Το «όνομα του Θεού» στην Αγία Γραφή και η χρήση του από τους χριστιανούς

Πραγματική επιστολή σε Μάρτυρα του Ιεχωβά (προς το παρόν, δεν έχει ληφθεί απάντηση). 
 
Θ. Ι. Ρηγινιώτης. ΟΟΔΕ - Παρατηρητής Σκοπιάς

Συντομογραφίες: ΜτΙ: Μάρτυρες του Ιεχωβά. ΜΝΚ: «Μετάφραση Νέου Κόσμου» (η Αγία Γραφή των ΜτΙ, τροποποιημένη κατά τις απόψεις τους [1]) Ο΄: η «Μετάφραση των Εβδομήκοντα», μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης από τα εβραϊκά στα ελληνικά (του 2ου αι. π.Χ.), που μελετούσαν οι ελληνόφωνοι Ιουδαίοι. Αυτήν χρησιμοποιούν οι συγγραφείς της Καινή Διαθήκη και αυτήν αποδέχτηκαν εξ αρχής οι χριστιανοί ως αυθεντική Παλαιά Διαθήκη, ενώ οι προτεστάντες την απέρριψαν και υιοθέτησαν τις αντίστοιχες εβραϊκές γραφές.

Αγαπητέ μου αδελφέ,

Για το ζήτημα του «ονόματος του Θεού» έχω να παρατηρήσω τα ακόλουθα:

 

1. Το όνομα του Θεού και η Καινή Διαθήκη

1) Πρέπει να θεωρήσουμε σίγουρο ότι η Καινή Διαθήκη δεν ονομάζει, ούτε ποτέ ονόμαζε, το Θεό «Ιεχωβά», παρά μόνο στα τέσσερα «αλληλούια» της Αποκάλυψης (λέξη που, σημειωτέον, η Εκκλησία χρησιμοποιεί πολλές φορές στη λατρεία του αληθινού Θεού, ακολουθώντας τη Βίβλο). ["N": βρίσκονται στο κεφάλαιο 19 της Αποκάλυψης. "Αλληλούια" (από το εβραϊκό "Χαλλελού γιαχ) = δόξα στον Γιαχ, δηλ. στο Γιαχβέ, το Θεό. Από το όνομα Γιαχβέ προέκυψε η μορφή του ονόματος Ιεχωβά]. Αν κάποιος ισχυρίζεται το αντίθετο, ότι δηλ. υπήρξε μια παλαιότερη μορφή της Κ.Δ., όπου ο Θεός ονομαζόταν Ιεχωβά (και η οποία αλλοιώθηκε), θα πρέπει να το τεκμηριώσει με αρχαία χειρόγραφα της Κ.Δ. ή τεμάχια παπύρων ή παραθέματα εδαφίων της Κ.Δ. σε έργα αρχαίων συγγραφέων…

Τέτοια τεκμηρίωση, απ’ ό,τι βλέπω και απ’ όσα γνωρίζω, δεν υπάρχει. Αυτό σημαίνει ότι οι απόστολοι δεν παρέδωσαν στους χριστιανούς τη χρήση του ονόματος Ιεχωβά για το Θεό, αλλιώς αυτό θα αναφερόταν στην Κ.Δ., όπως κάνατε εσείς –από μόνοι σας– στη ΜΝΚ. Αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίο οι χριστιανοί, εξ αρχής, δε χρησιμοποιούμε αυτό το όνομα για το Θεό, και όχι ότι «δε γνωρίζουμε το όνομά Του», που το γνωρίζουν μόνο οι «αληθινοί πιστοί», οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Δεν Τον ονομάζουμε Ιεχωβά, όχι γιατί… αποστατήσαμε ομαδικώς, αλλά γιατί οι απόστολοι του Κυρίου δεν μας δίδαξαν κάτι τέτοιο. Η διδασκαλία τους, προφορική αρχικά, εκφράζεται γραπτώς στην Καινή Διαθήκη και οι δύο μορφές της δεν μπορεί να αντιφάσκουν. Εκεί λοιπόν, όπως είπα, δε βλέπουμε ο Θεός να ονομάζεται Ιεχωβά. Οι χριστιανοί Τον ονομάζουμε όπως η Κ.Δ.

Ας επισημάνουμε ότι και η διδασκαλία του Ιησού Χριστού έφτασε στους χριστιανούς όλων των εθνών, εκτός από τους συγκριτικά λίγους αυτήκοους ακροατές Του, μέσω του κηρύγματος των αποστόλων, προφορικού και γραπτού. Σε αυτή τη διδασκαλία (αυτή που παρέλαβαν οι χριστιανοί όλων των εθνών μέσω της Κ.Δ. και του αποστολικού κηρύγματος) απλώς ο Κύριος δεν χρησιμοποιεί το όνομα Ιεχωβά.

Τη διδασκαλία Του δεν την έχουμε από μια αραμαϊκή ή εβραϊκή ηχογράφηση, αλλά από τα κείμενα της Κ.Δ. Το ότι εκεί ο Θεός δεν ονομάζεται Ιεχωβά, αλλά Πατήρ, μας διδάσκει πώς να Τον ονομάζουμε – δε χρειάζεται να αναφέρει ή να «υπαινιχθεί» ο Κύριος τη μη χρήση του ονόματος. Απλώς, η χρήση του δεν παραδόθηκε καν στους χριστιανούς από τους αρχικούς διδασκάλους του χριστιανισμού, δηλ. τον Ιησού και τους αποστόλους. Με βάση την Καινή Διαθήκη, εννοώ· αν εσείς, που θεωρείτε τη Βίβλο «επιστολή του Θεού στην ανθρωπότητα», στο ζήτημα αυτό δεν ικανοποιείστε με το κείμενο, αλλά προσπαθείτε να αναχθείτε σε κάποιο προφορικό κήρυγμά τους, μη καταγεγραμμένο στην Κ.Δ., είναι δικαίωμά σας φυσικά. Εμείς δεν παραλάβαμε κάτι τέτοιο, αλλά ακολουθούμε αυτά που παραλάβαμε.

Και η Κ.Δ. που έχουμε, συγγνώμη αν το επαναλαμβάνω, δε μπορεί να αντιφάσκει με το προφορικό κήρυγμα των αποστόλων, το οποίο εκφράζει.

 

2. Το όνομα του Θεού και η Παλαιά Διαθήκη

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Κ.Δ. δεν ονομάζει το Θεό Ιεχωβά ούτε και όταν παραθέτει από την Παλ. Διαθήκη (δηλ. από τους Ο΄)! Σ’ αυτά τα παραθέματα (ακόμη και στην προς Εβραίους – εκτός αν έχετε χειρόγραφα που να τεκμηριώνουν το αντίθετο) η ορολογία συμφωνεί με την Παλ. Διαθήκη που χρησιμοποιούν πάντα οι χριστιανοί (μέχρι το Λούθηρο). Αυτό σημαίνει ότι η Π.Δ. που διάβαζαν οι συγγραφείς της Κ.Δ., και κατ’ επέκτασιν οι πρώτοι χριστιανοί, είναι αυτή που χρησιμοποίησαν και οι άγιοι Πατέρες των επόμενων αιώνων και χρησιμοποιούν οι ορθόδοξοι διαρκώς, μέχρι και σήμερα: μια Π.Δ. χωρίς το όνομα Ιεχωβά!...

Αυτό μας δείχνει και ποια είναι η πραγματικά αποδεκτή από το χριστιανισμό μορφή των Ο΄: χωρίς το όνομα (και ας διασώζονται τήδε κακείσε κάποια εβραϊκά χειρόγραφα που το περιέχουν [2]). Δεν πρόκειται για «την άποψη κάποιων μεταφραστών», αλλά για την αληθινή Παλαιά Διαθήκη των χριστιανών, αντίθετα φυσικά με τις «εβραϊκές γραφές», που μελετάτε εσείς, αφότου ο Λούθηρος αντικατέστησε μ’ αυτές τη χριστιανική Π.Δ [3]…

Βεβαίως, ο Θεός προφανώς μίλησε στο Μωυσή εβραϊκά και αποκάλεσε τον εαυτό Του «Γιαχβέ» (όχι «Ιεχωβά», αν μου επιτρέπετε). Όμως, οι Ο΄ το Γιαχβέ το μετέφρασαν στο μεν Έξοδος 3, 14 ως «ο Ων», όχι τυχαία ασφαλώς, ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις ως «ο Κύριος» (Έξ. 15, 3: «Κύριος όνομα αυτώ» = το όνομά του είναι Κύριος), και πάλι όχι τυχαία. Το ότι η απόδοση με αυτούς τους δύο όρους είναι ορθή, τεκμηριώνεται από την ίδια την Κ.Δ. Αυτούς τους όρους χρησιμοποιεί και η Κ.Δ. (π.χ. «ο ων και ο ην και ο ερχόμενος» Αποκάλυψις, 1, 4 & 8. 4, 8 κ.α. – μάλιστα το «Κύριος» κατ’ εξοχήν για το Χριστό), αυτούς παραλάβαμε από τους αποστόλους και κατ’ επέκτασιν από τον Ιησού και αυτούς χρησιμοποιούμε εξ αρχής, διά μέσου των αιώνων.

Ας αναφέρουμε εδώ ότι στο Έξοδος 3, 14-15, οι χριστιανοί διαβάζουμε ότι ο Θεός λέει: «εγώ ειμί ο ων», και παρακάτω: «Κύριος ο Θεός των πατέρων ημών, Θεός Αβραάμ και Θεός Ισαάκ και Θεός Ιακώβ απέσταλκέ με προς υμάς· τούτό μου εστιν όνομα αιώνιον και μνημόσυνον γενεών γενεαίς», δηλ. το «όνομα αιώνιον και μνημόσυνον γενεών γενεαίς» είναι «Κύριος ο Θεός των πατέρων ημών, Θεός Αβραάμ και Θεός Ισαάκ και Θεός Ιακώβ». Σημειωτέον ότι έτσι Τον ονομάζει και η Καινή Διαθήκη, παραθέτοντας αυτή τη φράση χωρίς το όνομα Ιεχωβά (Ματθ. 22, 32, Πράξεις, 3, 13, Πράξ. 7, 32).

Το όνομα Γιαχβέ λοιπόν το γνωρίζουμε, αλλά το αποδεχόμαστε ως αποκάλυψη του Θεού προς τον παλαιό Ισραήλ [αναφερόμενο και στα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδας· δες εδώ]. Ο νέος Ισραήλ, η Εκκλησία, παραλαμβάνοντας τη Βίβλο στη μορφή που προαναφέραμε, ακόμη από τα αποστολικά χρόνια, δεν το παρέλαβε.

 

3. «Πατήρ»: το όνομα του Θεού στην Καινή Διαθήκη ή «τίτλος συγγένειας»;

2. Γράφεις, αδελφέ μου, πως «ο Πατήρ» δε μπορεί να είναι το όνομα του Θεού, γιατί είναι μια λέξη που δηλώνει σχέση συγγένειας, συνεπώς «είναι τίτλος συγγενείας, άρα δε μπορεί να είναι όνομα».

Δε συμφωνώ, διότι:

Α) Από γλωσσική άποψη, όνομα είναι κάθε ουσιαστικό και επίθετο, με το οποίο προσδιορίζουμε («ονομάζουμε») πρόσωπα και πράγματα. Και οι λέξεις Θεός, άνθρωπος, άγγελος κ.τ.λ. είναι επίσης ονόματα. Στην Παλ. Διαθήκη «έπλασεν ο Θεός έτι εκ της γης πάντα τα θηρία του αγρού και πάντα τα πετεινά του ουρανού και ήγαγεν αυτά προς τον Αδάμ, ιδείν τι καλέσει αυτά. και παν ό εάν εκάλεσεν αυτό Αδάμ ψυχήν ζώσαν, τούτο όνομα αυτώ. και εκάλεσεν Αδάμ ονόματα πάσι τοις κτήνεσι και πάσι τοις πετεινοίς του ουρανού και πάσι τοις θηρίοις του αγρού» (Γέν. 2, 19-20). «Ονόματα», δηλ. άλογο, πρόβατο, λιοντάρι κ.τ.λ.

Δεν υπάρχει εμπόδιο στο να ονομάζεται ο Θεός με ένα όνομα που η έννοιά του, ως λέξης, είναι μια σχέση συγγένειας, γιατί το αληθινό, ουράνιο και προαιώνιο όνομα του Θεού (αν υπάρχει τέτοιο όνομα) είναι άγνωστο και ασύλληπτο για τους ανθρώπους. Όλα τα ονόματα, με τα οποία ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του, είναι ανθρώπινες λέξεις, προορισμένες να μας φανερώσουν ιδιότητες του Θεού. Το ίδιο ισχύει και για το όνομα Γιαχβέ. Το ίδιο και για το όνομα Πατήρ.

Β) Είναι φανερό ότι οι όροι «ο Πατήρ» και «ο Υιός», όταν χρησιμοποιούνται στην Κ.Δ. με απόλυτο τρόπο (δηλ. χωρίς να αναφέρεται τίνος ο πατήρ και τίνος ο υιός είναι), χρησιμοποιούνται ως ονόματα. Και σε μια ανθρώπινη οικογένεια, όταν τα παιδιά λένε «ο πατέρας» ή «ο παππούς» κ.τ.λ., οι λέξεις αυτές είναι τα ονόματα με τα οποία εκείνα ονομάζουν τα συγκεκριμένα πρόσωπα. Το ίδιο, όταν ο Χριστός λέει «ο Πατήρ», αυτό γίνεται όνομα του Θεού (το αληθινό όνομα του Θεού, επαναλαμβάνω, είναι ασύλληπτο για μας – έχουμε μόνο λέξεις που μας αποκαλύπτει ως ονόματα). Όταν ο Κύριος λέει «ο Πατήρ μου» ή «ο Πατήρ υμών», τότε δεν είναι όνομα [γι’ αυτό και στον Ησαΐα 64, 8 («και νυν, Κύριε, πατήρ ημών συ, ημείς δε πηλός, έργα των χειρών σου πάντες») το «πατήρ» δεν χρησιμοποιείται ως όνομα].

Το ότι «ο Πατήρ» είναι το όνομα, με το οποίο ο Θεός αποκαλύπτεται στο νέο Ισραήλ, στο λαό της νέας διαθήκης, είναι σαφές και πέρα από τα ευαγγέλια. Γι’ αυτό και ο απόστολος Παύλος γράφει «είς Θεός, ο Πατήρ» (Α΄ Κορ., 8, 6) και όχι «είς Θεός, ο Ιεχωβά» (η ερμηνεία του εδαφίου δεν είναι του παρόντος, αλλά θα αναφερθούμε σε αυτό, Θεού θέλοντος, όταν σου γράψω για τον Υιό), βλ. και Α΄ Ιωάννου 1, 3 («η κοινωνία δε η ημετέρα μετά του πατρός και μετά του υιού αυτού Ιησού Χριστού») και 2, 24 («και υμείς εν τω υιώ και εν τω πατρί μενείτε») κ.λ.π.

 

Γ) Τέλος, πρέπει να επισημάνω ότι ο Πατήρ ονομάζεται έτσι μόνον ως Πατήρ του Υιού, γιατί είναι φανερό ότι οι δύο όροι χρησιμοποιούνται σε αντιστοιχία.

Στην πραγματικότητα, ο Θεός δεν έχει άλλα τέκνα παρά μόνο τον Υιό, αλλιώς δεν έχει νόημα να ονομάζεται μονογενής. Ο Θεός ονομάζεται «πατήρ πάντων» μεταφορικά, ως δημιουργός των πάντων. Αυτό είναι εντελώς διαφορετικό από χωρία όπως π.χ. το Μάρκ. 13, 32 («ουδέ οι άγγελοι εν ουρανώ, ουδέ ο υιός, ει μη ο πατήρ» – το εδάφιο που επικαλείσαι κατά της θεότητας του Υιού [4]), Ιω. 5, 16-47 (εκτός από τους στίχ. 17 και 43, όπου λέει «ο πατήρ μου»), κ.α. Αν δεν το αντιλαμβάνεσαι, μπορείς να ρωτήσεις κάποιον φιλόλογο.

Παρεμπιπτόντως, και οι άγγελοι είναι τέκνα του Θεού εξ υιοθεσίας, γι’ αυτό και οι δαίμονες –που απέρριψαν αυτή τη θέση– δε νομίζω να ονομάζονται πουθενά τέκνα του Θεού (ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι οι «υιοί του Θεού» του Γέν. 6, 4, είναι εκπεσόντες άγγελοι, ονομάζονται «υιοί του Θεού» για την προ της πτώσεως θέση τους [5]).

Στο Ησαΐα 9, 6-7, ο Χριστός δεν ονομάζεται «αιώνιος πατέρας», αλλά «πατήρ του μέλλοντος αιώνος», πράγμα μεταφορικό και εντελώς διαφορετικό φυσικά. Εννοώ βέβαια τις χριστιανικές γραφές της Παλαιάς Διαθήκης (όχι τις ιουδαϊκές ιερές γραφές), όπου οι χριστιανοί διαβάζουμε: «ότι παιδίον εγενήθη ημίν, υιος και εδόθη ημίν, ου η αρχή εγενήθη επί του ώμου αυτού, και καλείται το όνομα αυτού μεγάλης βουλής άγγελός, θαυμαστός σύμβουλος, Θεός ισχυρός, εξουσιαστής, άρχων ειρήνης, πατήρ του μέλλοντος αιώνος· εγώ γαρ άξω ειρήνην επί τους άρχοντας, ειρήνην και υγίειαν αυτώ. μεγάλη η αρχή αυτού, και της ειρήνης αυτού ουκ έστιν όριον επί τον θρόνον Δαυίδ και την βασιλείαν αυτού κατορθώσαι αυτήν και αντιλαβέσθαι αυτής εν κρίματι και εν δικαιοσύνη από του νυν και εις τον αιώνα· ο ζήλος Κυρίου σαβαώθ ποιήσει ταύτα».

4. Ποιο όνομα του Θεού «φανέρωσε ο Ιησούς»;

3. Μου γράφεις, αδελφέ μου, πως, όταν ο Ιησούς λέει πως φανέρωσε το όνομα του Θεού στους ανθρώπους (Ιω. 17, 6), εννοεί το πρόσωπο του Θεού και όχι κάποιο συγκεκριμένο όνομα (ο Πατέρας είναι μια ξεχωριστή οντότητα*, εννοείται, που βρίσκεται σε ενότητα με τον Υιό, χωρίς να συμβαίνει κάποιο «συνονθύλευμα»).

Με αυτό που γράφεις δίνεις, άθελά σου, και μια απάντηση στον ισχυρισμό των ΜτΙ για τη σπουδαιότητα της χρήσης του θείου ονόματος. Όταν η Βίβλος λέει «το όνομα του Θεού», εννοεί το Πρόσωπο του Θεού και όχι κάποιο συγκεκριμένο όνομα. Το όνομα του Θεού είναι άγιον ή μέγα = ο Θεός είναι άγιος και μέγας. «ένεκεν του ονόματος αυτού» (Ψλμ. 22 (23), 22) = εξαιτίας των ιδιοτήτων Του. «αγιασθήτω το όνομά σου» (Ματθ. 6, 9) = να αγιαστείς εσύ, κ.ο.κ. Ακόμη και το Έξ. 20, 7 «ου λήψει το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω» εννοεί «μάταιη» αναφορά στο Θεό ως οντότητα, όχι συγκεκριμένα αναφορά στο «όνομά Του» (ομοίως Λευιτικόν 18, 21 κ.λ.π.).

Ομοίως, «εν τω ονόματι Ιησού» = με τη δύναμη και την παρουσία του προσώπου του Ιησού.

Ας μου επιτραπεί να πω ότι αυτό το θέμα οι ΜτΙ το παρανόησαν. Ανήγαγαν σε θεμέλιο της πίστης τους και κριτήριο αυθεντικότητας το να ονομάζουν το Θεό Ιεχωβά. Έτσι, όλα τα αντίθετα τεκμήρια της χριστιανικής Βίβλου (την απουσία του ονόματος και τη χρήση άλλων ονομάτων) τα απέρριψαν και τα θεώρησαν εκπτώσεις από την πίστη… Πρόκειται για μια συνέπεια της υιοθέτησης της εβραϊκής Βίβλου από τον προτεσταντισμό (διότι τα εδάφια της Π.Δ., όπου εντοπίζετε το όνομα του Θεού, τα μελετούμε και εμείς και τα εντάσσουμε στη λατρεία του Αληθινού Θεού, μόνο που λένε «Κύριος», όπως κάνει και η Κ.Δ.). Αυτό είναι όλο.

 

Ζητώ συγγνώμη για τη μακρηγορία μου και την πιθανή έντασή μου σε μερικά σημεία. Χωρίς καμιά πρόθεση να σε πικράνω, κλείνω με αγάπη Χριστού.

Σ’ ευχαριστώ.

 

Σημειώσεις

---

1. Eνότητα άρθρων για τη ΜΝΚ εδώ.

2. Τρία τέτοια χειρόγραφα (τα μόνα;), που μου επισήμανε ο συνομιλητής μου παλαιότερα, είναι: 1) Ο Πάπυρος 957 ή αλλιώς Πάπυρος Ράιλαντς iii. 458, ο οποίος φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη Τζον Ράιλαντς, στο Μάντσεστερ της Αγγλίας. Είναι του 2ου αιώνα π.Χ. και αποτελείται από σπαράγματα του Δευτερονομίου (23:24-24:3, 25:1-3, 26:12,17-19, 28:31-33). 2) Ένα δεύτερο χειρόγραφο του 1ου αιώνα π.Χ. είναι ο Πάπυρος Φουάντ 266 (ιδιοκτησία της Αιγυπτιακής Εταιρίας Παπυρολογίας, του Καΐρου), ο οποίος περιέχει τμήματα από το δεύτερο ήμισυ του Δευτερονομίου σύμφωνα με τη Μετάφραση των Ο΄. Σε διάφορα σημεία του, εμφανίζεται μέσα στο ελληνικό κείμενο η Τετραγράμματη μορφή του θεϊκού ονόματος (ΓΧΒΧ στην ελληνική) γραμμένη με κάπως τετράγωνους εβραϊκούς χαρακτήρες. 3) Και ένα τρίτο και πιο πρόσφατο χειρόγραφο, που χρονολογείται στον 1ο αιώνα μ.Χ. είναι το απόσπασμα, που περιέχει σπαράγματα από το βιβλίο του Ζαχαρία (Ζαχαρίας 8:19-21, 24-9:4), το οποίο περιλαμβάνει τέσσερις φορές το όνομα Γιαχβέ.

3. Δες για το θέμα εδώ. Διαβάστε επίσης: Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ως προτεστάντες (& σ' εμάς).

4. Το σημείο αυτό της Καινής Διαθήκης είναι δυσνόητο, αφού ο Χριστός εμφανίζει τον εαυτό Του να αγνοεί πότε θα επιστρέψει στη Γη (με τη Δευτέρα Παρουσία). Όμως τα τεκμήρια της θεότητας του Χριστού και της Τριαδικότητας του Θεού στην Αγία Γραφή είναι τόσο συντριπτικά, που δε μπορούμε να απολυτοποιήσουμε αυτό το σημείο και να το θεωρήσουμε «απόδειξη» ότι ο Χριστός δεν είναι Θεός. Για το θέμα δείτε σειρά άρθρων εδώ.

 
5. Για μια διαφορετική ερμηνεία του θέματος, δείτε εδώ εδώ.

* Σημείωση ΟΟΔΕ: Η λέξη: "οντότητα", είναι προφανές ότι εδώ δεν χρησιμοποιείται με τη Θεολογική έννοια τής λέξης: "ον", αλλά για να καταλάβει ο Μάρτυρας τού Ιεχωβά τη διαφοροποίηση τών υποστάσεων, μια και οι άνθρωποι αυτής τής θρησκείας δεν κατανοούν καθόλου τους Θεολογικούς όρους.

νεκρός για τον κόσμο