες, 8 αγιάσματα, 26 σχο­λεία, 5 Αθλητικούς συλλόγους και 2 μοναστήρια. Η Πόλη βάφτηκε με το αίμα των Ελλήνων και αφανί­στηκε η ελληνική παρουσία σ’ αυτήν. Οι Έλληνες χριστιανοί έζησαν μια μεγάλη τραγωδία τις ημέρες του πογκρόμ παρόμοια με εκείνη της Άλωσης της Πόλης από τον Σουλτάνο Μωάμεθ τον Πορθητή.

 Και όλα αυτά συνέβησαν προμελετημένα και προ­αποφασισμένα.

 Προηγήθηκε μία ημέρα ενωρίτερα (5 Σεπτεμβρίου 1955) μία προβοκάτσια η οποία έδωσε την αφορμή ν’ ανοίξει ο ασκός της βίας και των καταστροφών. Ένας μουσουλμάνος φοιτητής οΟκτάι Εγκίνπου συνελήφθη από τις Ελληνικές Αρχές και φυ­λακίστηκε για 9 μόνο μήνες στις φυλακές της Θεσσα­λονίκης τοποθέτησε μία βόμβα στο προαύλιο του Τουρ­κικού Προξενείου που θεωρείται πατρικό σπίτι του Κε­μάλ. Η έκρηξη της βόμβας δεν προξένησε ζημιές, προ­κάλεσε όμως έκρηξη προμελετημένης οργής του τουρκικού όχλου με επακόλουθο τα φοβερά γεγονότα των δύο επόμενων ήμερων που έχουν περάσει στην ιστορία ωςΣεπτεμβριανάκαι που αποτέλεσαν την αντίστροφη μέτρηση για την εξαφάνιση του Ελληνι­σμού της Πόλης και άλλων περιοχών. Για την ιστορί­α ο Εγκίν μετά την αποφυλάκισή τουεπήγε στην Τουρκία και έτυχε μεγάλων τιμών. Αποτέλεσε ση­μαίνον στέλεχος της τουρκικής Υπηρεσίας Ασφαλείας και τελικά διορίστηκεΝομάρχηςστο Νέβ Σεχήρ.

 Τέτοια η παρόμοια πράγματα συνέβαιναν πάντοτε εναντίον των μειονοτήτων και κυρίως της Ελληνικής στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα μας. Το 1942 π.χ. (δεν μπορούμε να τα’ αναφέρουμε όλα σ ένα σχόλιο) η Τουρκία επέβαλε τον κεφαλικό φόρο(βαρλίκ βεργισί)που για τους Έλληνες κυρίως ήταν δυσβάστα­κτος και τους ανάγκαζε σε εθελουσία προσφυγιά στην ελεύθερη πατρίδα με όλες τις συνέπειες που έχει ένας ξεσηκωμός από τις περιουσίες και τα σπίτια τους, αφού δεν επιτρέπονταν να πάρουν τίποτα άλλο μαζί τους εκτός από ορισμένα αναγκαία ρούχα. Γι’ αυτόφορούσαν από 5 εσώρουχακάθε μέλος για να μπορούν να τα περάσουν στα άγρια τουρκικά τελω­νεία. Το1964(πολύ κοντύτερα σε μας) απαγόρευσε το δικαίωμα των Κωνσταντινοπολιτών να ασκούν εμπορικές δραστηριότητες στην Πόλη και δεν επιτρεπόταν να κυκλοφορεί οποιοδήποτε Ελληνικό εγχειρίδιο στα Ελληνικά μειονοτικά σχολεία. Πάντοτε η τουρκική πολιτική στα θέματα των άλλων θρησκευτικών μειονοτήτων και ιδίως των Ελλήνων, είχε ως σκοπό αυτό που είπε οΙσμέτ Ινονούτρεις μέρες με­τά τα γεγονότα της 6^ηςΣεπτεμβρίου 1955: ...Οι εκδηλώσεις αυτές ήταν πολύ καλά οργανωμένη εθνική ενέργεια και ωφέλιμη για να καθαρίσει η χώρα μας από το Ελληνικό στοιχείο που είναι ένας βραχνάς.

 Τέτοιες δηλώσεις προξενούν εκρήξεις μίσους από φανατισμένους μουσουλμάνους και προκαλούν φρικτές πράξεις που τις ζούμε τον τελευταίο καιρό. Οι δυτικές χώρες παρατηρούν με δέος την συνεχή εξάπλωση του ισλαμισμού και αναζητούν τρόπους για να τη σταματήσουν. Είναι όμως πολύ δύσκολο ν’ αντιμετωπίσουν ακραία θρησκευτικά φαινόμενα όπου οι πιστοί αποκηρύσσουν ακόμη και την δια τους τη ζωή. Μισούν τον άλλο κόσμο που δεν ανήκει στο Ισλάμ. Το σύγχρονο σύνθημά τους είναι: Το Ισλάμ είναι η λύση. Σύνταγμα για μας είναι το Κοράνι.

Αυτά κι ας είμαστε προσεκτικοί σε ό,τι λέμε και ό,τι γράφομε. Η καλή γειτονία δεν πρέπει να οδηγεί μονομερώς την Ελλάδα ν’ αποσιωπά το χθες και να διαγράφει μελλοντικούς χειρισμούς εθνικών συμφερόντων.

 ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΑΥΤΟΠΤΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ

 Οκ. Λεωνίδας Κουμάκηςέγραψε ένα θαυ­μάσιο βιβλίο «Το θαύμα: Μια πραγματική ιστο­ρία».Παραθέτουμε ορισμένα αποσπάσματα του βι­βλίου για τη φοβερήνύχτα των Κρυστάλλωνπου αναφέρονται στις τραγικές ώρες τωνΣεπτεμβριανώνπου έζησαν οι Έλληνες και που συγκλό­νισαν τον Ελληνισμό της Πόλης και όχι μόνον. Λίγα μόνο αποσπάσματα για να ενισχύσουμε την ιστορική μας μνήμη:

 …Το να μιλάς ελληνικά στο δρόμο ή σε δημόσιους χώρους στην Τουρκία ισοδυναμούσε περίπου με ανθρωποκτονία από πρόθεση. Ήταν σαν να δια­σχίζεις με τα πόδια μια Εθνική οδό χωρίς να κοιτάς ούτε δεξιά ούτε Αριστερά. Γιατί στην Τουρκία υπάρ­χει ένας Νόμος του 1932 περίεξυβρίσεως του Τουρκισμού.

Ο Νόμος αυτός ψηφίστηκε για την τρομοκράτη­ση και την καταπίεση των μη Τουρκικών πληθυσμών. Αρκούσε η ψευδομαρτυρία δύο ατόμων που θα έλε­γαν αορίστως πως, τάχα, έβρισες την Τουρκία ή τους Τούρκους. Η καταδίκη που ακολουθούσε σήμαινε φυ­λάκιση χωρίς επιστροφή. Έτσι φοβόμασταν να αρθρώσουμε στον δρόμο ακόμα και μία λέξη ελληνική, γιατί κινδυνεύαμε να κατηγορηθούμε ότι βρίζα­με την Τουρκία.

Το πάθημα του θείου Σιδερή, πριν από 4 χρόνια περίπου, που γλύτωσε τη ζωή του παρά τρίχα, πλη­ρώνοντας στα κατάλληλα πρόσωπα όλα όσα είχε συγκεντρώσει μια ζωή, ήταν πραγματικά πολύ χαρα­κτηριστικό.

 Στην Ασφάλεια:

 Ισίδωρος Βαφέας, ένας βρωμερός γκιαούρης που τόλμησε να βρίσει την ιερή Τουρκική σημαία. Κανονικά έπρεπε να σ’ εκτελέσουμε επί τόπου για το έγκλημά σου αυτό, αλλά ούτως ή άλλως η ζωή σου τελείωσε. Πρέπει επιτέλους αυτά τα σκουλήκια οι Ρωμιοί να μάθουν πως εδώ είναι Τουρκία και δεν μπορούν να βρίζουν τους Τούρκους και τη σημαία τους χωρίς να το πληρώσουν με την ζωή τους!

 Ζείτε στη γη μας, που είναι πια ιδιοκτησία μας και δεν λέτε να το χωνέψετε! Και σαν να μην έφτα­νε αυτό, βρίζετε και τους Τούρκους! Όπως εσύ, βρω­μερέ γκιαούρη, τόλμησες να βρίσεις την ιερή Τουρ­κική σημαία!

 Όχι, όχι! Δεν έβρισα την τουρκική σημαία! τραύλισε ο θείος Σιδερής. Δεν έχω την παραμικρή ιδέα για...

Οι λέξεις του διακόπηκαν απότομα, όταν όρμησαν πάνω του δύο απ’ τους τρεις Τούρκους και άρχισαν να τον κτυπούν στα τυφλά. Ανυπεράσπιστος και χω­ρίς την παραμικρή αντίσταση έχασε τις αισθήσεις του.

 Το απόγευμα της 6^ηςΣεπτεμβρίου 1955 όλα φαι­νόταν ήρεμα. Μια μικρή ομάδα φοιτητών ήταν συγκε­ντρωμένοι στην Πλατεία του Ταξίμ, στην κορυφή του Πέρα, διαδηλώνοντας εναντίον της Ελλάδος.Η Ελ­λάδα ήταν πάντα ο συντηρούμενος από τις Τουρκι­κές αρχές στόχος του όχλου.Από τις αρχές της δε­καετίας του 50 η Τουρκία είχε βρει την καινούρια πηγή ανανέωσης της ανθελληνικής μανίας της. Ήταν το Κυπριακό, που κυριολεκτικά της το χάρισαν οι Άγγλοι για να αποκτήσουν διαιτητική ιδιότητα και να εξασφαλίσουν ταυτόχρονα τα συμφέροντά τους.

Καταστράφηκε ολοσχερώς το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ, ήταν τα μηνύματα που περνούσαν.

 Οι έκτακτες εκδόσεις των δύο εφημερίδων που κυκλοφόρησαν την ώρα του συλλαλητηρίου ήταν το σύνθημα.

Οι πέντε μεγάλοι δρόμοι που οδηγούσαν στηνΠλατεία Ταξίμγέμισαν ξαφνικά με ένα μαινόμενο όχλο οπλισμένο με τσεκούρια, φτυάρια, ρόπαλα, σκεπάρνια, σφυριά και σιδερένιους λοστούς, που φώνα­ζεKahrolsungiavourlar! (Ανάθεμα στους γκιαού­ρηδες!) και Yikin, kirin, giavourdur! (Σπάστε, γκρεμίστε είναι γκιαούρης!).

 Η αστυνομία και οι Κρατικές δυνάμεις κατα­στολής υποτίθεται ότι αιφνιδιάστηκαν. Δεν πήραν καμμιά απολύτως εντολή να επιβάλουν την τάξη και περιορίστηκαν σε μια απαθή παρακολούθηση των γε­γονότων.

Όταν μαζεύτηκαν 50.000 περίπου άτομα, αλαλάζοντος όχλου, μπήκε σε εφαρμογή η επόμενη φάση του σχεδίου:Καταστροφή όλων των ελληνικών περιουσιών και βεβήλωση όλων των Ιερών και Οσίων του Ελληνισμού της Πόλης.Οι οδηγίες που είχαν δοθεί ήταν να μη μείνει τίποτα όρθιο.

 Ακολούθησαν ώρες πραγματικής κόλασης.

Ένα μέρος του όχλου κινήθηκε στο Istiklal Caddesi, το περίφημοΠέρα, που στο ένα χιλιόμετρο της διαδρομής του είχε, σαν το πιο φημισμένο εμπορικό κέντρο της Πόλης,700περίπου μαγαζιά που το συντριπτικό τους ποσοστό ανήκε σε Έλληνες.

Το πρώτο κατάστημα που δέχθηκε επίθεση ήταν το καφενείο Επτάλοφος στην Πλατεία Ταξίμ. Ο όχλος εισέβαλε στο καφενείο σαν αγέλη μαινόμενων ταύρων και ισοπέδωσε τα πάντα: τζάμια, τραπέζια, καρέκλες, μπουφέδες, ποτήρια, φλυντζάνια.

Στην συνέχεια δέχτηκε επίθεση ένα κατάστημα υφασμάτων ελληνικής ιδιοκτησίας.

Τέσσερις διαδηλωτέςξήλωσαν μία ράγα του τράμ, που χρησιμοποιήθηκε για να σπάσει τις πόρτα και τις βιτρίνες του καταστήματος. Σε λίγα λεπτά το μαγα­ζί είχε την όψη βομβαρδισμένου τοπίου. Τα υφάσματα και τα ράφια βρέθηκαν στο δρόμο ενώ μια ραπτο­μηχανή καταστρεφόταν στο δρόμο μπροστά στα μά­τια του αλαλάζοντος όχλου. Ο επόμενος στόχος ήταν ένα κατάστημα ηλεκτρολογικών ειδών που σκορπίστηκαν στο δρόμο με μια εφιαλτική μανία του όχλου.

 Λίγο παρακάτω ένα μπακάλικο με ιδιοκτήτες δύ­ο Έλληνες ηλικιωμένους. Ο γέρος με ένα εκπληκτικό κουράγιο στάθηκε μπροστά στο μαγαζί του λέγο­ντας στον όχλο:

 Φύγετε απ’ εδώ! Εμείς ζούμε ο αυτό το μέρος έξη γενεές και δεν μπορείτε να μας πειράξετε.

Ήταν τα τελευταία λόγια της ζωής του. Ο όχλος όρμησε επάνω του, σε λίγα λεπτά το μαγαζί του είχε διαλυθεί καιο γέρος ήταν το πρώτο θύματης εφιαλτικής εκείνης νύχτας. Η γυναίκα του διασώθηκε κουρνιασμένη σε μια γωνιά,για να πεθάνει λίγο αργότερα από το σοκπου δέχθηκε εκείνο το βράδυ.

 Με τον ίδιο τρόπο ο όχλος συνέχισε το έργο του βήμα προς βήμα σε όλα τα ελληνικά μαγαζιά του Πέρα. Στα φημισμένα ζαχαροπλαστείαΚερβάντου Δημήτρη Πηλαβίδη,Μπαιλάντων Λέτα και Κυρίτση,Σεχίρτου Γιάννη Τσούλη. Στα μεγάλα και πολυτελή καταστήματα ρούχων και υποδημάτων. Εκεί οι διαδηλωτές έβγαζαν ρούχα και παπούτσια, διάλεγαν μεταξωτά πουκάμισα, κοστούμια, καινούρ­για παπούτσια και τα φορούσαν επί τόπου πριν συνεχίσουν το καταστροφικό τους έργο.

Στο περίφημο κοσμηματοπωλείο τουΦραγκούληο όχλος εισέβαλε με μια εμφύλια, πραγματική μάχη, για τοποιος θ’ αρπάξει τα πολυτιμότερα κοομήματα.

 Χρυσαφικά μεγάλης αξίας λεηλατήθηκαν μέσα σ’ ελάχιστα λεπτά απ’ τους συμπλεκόμενους μεταξύ τους διαδηλωτές. Όταν ο όχλος έφθασε στηνεκκλησίατηςΑγίας Τριάδος, δίστασε προς στιγμήν. Οι δισταγμοί ξεπεράστηκαν όταν ακούστηκαν οι κραυγέςΑνάθεμα στους άπιστους!,Ανάθεμα στους άπιστους!και ο όχλος εισέβαλε στην εκκλησία. Ό,τι κι­νητό υπήρχε στον ναόκαταστράφηκε ή βεβηλώθηκε.

Εικόνες, άγια σκεύη, ράσα ήταν ο στόχος του μανιασμένου όχλου.

Τα στασίδια και ο θρόνος της εκκλησίας καταστράφηκαν όταν μια καινούρια ομάδα εισέβαλε στο Ναό μεταφέροντας πετρέλαιο για να τον κάψει.Τελικά ο Ναός της Αγίας Τριάδας του Πέρα δεν κάηκε και θα παραμείνουν για πάντα άγνωστοι οι λόγοι για τους οποίους οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να τον κάψουν.

 Το Πέρα μέσα σε λίγες ώρες άρχισε να αλλάζει όψη. Ο δρόμος αποκτούσε ένα περίεργο υπόστρωμα, που ήταν ένα μίγμα άπ’ τα πράγματα που καταστρεφόταν: μηχανήματα, γούνες, ρολόγια, παπούτσια, λά­δια, τυριά, υφάσματα, πιατικά, ρούχα, διάφορα άλλα είδη τροφίμων και ένδυσης, ανακατεμένα, κάτω άπ’ το βάρος του όχλου που κινιόταν συνεχώς, δημιούργησαν σιγά-σιγά μια υπερυψωμένη μάζα λαοπώδη και λιγδερή.

  

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΑΥΤΟΠΤΟΥ...(Β)

 Ο πατέρας μου παρατήρησε ότι: τα ρολά ή οι τοίχοι των Χριστιανικών καταστημάτων και σπιτιών είχαν γεμίσει ξαφνικά μεπαράξενα διακριτικά ρημά­διαήτουρκικά γράμματα.Πολλά σπίτια και καταστήματα Τουρκικής ιδιοκτησίας είχαν πλημμυρίσει σημαίες σαν να ήθελαν να μεταδώσουν ένα, ανεξήγητο για τον πατέρα μου, μήνυμα. Στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης είχαν εμφανιστεί τις τελευταίες μέρεςΛαζοίκαι διάφορα άλλα άτομα από φυλές που προερχότανάπ’ τα βάθη της Ανατολής, ρακένδυτοι και πεινασμένοι.

Που να φανταστεί ό πατέρας μου ότι αυτοί οι άνθρωποι θα υποδύονταν σε λίγες ώρες τους αγανακτισμένους πολίτες για να βεβηλώσουν, να ληστέψουν, να βιάσουν και να καταστρέψουν;

Ο πατέρας μου τελικά, παρ’ ότι προβληματίστηκε σοβαρά, δεν αξιολόγησε σωστα όλα αυτά. Δεν έδωσε τη σημασία που έπρεπε και τώρα που ακουγόταν καθαρά οι φωνές του όχλουKahrolsunGiavourlar!(Ανάθεμα στους γκιαούρηδες!) καιYikin,kirinGiavourdur!(Γκρεμίστε, σπάστε είναι γκιαούρης!), τάβαζε με τον εαυτό του.

Έσβησε γρήγορα-γρήγορα τα φώτα του μαγαζιού του και γλίστρησε έξω. Τη στιγμή εκείνη τον πλησίασαν 5 άτομα που είχαν αποσπαστεί άπ’ το κυρίως σώμα του όχλου.

Γιατί ρε γκιαούρη δεν έχεις στο μαγαζί σου Τούρκικη σημαία;τον ρώτηοε ό ένας.

Ήταν το σύνθημα. Αμέσως και οι πέντε του ρί­χτηκαν με γροθιές και κλωτσιές. 

Εκείνη τη στιγμή ακούστηκε ο εκκωφαντικός θό­ρυβος από την σειρήνα ενός ασθενοφόρου που διέ­σχιζε το στενό δρόμο με ταχύτητα. Η συμπλοκή μέ­σα στη μέση του δρόμου σταμάτησε για να περάσει το ασθενοφόρο. Ο πατέρας μου συνειδητοποίησε πως αυτή ήταν η μοναδική ευκαιρία που είχε να σώσει τη ζωή του. Αιμόφυρτος και ζαλισμένος απ’ τα χτυ­πήματα, άρχισε με όση δύναμη του είχε απομείνει να τρέχει. Όταν το ασθενοφόρο πέρασε, ο πατέρας μου είχε εξαφανιστεί και ο στόχος πλέον ήταν το μαγα­ζί του που κυριολεκτικά λεηλατήθηκε. Εκείνος όμως περπατώντας 2 ώρες, για μια διαδρομή είκοσι λεπτών, έφθασε στο σπίτι σωστό ράκος.

 Στο μεταξύ το σχέδιο της καταστροφής όλων των ελληνικών περιουσιών της Πόλης βρισκόταν σε πλή­ρη εξέλιξη: Εκατό ομάδες εκτελούσαν το φρικιαστι­κό τους έργο σε μια τεράστια έκταση απ’ τον Βόσπο­ρο ως τη θάλασσα του Μαρμαρά.

Οι επικεφαλείς των διαδηλωτών με καταλόγους σπιτιών και καταστημάτων των Ελλήνων, διεύθυναν τις ομάδες του όχλου.

Ήταν ένας οργανωμένος τυφώνας που σάρωνε τα πάντα στο πέρασμά του. Δεκάδες Έλληνες πολίτες και κληρικοί κακοποιήθηκαν, Λεηλατήθηκαν ή παραδόθη­καν στις φλόγες73 ελληνικές έκκλησίες. Καταστράφη­καν εικόνες, αγιογραφίες και σκεύη ανεκτίμητης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας. Καταστράφηκαν ολοσχερώς και τα26 Ελληνικά σχολεία. ΗΠατριαρχική Σχολή του Φαναρίουπου ιδρύθηκε το 1453 και ηΘε­ολογική Σχολή της Χάλκηςυπέστησαν το μένος του όχλου με ιδιαίτερη βαρβαρότητα. ΤοΖάππειο Λύκειοδέχτηκε την επιδρομή του όχλου που κατρακύλησε απ’ τις μεγάλες μαρμάρινες σκάλες το άγαλμα του ευεργέτου του Σχολείου Κωνσταντίνου Ζάππα και κατέστρε­ψε όχι μόνο θρανία, πιάνο, αίθουσα τελετών, αλλά έκα­νε και τεράστια ζημιά στις τοιχογραφίες που κο­σμούσαν το εσωτερικό του σχολείου.

 4.340ελληνικά καταστήματα λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν. 2.600σπίτια Ελλήνων βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώ­να και παραδόθηκαν στο μένος και την πρωτοφανή λύσσα του όχλου. Ρημάχτηκαν κυριολεκτικά και κατα­στράφηκαν τα γραφεία και τα πιεστήρια τωντριώνμε­γάλων ελληνικών εφημερίδων της Κωνσταντινούπολης.

 Στο ΕλληνικόνεκροταφείοτουΣισλίμία ομάδα τυφλωμένων απ’ το μίσος διαδηλωτών επί δύο ολόκληρες ώρες κατέστρεφε τάφους και σταυρούς,έσκα­βε τους πιο πρόσφατους και έβγαζε έξω τα πτώμα­τα μαχαιρώνοντας και κομματιάζοντάς τα.

 ΣτηνΠαναγία των Βλαχερνών, που χτίστηκε πά­νω στα θεμέλια Βυζαντινού ναού του 470 μ.Χ., ο όχλος των διαδηλωτών κατέστρεψε με απίστευτη μα­νία ό,τι οι Έλληνες κατάφεραν να διατηρήσουν γιαχίλια τετρακόσια ογδόντα πέντε χρόνια.

 ΣτονΆγιο Γεώργιο στα Ψωμαθιά, μια εκκλησία χτισμένη τον 13^οαιώνα που οι Τούρκοι ονόμαζαν kanli kilise (ματωμένη εκκλησία) απ’ το αίμα που έχυσαν στο σημείο εκείνο την ημέρα της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, η μανία των διαδηλωτών μετέ­τρεψε την ιστορική εκκλησία σε σωρό ερειπίων.

 ΣτονΒόσποροο αλαλάζων όχλοςυποχρέωσε ένα ιερωμένο να φωνάζει ρυθμικάΗ Κύπρος είναι Τουρκική, βάζοντας στα χέρια του μια Τούρκικη ση­μαία και καλώντας τον να βάλει δύναμη στη φωνή του για να τον ακούσει ο Μακάριος. Ο δύστυχος παπάς από την ταραχή και τον τρόμο του δεν μπο­ρούσε να φωνάζει δυνατά, με αποτέλεσμα ο όχλος να τον ξυλοκοπήσει άγρια, να τον ποδοπατήσει και να τον εγκαταλείψει αιμόφυρτο στο δρόμο.

 ΣτοΒυζαντινό Πικρίδιο, γνωστό σαν Χάσκοϊ, τοσκήνωμα της νεομάρτυρος Αγίας Αργυρής, που βρι­σκόταν σε αργυρή λάρνακα, σκορπίστηκε στους δρό­μους και δεν Απέμεινε τίποτα παρά μόνο λίγα πυρίκαυστα τεμάχια.

 ΣταΘεραπιάη Μητρόπολη Θεραπίων-Δέρκων παραδόθηκε στις φλόγες μαζί με την σπάνια και ανε­κτίμητης αξίας βιβλιοθήκη της. Το ιστορικό κτίριο της Μητρόπολης, στο οποίο πριν από την επανάσταση του 1821 γινόταν μυστικές συσκέψεις με προύχοντες της Πόλης και τον Παπαφλέσσα που σαν μέλος της Φιλικής Εταιρίας σταματούσε στην Κωνσταντινούπο­λη καθ’ οδό προς την Οδησσό, καταστράφηκε τελεί­ως. Ο διος ο Μητροπολίτης Δέρκων Ιάκωβος φυγα­δεύτηκε την τελευταία στιγμή και σώθηκε χάρις στη βοήθεια που του πρόσφεραν ο Δημήτρης Κουτσόπουλος και ο μαίτρ του Τούριγκ-κλάμπ Γιάννης.

 ΣτοΜέγα Ρέμα, βρισκόταν το σπίτι του Μητρο­πολίτη ΗλιούποληςΓενναδίουπου ήταν ό,τι καλύτε­ρο είχε να επιδείξει το Φανάρι: Κοινωνιολόγος, ιστορικός, θεολόγος και πολυγραφότατος μια πνευματι­κή προσωπικότητα που μιλούσε 7 διαφορετικές γλώσσες και ακτινοβολούσε όχι μόνο στον Ελληνισμό της Πόλης αλλά σ’ ολόκληρο το χριστιανισμό οπουδήποτε κι αν βρισκόταν. Γι’ αυτήν ακριβώς την αξί­α του ήταν ένας προκαθορισμένος στόχος. Ο όχλος μπήκε στο σπίτι του και όταν τον εντόπισε στον επάνω όροφο τονκακοποίησεβάναυσακαι τονέρι­ξε απ’ τις σκάλεςμέχρι, κουτρουβαλώντας, να βρεθεί στο ισόγειο. Ο όχλος κατέστρεψε με μανία ό,τι υπήρχε μέσα στο σπίτι μαζί με μια πλούσια βιβλιο­θήκη που είχε δημιουργήσει ο Γεννάδιος. Στη συνέ­χεια τον έσυραν στο δρόμο συνεχίζοντας την κακοποίησή του ώσπου τον εγκατέλειψαν αναίσθητο.ΟΜητροπολίτης Ηλιούπολης Γεννάδιος πέθανε τρία εικοσιτετράωρα μετά τα γεγονότα.

ΣτηνΙερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής, γνωστή σανΒαλουκλιώτισσα, οι αστυνομικοί και ο νυχτοφύ­λακας που υποτίθεται ότι την φύλαγαν, καθοδήγησαν τον όχλο στην καταστροφή και στην λεηλασία του ιστορικού Μοναστηριού.Και οι τρεις μοναχοί που βρισκόταν τη νύχτα της 6^ηςΣεπτεμβρίου στο Μοναστήρι είτε θανατώθηκαν είτε βασανίστηκαν. 

Ο90χρονος μοναχός Χρύσανθος Μαντάς βρήκε τραγικό θάνατομέσα στις φλόγες της φωτιάς που άναψαν για να τον κάψουν. Ο 60χρονος ηγούμενοςεπίσκοπος Παμφιλίου Γεράσιμοςβασανίστηκε και τραυματίστηκε βαρειά στο κεφάλι. Ο35χρονος ιερέας Ευάγγελοςχτυπήθηκε και βασανίστηκε. Ο όχλοςαπαιτούσε τη σταύρωσή του που τελικά δεν έγινε, γιατί οι διαδηλωτές ήθελαν να απολαύσουν μια αργή και σαδιστική σταύρωση, αλλά καθυστέρησαν πολύ, τους πρόλαβε ο Στρατιωτικός Νόμος που κηρύχτη­κε τα μεσάνυχτα και φοβήθηκαν τις συνέπειές του.

 ΟιΠατριαρχικοί Τάφοι και τα σκηνώματα των μεγάλων ευεργετών του Γένους που από το 1850 και μετά τοποθετούντο στον αυλόγυρο της Ιεράς Μονής, καταστράφηκαν με κανιβαλική μανία.Οι Πατριαρ­χικοί Τάφοι ανοίχτηκαν και τα οστά των νεκρών σκορπίστηκαν στους δρόμους.

Ενώ το ανθελληνικό κλίμα προετοιμαζόταν και­ρό πριν μέσω του Τύπου, ημερήσιου και περιοδικού, με πρωτοστατούσα και πάλι την εφημερίδα «Χιουριέτ» στο πλαίσιο κυρίως του Κυπριακού Ζητήματος, στις 16 Μαρτίου του 1964, η Άγκυρα κατήγγειλε μονομερώς την Ελληνοτουρκική Σύμβαση Εγκαταστάσεως, Εμπορίας και Ναυσιπλοΐας της 30ήςΟκτωβρίου του 1930. Αμέσως μετά την καταγγελία οι τουρκικές αρχές άρχισαν να ανακοινώνουν ονόματα Ελλήνων υπηκό­ων, οι οποίοι έπρεπε, για λόγους «εθνικής ασφαλείας», όπως επικαλούνταν, να εγκαταλείψουν το τουρ­κικό έδαφος εντός 24 ωρών. Οι πρώτοι που έμπαιναν στο τουρκικό στόχαστρο για να άπελαθούν ήταν οι παράγοντες της ελληνικής κοινότητος, οι οικονομικές και πνευματικές, δηλαδή, κεφαλές του ελληνικού στοιχείου. Οι αναφερόμενοι στους καταλόγους απελαυνομένων όφειλαν να παρουσιαστούν στο 4ο Τμήμα της Αστυνομικής Διευθύν­σεως Κωνσταντινουπόλεως, όπου αφού υποβάλλονταν σε διαφόρων ειδών εξευτελισμούς, δακτυλοσκοπούνταν, φωτογραφίζονταν και υποχρεώνονταν να υπογράψουν την... «ομολογία» τους για τη «δράση τους εναντίον του τουρκικού κράτους». Κατά την έξοδό τους από την Τουρκία επιτρεπόταν να φέρουν μαζί τους δύο χειραποσκευέςσυνολικού βάρους 25 κιλών και χρηματικό ποσό μέχρι 30 δολλάρια. Παράλληλα η κυβέρνηση εξέδωσε το γνωστό πλέ­ονμυστικό νομοδιάταγμα, το οποίο στη συνέχεια συ­μπληρώθηκε με επόμενα μυστικά διατάγματα και αποσκοπούσε στην οικονομική εξόντωση και δήμευση ουσιαστικά των περιουσιακών στοιχείων των απελαυνομένων. Το μέτρο έπληττε φυσικά και τους οικείους τους, μιας και πολλοί εξ αυτών ήταν Τούρκοι υπήκοοι και ως εκ τούτου παρέμεναν στη Τουρκία.  Η Πολιτική Ρωμιοσύνη ζούσε ακόμη μία φορά στο πετσί της τη βαρβαρότητα του κεμαλικού κρά­τους˙ οικογένειες χωρίζονταν, περιουσίες από κόπους δεκαετιών εξανεμίζονταν, σχέσεις ζωής μεταξύ ανθρώπων, πολλές ακόμη και μεταξύ φίλων Ελλήνων και Τούρκων διαλύονταν, τραγικές φιγούρες γερό­ντων, ανέστιων πλέον, υποχρεώνονταν να ξεκινήσουν από το μηδέν το υπόλοιπο της ζωής τους. Μεταξύ των απελαθέντων που κρίθηκαν ως επικίνδυνοι για την «εθνική ασφάλεια» της Τουρκίας περιλαμβάνοντανοκτώ ημιπληγικοί, που ήρθαν στην Ελλάδα με αναπηρικές καρέκλες ή φορεία, τρεις τυ­φλοί, δύο ανάπηροι, ένας κωφάλαλος, τέσσερις ψυ­χοπαθείς και εννέα βαριά άσθενείς... Κατάλογοι των απελαυνομένων συνέχισαν να δημοσιεύονται μέχρι το καλοκαίρι του 1964. Συνολικά υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την Τουρκία περί τις13.000 Έλληνες υπήκοοι, αριθμός προσώπων ο οποίος σε βάθος χρόνου υπερτριπλασιάσθηκε λόγω του γεγονότος ότι οι Τούρκοι υπήκοοι συγγενείς τους (γυναίκες, παιδιά, γονείς, αδελφοί, κ.α.) υποχρεώθηκαν να τους ακολουθήσουν στην εξορία, ενώ ως αποτέλεσμα του ξεριζωμού ή της οικονομικής καταστροφής κατεγράφησαν και περί τα 450 περιστατικά αυτοκτονιών. Το κεμαλικό κατεστημένο μπορούσε να καυχάται ότι είχε κά­νει ένα πολύ σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση τηςεθνοκαθάρσεως. Μια εικοσαετία, η τελευταία του 20ούαιώνα κύ­λησε με την ελληνική παρουσία (φυσική και πολιτι­σμική) να συρρικνώνεται διαρκώς στην Ανατολή. Η μειονότητα, σκιά σήμερα του λαμπρού της παρελθό­ντος, συνεχίζει να φυλλοροεί ασταμάτητα, ακόμη και μέσα στο πλαίσιο της τελευταίας, τηλεκατευθυνόμε­νης, μετασεισμικής ελληνοτουρκικής «προσεγγίσεως»... (από άρθρο του ιστορικού αναλυτού Δρ. Ιακώβου Ζ. Ακτσόγλου λέκτορος Δ. Π. Θ.)

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΑΥΤΟΠΤΟΥ...(Γ)

 21ελληνικά εργοστάσια καταστράφηκαν ολοκληρωτικά. Σε όσα βρισκόταν στα παράλια του Βοσπόρου οι μηχανές και τα εργαλεία πετάχτηκαν στην θάλασσα.110ελληνικά εστιατόρια και ξενοδοχεία λεηλατήθηκαν, καταστράφηκαν ή παραδόθηκαν στις φλόγες. Και τα27ελληνικά φαρμακεία λεηλατήθη­καν και καταστράφηκαν.

 Οιβιασμοί γυναικών, ανεξάρτητα άπ’ την ηλικία τους, υπολογίζεται ότι ξεπέρασαν τους200τη νύχτα εκείνη, ενώ παρέμεινε άγνωστος ο τελικός αριθμός τωννεκρών, που ξεπέρασε τους20, παρ’ όλο που οι οδηγίες που είχαν δοθεί απαγόρευαν τις δολοφονίες.

 Από τα εκατοντάδες περιστατικά βιασμών μερι­κά είχαν κυριολεκτικά συγκλονίσει την Ελληνική μειονότητα.

 ΣτοΟρτάκιοϊμια ομάδα διαδηλωτών συνέλαβε μια μαυροφορεμένη γυναίκα που είχε την ατυχία να πέσει στο δρόμο τους. Αφού διασκέδασαν διαδο­χικά πολλοί άπ’ αυτούς με την άτυχη γυναίκα, την εγκατέλειψαν αιμόφυρτη και αναίσθητη. Όταν την επομένη την βρήκαν ζωντανή και την πήγαν στο Νοσοκομείο, διαπιστώθηκε ότι η γυναίκα είχε παραφρονήσει.

 ΣταΤαταύλασε ένα σπίτι χριστιανών δύο ορφανάκορίτσιαπερίμεναν τον πατέρα τους γεμάτα αγωνία. Αντί του πατέρα τους που δούλευε στο Βόσπορο και δεν μπόρεσε να γυρίσει εγκαίρως εμφανίστηκαν οι ορδές των διαδηλωτών πουαφού τα βίασαν τα εγκατέλειψαναιμόφυρτα. Ότανο ατυχής πατέ­ρας επέτρεψε στο σπίτι ένοιωθε τόσο ισχυρό σοκ ώστε αυτοκτόνησε με απαγχονισμό.

 ΣτοΓενή Σεχίρ, ο πασίγνωστος χαμάλης που τον αποκαλούσαν Γορίλλα από το αποκρουστικό του πρόσωπο στο οποίο ήταν αποτυπωμένη η σύφιλη που είχε,βίασε ένα 8χρονο κοριτσάκι μέσα στους ενθαρρυντικούς αλαλαγμούς του πλήθους.Το κοριτσάκι που επέζησε φέρει για το υπόλοιπο της ζωής του το τραύμα της εφιαλτικής εκείνης νύχτας.

 Δύο γυναίκες, η Ζηνοβία Χαριτωνίδου και η Ασημένια Παραπαντοπούλουπέθαναν σαν συνέπεια του βιασμού τουςτη νύχτα της 6^ηςΣεπτεμβρίου  1955.

 Από τους υπόλοιπους νεκρούς του Σεπτεμβριανού πογκρόμ μερικά από τα ονόματα που έγιναν γνωστά ήταν εκείνα της Όλγας Κιμιόγλου, 80 ετών, που πο­δοπατήθηκεαπό τον όχλο στο Κεράτιο Κόλπο, τουΓεωργίου Κορπόβα, του Εμμανουήλ Τζανετή, του Αβραάμ Ανάβακαι τουΝικολάου Καραμάνογλου.

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΑΥΤΟΠΤΟΥ...(Δ)

 Θυμάμαι, σα να ναι τώρα, τη νύχτα αυτή της κόλασης και του τρόμου, στριμωγμένοι στην ταράτσα του σπιτιού μας να περιμένουμε με αγωνία τη σειρά μας. Πράγματι, κατά τις 11 η ώρα το τοπίο με τους καπνούς και τις φωτιές που αντίκριζαν τα μάτια μας σ’ όλα τα σημεία του ορίζοντα συμπληρώθηκε με τρομακτικές κραυγέςθάνατος στους γκιαούρηδες!, θάνατος στους γκιαούρηδες!.

 Οι κραυγές πλησίαζαν επικίνδυνα.

Ο θόρυβος των ειδών που καταστρεφόταν μαζί με τις κραυγές του πλήθους δημιουργούσαν εικόνα και ατμόσφαιρα εφιαλτική. Οι καταστροφές συνοδευόταν με τις κραυγέςΣήμερα το βιός σας, αύριο το κεφάλι σας!.

Τα σπίτια των Ελλήνων που ζούσαν στις συνοικίες της Κωνσταντινούπολης υπέστησαν τις μεγαλύ­τερες ζημιές τη νύχτα εκείνη σε σχέση με τις ζημιές που έγιναν στα σπίτια των Ελλήνων που βρισκόταν στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης.

Δύο συνοικίες που η μανία των Τούρκων ξέσπασε με ιδιαίτερη σφοδρότητα ήταν τοΧρυσοκέραμο(Τσεγκέλκοϊ) στις ακτές του Βοσπόρου και τοΕπταπύργιο(Γεντί Κουλέ).

 Το νοικοκυριό κάθε ελληνικού σπιτιού βρισκόταν σιγά-σιγά σκορπισμένο στους δρόμους και στα πεζοδρόμια μέσα σε ένα εφιαλτικό θόρυβο που δημιουρ­γούσε ο όχλος και τα είδη που καταστρέφονταν.

Στο εσωτερικό της εκκλησίας του χωριού είχαν ισο­πεδωθεί τα πάντα, οι δε πίνακες του Ελληνικού σχο­λείου, γραμμένοι με κιμωλία με το τελευταίο μάθημα της μέρας, βρισκόνταν ήδη πεταγμένοι στους δρόμους.

Τοοργανωμένοσχέδιο της ολοκληρωτικής κατα­στροφής των περιουσιών των Ελλήνων της Κωνστα­ντινούποληςδιήρκεσε 6 ώρεςπερίπου.

Το σχέδιό τους σημείωσε καταπληκτική επιτυχία. Το σύνολο σχεδόν των ελληνικών περιουσιών κατα­στράφηκε. Ο ελληνικός πληθυσμός τρομοκρατήθηκε. Οι απειλές για τη ζωή όσων είχαν επιβιώσει ήταν διάχυτες στην ατμόσφαιρα. Ο στόχος τους λαβώθη­κε θανάσιμα.Ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης δεν επρόκειτο να συνέλθει ποτέ από το χτύπημα της νύχτας αυτής. Σιγά-σιγά καραβάνια ολόκληρα από Έλληνες εγκατέλειπαν την Βασιλεύουσα για να εξασφαλίσουν τουλάχιστον τη ζωή τους.

 Η φυγή των Ελλήνων από την Κωνσταντινούπο­λη πήρε διαστάσεις επιδημίας. Χωριά ολόκληρα, συ­νοικίες πυκνοκατοικημένες από Έλληνες άρχισαν να αραιώνουν. Οι εκκλησίες που πλημμύριζαν όχι μόνο στο εσωτερικό τους, αλλά και σ’ ολόκληρο τον αυλόγυρο, άρχισαν να ερημώνουν. Τα σχολεία βρέθηκαν σταδιακά χωρίς μαθητές και άρχισαν να κλείνουν το ένα μετά το άλλο.

 Λίγο μετά τα Σεπτεμβριανά ο Τούρκος φοιτητήςΟκτάϊ Εγκίν, που μετέφερε τη βόμβα στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, συνελήφθη από την Ελληνική Αστυνομία.

Όταν στις 15/6/1956 αφέθηκε ελεύθερος,διέφυ­γε στην Τουρκία όπου του έγινε υποδοχή Εθνικού Ήρωα. Η δήθεν σοβαρή Τουρκική εφημερίδαΤζουμχουριέττον προσλαμβάνει για να μεταφρά­ζει ειδήσεις και σχόλια του Ραδιοφωνικού Σταθμού των Αθηνών, ενώ αργότερα γίνεται Διευθυντής της αστυνομίας στην Άγκυρα.

 Το πρωί της 16^ηςΙουλίου 1964 ο πατέρας μου απελάθηκε από την Τουρκία. Τις βδομάδες που με­σολάβησαν μέχρι τον Σεπτέμβρη περιμέναμε με αγω­νία τα νέα που μας έστελνε.

Μετράγαμε τις μέρες μέχρι να πάρουμε ειδοποίηση για να ξεκινήσουμε.

Γύρω μας ο ξεσηκωμός της φυγής. Οικογενειακοί γνωστοί, παιδικοί φίλοι σκορπούσανε στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Ο Κυριάκος και η Άννα φί­λοι στενοί των γονιών μου, μαζί με τα δύο τους κορίτσια, την Ευταλία και την Ευαγγελία, θα φεύγανε για το Βανκούβερ του Καναδά. Τι κλάμα έκανε, τι στεναχώρια πήρε η αδελφή μου που έχανε την καλύτερή της φίλη, την Ευταλία.

Άλλοι πάλι γνωστοί ετοιμαζόταν για την Αυστραλία. Οι περισσότεροι βέβαια για την Ελλάδα, που ήταν ο πιο φυσιολογικός και φιλόξενος προορισμός.

  

Από το περιοδικό ΔΙΑΛΟΓΟΣ τεύχος 33 

πηγή