Εγκύκλιος Μητροπολίτου Πειραιώς Σεραφείμ επί τη πρώτη του νέου έτους 2014

Τέκνα μου ἀγαπητά καί περιπόθητα,

Ἡ ἀλλαγή τοῦ Χρόνου εἶναι ἕνα ὁρόσημο πού μᾶς δίδει τήν εὐκαιρία νά ἀνταλλάξουμε εὐχές, δῶρα, χαιρετισμούς, μηνύματα. Ὁ καινούργιος χρόνος δέν ἔχει ἀκόμη δείξει τά χαρακτηριστικά του κι ὅμως τόν περιμένουμε ὅλοι μας γεμᾶτοι ἐλπίδες κι ἐμπιστοσύνη.

Εἶναι τόσο ἀπόλυτη καί γενική ἡ αἰσιοδοξία μας αὐτή, πού θά νόμιζε κανείς ὅτι κάποιος μᾶς ἔχει ἐκ τῶν προτέρων διαβεβαιώσει ὅτι μέ τόν καινούργιο χρόνο ὅλα θά πᾶνε καλύτερα.

Διερωτᾶται λοιπόν κανείς δικαιολογημένα : Ποῦ ὀφείλεται ὅλη αὐτή ἡ βεβαιότητα, αὐτή ἡ ἀνεπιφύλακτη αἰσιοδοξία;

Ἀσφαλῶς θά ρίξει λίγο φῶς στήν ἀπορία μας ἐάν θυμηθοῦμε πῶς ἀντιλήφθηκαν τόν χρόνο οἱ ἄνθρωποι μέχρι σήμερα. Ἐνῶ γιά τό μέτρημα τοῦ χρόνου ὑπῆρξε σχετικῶς γρήγορα μιά πανανθρώπινη συμφωνία, ὥστε ὁπουδήποτε κι ἄν βρισκόμαστε νά διαθέτουμε τά ἴδια ὄργανα μετρήσεως, δηληδή τά ρολόγια, γιά τήν ἀντίληψη περί χρόνου δέν ἐπεκράτησε μιά μονάχα ἄποψη μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά δύο.

Ἡ ἄποψη ἡ κυκλική καί ἡ ἄποψη ἡ γραμμική. Κατά τήν κυκλική ἄποψη, πού τήν διατύπωσαν κυρίως οἱ Ἕλληνες φιλόσοφοι, ἡ ἱστορία εἶναι ἕνας τροχός, πού γυρνᾶ διαρκῶς καί ἐπαναλαμβάνεται πληκτικά, ὥστε κανείς νά μήν μπορεῖ νά περιμένει ἐκπλήξεις. Ὁ μῦθος τοῦ Σισύφου εἶναι ἡ πιό χαρακτηριστική περιγραφή τῆς κυκλικῆς ἀντιλήψεως περί χρόνου. Καί πρέπει βέβαια νά τονίσουμε ὅτι αὐτή ἡ ἀντίληψη εἶναι καθαρά μηχανική. Δηλαδή προϋποθέτει ἕναν κόσμο, στόν ὁποῖο δέν ὑπάρχει Θεός, ἤ κι ἄν ὑπάρχει, δέν ἔχει καμμία ἀπολύτως σχέση μέ τόν κόσμο καί τόν ἄνθρωπο.

Πλάι σ' αὐτή τήν κυκλική ἄποψη, πού δείχνει τόν κόσμο παιχνίδι στά χέρια μιᾶς τυφλῆς, ἄλογης καί ἀσυνείδητης εἱμαρμένης, ἀναπτύχθηκε ἡ γραμμική ἄποψη, πού εἶναι ἡ ἄποψη τῶν θρησκευτικῶν λαῶν. Ἐδῶ ἡ ροή τῆς ἱστορίας δέν νοεῖται ὡς μηχανική ἐπανάληψη, ἀλλά ὡς ἐξελικτική πορεία, γι' αὐτό λέγεται γραμμική. Ἡ γραμμή αὐτή δέν εἶναι βέβαια πάντα εὐθεῖα, ἀλλά ἔχει καί τεθλασμένες διακυμάνσεις, ἔχει κι ἐπαναλήψεις. Ὅμως δέν παύει ποτέ νά εἶναι πορεία πρός τά ἐμπρός, ἀλλαγή, ἐξέλιξη.

Σ' αὐτή τήν ἐξέλιξη τοῦ χρόνου ὄχι μόνο ὑπάρχει ὁ Θεός, ἀλλ' Αὐτός εἶναι καί ὁ κυρίαρχος τῆς ἱστορίας. Αὐτός τήν ἐπιβλέπει καί τήν κατευθύνει στούς τελικούς σκοπούς της, χωρίς αὐτό νά σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι ἐλεύθερος στά ἔργα καί στίς σκέψεις του. Γι' αὐτό ἄλλωστε εἴπαμε πώς ἡ πορεία τῆς ἱστορίας ἔχει διακυμάνσεις, διαφορετικά θά ἦταν μιά ἄψογη κι ἀνεμπόδιστη μαθηματική εὐθεῖα.

Σ' αὐτή λοιπόν τήν γραμμική ἄποψη περί χρόνου, πού δέν εἶναι μηχανική, ἀλλ' ἠθική, δέν ὑπάρχει τόπος γιά ἄλογη καί τυφλή εἱμαρμένη. Ὑπάρχει μόνο ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ ἀπό τό ἕνα μέρος, κι ἡ εὐθύνη τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τό ἄλλο. Σ' αὐτά τά δύο στηρίζεται ἡ αἰσιοδοξία μας. Στήν στοργική ἀγρύπνια τοῦ Θεοῦ καί στήν εὐθυνοφόρα ἀγρύπνια τοῦ ἀνθρώπου. Γι' αὐτό πιστεύομε ὅτι ὅλα θά πᾶνε καλύτερα μέ τόν καινούργιο χρόνο. Γιατί ὁ Θεός δέν μπορεῖ νά μήν βοηθήσει, ὅπου βλέπει τόν ἄνθρωπο νά προσπαθεῖ τό καλύτερο.

Εἴθε αὐτή μας ἡ ἐμπιστοσύνη νά μή διαψευσθεῖ καί γιά φέτος.

Ἀγαπητοί Ἀδελφοί,

Ἡ ἀλλαγή τοῦ χρόνου δίνει πάντα τήν εὐκαιρία νά κάνουμε ἕνα ἀπολογισμό ζωῆς κι ἕνα προϋπολογισμό ἐλπίδων. Γιά φόβους κι ἀποτυχίες δέν θέλουμε νά μιλᾶμε προκαταβολικά, ἄν καί γνωρίζουμε ὅτι καί αὐτά εἶναι ἐνδεχόμενα, μέ τίς ἴδιες ἀκριβῶς πιθανότητες.

Πολύ καλά φαίνεται νά ἐγνώριζε τήν ἀνθρώπινη φύση ἐκεῖνος πού εἶπε ὅτι «παρόν εἶναι ὁ χρόνος πού χωρίζει τόν χρόνο τῶν ἀπογοητεύσεων ἀπό τόν χρόνο τῶν ἐλπίδων».

Σέ μιά τέτοια θεώρηση, χωρίς ἀμφιβολία, τό παρόν ὑποτιμᾶται σάν χρόνος χωρίς χρῶμα καί διάρκεια, χωρίς ποιότητα καί σπουδαιότητα ἀποφασιστική. Εἶναι ὅμως, ἀλήθεια, τό παρόν ἁπλῶς μιά ρευστή καί μεταβατική κατάσταση στή ζωή μας; Ἠ μήπως εἶναι ὁ πιό ἀληθινός καί πολυτιμότερος χρόνος μας;

Τήν τελευταία νύχτα τοῦ Δεκεμβρίου, πού ἀκριβῶς τά μεσάνυχτα γίνεται, σέ κλάσμα δευτερολέπτου, ἡ μοναδική συνάντηση – καί ἀποχαιρετισμός συγχρόνως – τοῦ χρόνου τοῦ παλιοῦ μέ τόν καινούργιο, τό παρόν σμικρύνεται χρονικά κι ἀξιολογικά στό ἐλάχιστο. Γιατί ἐκείνη τήν στιγμή ὁ χρόνος πού φεύγει παίρνει αὐτομάτως τίς ἐπικές διαστάσεις τοῦ παρελθόντος, ἐνῶ ὁ χρόνος πού ἔρχεται δέν ἔχει ἀκόμη ἀποβάλει τήν μυθική μαγεία τοῦ μέλλοντος. Συμπιεζόμενο ἀνάμεσα στά δύο αὐτά «ἱερά τέρατα» τό φτωχό μας παρόν, μόλις πού κατορθώνει νά ἐπιβιώσει σημειώνοντας τήν παρουσία του σάν λεπτή καί εὔθραυστη διαχωριστική γραμμή.

Κι ὅμως αὐτό τό παρόν, εἶναι ὁ μοναδικός αὐθεντικός μας «βιότοπος». Ἀπ' αὐτό ἐξαρτᾶται ἡ ἑρμηνεία καί ἀξιολόγηση τοῦ παρελθόντος, καί ἀπ' αὐτό ἐπίσης θά ἐξαρτηθεῖ ἡ πυροδότηση τοῦ μέλλοντος. Ἄν τό παρόν μας ἀρδεύεται ἀπό σταθερές ἀρχές κι ἀξίες, τότε ἀφοβα θά κρίνουμε τό παρελθόν καί γενναιόφρονα θά ἀντιμετωπίσουμε τό μέλλον. Τό παρόν εἶναι ὁ «ἐνεστώς» χρόνος, ὁ μόνος δηλαδή χρόνος πού στέκει ἀνικειμενικά μπροστά μας καί διεκδικεῖ ἀπόλυτα τήν ἀγρύπνια μας καί τήν εὐθύνη τῆς συνειδήσεώς μας. Γι' αὐτό κι ὁ Χριστιανισμός τό μήνυμα τῆς σωτηρίας δέν τό φέρνει σέ χρόνο μελλοντικό - ὅπως κάνουν ὅλων τῶν εἰδῶν οἱ μεσσιανισμοί -, ἀλλά σέ χρόνο κατ' ἐξοχήν ἐνεστῶτα : «ἰδού νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού νῦν ἡμέρα σωτηρίας» (Β΄ Κορ. 6,2). «Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου» (Ματθ. 21,9). «Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντός ὑμῶν ἐστί» (Λουκ. 17, 21).

Αὐτό τό ἄτμητο παρόν τοῦ Θεοῦ ἐκφράζεται ἀκόμη ἐπιγραμματικότερα στήν Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννου, ὅταν ὁ ἴδιος ὁ Θεός συνιστᾶ ὡς ἀκολούθως τόν ἀναλλοίωτο καί ἄχρονο ἑαυτό Του : «Ἐγώ εἰμί ὁ ὤν, καί ὁ ἦν, καί ὁ ἐρχόμενος» (Ἀποκ. 1,4).

Ἀναγνωρίζοντας ἀπ' ὅλα τά πιό πάνω τήν ἀνεπανάληπτη σπουδαιότητα τοῦ παρόντος, ἄς ἐργαζόμεθα καί ἄς ἀγρυπνοῦμε «ἕως ἡμέρα ἐστί» (Ἰωάν. 9,4). Καί μιά πού ὁ χρόνος 2014 εἶναι διεθνῶς ἀφιερωμένος στήν οἰκογένεια, ὑποχρέωσή μας εἶναι νά θυμηθοῦμε ὅτι ἡ οἰκογένεια εἶναι ἡ ἔνσαρκη ὑπόμνηση τῶν μεγαλυτέρων εὐθυνῶν καί δυνατοτήτων μας μέσα στήν ἀμεσότητα τοῦ παρόντος. Ἄς πράξουμε λοιπόν ὅ,τι ὁ καθένας μας μπορεῖ καί ὀφείλει, ἀνάλογα μέ τήν θέση του, τήν ἀποστολή του, τήν εὐθύνη του.

Καλή Χρονιά! - Χρονιά πολλά!

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ

+ ὁ Πειραιῶς ΣΕΡΑΦΕΙΜ