Ὁ Ἄνθρωπος κατὰ τὴν Παλαιάν Διαθήκην -Βασίλειος Βέλλας

Ὁ ἀγών τοῦ ἀνθρώπου κατά τήν Παλαιάν Διαθήκην ἔγκειται ἐν αὐτῷ τῷ ἀνθρώπῳ καί φέρει καθαρῶς πνευματικόν χαρακτῆρα. Ὁ ἄνθρωπος δῆλον ὅτι, καίτοι ἐκ τῶν χειρῶν τοῦ Θεοῦ ἐξῆλθε καί διά θείων στοιχείων ἐπροικίσθη, δέν ἐπλάσθη κατά τήν Π.Δ. τέλειος ἀλλ' ἱκανός νά ἀποβῇ τοιοῦτο διά τῶν ἐν αὐτῷ δυνάμεων, ποιούμενος ὀρθήν χρῆσιν τῆς ἐλευθέρας αὐτοῦ βουλήσεως, δι' ἧς μόνος αὐτός ἐκ τῶν λοιπῶν δημιουργημάτων ἐτιμήθη. Τό τῆς ἠθικῆς ἐλευθερίας τοῦτο δῶρον, γνώρισμα μόνον τῶν πνευματικῶν προσωπικῶν ὄντων, δι' οὗ ταῦτα λαμβάνουσι γνῶσιν τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ καί καθίστανται ὑπεύθυνα τῶν πράξεων αὐτῶν, διαμορφούμενα εἰς ἀνάλογον προσωπικότητα, δέν ἦτο δυνατόν παρά καί ἡ Π.Δ. ὡς ἐγγενές τῷ ἀνθρώπῳ ὑπάρχον ἅμα τῇ δημιουργίᾳ τούτου νά ἀποδεχθῇ, διότι ἄλλως θά ἤρετο καί ἡ δυνατότης τῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου, μεταβαλλομένου εἰς παθητικόν τινα τύπον.

Ἡ ἠθική ὅμως ἐλευθερία αὕτη, ἡ προϋποθέτουσα γνῶσιν τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, ἀποβαίνει παράγων διαμορφώσεως ἀληθοῦς προσωπικότητος, ὅταν ὁ ἐσωτερικός κόσμος τοῦ ἀνθρώπου εἶναι πλούσιος. Ὅσον ζωηρότερος ἐν τῷ ἀνθρώπῳ διατηρεῖται ὁ θεῖος σπινθήρ τόσον καλλιτέρα καί βεβαιοτέρα γίνεται χρῆσις τῆς ἐλευθερίας, ἕως οὖ τό θεῖον ἐν τῷ ἀνθρώπῳ λάβῃ τήν πλήρη τελείωσιν, ὁπότε ἡ ἐλευθερία λαμβάνει πλέον τήν μόνιμον πρός τό καλόν ροπήν. Ἀλλά μέ τοιαύτην τελειότητα ὁ ἄνθρωπος τῆς Π.Δ. δέν ἐπλάσθη. Ἡ ἠθική ἀτέλεια, ἡ περιέχουσα τήν δυνατότητα καί τήν κλίσιν ἀκόμη πρός τό κακόν, εἶναι τό πλέον σπουδαῖον ἐμπόδιον τῆς τελειώσεως τοῦ ἀνθρώπου, ὅπερ οὗτος ὀφείλει νά καταπολεμήσῃ. Ἡ ἠθική αὕτη ἀνεπάρκεια, ἥτις ἐν τοῖς πρωτοπλάστοις κατά τήν πρό τῆς πτώσεως αὐτῶν περίοδον ἀρνητικόν μᾶλλον χαρακτῆρα ἠδύνατο νά ἔχῃ, ἐκδηλωθεῖσα κατά τά πρῶτα βήματα τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς Π.Δ., κατά τήν γνωστήν πτῶσιν τοῦ ἀνθρώπου, ἀπέβη μετ' αὐτήν κατά τήν Π.Δ. δύναμις θετική, ἕλκουσα τόν ἄνθρωπον πρός τό κακόν. Ἡ πρός τό κακόν κλίσις αὕτη, "ἡ πονηρά ἐπιθυμία", κατά φράσιν τινά τῆς Γενέσεως, "τό ἐννόημα", "τό πονηρόν ἐνθύμημα", κατ' ἄλλην ἔκφρασιν τοῦ Σειράχ ἀποτελοῦσι τήν πηγήν τῆς ἁμαρτίας, ἥτις ἐκδηλοῦται ἀρνητικῶς μέν ὡς παραμέλησις τῆς ἀναπτύξεως τοῦ θείου ἐν τῷ ἀνθρώπῳ σπινθῆρος, θετικῶς δέ ὡς παράβασις τῶν ἐμφύτων ἤ τῶν γραπτῶν θείων νόμων. Οὕτω ὁ Ἰσραηλίτης, μή ἀποβλέψας εἰς τάς διαφόρους τῆς ἁμαρτίας ἐκφάνσεις ἀλλ' εἰς τήν ὀργανικήν αὐτῆς ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ὑφήν, βαθέως εἰσεχώρησεν εἰς τήν φύσιν τῆς ἁμαρτίας, ἥτις προέρχεται ἐκ τῆς ἠθικῆς διαστροφῆς, ἧς ὑπεύθυνος εἶναι αὐτός ὁ ἄνθρωπος.



Ὁ πνευματικός ἄνθρωπος κατά τοὺς προφήτας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης

Μεγίστην δέ σημασίαν ἀποδίδουν οἱ Προφῆται εἰς τήν πνευματικήν ἡγεσίαν, ᾗς τήν ὕπαρξιν θεωροῦν ἀναγκαιοτάτην διά τήν Κοινωνίαν, τονίζοντες ὅτι ἡ ἔλλειψις πνευματικῆς ἡγεσίας ἀποτελεῖ τό μεγαλύτερον κακόν δι' ἕνα λαόν, διότι οὕτω ἐπέρχεται ἀναγκαίως ἡ κοινωνική, πολιτική καί πνευματική ἐξάρθρωσις καί ἀναστάτωσις. Ἤδη ὁ ἀρχαιότερος τῶν Προφητῶν, ὁ Ἀμώς, ἐπισείει κατά τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ τόν κίνδυνον τῆς ἐκλείψεως τῆς πνευματικῆς ἡγεσίας, τόν πνευματικόν λιμόν καί τήν πνευματικήν δίψαν, ὡς ὁ ἴδιος λέγει, ὡς τό μεγαλύτερον κακόν, τό ὁποῖον δύναται νά πλήξῃ τόν λαόν, ὅστις κατ' ἔκφρασιν τοῦ Μαλαχίου "τά χείλη τοῦ ἱερέως - ὡς πνευματικοῦ ἡγέτου - προσέχει, γνῶσιν καί διδασκαλίαν ζητεῖ ἀπό τό στόμα του". Ὁ δέ Ἡσαΐας ἀναφερόμενος εἰς τήν πρό τοῦ Μεσσίου ἐποχήν, ὑπογραμμίζει ὡς ἕν τῶν πλέον σκιερῶν σημείων αὐτῆς τήν ἔλλειψιν ἐν τῷ κόσμῳ πνευματικῆς ἡγεσίας, διότι, ὡς ἴδιος ἐξηγεῖ, ἐν τοιαύτῃ περιπτώσει δέν ὑπάρχει κοινή κατεύθυνσις καί καθοδήγησις ἀλλ' ἕκαστος ἀφιέμενος πλέον εἰς τάς ἰδίας του δυνάμεις τρέπεται τήν ἰδίαν αὐτοῦ ὁδόν. Ἀσθενής δέ κατά τάς δυνάμεις πλανᾶται ὡς πρόβατον ἐδῶ καί ἐκεῖ, ἀναζητῶν τήν εὐθεῖαν ὁδόν. Ἀλλά καί ἡ κοινωνική συνοχή οὕτῳ διασπᾶται ἑκάστου τρεπομένου ἰδίαν ὁδόν, αἱ δέ κοινωνικαί, πολιτικαί καί θρησκευτικαί ἀναστατώσεις εἶναι ὁ ὥριμος πλέον καρπός τούτου.

Ἐν τῇ Κοινωνίᾳ ἐρχόμενος ὁ πνευματικός ἄνθρωπος νά ἐργασθῇ μέ τόν ἁγνόν του καί πλήρη ἀγάπης πρός τόν ἄνθρωπον ἐνθουσιασμόν καί μέ τόν ἁγνότερον ἀκόμη κόσμον, τόν ὁποῖον ἔχει μέσα του δημιουργήσει, εὑρίσκεται πρό ἑνός τελείως διαφόρου καί ἐν πολλοῖς ἀντιθέτου κόσμου πρός τόν ἰδικόν του. Ἡ ἐπαφή αὕτη μετά τῆς πραγματικότητος τοῦ καθιστᾶ συνειδητήν τήν ἀπόστασιν τῶν δύο τούτων κόσμων, ἥτις τοῦ γεννᾶ ἀπό τῆς πρώτης στιγμῆς ἐσωτερικήν ταραχήν. Εἶναι ἡ πρώτη κρίσις, τήν ὁποίαν ὑφίσταται. Τήν κρίσιν ταύτην ζωηρότατα εἰκονίζει ὁ Ἱερεμίας, ὅταν εἰς μίαν στιγμήν τῆς νεαρᾶς του ἡλικίας, ἀντικρύζων τήν τόσον ἀντίθετον πρός τόν ἰδικόν του πεπλασμένον κόσμον κατάστασιν τῆς ἐποχῆς του, λέγη:

"Ἡ καρδιά μου σπαράσσεται μέσα μου,

ὅλα τά κόκκαλά μου τρέμουν.

Εἶμαι ὡς ἕνας μεθυσμένος,

ἀπό τό κρασί κυριευμένος

πρό τοῦ Θεοῦ, πρό τῶν ἁγίων λόγων.

Ἡ χώρα εἶναι γεμάτη ἀπό μοιχούς

προσπάθειά των εἶναι τό κακόν

καί δύναμίς των ἡ κακία".

Παρά τήν ταραχήν ταύτην ὁ πνευματικός ἄνθρωπος δέν φεύγει ἀλλ' εἶναι ὑποχρεωμένος νά συνεχίσῃ τό ἔργον, τοῦ ὁποίου αἱ δυσχέρειαι ἐμφανίζονται ἀπό τῆς πρώτης στιγμῆς.